KALIN CİDARLI ÜNİFORM AKIŞLI BİR BORUDA, ISIL GİRİŞ BÖLGESİ GEÇİCİ REJİM BİRLEŞİK ISI TRANSFERİ

Benzer belgeler
İKİ LEVHA ARASINDAKİ LAMİNER AKIŞTA DEĞİŞKEN DUVAR KALINLIĞININ ISI TRANSFERİNE ETKİSİNİN SAYISAL ANALİZİ

LAMİNER BORU AKIŞINDA HIZ DAĞILIMININ GEÇİCİ REJİM BİRLEŞİK ISI TRANSFERİNE ETKİSİ

TAŞINIMIN FİZİKSEL MEKANİZMASI

Corresponding author: Özet. Bu çalışmada yamuk kesit alanına sahip bir kanal içerisindeki hidrodinamik olarak

HELİSEL BORULARDA AKIŞ VE ISI TRANSFERİNİN İNCELENMESİ. Fırat Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makina Eğitimi Bölümü, 23119, Elazığ

EŞANJÖR (ISI DEĞİŞTİRİCİSİ) DENEYİ FÖYÜ

YAMUK KESİTLİ KANAL İÇERİSİNDE LAMİNER AKIŞTA HİDRODİNAMİK VE ISIL OLARAK GELİŞMEKTE OLAN ISI TRANSFERİ PROBLEMİNİN SAYISAL OLARAK İNCELENMESİ

T. C. GÜMÜŞHANE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK VE DOĞA BİLİMLERİ FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ DENEYLER 2

DUBLEKS EV GEOMETRİSİNE SAHİP KAPALI ORTAMLARDA FARKLI ISITMA YÖNTEMLERİNİN DOĞAL TAŞINIMLA ISI TRANSFERİ ÜZERİNE ETKİLERİNİN SAYISAL ANALİZİ

HAVA ARAÇLARINDAKİ ELEKTRONİK EKİPMANLARIN SOĞUTULMASINDA KULLANILAN SOĞUTMA SIVILARININ PERFORMANSA BAĞLI SEÇİM KRİTERLERİ

Tabandan Isıtılan Kapalı bir Hacim İçerisine Yerleştirilen Açılı Plakanın Doğal Taşınım ısı Transferine Etkisi

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ORİFİS TİPİ BLOKAJIN BORULARDA TÜRBÜLANSLI ISI TRANSFERİNE ETKİSİ. Öğr. Gör. Burhan CANLI. S.Ü. Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 4

Bölüm 4 Zamana Bağlı Isı İletimi

Gözenekli Malzemelerde Isı İletim Katsayısının ve Kritik Yarıçapın Değişimi. Change of Thermal Conductivity and Critical Radius In Porous Media

BİR KÖŞE AKIŞI ETRAFINDAKİ ZORLANMIŞ TAŞINIMLA ISI TRANSFERİNE ISIL IŞINIMIN ETKİSİ THE EFFECT OF RADIATION ON FORCED CONVECTION FLOW AROUND A WEDGE

KARE KESİTLİ YATAY BİR KANALDA LAMİNER KARIŞIK KONVEKSİYON AKIŞIN İNCELENMESİ Abuzer ÖZSUNAR

Varol, A., Öztop, H., F., Varol, A. Gözenekli Ortamla Dolu Dik Üçgen Oyuklarda Doğal Taşınım İle Isı Geçişi, UHUK 2006, ODTÜ, Eylül 2006, Ankara

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

Sürekli Rejimde İletim Çok Boyutlu 77. Giriş 1. Sürekli Rejimde İletim Bir Boyutlu 27. Geçici Rejim Isı İletimi 139

KAYMALI YATAKLAR I: Eksenel Yataklar

Bölüm 8: Borularda sürtünmeli Akış

AKIŞKANLAR MEKANİĞİ. Doç. Dr. Tahsin Engin. Sakarya Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü

MİKROKANALLAR VE MİKROTÜPLERDE TEK FAZLI ISI AKIŞINDA EKSEN BOYUNCA ISI İLETİMİ EKTİSİNİN ANALİZİ

HİDROLİK. Yrd. Doç. Dr. Fatih TOSUNOĞLU

MİKRO BORULARDA BASINÇ DÜŞÜŞÜ

ISI DEĞĠġTĠRGEÇLERĠ DENEYĠ

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ISI TRANSFERİ LABORATUARI

ÇİFT CAMLI PENERELERDE ISI GEÇİŞİNİN İNCELENMESİ

MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ II FİNAL SINAVI Numara: Adı Soyadı: SORULAR-CEVAPLAR

SERPANTİN ÜZERİNDE BUZLU GİZLİ ENERJİ DEPOLAMA SİSTEMİNİN DENEYSEL VE SAYISAL İNCELENMESİ

ÇATI ARALARINDA MEYDANA GELEN DOĞAL TAŞINIMLA ISI TRANSFERİNİN ÇATI KATINDAKİ ISIL KONFORA ETKİSİNİN SAYISAL ANALİZİ

TAŞINIM VE IŞINIMLA BİRLEŞİK ISI TRANSFERİ DENEYİ

BİR OFİS İÇİN TERMAL KONFOR ANALİZİNİN HESAPLAMALI AKIŞKANLAR DİNAMİĞİ YÖNTEMİ İLE MODELLENMESİ VE SAYISAL ÇÖZÜMÜ

DENEYSAN EĞİTİM CİHAZLARI SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ.

ÇEV-220 Hidrolik. Çukurova Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. Demet KALAT

Radyatör Arkalarına Yerleştirilen Yansıtıcı Yüzeylerin Radyatör Etkisi

LAMİNER ZORLANMIŞ KONVEKSİYON ŞARTINDA İKİ PARALEL LEVHA ARASINA YERLEŞTİRİLEN ENGELLERİN AKIŞ VE ISI TRANSFERİNE ETKİSİNİN SAYISAL OLARAK İNCELENMESİ

Isı transferi (taşınımı)

MAKİNE LABORATUVARI I ISI İLETİMİ DENEYİ

TOA06 SÜRÜKLENME KANALLI TAŞKIN YATAKLARDA MİNİMUM TAŞKINLAŞMA HIZININ BELİRLENMESİ

Dikdörtgen Kesitli Kanallarda Laminer Akış ve Isı Transferinin Sayısal Olarak İncelenmesi

7. HAFTA ZAMANA BAĞLI ISI İLETİMİ

DEĞİŞKEN FİZİKSEL ÖZELLİKLİ AKIŞKAN İLE ISI TAŞINIMINA MANYETİK ALANIN ETKİSİNİN SAYISAL OLARAK İNCELENMESİ

ISI TRANSFERİ. Doğal Taşınım

Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği (HAD)

3. AKIŞKANLARDA FAZ DEĞİŞİKLİĞİ OLMADAN ISI TRANSFERİ

7. BÖLÜMLE İLGİLİ ÖRNEK SORULAR

8. HAFTA ZAMANA BAĞLI ISI İLETİMİ

SU-SU ÇİFTİ TÜRBÜLANSLI AKIŞ ISI EŞANJÖRÜ DENEYİ ISI EŞANJÖRÜNDE ETKENLİK TAYİNİ DENEYİ

KRİTİK YALITIM YARIÇAPI ve KANATLI YÜZEYLERDEN ISI TRANSFERİ İLE İLGİLİ ÖRNEK PROBLEMLER

Borularda Akış. Hesaplamalarda ortalama hız kullanılır.

MİKROTÜPLERDE VE MİKROKANALLARDA TEK FAZLI AKIŞKANLARDA KONVEKSİYONLA ISI TRANSFERİ

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MOTORLAR LABORATUARI

HAVALANDIRMALI BİR KANALDAKİ ELEKTRONİK ELEMANIN DOĞAL KONVEKSİYONLA SOĞUTULMASININ SAYISAL OLARAK İNCELENMESİ

KARARSIZ HAL ISI TRANSFERİ

Makina Mühendisliği Bölümü Makine Laboratuarı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ LABORATUARI

ÇEV207 AKIŞKANLAR MEKANİĞİ KİNEMATİK-1. Y. Doç. Dr. Güray Doğan

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK490 Makine Laboratuarı Dersi Akışkanlar Mekaniği Deneyi

MAK104 TEKNİK FİZİK UYGULAMALAR

YALOVA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ UYGULAMALI MÜHENDİSLİK MODELLEMESİ

GÜN İÇERİSİNDEKİ GÜNEŞ IŞINIMININ KAPALI ORTAMLARDAKİ DOĞAL TAŞINIMLA ISI TRANSFERİ ÜZERİNE ETKİLERİNİN SAYISAL İNCELENMESİ

KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I ISI İLETİMİ DENEYİ. Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü 1

Yrd. Doç. Dr. Tolga DEMİRCAN. Akışkanlar dinamiğinde deneysel yöntemler

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ISI TRANSFER LABORATUVARI SUDAN SUYA TÜRBÜLANSLI AKIŞ ISI DEĞİŞTİRİCİSİ

ÖZGEÇMİŞ. Yardımcı Doçent Makine Mühendisliği Çukurova Üniversitesi Doçent Makine Mühendisliği Çukurova Üniversitesi

Problem 2.6 Problem 2.21 Problem 2.23

T.C RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE LABORATUVARI 1 DERSİ TERMAL İLETKENLİK DENEYİ DENEY FÖYÜ

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ISI TRANSFERİ LABORATUARI-2

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ DEKANLIĞI DERS/MODÜL/BLOK TANITIM FORMU. Dersin Kodu: MMM 3011

BOYUTSUZ SAYILAR VE FİZİKSEL ANLAMLARI

Bir Kenarı Açık Kanal İçerisinde Bulunan Elektronik Elemanın Soğutulmasının Sayısal Olarak İncelenmesi

ŞEKİL P4. Tavanarası boşluğu. Tavanarası boşluğu. 60 o C. Hava 80 o C 0.15 m 3 /s. Hava 85 o C 0.1 m 3 /s. 70 o C

Çapraz AkıĢlı Düz Borulu Saptırmalı Boru Demetinde Isı Transferi ve Basınç Kaybının Deneysel Olarak Ġncelenmesi

İlk olarak karakteristik uzunluğu bulalım. Yatay bir plaka için karakteristik uzunluk, levha alanının çevresine oranıdır.

BİR YÜZEYİ AÇIK KÜBİK BOŞLUKTA ENGELLERİN DOĞAL TAŞINIMIN ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

GÖZENEKLİ BİR ORTAMDAKİ DÜŞEY PLAKA ÜZERİNDEN OLAN AKIŞA BİRLEŞİK ISI TRANSFERİ VE ISI ÜRETİMİNİN ETKİSİ

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ISI LABORATUVARI ISI İLETİM KATSAYISININ TESPİTİ DENEY FÖYÜ

RADYATÖR ARKALARINA YERLEŞTİRİLEN YANSITICI YÜZEYLERİN RADYATÖR ETKİNLİĞİNE ETKİSİ

BÖLÜM 3. Yrd. Doç.Dr. Erbil Kavcı. Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ

ÇEV207 AKIŞKANLAR MEKANİĞİ KİNEMATİK-1. Y. Doç. Dr. Güray Doğan

Özel Laboratuvar Deney Föyü

ATIK SULARIN TERFİSİ VE TERFİ MERKEZİ

KAPALI TERMOSİFON DÖNGÜSÜNDE AKIŞ VE ISI TRANSFERİNİN TEORİK VE DENEYSEL İNCELENMESİ

Momentum iletimi. Kuvvetin bileşenleri (Momentum akısının bileşenleri) x y z x p + t xx t xy t xz y t yx p + t yy t yz z t zx t zy p + t zz

BÖLÜM 2 ÖRNEK SORULAR 2-23 İçinde ısı iletim denklemi en basit şekilde aşağıdaki gibi verilen bir ortamı göz önüne alınız.

MADENLERİN ISIL İŞLEMLERİNDE SICAKLIK VE ZAMAN HESAPLARI

KARARLI HAL ISI İLETİMİ. Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü

Isı Kütle Transferi. Zorlanmış Dış Taşınım

İÇERİSİNDE GÖZENEKLİ BLOKLAR BULUNAN KANALDA KARIŞIK KONVEKSİYONLA ISI TRANSFERİNİN SAYISAL OLARAK İNCELENMESİ

ÇARPAN OSİLASYONLU JETLERDE OSİLASYON KARAKTERİSTİKLERİNİN VE ÇARPMA MESAFESİNİN AKIŞ VE ISI TRANSFERİNE ETKİLERİNİN SAYISAL OLARAK İNCELENMESİ

NUMERICAL ANALYSIS OF LAMINAR FILM CONDENSATION ON A HORIZONTAL TUBE

DENEYSAN EĞİTİM CİHAZLARI SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ.

Transkript:

KALIN CİDARLI ÜNİFORM AKIŞLI BİR BORUDA, ISIL GİRİŞ BÖLGESİ GEÇİCİ REJİM BİRLEŞİK ISI TRANSFERİ Selçuk DARICI a*, Ali ATEŞ b, Şeik BİLİR a a S.Ü. Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Makina Müh. Bölümü, 42031, Konya b S.Ü. Teknik Eğitim Fakültesi, Makina Eğitimi Bölümü, 42031, Konya Özet Üniorm akışlı bir boruda, ısıl giriş bölgesi, geçici rejim birleşik ısı transeri, iki boyutlu cidar ve eksenel akışkan iletimi dikkate alınarak incelenmiştir. Problem, başlangıçta eşit sıcaklıktaki yarı sonsuz bir boruda, çevre akışkanı sıcaklığındaki ani değişme şartı ile ele alınmış ve sonlu arklar yöntemi ile sayısal olarak çözülmüştür. Sonuçlar boyutsuz yerel arayüzey ısı akısı, dış yüzey ve arayüzey sıcaklıkları, yığık sıcaklık, radyal yönde sıcaklık değişimi ve Nusselt sayısı cinsinden verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Birleşik ısı transeri, geçici rejimde ısı transeri, üniorm akış, sayısal çözüm. TRANSIENT CONJUGATED HEAT TRANSFER IN A THICK WALLED PIPE IN THERMAL ENTRANCE REGION WITH SLUG FLOW Abstract Transient conjugated heat transer in a pipe ith slug lo is analysed involving todimensional all and luid axial conduction. The problem is solved numerically by a inite dierence method or a semi-ininite pipe hich is initially isothermal and ith a sudden change in the ambient temperature. The results are given by nondimensional interacial heat lux values, the outer and inner all temperatures, bulk temperatures, radial temperature distributions and Nusselt numbers. Key Words: Conjugated heat transer, transient heat transer, slug lo, numerical solution. * Yazışmacı yazar Tel:+90-332-223 34 67; Faks:+90-332-241 06 35, E-posta: sdarici@selcuk.edu.tr (S. Darıcı) 186

1. Giriş Boru içi laminer akış ısı transeri problemlerinin çözümünde genellikle ya tam gelişmiş hız proili ya da üniorm hız proili kabul edilmektedir. Prandtl sayısı yüksek akışkanlar (yağlar) için, borunun girişinde hız dağılımı tam gelişmiş olarak kabul edilebilir. Çünkü, hız proili sıcaklık proilinden daha hızlı gelişir. Ancak küçük Prandtl sayılı akışkanlar (sıvı metaller) için, sıcaklık proili hız proilinden daha hızlı gelişir. Bu durumda, hız proilini üniorm kabul ederek yapılan çözümün önemli bir hata oluşturmayacağı söylenebilir [1, 2]. Boru içi akışlarda birleşik ısı transeri, cidar iletimini ve cidar ile akışkan arasındaki taşınımı birlikte ele alan problemlerdir. İnce cidarlı borularda cidar-akışkan ara yüzeyindeki sınır şartının dış yüzeydekine eşit olduğu ve dolayısıyla önceden bilindiği kabul edilebilir. Bu kabul kalın cidarlı borular için gerçekçi değildir ve birleşik ısı transeri analizi yapılması gerekir. Geçici rejimde birleşik ısı transerinin analizi, ısı değiştiricilerinin ilk çalıştırma ve durdurma esnasında veya çalışma şartlarındaki herhangi bir değişiklik halinde kontrolü açısından önemlidir. Bunun yanında gaz türbini kanatlarının soğutulmasında, nükleer reaktör soğutma sistemlerinde, uçak motorlarında ve uzay araçlarında karşımıza çıkabilecek bu problemin incelenmesi, istenmeyen ısıl perormans düşüşlerinin yanı sıra oluşabilecek ani ısıl gerilmelerin ve mekanik tahribatın önlenmesi açısından da önemlidir. Söz konusu problem genellikle boru ve kanallarda veya geometrik olarak boru ya da kanal şeklinde modellenebilecek akış kesitlerinde incelenebilir. Boru ve kanallarda üniorm akışlı zorlanmış taşınımla ısı transeri ile ilgili literatürdeki çalışmalar yakından incelenmiştir. Türbülanslı akış, küçük Prandtl sayılı bir akışkanın hidrodinamik giriş bölgesindeki laminer akış ve sanki plastik (pseudoplastik) bir akışkanın tam gelişmiş laminer akış analizlerinde üniorm akış (slug lo), kolaylık sağlayan bir kabul 187

olarak dikkate alınabilir. Üniorm akışlı zorlanmış taşınım ile ısı transeri, ısıtılan bir boru veya kanal içinde, yüzeyler ile tam ısıl temas halinde, hareket halinde içi dolu bir çubuk (piston) olarak tanımlanabilir [3, 4]. Sabit yüzey sıcaklığı ve sabit yüzey ısı akısı sınır şartlarında, üniorm akışlı zorlanmış taşınım için elde edilen sonuçlar Shah ve Bhatti [5] taraından yeniden incelenmiştir. Bejan [6], üniorm akışlı dairesel bir kanalda zorlanmış taşınım ile ısı transeri problemini üçüncü tür sınır şartı altında incelemiş ve tam gelişmiş sıcaklık proillerini ve Nusselt sayılarını belirlemiştir. Tam gelişmiş bölgede boyutsuz sıcaklık proillerinin ve Nusselt sayısının sadece Biot sayısı ile değişimi verilmiştir. Aynı problem üçüncü tür sınır şartı ile Javeri [7], Laplace dönüşümü yöntemi ile Tyagi ve Nigam [8] ve yine Laplace dönüşümü kullanılarak ve eksenel ısı iletimi ihmal edilerek Golos [9] taraından çözülmüştür. Vick, Özışık ve Ullrich [10], taşınım sınır şartı ile ısıl giriş bölgesinde eksenel ısı iletiminin etkisini dikkate alan benzer problem için bir analitik çözüm sunmuşlardır. Soliman [11], belirli bir bölgesi ısıtılan, sonsuz uzunlukta, üniorm akışlı bir boru içindeki sıcaklık dağılımı için yine bir analitik çözüm gerçekleştirmiştir. Çözümlerde, akışkan içindeki ve boru cidarındaki eksenel ısı iletimi dikkate alınmıştır. Akışkan eksenel iletiminin etkilerini, dış yüzeyde taşınım sınır şartı ile inceleyen çalışmaların ilkini Schneider [12] gerçekleştirmiş ve paralel plakalar ve borular için üniorm akış halinde problemi çözmüştür. Aynı problem, borular için üniorm akış halinde Vick, Özışık ve Ullrich [10], parabolik hız proili ile Lee ve Hang [13] ve dış yüzeyde hem taşınım hem de ışınım sınır şartı ile Campo ve Auguste [14] taraından çözülmüştür. Bu çalışmada, kalın cidarlı bir borunun ısıl giriş bölgesinde üniorm akış için, geçici rejim birleşik ısı transeri üçüncü tür sınır şartı altında incelenmiştir. Geçici rejim birleşik ısı 188

transeri problemlerinin üniorm hız proili kabulü ile çözümüne dair, bilindiği kadarı ile şu ana kadar literatürde herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. 3. Matematiksel Formülasyon Problemin şematik diyagramı ve koordinat sistemi Şekil 1 de görülmektedir. Akışkan u0 0 üniorm bir hızı ve yine üniorm bir T sıcaklığı ile boruya girmektedir. Boru boyunca akış hızı üniorm olarak devam etmektedir. Zamanın başlangıcında ( t = 0 ) dış ortam akışkan sıcaklığı yeni bir T 1 sıcaklığına yükseltilmekte ve sistem sürekli rejime ulaşana kadar sabit kalmaktadır. Dış ortamdaki akışkandan boruya, tüm dış yüzey boyunca sabit bir taşınım katsayısı, h 0, ile ısı transer edilmektedir. Akış sürekli, ısı transeri ise geçici rejimdedir. Akışkanın ve cidarın iziksel özellikleri sabit kabul edilmiş ve viskoz sönüm ihmal edilmiştir. u=u 0 r x h o T=T 0, t<0 T=T 1, t 0 r r o i x= T=T 0 u=u 0 x=0 d Şekil 1. Problemin şematik diyagramı ve koordinat sistemi. Yukarıda tanımlanan problemi karakterize eden denklemler boyutsuz halde aşağıdaki gibi iade edilebilir. Cidar bölgesi için enerji denklemi: α T T T 2 1 1 1 = r + 2 2 t r r r Pe x (1) Akışkan bölgesi için enerji denklemi: 189

T t + 1 2 T x 1 T = r + 1 r r r Pe 2 T x 2 2 (2) Başlangıç ve sınır şartları: Cidar bölgesi için: t = 0 iken T = 0 (3a) x = 0 da T = 0 (3b) x = da T = 0 x (sürekli rejimde T = 1 ) (3c) r =1 de T = ve T T T = 1 (3d) r k r r = 1 + d de T + Bi( T 1) = 0 r (3e) Akışkan bölgesi için: t = 0 iken T = 0 (4a) x = 0 da T = 0 (4b) T x = da = 0 (sürekli rejimde T = 1) (4c) x T r = 0 da = 0 (4d) r r = 1 de T = ve T T r = k T r (4e) Problemin boyutsuz parametreleri şu şekilde tanımlanmıştır. u = u = 1, u 0 x = x 2, r Pe Gz i r = r r i T T T = T T 0, 1 0 d = d, r i k k =, k α α = α tα t = 2 r i = Fo, h r k o i Bi =, Pe 2r ρ c i p =, k 190

Akışkan yığık sıcaklığı, aşağıdaki gibi hesaplanabilir. T, ara yüzey ısı akısı, b q, ve yerel Nusselt sayısı, Nu, ise i 1 T = 2 r T dr (5) b 0 T q = (6) i r r=1 Nu T 2 r T T r = 1 = i b (7) 4. Sayısal Çözüm Akış alanı ve boru cidarı birlikte kontrol hacimlerine bölünmüş ve dieransiyel denklemler bu kontrol hacimlerinde integre edilerek ayrıklaştırılmış denklemler elde edilmiştir [15, 16]. Enerji denklemlerinin ayrıklaştırılmasında, iletim terimleri için merkezi ark proilleri, taşınım terimi için bir kesin çözüm (exact) proili [17], zamana bağlı terimler için ise tam kapalı (implicit) yöntem [18] kullanılmış, çözüm için bir bilgisayar programı geliştirilmiştir. Sıcaklık dağılımı Gauss-Seidel iterasyon yöntemi ile belirlenmiştir. Hesaplama bölgesi belirlenirken, radyal yönde eksenel simetri nedeni ile cidar dış yüzeyi ile boru ekseni arasında sınırlanan bölge, boru girişinden eksenel yönde ise ısıl gelişmenin tam olarak sağlandığı yere kadar olan uzunluk dikkate alınmıştır. Isıl gelişmenin sağlandığı eksenel uzunluk, seyrek düğüm sistemleri ile denenerek belirlenmiştir. Düğüm noktaları hem cidar hem de akışkan taraına yerleştirilmiş, radyal yönde üniorm, eksenel yönde ise gerdirmeli düğüm sistemi kullanılmıştır. Borunun girişinde ilk eksenel basamak uzunluğu 0.001 olarak alınmış ve sonraki uzunluklar bir öncekinin 1.25-1.40 katı 191

arttırılarak doğrusal olarak gerdirilmiştir. Hesaplama bölgesi 24 X 28 lik (x,r) düğüm sistemi ile karakterize edilmiştir. Her bir zaman adımındaki sıcaklık dağılımı Patankar [18] ın çizgi-çizgi (line-by-line) yöntemi ile belirlenmiştir. Düğüm noktaları dış cidardan eksene doğru taranmış ve akış yönünde süpürülmüştür. Boyutsuz ilk zaman adımı 0.0001 olarak kabul edilmiş, takip eden zaman adımları bir öncekinin % 10 u kadar arttırılmıştır. Cidar-akışkan ara yüzeyinde iziksel özelliklerdeki ani değişimleri iade etmek için harmonik ortalama [18] ormülü kullanılmış ve bu nedenle cidar ve akışkan taraı için denemelerde sürekli çözüm prosedürü uygulanmıştır. Herhangi bir deneme esnasında, bir önceki denemede hesaplanmış olan ara yüzey sıcaklıkları, akışkan taraı için sınır şartı olarak kullanılmıştır. Cidar taraında deneme yapılırken ise, arayüzey ısı akıları, akışkan taraından cidar taraına bilgi aktarılmak için kullanılmıştır. Çözümlerde hassasiyet limiti 10-5 olarak alınmıştır. Bir zaman dilimindeki deneme sayısı 2 nin altına düştüğü anda sistemin sürekli rejime ulaştığı kabul edilmiştir. Geçici rejimin başlangıcında birkaç denemede çözüme ulaşılırken, ilerleyen zamanlarda deneme sayısının arttığı, sürekli rejime yaklaşıldıkça da tekrar ve hızla azaldığı görülmüştür. Çözümlerde genellikle bir zaman adımı için ortalama 80 civarında deneme ve toplam 4450 denemede sonuçlara ulaşılmıştır. Kullanılan yöntem bazı doğruluk testleri ile de kontrol edilmiştir. Düğüm sayısı ve konumları, tarama ve süpürme yönleri, hassasiyet limiti ve zaman adımları değiştirilerek yapılan çözüm sonuçlarında önemli bir ark gözlenmemiştir. 4. Sonuçlar ve Tartışma Bu çalışmada incelenen geçici rejim birleşik problemin çözümünde parametre değerleri Pe = 5, Bi = 10, d = 0. 1, k = 10 ve α = 1 olarak alınmıştır. Bu değerler, mühendislik uygulamalarında kullanılabilecek değerler arasından ortalama değerler olarak seçilmiştir. 192

Şekil 2 de, arklı zaman adımlarında, boyutsuz arayüzey ısı akısının eksenel dağılımı görülmektedir. Görüldüğü gibi, eğriler bir maksimum değere yükselmekte ve önceleri bu değerde sabit kalmaktadır. Geçen zamanla birlikte bir miktar azalma gösteren ısı akısı yine eksenel yönde belirli bir değerde sabit kalmaktadır. Başlangıçta cidardaki hızlı radyal iletim nedeni ile boru iç yüzey sıcaklıkları akışkan sıcaklığına nazaran daha hızlı artmakta ve buna bağlı olarak ısı transer hızı da artmaktadır. Daha sonraları, cidar sıcaklıklarındaki artış hızı azalırken akışkan sıcaklığındaki artış, ısı akısı değerlerinin azalmasına neden olmaktadır. Bu nedenle arklı zaman adımlarındaki eğriler birbirlerini kesmektedir. Buna ilave olarak zamanla taşınımın etkisini arttırması ile, hem pik ve ortalama ısı akısı değerleri azalmakta, hem de ısı akısı değerlerindeki düzgünlük bozulmaktadır. Bu eğilim sistem sürekli rejime ulaşana kadar devam etmektedir. Şekil 2. Arayüzey ısı akısı eksenel dağılımının zamana göre değişimi. 193

Şekiller 3, 4 ve 5 de aynı parametre değerleri ile yapılan çözüm için sırası ile dış yüzey sıcaklığı, arayüzey sıcaklığı ve akışkan yığık sıcaklığı eksenel dağılımının zamana göre değişimleri gösterilmiştir. Şekillerin incelenmesinden, her üç sıcaklık için de eğrilerin geçici rejimin ilk zamanlarında, büyük ölçüde düz olduğu gözlenmektedir. Zamanın ilerlemesi ile, dış yüzey, arayüzey ve akışkan yığık sıcaklıkları artmaktadır. Arayüzey sıcaklıklarının ve yığık sıcaklıkların zamana göre değişimi (Şekil 4 ve Şekil 5) kıyaslanırsa, başlangıçta arayüzey sıcaklıklarının yığık sıcaklıklara göre daha hızlı arttığı, ilerleyen zamanlarda ise yığık sıcaklıkların diğerine göre daha hızlı arttığı gözlenebilir. Bu da arayüzey ısı akısı değerlerinin başlangıçta artarken daha sonraları azalmasını açıklamaktadır. Şekil 3. Dış yüzey sıcaklığı eksenel dağılımının zamana göre değişimi. 194

Şekil 4. Arayüzey sıcaklığı eksenel dağılımının zamana göre değişimi. Şekil 5. Yığık sıcaklık eksenel dağılımının zamana göre değişimi. 195

Sıcaklık proilleri, beklendiği gibi, dış yüzey için arayüzeye göre ve arayüzey için de yığık sıcaklığa göre daha hızlı gelişmektedir. Her üç sıcaklık için eğriler sürekli rejimde ve gelişmiş bölgede asimptotik değerleri olan 1 e ulaşmaktadırlar. Şekil 6 da ısıl gelişme bölgesi içinde, x = 0. 2112 eksenel konumunda, radyal yönde sıcaklık dağılımının zamana göre değişimi verilmiştir. Şekilden görüldüğü üzere, başlangıçta cidar taraında sıcaklıklar akışkan taraına nazaran daha hızlı artmaktadır. Daha sonraları cidar sıcaklıklarındaki artış hızı azalırken akışkan sıcaklığındaki artış hızı artmaktadır. Şekil 7 de yerel Nusselt sayısının zamana göre değişimi verilmiştir. Nusselt sayısının ilk zamanlarda borunun girişinde belirli bir değerden başlayarak azaldığı ve bir değerde sabit kaldığı görülmektedir. Zamanın ilerlemesi ile tam gelişmiş bölgede Nusselt sayısı azalmakta ve sürekli rejimde 5.8 civarında sabit kalmaktadır. Biot sayısının çok büyük değerleri için yapılan denemelerde ise, tam gelişmiş bölgedeki Nusselt sayısının değeri 5.78 bulunmuştur. Biot sayısının çok büyük olması, borunun dış yüzeyinde sabit sıcaklık sınır şartına karşılık gelmektedir. Literatürde, dış yüzeyde taşınım sınır şartı ve boru içinde üniorm hız dağılımı için, analitik olarak elde edilmiş bir tam gelişmiş bölge Nusselt sayısı değeri bulunmamaktadır. Ancak, bu çalışmada Biot sayısının 10 olarak alınması ile dış yüzeyde taşınım direnci küçüldüğünden, dış yüzeyde sabit yüzey sıcaklığı sınır şartına yaklaşılmıştır. Dairesel bir borudaki laminer, üniorm hızlı akışta, sabit yüzey sıcaklığı sınır şartında tam gelişmiş bölgedeki Nusselt sayısının değerinin 5.783 olduğu literatürde belirtilmektedir [1, 3, 11, 12]. Bu durum Graetz üniorm-hız çözümü olarak bilinir [1, 3]. Bu çalışmada üniorm akış için elde edilen tam gelişmiş bölge Nusselt sayısı değerinin (5.80), literatürde belirtilen değer (5.783) ile oldukça uyumlu olduğu görülmektedir. 196

Şekil 6. Radyal sıcaklık dağılımının zamana göre değişimi ( x = 0.2112). Şekil 7. Yerel Nusselt sayısı eksenel dağılımının zamana göre değişimi. 197

5. Sonuç Dairesel bir borunun ısıl giriş bölgesinde üniorm akışlı, geçici rejim birleşik ısı transeri problemi, iki boyutlu cidar ve akışkan eksenel iletimi dikkate alınarak incelenmiştir. Problem, yarı sonsuz bir boruda, çevre akışkanı sıcaklığında meydana gelen ani değişim sınır şartında, sonlu arklar yöntemi ile sayısal olarak çözülmüştür. Kullanılan sayısal yöntem, problemin çözümü için basit ve hızlı bir çözüm imkanı sunmaktadır. Borunun giriş bölgesinde arayüzey ısı akısı değerleri, cidardaki hızlı radyal iletim nedeni ile başlangıçta hızla artmakta ve kısa bir mesaede sabit bir değere ulaşmaktadır. İlerleyen zamanlarda ise taşınımın etkisini arttırması ile, ısı akısı değerleri hem ortalama olarak azalmakta ve hem de eğrilerdeki düzgünlük bozularak bir maksimum değere eriştikten sonra akış yönünde azalmaktadır. Bu eğilim sistem sürekli rejime ulaşıncaya kadar devam etmektedir. Sıcaklık proilleri dış yüzey için ara yüzeye göre ve ara yüzey için de yığık sıcaklığa göre daha hızlı gelişmektedir. Her üç sıcaklık için eğriler sürekli rejimde ve gelişmiş bölgede asimptotik değerleri olan 1 e ulaşmaktadırlar. Tam gelişmiş bölge Nusselt sayısı değerinin literatür ile uyumlu olması nedeniyle, problemin çözümünde kullanılan ormülasyonun, sayısal çözüm yönteminin ve geliştirilen bilgisayar programının yeteri kadar hassas sonuç verdiği söylenebilir. Bu yöntemin, geliştirilmiş analitik yöntemlere nazaran daha basit olması ve doğru sonuçlar vermesi benzer problemler için de güvenilir bir şekilde uygulanabileceğini göstermektedir. Simgeler Bi Biot sayısı 198

c p d Fo Gz h k Nu Pe q r t T T 0 T 1 u u 0 x α ρ sabit basınçta özgül ısı boru cidar kalınlığı Fourier sayısı Graetz sayısı ısı taşınım katsayısı ısı iletkenlik katsayısı Nusselt sayısı Peclet sayısı ısı akısı radyal koordinat zaman sıcaklık sistemin başlangıç sıcaklığı çevre akışkanı sıcaklığı eksenel hız akışkanın giriş hızı eksenel koordinat ısıl yayılım katsayısı yoğunluk Alt İndisler b i yığık akışkan iç yüzey 199

o dış yüzey cidar cidar-akışkan oranı i cidar-akışkan arayüzeyi o cidar dış yüzeyi Üst İndisler Boyutsuz Kaynaklar [1] Kays WM. Numerical solutions or laminar-lo heat transer in circular tubes. Trans. ASME 1955; 77: 1265-1274. [2] McMordie RK, Emery AF. A numerical solution or laminar-lo heat transer in circular tubes ith axial conduction and developing thermal and velocity ields. Journal o Heat Transer Trans. ASME 1967; 89(1): 11-16. [3] Kakaç S, Yener Y. Convective Heat Transer. CRC Pres Inc., Second Edition; 1994. [4] Barletta A, Zanchini E. Forced convection in the thermal entrance region o a circular duct ith slug lo and viscous dissipation. Int. J. o Heat Mass Transer 1997; 40(5): 1181-1190. [5] Shah RK, Bhatti MS. Laminar Convective Heat Transer in Ducts: In Handbook o Single Phase Convective Heat Transer, edited by Kakaç S, Shah RK, and Aung W. Wiley; Ne York, 1987. [6] Bejan A. Convection Heat Transer. Chapters 1 and 3, Ne York: Wiley; 1984. 200

[7] Javeri V. Simultaneous development o the laminar velocity and temperature ields in a circular duct or the temperature boundary condition o the third kind. Int. J. o Heat Mass Transer 1976; 19(8): 943-949. [8] Tyagi VP, Nigam KM. On closed-orm analytical solution or circular duct, thermally developing slug lo under mixed boundary condition. Int. J. o Heat Mass Transer 1975, 18(11): 1253-1256. [9] Golos S. Theoretical investigation o the thermal entrance region in steady, axially symmetrical slug lo ith boundary conditions. Int. J. o Heat Mass Transer 1970, 13(11): 1715-1725. [10] Vick B, Özisik MN and Ullrich DF. Eects o axial conduction in laminar tube lo ith convective boundaries. J. o the Franklin Institute 1983; 316: 159-173. [11] Soliman HM. Analysis o lo-peclet heat transer during slug lo in tubes ith axial all conduction. Journal o Heat Transer Trans. ASME 1984; 106: 782-788. [12] Schneider PJ. Eects o axial luid conduction on heat transer in the entrance region o parallel plates and tubes. Journal o Heat Transer Trans. ASME 1957; 79: 765-773. [13] Lee SL, Hang GJ. Finite element solution o lo peclet number luid lo in a round pipe ith the cauchy boundary condition. The Canadian J. o Chem. Eng. 1981; 59: 760-765. [14] Campo A, Auguste JC. Axial conduction in laminar pipe los ith nonlinear all heat luxes. Int. J. o Heat Mass Transer 1978; 30(21): 1597-1607. [15] Darıcı S. Kalın cidarlı borularda eşzamanlı gelişen laminer akışta geçici rejim birleşik ısı transeri, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2004. 201

[16] Darıcı S, Bilir Ş ve Ateş A. Kalın cidarlı borularda eşzamanlı gelişen laminer akışta geçici rejim birleşik ısı transeri. Ulibtk 05 15. Ulusal Isı Bilimi ve Tekniği Kongresi Bildiriler Kitabı 2005; 2: 714-722. [17] Bilir Ş. Numerical solution o graetz problem ith axial conduction. Numerical Heat Tr. 1992; 21: 493-500. [18] Patankar SV. Numerical Heat Transer and Fluid Flo. Ne York: Hemisphere Publishing Co.; 1980. 202