Uzaktan Algõlama Ve Yerbilimlerinde Uygulamalarõ Bölüm 1 Uzaktan Algõlama Prensipleri ve Yerbilimlerinde Bazõ Uygulamalar B.Taner SAN tanersan@mta.gov.tr Engin Ö. SÜMER esumer@mta.gov.tr Mart, 2003
Uzaktan Algõlama Yeryüzünden belirli uzaklõklara, atmosfer veya uzaya yerleştirilen platformlara monte edilmiş ölçüm aletleriyle yeryüzünde bulunan doğal ve yapay objeler hakkõnda bilgi alma ve değerlendirme teknikleri olarak tanõmlanabilmektedir.
Uzaktan Algõlama UA Aktif Kendi enerjisini kullanõr Gece çekim yapabilir Bulutlardan ve atmosferik şartlardan etkilenmez Örnek, SAR RADARSAT, JERS Pasif Güneşten yansõyan enerjiyi kullanõr Yalnõzca güneşin açõsõnõn uygun olduğu hallerde etkindir Atmosferik şartlardan etkilenir Örnek, Landsat TM, ASTER, SPOT, IKONOS
Uzaktan Algõlama Passif Algõlayõcõlar saçõlan (scattered) algılayıcı (sensör) yansõyan (reflected) emilen (absorbed) yayõlan (emitted) nesne
Uzaktan Algõlamanõn Kullanõm Alanlarõ Jeoloji ; Hidrojeoloji ; Botanik ; Tarõm ; Meteoroloji ; Yeryüzü şekillerinin incelenmesi, doğal afetler, yapõsal jeoloji, doğal kaynaklarõn değerlendirilmesi vb. doğal su kaynaklarõnõn incelenmesi, akarsu kaynaklarõnõn incelenmesi orman alanlarõnõn belirlenmesi, farklõ ağaç topluluklarõnõn belirlenmesi vb. tarõm alanlarõnõn seçimi, iklim farklõlõklarõnõ belirlenmesi vb.
Uzaktan Algõlamanõn Temel Prensipleri UA Alansal çözünürlük (spatial resolution) Tayfsal çözünürlük (spectral resolution) Radiometrik çözünürlük Zamansal çözünürlük (temporal resolution) Landsat TM (m) ASTER (15m)-RGB (m)-swir SPOT Pan (5m) XS (10m) IKONOS (1m) Landsat TM 7 band ASTER 14 band SPOT 3 band IKONOS 4 band 2 8 8 bit 0~255 Landsat TM 8 bit Landsat TM 16 gün ASTER 8 bit ASTER 48 gün SPOT 8 bit SPOT 1-4 gün IKONOS 11 bit IKONOS 3-5 gün
Tayfsal Çözünürlük (Spectral Resolution) Çok bantlı sistemlerde (multispectral( sensing); elektromanyetik õşõk bölgelerinden eşzamanlõ olarak kaydedilen iki yada daha fazla verinin karşõlaştõrõlmasõnõ içermektedir. Algõlayõcõ belirlenmiş olan yörünge üzerinden geçerken aynõ anda birden fazla fotograf algõlayabilmektedir. Gözlemlenen sahada farklõ objelerden yansõyan spektral enerjileri i belli objelerin ve olaylarõn tanõmlanmasõnda kullanõlmaktadõr. Çok kameralõ sistemlerde ise uyduya yerleştirilen 2, 3, 4 veya daha d fazla sayõda kamera sayesinde aynõ bölgenin, aynõ anda birden fazla özellikte görüntü alõnabilmektedir.
Görüntü Uydularõ LANDSAT SPOT SPOT5 ERS RADARSAT-1 RADARSAT-2 IRS JERS TERRA-ASTER ASTER 1972 1986 2002 1991 1995 2003 1995 1992-1999 1999 1999 ABD Fransa Fransa Avrupa Kanada Kanada Hindistan Japonya ABD-Japonya
Görüntü Uydularõ ve Özellikleri Uydu Sensör Tayfsal Ç. Alansal Ç. (m) Radyometrik Ç. (bit) Şerit Gen. Swat (km) Görüntü Alma (gün) SPOT 5 HRS-PAN HRV PAN VNIR(3) 2.5-5 10 8 120 60 1-4 Landsat 7 PAN ETM+ ETM+ ETM+ PAN VNIR(4) SWIR(2) TIR(1) 15 60 8 185 16 IRS1C/D PAN LISS-III III PAN VNIR(3) SWIR(1) 5.8 23 70 6 7 7 70.5 141 141 24 TERRA ASTER VNIR(3s) SWIR(6) TIR(5) 15 90 8 8 12 60 16 IKONOS PAN VNIR PAN(s) VNIR(4s) 1 4 11 11 3.5-5 Quickbird PAN VNIR PAN VNIR(4) 0.61 2.5 11 16.5 3.5 Bilsat PAN VNIR PAN(s) VNIR(4) 12 26 8 25 55 5? Jeolojik amaçlı
Landsat TM Landsat-I I 1972 yõlõnda y NASA tarafõndan uzaktan algõlama lama çalõşmalarõnda kullanõlan lan üzere fõrlatf rlatõlan lan ilk uydudur. Landsat 1 ardõndan 2, 3, 4, 5, 6, ve en son 1999 yõlõnda y Landsat 7 uydusu yörüngeye y oturtulmuştur. tur. Yeryüzünden 705 km yükseklikte yörüngede y dönmektedir. d Yeryüzü üzerinde aynõ alanõ 16 günde g bir tarar. GörüntG ntü genişli liği i 185x185 km dir dir. BAND 1 2 3 4 5 6 7 0.450-0.515 0.525-0.605 0.6-0.690 0.750-0.900 1.55-1.75 10.4-12.5 1.09-2.35 SPEKTRAL ARALIK (µm)( Mavi Yeşil Kõrmõzõ Yakõn kõzõlötesi Kõsa Dalga kõzõlötesi Termal kõzõlötesi Kõsa Dalga kõzõlötesi GÖRÜNÜR YANSIYAN YAKIN KIZILÖTES TESİ TERMAL IR YANSIYAN ORTA IR ÇÖZÜNÜRL RLÜK (m) 60
Landsat TM BAND 1 (Mavi) 2 (Yeşil) 3 (Kõrm rmõzõ) 4 (Yakõn n IR) 5 (Kõsa Dalga IR) 6 (Termal IR) 7 (Kõsa Dalga IR) KULLANIMI Bitki ve toprak arasõndaki farklõlõklar klarõ,, ormanlõk k alanlarõ ve kõyõk çizgisinin haritalanmasõ Canlõ bitkilerin yeşil bölümlerib Farklõ bitki türlerinin t tespiti, litoloji ve toprak arasõndaki sõnõrõn s saptanmasõnda nda Bitkilerin miktarõnõ saptamada, litolojilerin tanõmlanmas mlanmasõnda, nda, toprak/litoloji ve kara/su arasõndaki kontraslğõ gösterir Kurak alanlar, su miktarõ,, kar ve buz arasõndaki farkõn bulunmasõnda nda Sõcaklõk k miktarõ,, bitkiler, termal kirliliğin in ve jeotermal alanlarõn belirlenmesinde Litoloji ve toprak arasõndaki sõnõrõn s n belirlenmesinde, toprak ve bitkilerdeki su miktarõnõn n saptanmasõnda nda
Landsat TM INDEKSLER Bitki İndeksi Normalize Fark Bitki İndeksi (NDVI) Demir Oksit Kil Mineralleri Demirli Mineraller Mineral Kompozisyonu Hidrotermal Kompozisyon İŞLEMLER B4-B3 B3 B4-B3/ B3/ B4+B3 B3/B1 B5/B7 B5/B4 B5/B7, B5/B4, B3/B1 B5/B7, B3/B1, B4/B3
ASTER 1999 yõlõnda NASA ya ait TERRA uydusuna monte edilmiştir. ASTER yüksek çözünürlüğe sahip s gözle görülebilen görüntüden termal kõzõlötesine toplam 14 bant spektral görüntü elde edilebilir. BAND SPEKTRAL ARALIK (µm)( ÇÖZÜNÜRL RLÜK K (m) 1 2 3N 0.52-0.60 0.60 0.63-0.69 0.69 0.78-0.86 Mavi Yeşil Kõrmõzõ GÖRÜNÜR (VNIR) 15 15 15 3B 0.78-0.86 Pankromatik 15 4 1.60-1.70 1.70 Kõsa Dalga IR 5 6 2.145-2.185 2.185 2.185-2.225 2.225 Kõsa Dalga IR Kõsa Dalga IR YANSIYAN YAKIN KIZILÖTES TESİ 7 2.235-2.285 2.285 Kõsa Dalga IR (SWIR) 8 2.295-2.365 2.365 Kõsa Dalga IR 9 2.360-2.4 2.4 Termal Kõzõlötesi K (TIR) 90 10 8.125-8.475 8.475 Termal Kõzõlötesi K (TIR) 90 11 8.475-8.825 8.825 Termal Kõzõlötesi K (TIR) 90 12 8.925-9.275 9.275 Termal Kõzõlötesi K (TIR) 90 13 10.25-10.95 10.95 Termal Kõzõlötesi K (TIR) 90 14 10.95-11.65 11.65 Termal Kõzõlötesi K (TIR) 90
ASTER İstanbul ve Çevresinin False Color RGB 321 Aster Görüntüsü Karadeniz Marmara Denizi İstanbul
Landsat TM ve Aster Karşõlaştõrmasõ Aster görüntülerinin Landsat görüntülerinden daha fazla tayfsal (spektral) çözünürlüğüne ve daha fazla band aralõğõna sahiptir. ASTER
Landsat TM ve Aster Karşõlaştõrmasõ Landsat * 185 x 185 km Görüntü Büyüklüğü * Aynõ bölgeden 16 günde bir görüntü almakta * 7 bant m çözünürlük 60 km Aster 185 km Landsat Aster * 60 x 60 km Görüntü Büyüklüğü * Aynõ bölgeden 16 günde bir görüntü almakta * 14 bant 15,, 90 m çözünürlük Bazõ Uygulama Alanlarõ * Ana kayaç tipi tanõmlamasõ, * Volkanik aktivite haritalamasõ, domkaldera yapõlarõ, *Bölgesel yapõnõn belirlenmesi, Çizgisel ve dairesel yapõlarõn belirlenmesi, * Hidrotermal Altersyon Alanlarõnõn belirlenmesi * kayaç tipi tanõmlamasõ, *Ayrõntõlõ Volkanik aktivite haritalamasõ *Çizgisel ve dairesel yapõlarõn belirlenmesi Hidrotermal Altersyon Alanlarõnõn ve mineralojik zon haritalarõ Jeotermal alanlarõn belirlenmesi * Stereoskopik görüntü elde edilmesi
Landsat TM ve Bazõ Uygulamalarõ * Güncel volkanik aktivitenin saptanmasõnda * Dom, kaldera gibi volkanik yapõlarõn belirlenmesi * Bölgesel ve lokal tektonik ve yapõsal unsurlarõn belirlenmesi Antalya-Isparta bölgesinin çizgisel yapõlarõnõn uydu görüntüsü kullanõlarak belirlenmesi
Landsat TM ve Bazõ Uygulamalarõ * Hidrotermal alterasyon alanlarõnda (özellikle metalik minerallere yönelik) kil minerallerinin varlõğõnõn belirlenmesi, * Geniş alanlarda alterasyon alanalarõnõn kabaca belirlenerek prospeksiyon çalõşmalarõnõ daraltmak amacõ ile kullanõlõr. Açõk kõrmõzõ ile gösterilen bölge hidrotermal alterasyon alanlarõnõ göstermektedir.
Landsat TM ve Bazõ Uygulamalarõ Enerji Hammaddesi Jeotermal Enerji Çalõşmalarõ Kõrmõzõ ile gösterilen bölge yüksek sõcak su alanlarõnõ belirtmektedir
Landsat TM ve Bazõ Uygulamalarõ * Yapõsal çalõşmalar * Jeomorfolojik haritalar * Sayõsal Arazi Modellemesi ile üç boyutlu haritalarõn elde edilmesi Hadim (Karaman) bölgesinin Sayõsal Arazi Modellemesi
Landsat TM ve Bazõ Uygulamalarõ * Karstik oluşumlarõn haritalanmasõ * Drenaj ağlarõnõn belirlenmesi * Su kaynaklarõnõn belirlenmesi Kõrmõzõ poligonal alanlar karstik alanlarõ göstermaktedir
ASTER ve Bazõ Uygulamalarõ Mineral Haritasõ Edremit Montmorillonit Edremit Kaolinit
ASTER ve Bazõ Uygulamalarõ Edremit