PARAMETRİK YÖNTEMLE TEKLİF FİYATININ BELİRLENMESİ Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 1 Teklif Fiyatının Belirlenmesi Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 2 1
(h) h i a t m s k v Burada ; i : İhale teminatı masrafı a : Avans teminatı masrafı m : Mukavele masrafı s : Sigorta masrafı k : Kredi masrafı v : Vergi kesintisi (stopaj) f : Finans masrafı p : Primler d : Diğer giderler f p d Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 3 İhale Teminatı Masrafı: Türk İhale Mevzuatında ihale teminat % 3 tür. Yüklenicinin banka ilişkilerine bağlı olarak bu teminatın komisyonu değişebilir. İhalenin kesinleşmesine kadar geçen sürede % 0.5 kadar bir komisyon masrafı çıktığı düşünülürse; i 0.005 x0.03 0.00015 1 milyon TL. bedelli bir teklifte ihale teminat masrafının 150.-TL olduğu görülür. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 4 2
Avans Teminat Masrafı: 1 milyon TL. bedelli işte % 10 avans varsa, İdare buna karşılık 100 000 TL. teminat mektubu isteyecektir. Bu teminat miktarı avans geri ödendikçe azalır. İşin % 10 unu ilk 6 ayda yapıp ortalama 50 000 TL. değerinde avans teminat mektubu tutulduğu kabul edilirse ve bu sürede % 1 komisyon ödenirse bu masraf; a 0.01x50000 /1milyon 0.00050 Bir milyon TL. bedelli bir teklifte avans teminat masrafının 500.-TL olduğu görülür. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 5 Kati Teminat Masrafı: Türk mevzuatında önceki oran % 6 dır. Kati kabule kadar tutulur. 1 milyonluk işin yapım süresi 2 yıl ise (ve bir yıl da ayrıca kabul süresi ise) bu teminat 3 yıl tutulur. Demek ki % 6 oranı ile 60 000 TL. değerindeki bir teminat mektubu, yıllık komisyonu % 1.5 kabul edilirse, 3 yılda; t 4.5x60000 /1milyon 0.00270 Bir milyon TL. bedelli bir teklifte kati teminat masrafının 2.700.-TL olduğu görülür. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 6 3
Mukavele Masrafı: Türk mevzuatında bu masraf önemlidir. Çünkü, özellikle kamu ihalelerinde nedense sözleşmelerin noterden tasdiki istenmektedir. Damga vergisi ile birlikte noter ve karar pulu masrafı ile yeni yasaya göre Kamu ihale Kurumu payı da dahil olmak üzere; m 0.0130 civarındadır 1 milyon TL. bedelli bir teklifte mukavele masrafının 13.000.-TL olduğu görülür. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 7 Sigorta Masrafı: Uluslararası projelerde ve son zamanlarda yerli projelerde de All-risk sigorta zorunluluğu bulunmaktadır. All-risk sigorta bedelleri, işin cinsi, bulunduğu bölge gibi pek çok veri incelenerek tespit edilir. Ciddi bir All-risk sigorta giderinin, işin zorluğuna ve doğal afet olasılığına bağlı olarak teklif bedelinin % 0.1 % 0.5 i arasında değişebilmektedir. Biz burada % 0.2 gibi temsili bir değer alarak hesaplamamızı yapacağız. Buna s 0.0020 dir. 1 milyon TL. bedelli bir teklifte sigorta masrafı 2.000.-TL olduğu görülür. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 8 4
Kredi Masrafı: Proje mali kaynağının temini de bazen yüklenicilerden istenir. Böyle bir durumda bu kredilerin etüdü çok iyi yapılarak tam maliyeti hesaplanmalıdır. Böyle bir durumda hakediş üzerinden ayrıca ödenecek bu bedel k 0.1000 olarak alınmıştır. 1 milyon TL. bedelli bir teklifte kredi masrafı 100.000.-TL olduğu görülür. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 9 Vergi Kesintisi (Stopaj) Masrafı: Yıllara yayılı taahhütlerde, idareler, yasa gereği olarak, hakedişlerden % 5 gelir vergisi kesintisini önceden yapmak zorundadırlar. Bu bedelin de masraf olarak telakki edilmesi gereklidir. Aksi taktirde, başa baş bir işte % 5 zarara girersiniz. Stopaja eklenen çeşitli fon kesintileri nedeniyle daha da artan bu giderde 1 milyonluk iş için v 0.055 olarak alınmıştır. 1 milyon TL. bedelli bir teklifte stopaj masrafı 55.000.-TL olduğu görülür. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 10 5
Finans Masrafı: İdarelerin ödemelerde gecikmesi, şirketin nakit sıkıntısı içine girmesi bekleniyorsa, işlerin devam edebilmesi için kaynak ihtiyacı söz konusudur. Burada 1 milyon TL lik bir işte avans kullanıldığı ve ilk 6 aydan sonra ödemelerin geciktiği varsayımıyla 500000 lık bir harcama için % 5 bir maliyet varsayılmıştır. f 0.025 1 milyon TL. bedelli bir teklifte finans masrafı 25.000.-TL olduğu görülür. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 11 Primler: Bazen yükleniciler hakediş bedeli üstünden yöneticilerine prim vermeyi vaat ederler. Böyle bir durumda bu primler gider olarak belirtilmelidir. Bu örnekte; p 0.0001 olarak alınmıştır. 1 milyonluk TL. bedelli bir teklifte prim masrafı 100.-TL olduğu görülür. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 12 6
Diğer: Teklif bedeline bağlı başka bir gider çıkarsa veya firmalar teknoloji geliştirme, personel eğitimi, tesis bakım ve yenileme gibi giderlerini bu kalemde düşünmelidir. Bu örnekte; d 0.001 olarak alınmıştır. 1 milyon TL. bedelli bir teklifte diğer adı altındaki masrafın 1.000.-TL olduğu görülür. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 13 (h) h i a t m s k v f p d h 0.00015 0.00050 0.00270 0.01300 0.00200 0.10000 0.05500 0.02500 0.00010 0.00100 h 0.2 olur Yani, 1 milyon TL lik bir işte Teklif Fiyatına Bağlı Giderler toplamı 200000 TL gibi çok yüksek bir rakam çıkmaktadır. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 14 7
Genel Giderler (G) (1) Amortismana Tabi Genel Giderler (2) Amortismansız Sabit Giderler (a) Tesisler (b) Altyapı Yatırımı (3) Bedelsiz Mühendislik Giderleri (4) İşletme Giderleri (a) Altyapı Kullanımı (b) Tüketim Maddeleri (c) Şantiye Dış İlişkileri (d) Personel Ödemeleri (5) Sözleşme ve Yönetmelik Giderleri Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 15 Genel Giderler Amortismana Tabi Genel Giderler (Ga) Prefabrik şantiye tesislerinin temini, tefrişi, ekipmanları ile motorlu araçların temini (birim fiyatlı işlerde kullanılanların dışında) Amortismana tabi genel giderler sınıfına girer. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 16 8
Genel Giderler Amortismansız Sabit Giderler (Gs) Çevre çiti (birim fiyat dışı ise), İdare ye bedelsiz bırakılacak kalıcı şantiye yapıları, prefabrik yapıların temeli, iş sonunda taşınacak yapı ve malların geliş-gidiş nakliyeleri, prefabrik yapıların montaj ve demontajı, şantiye tesislerinin altyapılarının (elektrik, su kanalizasyon gibi) yapım giderleri amortismansız sabit giderler sınıfında düşünülmelidir. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 17 Genel Giderler Bedelsiz Mühendislik Giderleri (Gm) Birim fiyatlı değil ise proje yapım bedeli ile teklif hazırlama çalışmasının maliyeti, sondajlar, zemin etütleri bu giderde düşünülmelidir. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 18 9
Genel Giderler İşletme Giderleri (Gi) Süreye bağlı ödemeler (ücret ve ilgili giderler), elektrik (birim fiyatlı işler dışında), ısıtma, temizlik, telefon, yemek, ikram vs, tören, merkez ofisin işle ilgili harcamaları gibi giderler bu sınıfta düşünülmelidir. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 19 Genel Giderler Sözleşme ve Yönetmelik Giderleri (Gy) Yürürlükteki mevzuat yada Sözleşme hükümleri ile yüklenici bazı harcamalar yapmak zorunda kalmaktadır. Kendi yada idare adına yatacak harçlar, yasa gereği ödemesi gerekli SSK prim farkları gibi harcamalar bu sınıfta düşünülmelidir. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 20 10
Genel Giderler (G) G Ga Gs Gm Gi Gy Formülüyle hesaplanır. 1 Milyonluk bu örneğimizde Genel Giderler G=0.15 olarak yani 150000 olarak alınmıştır. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 21 Risk (r) (1) in Riski (r h ) (2) Genel Giderlere Bağlı Risk (r G ) (3) Süre Değişikliklerine Karşı Hassas İşletme Giderleri (r s ) (4) Birim Fiyatlı İşlerde Keşif Hatası Riski (r b ) Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 22 11
Risk in Riski (r h ) Daha öncede bahsettiğimiz gibi, Teklif Fiyatına Bağlı Giderlerde, Kati Teminat Gideri isimli bir kalem vardı ve bu gider süre ile doğrudan ilişkili bir giderdi. Yani işin süresi uzadıkça bu gider için ödediğimiz miktar da artıyordu. TFBGR ni hesaplarken bu gideri baz alıp sürenin 2 katına çıkacağı varsayımıyla hesaplama yapılırsa, bu giderler için yaklaşık bir risk belirlenmiş olur. Hatırlanacağı gibi Kati teminat miktarı gideri t=0.00270 di. Burada r h =0.00270 olur. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 23 Risk (r) Genel Giderlere Bağlı Risk (r G ) Bu tür bir risk, işletmenin dışındaki genel gider hesaplarımızın hata içermesi durumunda oluşur. İşletme dışındaki genel gider kalemlerini % 20 eksik düşündüysek buradaki risk miktarı r G =0.013 mertebelerinde olur. Bu miktar toplam genel giderler ve proje çıplak maliyeti üzerinden de hesaplanabilir. Ancak bu değer yukarıda verdiğimiz değerden çok farklı olmayacaktır. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 24 12
Risk (r) Süre Değişikliklerine Karşı Hassas İşletme Giderleri Riski(r s ) Beslenme, personel ücreti, ısınma, yakıt, kırtasiye vb. giderler süreye bağımlıdır ve sürenin uzamasına karşı hassastır. Ancak süre uzadıkça, işin zamana yayılması ile birlikte işçi sayısının da azalacağı düşünülmelidir. Burada sürenin 2 misli uzadığı ve süreye bağlı giderlerinde Genel giderlerin yarısı olduğu varsayımıyla r s =0.0326 olarak belirlenebilir. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 25 Risk (r) Birim Fiyatlı İşlerde Keşif Hatası Riski (r b ) Birim fiyatlı işlerin hesapları yapılırken belirsiz noktaların çıkması muhtemeldir. Bu durumda proje belirsizliği, malzeme belirsizliği gibi hususları avantajlı olarak değerlendirerek birim fiyatlı işlerin toplam miktarını minimum tutup, daha sonra aynı işleri dezavantajlı olarak hesaplayıp toplam miktarı maksimumda tutarsak ve bu iki miktar arasındaki farkı alırsak, bu miktar bize riski vermiş olur. Bu örneğimizde r B =0.08696 olarak tespit edilmiştir. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 26 13
Risk (r) r r h r G r s r B r 0.0027 0.013 0.0326 0.08696 0.13526 1 Milyonluk bu örneğimizde Risk miktarı r=0.13526 olarak yani yaklaşık 135000.-TL olarak bulunur. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 27 Sonuç olarak Teklif Toplamı (T) T ( M G h).(1 r) formülüyle hesaplanır ve Teklif Toplamı T=1526600.-TL olarak bulunur. Ancak, eğer bizim bu işimiz kredili bir iş değilse bu durumda Risk ve Teklife bağlı giderler değişecek ve Teklif Toplamı T=1266900.-TL olacaktır. Doç. Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 28 14