sürekliliği konusunda ipleri sıkı tutma vakti

kanatlı sektöründe SEKTÖR ZİYARETLERİ GÜNEŞLİ A.Ş. Biyogüvenliliğin Hakan Konya, Serbest tavuk yetiştiriciliği sektörü tam anlamıyla vurdu sürekliliği konusunda ipleri sıkı tutma vakti Bu ay Güneşli A.Ş. sponsorluğunda yürüttüğümüz projemiz için Konya da hizmet veren veteriner hekimleri ziyaret ettik; bölgedeki ve Türkiye deki gelişmeleri konuştuk. Her tür gelişmeye ve yeniliğe açık olan, ilk üretici birliğini kuran ve ilk ihracat hamlesini yapan ilimiz Konya, neredeyse hiçbir bölgede olmayan bir klinisyen veteriner hekim varlığına sahip. Teknik ekip altyapısı ile Türkiye nin dört bir yanına hizmet veren 18 adet kanatlı veteriner kliniğini bünyesinde bulunduran Konya; sadece kanatlı sektörü için değil her türlü hayvanın yetiştirilmesinde hayvancılığın kalbi olarak sayılabilir. Biz de bu ay, Avrupa nın bütün ülkelerine ihracat yapabilecek üretim modeline ve kapasitesine sahip olan Konya da bulunan veteriner kliniklerini ziyaret ettik; kendi bölgelerinde ve çevre bölgelerde sağlık hizmeti verdikleri işletmelerin genel yapısı, üretim tesislerinde risk oluşturan enfeksiyöz kanatlı hastalıkları ve mücadele yolları, hastalık teşhisi ve izleme programları, gittikleri işletmelerde karşılaştıkları en büyük biyogüvenlik zafiyetleri ve genel management uygulamaları hakkında konuştuk. Yaklaşık bir sene önce, yine Güneşli A.Ş. sponsorluğunda yürüttüğümüz sektör ziyaretleri köşemiz için Konya ilimize yolumuzu çevirmiş ve YUM-BİR Başkanı ve Konya Yumurta Üreticileri Birliği Başkanı Hasan Konya yı ziyaret etmiş, kendisinden Konya daki yumurta üretiminin durumunu dinlemiştik. Röportajımız esnasında Konya yı yumurta deposu ve madeni olarak adlandıran Hasan Konya, ulaşabildikleri her ülkeye mevzuatlar el verdikçe ihracat yapmak istediklerini; ancak bunun işletmelerdeki sağlıklı kanatlılar ve eksiksiz biyogüvenlik ile mümkün olacağını belirtmiş ve eklemişti; AB nin kıstaslarına göre üretim yapan bir ülke olmanın temelini atan veteriner hekimlerimizi her fırsatta hatırlamalıyız. Kanatlı sektörü, dinamik bir sektör Biz, enfeksiyon ajanları ile tavuklar arasında bir duvar örmeye çalışıyoruz. Management, kaliteli yem, kaliteli hayvan ve aşılama uygulamaları bu duvarın en önemli tuğlaları. Ankara Üniversitesi ndeki öğrencilik yıllarından itibaren ciddi sorumluluklar içerisine girerek ve deneyimler kazanarak profesyonel mesleki hayatına başlamış Hakan Konya... Bu deneyimlerin yol göstericiliği ile kısa süre içerisinde başarıyı yakalayan Hakan Konya, 1998 yılında Alternatif Veteriner Kliniği ile Türkiye çapında hizmetlerini sürdürmeye devam etmiş. Hakan Bey, öğrenim yıllarınızdan itibaren sizi ve Alternatif Veteriner Kliniği maceranızı dinleyelim. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi ne 1985 yılında giriş yaptım Öğrencilik yıllarımdan itibaren ciddi sorumluluklar içerisindeydim; o dönemlerin şartları zordu. Mezuniyet sonrası öğrencilik yıllarındaki kadar meşakkatliydi ancak edindiğim deneyimler iş hayatımda da yol gösterici oldu. Türkiye de fakültelerinin ortak sorunu olan kanatlı veteriner hekimliği eğitiminin eksikliğine biz de maruz kaldık. Fakat, bir hekim sahaya çıktıktan sonra nereye yöneleceğini biraz kendisi belirliyor. Çocukluktan itibaren kanatlı hayvanlara karşı bir ilgim zaten vardı ve yıllar içerisinde bu konuda profesyonelleştim. Mezuniyet sonrası askerlik görevimi tamamlayıp Konya ya geri döndüğümde İNFOVET 102-103

çok zor şartlar altında da olsa 1992 yılında 5 bin kapasiteli bir kiralık tavuk kümesi ile kanatlı sektörüne giriş yaptım. Ülkede yaşanan krizler bu işi 1994 yılında sonlandırmamıza neden oldu. Ardından iki farklı yem fabrikasında saha veteriner hekimi olarak mesleğime devam ettim. O yıllarda kanatlı sektörünün Konya daki ve Türkiye deki profili konusunda detaylı bilgiye sahip oldum ve kanatlı üreticileriyle diyaloğum gelişti; şu anki müşteri portföyümün yapı taşlarını da o yıllarda attım. Üreticilerin güvenini kazanmamın ardından babam ile beraber 1998 yılında Alternatif Veteriner Kliniği ni açtık. Büyük mücadelelerle bölgede tutunmayı başardık ve 1999 yılında şu anki YUM-BİR Başkanı Hasan Konya, 2003 yılında ise Ayhan Konya şirketimize dahil oldu. Hizmet alanlarımız başta Konya olmak üzere Karaman, Aksaray, Ereğli gibi yakın ilçelerdi. Daha sonra bu ilçelerin sınırları genişledi ve Mersin, Adana, Antep, Urfa, Diyarbakır, Afyon, İzmir gibi farklı coğrafik bölgelerdeki illere hizmet vermeye başladık. Hizmet verdiğiniz bölgelerde işletmelerin genel yapısından bahseder misiniz? Kümes şartları ve teknolojileri sizce yeterli mi? Yurtdışındaki işletmeleri görme şansı yakalamış biri olarak, Hem Konya yı hem de genel olarak Türkiye yi ele alırsam, hayvan refahı, management ve hekimlik düzeyinde Türkiye işletmeleri hakikaten dünya standartlarının üzerinde. Bölgemizde ve Türkiye genelinde birçok kümes gördüm; işletme sahiplerinin mensup oldukları kuşak itibariyle ve mali problemler nedeniyle işletme kaliteleri elbette ufak tefek farklılıklar gösteriyor. Ama tavuğun prodüktif olması ve yaşam standartlarının kalitesi açısından asgari şartların tamamı gözetiliyor diyebilirim. Modern ve teknolojinin gerekliliklerini sağlayan işletmeler olduğu gibi, orta segmentte işletmeler de var. Fakat çoğunluğu üst segmentte. Tesislerde risk oluşturan enfeksiyöz kanatlı hastalıklarla nasıl mücadele ediyorsunuz ve aşılama bu mücadelenin neresinde? İşletme düzeyinde önlemlerin alınmasının yanı sıra, işletmelerin bir araya gelerek uygulamaya koyduğu genel mücadeleler söz konusu. Bizim bölgemiz gibi tavukçuluğun çok yoğun olarak yapıldığı yerlerde üreticiler bir araya gelip, genel ve rutin bir uygulama olarak, girişlerde enfeksiyon bariyerleri Başımıza bir felaket geldiğinde duyarlılaşıyoruz, üzerimizde izler kalıyor ama bu izler belirginliğini yitirince biyogüvenliliğin hayati olduğunu unutuyoruz. oluşturuyorlar. Bu dezenfeksiyon üniteleri ile tesislere girip çıkan araçların tamamının dezenfeksiyonu gözetiliyor. İşletme düzeyinde ise, her bir işletme girişinden itibaren kendi tesislerinde bariyer noktaları oluşturuyor. Ana girişte hem araçlar hem de insanlar için modern, sensörlü dezenfeksiyon havuzları ve tüneller söz konusu. Tesis içerisinde devam eden bu bariyer noktaları, kümes içerisine girildiğinde ayak havuzları, galoşlar, boneler gibi kişisel önlemlerin alındığı sistemler olarak karşımıza çıkıyor. Elbette buna rağmen, takdir edersiniz ki işletmeler tam anlamıyla bir fanus içerisinde değiller ve ekoloji ile iç içeler. Klasik bir söylem ama ülkemiz göçmen kuşların yolları ve mola yerleri üzerinde; bu tür durumlar işletmeler için tehdit oluşturuyor. Ciddi ekonomik kayıplara neden olan ILT, Avian Influenza suşları başımızı ağrıtıyor. İşte bu tür ağır salgın enfeksiyonlara neden olan hastalıklar için aşılamalar yapıyoruz. Personellerimize meslek içi eğitimler vererek onları dezenfeksiyon ve hijyenin basamakları konusunda örgütlüyoruz. İşletmelerimizi çitlerle ve tellerle çeviriyor, giriş çıkışlarımızı kontrol altına alıyoruz. Aşılama konusuna gelirsek; aşılama biyogüvenlik noktasında en önemli kazanımımız. Fakat tek başına kesinlikle bir şey ifade etmeyeceğini anlamamız şart. Çok fazla işletme görmüş bir veteriner hekim olarak, aşılama konusunda kendimize bir yol çiziyoruz ve bölgedeki hastalık yoğunluğuna göre özel aşı programları oluşturuyoruz. Peki, aşı programı oluştururken hangi faktörler belirleyici oluyor? Söylediğim gibi, aşı programları bölgeye göre oluşturulmalı. Birçok Avrupa, ABD menşeili firma aşı üretiyor ve biz Türkiye de bu aşıları kullanıyoruz. Ancak burada dikkatle üzerinde durulması ve atlanılmaması gereken bir nokta var; aşı suşu, bizim ülkemizde görülen hastalıkların suşlarıyla aynı mı? Maalesef bizim ülkemizde görülen hastalıkların birçoğunun aşı suşları Uzakdoğu ve Ortadoğu suşları ile benzerlik gösteriyor. Bu nedenle güvenilir firmalardan aşı tedarikinde bulunmak hayati önem taşıyor. Ticari işletmelerin plansız kapasite artışlarının sektöre etkileri sizce nasıl oldu? Kendi işletmemiz içerisinde değişik alanlarda da hizmet vermeye yöneldik; damızlık tavukçuluk işine girdikten sonra ülkemizde ve yurtdışında da yumurta civcivi üretimi ve tedariki yapmaya başladık. Bununla birlikte, anahtar teslim kümes yapmaya başladık ve gördük ki, önü alınmaz ve hoyratça bir kapasite artışı söz konusu. Örneğin, çok yakın bir zamanda Karaman da tesis ettiğimiz 130 bin kapasiteli kümes Karaman ın toplam kapasitesinin % 10 una denk geliyor. Fakat şu da bir gerçek, 2016 yılında adı kulağa hoş gelen ve gezen tavuk yumurtası adı altında piyasaya sürülen organik yumurtalar farklı iş kollarına mensup insanlar tarafından uygun olmayan şartlar altında üretildi. Şu anda bizim ürettiğimiz konvansiyonel tavuklar ve söz konusu gezen tavuklar sayısal olarak bir araya geldiğinde, toplam sayı sıkıntılı bir süreci işaret ediyor. Yani, sözde organik tavuk yetiştiriciliği sektörü tam anlamıyla vurdu. Üreticiler çok kötü bir sezon geçirdi, kapanan, el değiştiren işletmeler oldu; bunlar işin gözükmeyen tarafı. İNFOVET 104-105

Kapasite artırımı ihtiyaca göre yapılmalı Kapasite artırımı ihtiyaca göre yapılmalı ve iyi İstatistiksel veriler elde edilmesi için Bakanlık devreye girmeli. Çünkü üretici birliklerine yeteri kadar yetki verilmediğini görüyorum. Ceren Veteriner Hizmetleri olarak 2002 yılında Konya da kurduğu işletmesi ile kanatlı hayvan sağlığı, besleme, çiftlik ve sürü sağlığı yönetimi konularında hizmet veren Ali Rıza Çeşmeci, hayvancılık sektörünün gelişmesine paralel olarak hizmet alanlarını genişleterek çalışmalarına devam ediyor. Öncelikle sizi ve kliniğinizi tanıyarak başlayalım. Ali Rıza Çeşmeci: Ceren Veteriner Hizmetleri olarak 2002 yılında Konya da kurulan işletmemiz, kanatlı hayvan sağlığı, besleme, çiftlik ve sürü sağlığı yönetimi konularında hizmet vermektedir. Hayvancılık sektörünün gelişmesine paralel olarak hizmetlerimizi daha etkin yürütülebilmek, endüstriyelleşen işletmelere ve sektörde hizmet veren teknik ekiplerin ihtiyaçlarına cevap verebilmek amacıyla 2007 yılında Ceren Veteriner Laboratuvarı nı hizmetinize sunmuş bulunuyoruz. 2010 yılından itibaren de Ceren Hayvan Sağlığı ve Laboratuvarı San. Tic. A.Ş. olarak kanatlı hayvan sektörümüzde hizmet vermekteyiz. 2012 yılında da Bimark Yem Hayvancılık Tarım Ürünleri Üretim ve Pazarlama San. Tic. A.Ş. olarak büyükbaş sektörümüzde de performans ürünlerimiz ile hizmet vermekteyiz. Sağlık hizmeti verdiğiniz işletmelerin genel olarak yapısından bahseder misiniz? Ali Rıza Çeşmeci: Sağlık hizmeti verdiğimiz işletmeler yumurtacı işletmelerdir. İşletme sahipleri işini iyi takip etmekte olup yeni yapılanmaya açıklar. Yalnız bu yapılanma sadece kapasite artırımı olarak değil işletmenin modernize edilmesi üzerine olmaktadır. Konya bölgesinde yapılan tavukçuluk 40 sene gibi uzun bir zamandır yapıldığı için kümeslerin %50 si eski yapıdadır. Fakat gayet bakımlıdır. Yeni yapılan kümesler ise son sistem yapılmaktadır. Yetiştiriciler gelişen tüketici alışkanlıklarına göre üretim kalitelerini artırmaktadırlar. Kapasite artırımında iyi istatistiksel veriler elde edilmesi için Bakanlığın da devreye girmesi gerekir. Çünkü üretici birliklerine yeteri kadar yetki verilmediğini görüyorum. Üretim tesislerinde risk oluşturan enfeksiyöz kanatlı hastalıklar ile nasıl bir mücadele yolu izliyorsunuz? Aşılama sizce nasıl bir öneme sahip? Ali Rıza Çeşmeci: Mücadeleyi üçlü bir sac ayağı olarak düşünüyorum; biyogüvenlik, haşere mücadelesi ve aşılama. Bakanlığımızın son çıkardığı biyogüvenlik talimnamesini çok beğendim. Yetiştirici ilk başta alınacak önlemleri ciddi bir masraf olarak düşünürken, sonrasında iyi ki bu tedbirleri almışım diyor. Yalnız kayıt sisteminde yetiştiricinin yükü biraz hafifletilmeli. Aşılamada ise doğru programlama ve iyi uygulama ile hastalık kontrolünde iyi sonuçlar almaktayız. leri ortaya çıkmaktadır. Laboratuvar bulguları ile çalışmak, günümüz veteriner klinik hekimliğinin teşhis ve tedavisinde artık olmazsa olmazlar arasında yerini almaktadır. Günümüzde vitamin ve antibiyotik hekimliğinin yerini; bilinçli, ileri tanı ve teşhis yöntemlerini kullanmayı esas alan, tedavilerinin etkilerini görünür hale getirip izleyebilen, çağdaş veteriner hekimlerin teşhis ve tedavileri almaktadır. Laboratuvar hizmetleri, teşhis kadar, korumaya yönelik bir amaçla verilmektedir. Sonuçta hastalık nedenini belirleyip üzülmek yerine, olumsuzlukları minimize edebilecek sistemi kurabilmek üzere laboratuvarlardan yararlanmak akıllıcadır. Kliniğimizde hizmet verdiğimiz işletmelerin rutin serolojik kontrollerini yaparak aşı uygulamalarımızın performanslarını takip ederken, işletmede görülebilecek enfeksiyonların da takibini yapmaktayız. Ayrıca bakteriyel enfeksiyonla da etken izolasyonu ve antibiyogram yaparak hedefli ve doğru tedavi uygulamaya çalışmaktayız Ali Rıza Çeşmeci: Laboratuvar hizmetlerini kullanırken doğru test metotlarını seçmek gerekiyor. Teşhiste ne kadar doğruya yaklaşırsak hastalıkların çıkışını da o kadar iyi önleriz. Aşı programı hazırlarken önemsediğiniz noktaları sıralarsanız öncelikli dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir? Ali Rıza Çeşmeci: Öncelikle bölgeyi iyi tanımak gerekiyor. Sadece hastalık olarak değil içme suyu kalitesini, hammaddelerin temin edildiği bölgeleri, hayvan hareketlerini. iyi bilmek lazım. Bununla birlikte işletmelerde yeni kullanılacak olan aşıları hastalık teşhisine göre programınız içine almanız şart. Bunun yanı sıra, laboratuvar sonuçlarına göre aşı programı hazırlamak ve tekrar aşı uygulamasını yapmadan önce mutlaka gerekli analizleri yapmak gerekiyor. Biz de izleme programı uyguladığımız için aşı programlarımız da değişiklikler yapıyorum. Türkiye deki kanatlı işletmelerinde gördüğünüz en büyük biyogüvenlik zafiyetleri nelerdir? Ali Rıza Çeşmeci: Benim genel olarak gördüğüm en büyük eksiklik hayvan hareketleridir. Bölgeler arası hayvan nakliyelerinin belli bir güzergâh oluşturularak yapılması gerekir. Gülşen Orhan: Kanatlı yetiştiriciliğinde öncelikli hedef sürü sağlığını korumaktır. Bu yüzden hastalıkların çıkışını engellemek ve yayılışını en aza indirmek için birtakım önlemlerin alınması zorunludur. Alınan biyogüvenlik tedbirlerinin yetersiz olması ya da hiç uygulanmaması durumunda hastalıkların görülme sıklığı artmakta ve önemli ekonomik kayıplar oluşmaktadır. İyi bir biyogüvenlik programı için öncelikle olası hastalık etkenleri ve kaynakları tespit edilerek bunların işletmelere girişi engellenmelidir. Yanı sıra kümeslerde iyi bir iklimlendirme, kaliteli yem ve kaliteli içme suyu gibi ihtiyaçlar düzenli olarak sağlanmalıdır. Bölgedeki mevcut hastalık problemleri dikkate alınarak uygun bir programı seçilmeli ve uygulanmalıdır. Ayrıca gübreler uygun depolanmalı, ölen hayvanlar ve atıklar usulüne uygun olarak imha edilerek tüm işletme çevresi güvenli hale getirilmelidir. Salma tavuk işletmeleri, sizce profesyonel üretim yapan yumurta ve broyler işletmeleri için bir risk oluşturuyor mu? Gülşen Orhan: En önemli hususlardan bir tanesi salgın hastalıklara karşı alınması gereken önlemlerdir. Ticari faaliyetlerde girişimciler genellikle kümes tavukçuluğu yerine tavukların özgürce dolaşabilmeleri sebebiyle salma tavukçuluğu tercih ederler. Ancak salma tavukçuluk salgın hastalık riskine açıktır. Bu tavuklarda görülen salgın bir hastalık diğer entegrasyonları da tehlikeye atmaktadır. Özellikle kuş gribi tehlikesinin var olduğu bölgemizde kontrolsüz salma tavuk yetiştiriciliği göçmen kuşlarla temasın kolay olması sebebiyle çok büyük bir risk oluşturmaktadır. Kayıt dışı üretimden gelen yumurtaların hangi tavuktan hangi koşullarda üretildiği belli değildir. Yani bir korsan üretim söz konusudur. Tavuk pisliğine bulanmış yumurtalar saman içine koyularak organik Ali Rıza Çeşmeci, Hastalık kontrolünde izleme programlarına ağırlık vermek şart Gülşen Orhan, Tedaviden önce kesin teşhis, hekimin sloganı olmalı Biraz laboratuvarınızdan bahseder misiniz? Hastalık teşhisi ve izleme programlarında laboratuvarınızı ne yönde kullanıyorsunuz? Gülşen Orhan: Tedaviden önce Kesin Teşhis hekimin sloganı olmalı. Beşeri hekimlikte de hekimliğimizde de laboratuvar desteği olmayan teşhislerde yanılgı oranı yüksek olacaktır. Özellikle de günümüz hayvancılığının entegre hale gelmesi ile birlikte çok sayıda ve de sürekli ilave olan hastalıklarda doğru kararlar verebilmek için klinik çabalar yetersiz kalmaktadır. Sürülerin sayısal büyüklüğü, hastalıkların aniden çıkıp hızlı yayılabilmesi, birçok olayda sekonder faktörlerin birlikteliği ya da hemen arkasından devreye girmesi, olayı daha da komplike edecektir. Geç kalındığında da ciddi işletme problemyumurta köy yumurtası, gerçek yumurta, doğal yumurta, horozlu yumurta gibi etiketleme tebliğine aykırı beyanlarla rahatça pazarlanmaktadır. Bu durum hem tüketicileri yanıltmakta hem de vergisini ödeyen kayıtlı üreticiler açısından haksız rekabet oluşturmaktadır. Bu durumun önüne ancak tüketicinin doğru bilgilendirilmesi ve etkin denetim ile geçilebilir. Ali Rıza Çeşmeci: Dünyada artan nüfusu göz önüne aldığımız zaman entegre yetiştiricilik yapılmadığı sürece insanların beslenme ihtiyacını karşılayamayız. Ayrıca salma tavuk yetiştiriciliği yapan insanlar da düzgün hayvan bulamıyorlar. Bu insanlara 10-12 haftalık hayvanları 20 haftalıkken afaki fiyatlardan satıyorlar. Sonuçta salma tavuk yapıp para kazanmayı düşünen gariban insanlar maalesef batıyorlar. Genel management anlamında işletmelerde karşılaştığınız ortak aksaklıklar nelerdir? Ali Rıza Çeşmeci: Ben bölgemizde ciddi açıklar görmüyorum. Hastalık kontrolü sadece biyogüvenlik ve aşılama ile olmuyor maalesef. İzleme programları uyguladığımız zaman hangi problemlerle ilgili tedbir alacağımızı daha iyi görebiliyoruz. İNFOVET 106-107

Geçtiğimiz son kırk yıla damgasını vuran bir geçmişe sahip olan Gürbüz Veteriner Kliniği, 1978 yılında Ramazan Gürbüz tarafından kuruldu. İlk yıllarında büyük ve küçükbaş ruminant hayvan sağlığı ve beslemesi yönünde hizmet veren; 1980 yılından itibaren ise kanatlı sektöründe de hizmet vermeye başlayan Ramazan Gürbüz, 1994 yılından itibaren ise Gürbüz Grup çatısı altında sektör ortaklarına yol göstermekte. Hizmet verdiğiniz entegrasyonlar içerisindeki yetiştirme kümesleri teknolojik açıdan ne düzeyde donatılmış durumda? Hizmet verdiğimiz kümesler hemen hemen teknolojik alt yapısını tamamlamış bir konumdadır, buna rağmen bölgemizde çoğu yetiştirme kümesleri, yumurta üretim kampüs alanı içerisindedir, bu durum üretim periyodunda çeşitli zafiyetlere yol açmaktadır. Rutin teşhis yöntemleri arasında laboratuvarlardan ne gibi yardımlar alıyorsunuz? Konya bölgesinde ikisi özel dört adet yem analiz laboratuvarı, yine ikisi özel olmak üzere dört adet hayvan sağlığı laboratuvarı mevcuttur. Laboratuvar desteği olmadan kanatlı sağlığında başarılı olmak mümkün değildir. Bu açıdan Konya bölgesinde sektöre hizmet sunan arkadaşlar olarak şanslı bir konumdayız. Aşı programı hazırlarken önemsediğiniz noktaları sıralarsanız öncelikli dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir? Aşı programlarımızı yaparken bölgemizde bulunan işletmelerde yapılan sekans analizlerini dikkate alıyoruz. Enfeksiyöz hastalıklarla mücadelede öncelikli olarak, biyogüvenlik uygulamaları ve bölgemizde karşılaştığımız hastalık etkenlerine karşı kuvvetli aşı programlarını kararlılıkla uygulama yolunu seçiyoruz. Bunun yanında bölgemizde hizmet veren diğer meslektaşlarımızla sürekli hastalıklarla alakalı bilgi paylaşımında bulunarak en etkili aşı programlarını yapmaya çalışıyoruz. Ahmet Okur, Laboratuvar desteği olmadan kanatlı sağlığında başarılı olmak mümkün değildir Serbest sistem tavukçuluk büyük bir risk kaynağı Serbest tavukçuluk ülkemizin göz bebeği konumundaki broyler entegrasyonları, yumurtacı ve broyler damızlık işletmelerini ve kapalı sistem yumurta üretimi yapan ticari işletmeleri tehdit etmektedir. Türkiye deki kanatlı işletmelerinde gördüğünüz en önemli biyogüvenlik zafiyetleri nelerdir? Ülkemizde yumurtacı kanatlı işletmelerinin en önemli biyogüvenlik zafiyeti, üretim kampüsü içerisinde üretim ayağı ile pazarlama ayağının iç içe girmesi ve yine üretim kampüsüne başka işletmelerden yumurta girişidir. İkinci biyogüvenlik zafiyeti üretim periyodu sonunda satışa sunulan çıkma tavukların kesimhanelere sevki amacıyla işletmelere giren tavuk kamyonları ve taşımada kullanılan işçilerdir. Son dönemde artan salma tavuk işletmeleri, sizce profesyonel üretim yapan yumurta ve broyler işletmeleri için bir risk oluşturuyor mu? Ülkemiz göçmen kuşlarının göç yolunda bulunmasından dolayı sürekli aktif tehdit altındadır.ülkemizde yaşadığımız kuş gribi vakalarından sonra Tarım Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü hayvan hastalıkları ile mücadele etmek ve hayvan hareketlerini kontrol altına almak amacıyla yayınlamış olduğu genelgelerde çıkma tavukların pazarlarda kontrolsüz satışını yasaklamış, kuş gribi kontrol programlarında da açık alanlarda kanatlı yetiştiriciliğine örgülü telle gezinti alanlarının dış ortamla sınırlandırılması şartı getirmiştir. İlerleyen zaman dilimi içerisinde 2014 yılında Batı Karadeniz bölgesinde serbest sistem yumurta tavuğu yetiştiriciliği başlamış ve ardından 12.09.2015 tarihli resmi gazetede yayınlanan köy tavuğu yönetmeliği ile haftada 1500 adet yumurtayı aşmayacak kapasitede üretimden elde edilen yumurtanın 50 km çapındaki pazar alanında satışına müsaade edilmişti. Sonrasında bu olay Bakanlık tarafından hedeflenen maksadı aşmış, kontrolsüz bir şekilde tüm ülkeye yayılmıştır, hatta çıkma tavuklar bile bu yönde üretime geri dönmüştür. Dünyada üretim kapasitesi açısından 10. sırada bulunan sektörümüzü bu durum tehdit etmektedir. Ülkemizin göz bebeği konumundaki broyler entegrasyonları, yumurtacı ve broyler damızlık işletmelerini ve kapalı sistem yumurta üretimi yapan ticari işletmeleri tehdit etmektedir. Serbest/ salma tavukçuluk yapan küçük işletmelerin birçoğunda 200-400 adet tavuk bulunmakta ve salma/serbest sistem olmalarından dolayı göçmen kuşlardan bulaşacak kuş gribi tehdidine açık durumda oldukları bir gerçektir. Bulundukları bölgelerde ciddi oranda kuş gribi kontrol programlarına darbe vuracakları endişesini taşımaktayız; kaldı ki, daha bir yıl önce yapılan itlaflardan dolayı ülke kaynakları boşa gitmiş, sektör ortakları RAMAZAN GÜRBÜZ ciddi oranda zarar görmüştür. Ülkemizde bu furyanın başlamasından sonra aynı bölgede kapalı sistem üretim yapan işletmelerde hastalık olaylarını kontrol altına almak daha da zor hale gelmiştir. Genel management anlamında işletmelerde karşılaştığınız ortak aksaklıklar nelerdir? İşletmelerin çok azında kurumsal hafıza var, bu işletmelerde oluşturulan aşı programları, biyogüvenlik uygulama programları kurumların ilgili kadroları tarafından titizlikle takip ediliyor, kurumsal hafızaya sahip olmayan işletmelerde ise personel işten ayrılınca onunla beraber yapılan biyogüvenlik programları da yarıda kalıyor. Bu durumun sektör olarak önlenebilmesi için, 5996 sayılı kanun ve 03.06.2011 tarih ve 639 sayılı kararname hükmünce Ticari Etlik ve Yumurtacı Kanatlı İşletmelerinin Biyogüvenlik Talimatı yayınlanmıştır. Bütün sektör ortaklarının söz konusu talimat hükümlerince hareket etmesi ve Bakanlığın denetimlerini düzenli olarak sürdürmesi ve Türkvet Veri Tabanı uygulamasının aktif olarak çalıştırılması gerekmektedir. İNFOVET 108-109

Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi nden 2002 yılında mezun olduktan sonra 2007 yılında, başta Konya ve Gaziantep bölgesinde kanatlı işletmelerine hizmet vermek üzere Dervet Veteriner Kliniği ni kuran Mehmet Büyükkeleş, kanatlı sektöründe üzerinde önemle durduğu en önemli şeyin koruyucu hekimlik uygulamaları olduğunu söylüyor. Mehmet Büyükkeleş, Biyogüvenlik hafife alınırsa işletmelere bedeli çok ağır olur Öncelikle sizi ve kliniğinizi tanıyarak başlayalım. 1979 Konya doğumluyum. 2002 yılında Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi nden mezun oldum. 2007 yılında kurduğumuz Dervet Veterinerlik çatısı altında başta Konya ve Gaziantep olmak üzere geniş çapta bir bölgeye hizmet vermekteyiz. Buradaki işletmelere danışmanlık hizmeti vermekte; aşı, ilaç ve yem katkı maddesi tedarikleri yapmaktayız. Dervet Veteriner Kliniği olarak kanatlı sektöründe yaşanan gelişmeleri yakından takip etmekteyiz. Sağlık hizmeti verdiğiniz işletmelerin genel olarak yapısından bahseder misiniz? Hizmet verdiğiniz entegrasyonlar içerisindeki yetiştirme kümesleri teknolojik açıdan ne düzeyde donatılmış? Konya bölgesinde 13 milyon, Gaziantep te ise 5 milyon yumurtacı tavuk bulunmaktadır. Hizmet verdiğimiz işletmelerin çoğu üretim teknolojisi anlamında donanımlı, kapasiteli ve özellikle biyogüvenlik uygulamalarını merkezine almış işletmelerdir. Üretim tesislerinde risk oluşturan enfeksiyöz kanatlı hastalıklar ile nasıl bir mücadele yolu izliyorsunuz? Aşılama sizce nasıl bir öneme sahip? Dervet Veteriner Kliniği olarak, kanatlı sektörünün kalbi sayılacak koruyucu hekimlik uygulamalarına son derece önem veriyoruz ve hizmet verdiğimiz işletmelerin personellerini fırsat buldukça bilinçlendirmeye çalışıyoruz. Bu tür bireysel çabaların sonuçlarını alıyoruz; üreticiler artık biyogüvenlik ve aşılama konusunda oldukça bilinçli. Koruyucu hekimliğin temeli, kurallarına göre yapılan bir biyogüvenlik zinciri ve iyi bir aşılamadır. Başarılı bir aşılamanın temelini ise ayrıntılar oluşturur; aşının uygulama yolundan muhafaza şartlarına kadar her ayrıntıyı harfiyen uygulamaya özen gösteriyoruz. Bölgeye göre aşı programı hazırlıyor, sahanın enfeksiyon yüküne Biyogüvenlik yem ve su kadar hayatidir Biyogüvenlikte süreklilik yakalanabilirse bir anlam ifade eder. Hastalıkların yoğunlaştığı dönemlerde kurallara uyup, salgınlar hafiflediğinde unutulacak kadar hafife alınacak bir olgu değildir. göre ise zaman zaman aşı programlarında değişiklikler yapıyoruz. Rutin teşhis yöntemleri arasında laboratuvarlardan ne gibi yardımlar almayı tercih ediyorsunuz? Gerek rutin taramalarda gerekse hastalıkların teşhisinde laboratuvarlardan en yüksek performansla yararlanmaya çalışıyoruz. Olasılıklar üzerine teşhis koyup tedavi etmeyi yanlış buluyoruz. Türkiye deki kanatlı işletmelerinde gördüğünüz en büyük biyogüvenlik zafiyetleri nelerdir? Biyogüvenlik, işletmenin sürdürülebilir bir yapıda olması ve hayvanların sağlığı için yem ve su kadar önemli bir noktadır. Ancak, düzenli uygulanırsa anlam ifade eden bir kavramdır. Üreticiler, hastalıkların yoğunlaştığı dönemlerde biyogüvenliğe sıkı sıkıya tutunur ancak saha sakinleştiğinde aynı önemi göstermez. Biyogüvenlik, hiçbir zaman hafife alınmamalıdır. Aksi takdirde, işletmelere bedeli çok ağır olmakta. Bilinçli üreticilerimizin sayısı azımsanmayacak ölçüde arttı, en azından bu gelişmesektör açısından sevindirici. Salma tavuk işletmeleri, profesyonel üretim yapan işletmeler için risk oluşturuyor mu? Salma tavuk işletmeleri, Türkiye kanatlı sektörü için ciddi bir sıkıntı. Bahsi geçen bu işletmeler kontrolsüz ve biyogüvenlik açısından sıkıntılı. Gereksiz yere haksız rekabet yaratan bu kayıt dışı işletmeler için en kısa süre içerisinde bir düzenlenme yapılmalıdır. İNFOVET 110-111