İZMİR DE SÜT SEKTÖRÜNE BAKIŞ

Transkript

1 İZMİR DE SÜT SEKTÖRÜNE BAKIŞ Büyük tarımsal ekonomiler sıralamasında 7. sırada yer alan ülkemiz tarımının milli gelire, istihdama ve dış ticarete katkısı giderek artmaktadır. Tarım sektörü; 2008 yılında % 4,3, 2009 yılında % 3,6, 2010 yılında % 2,4, 2011 yılında % 6,1 ve 2012 yılında % 3,5 oranında büyüme göstermiş olup ülkemiz ekonomisine ciddi katkılar sağlamıştır. Türkiye gerek coğrafi konumu gerekse bulunduğu iklim kuşağı nedeniyle süt ve süt ürünleri sektöründe önemli bir yere sahiptir. Sektör, ekonomimizin önemli üretim dallarından birisidir. Özellikle protein, yağ, vitamin (C vitamini hariç) ve mineraller (başta kalsiyum ve fosfor olmak üzere) gibi beslenmede çok önemli olan toplam 85 besin öğesini içeren ve çocukluktan başlamak üzere yaşlılığa kadar hayatın her döneminde vazgeçilmez olan süt, vücudun gelişmesi, güçlenmesi ve sağlığın korunmasını sağlayan çok önemli bir besindir. Günümüzde son zamanlarda çok geniş bir sektör olan süt sektöründe yatırımlar hız kazanarak üretimde artışlar yaşanıyor. Geleneksel metodlardan ziyade modern süt üretim tesisleri büyük artış gösteriyor. Bununla birlikte, teknolojinin gelişmesiyle de süt üretimi artış göstermeye devam ediyor. Verimli arazilerimiz, bitki çeşitliliğimiz ve geniş hayvan varlığımız ile sektörde avantajlı konumda yer alıyoruz. Ülkemiz 2010 yılı itibariyle 13,6 milyon tonluk çiğ süt üretimiyle dünyanın en büyük 11 inci süt üreticisi olmuştur. Dünya süt üretiminde yüzde 2 paya sahiptir. Dünya süt ihracatında Avrupa ülkeleri özellikle Almanya büyük paya sahip olup, ülkemiz de dahil olmak üzere Avrupa ülkeleri süt ihracatının neredeyse yarısını gerçekleştirmektedir. 7 Şebnem BORAN

2 Çiğ süt üretimin artışının yanında sektör sanayi bakımından da gelişme kaydetmiştir. Sektörde yer alan işletmeler, teknolojik seviyeleri ile dünya pazarında rekabet edebilecek düzeydedir. Süt tüketim alışkanlığının daha da yaygın hale getirilmesine yönelik olarak üretici firmalar Ar-Ge faaliyetlerine hız vererek iç pazara olduğu kadar dış pazarlara da yönelik yeni ürünleri başarıyla pazarlamaktadırlar. Ayrıca geleneksel ürünlerimiz de (ayran, kaymak, kefir ve geleneksel peynir çeşitleri ) modern işleme yöntemleri ile işlenerek tüketiciye sunulmaktadır. Tablo 1. Türkiye de Süt Üretimi (Bin Ton) Yıllar Koyun Sütü Keçi Sütü Sığır Sütü Manda Sütü Toplam Kaynak: TÜİK, *Koyun sütü (yerli+merinos), keçi sütü (kıl+tiftik), sığır sütü (kültür+melez+yerli) olarak alınmıştır yılı bilgileri geçicidir. Ülkemizde son on yıllık dönemde süt üretimi 2008 yılında az bir düşüş gösterse de genel olarak artış göstermiştir yılında ülkemizde 17,4 milyon ton süt elde edilmiştir. Ancak, bol bulunan ve kolaylıkla tüketilebilen süt ülkemizde, bilinçli ve verimli bir şekilde tüketilemiyor. Büyükbaş süt ve süt ürünleri, koyun ve keçi süt ve süt ürünleri besin değerleri çok yüksek olmasına rağmen tüketimimiz komşu ülkelere göre çok alt seviyelerde kalıyor. Süt ve süt ürünleri sektörü İzmir ekonomisinin önemli üretim dallarından biridir. Türkiye süt üretiminin % 10 u İzmir de gerçekleşmektedir. Bu pay ile İzmir sütün başkenti konumundadır. Verimlilikte de kentimiz ön sıradadır. İlimiz hayvansal üretim değerinin % 17,42 sini süt üretimi oluşturmaktadır. 8

3 Tablo 2: İzmir İli Süt Üretimi AR&GE BÜLTEN YILLAR Toplam Hayvan Sağılan Hayvan Toplam Süt Varlığı (baş) Varlığı (baş) Üretimi (ton) SIĞIR KOYUN KEÇİ Kaynak: İzmir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Kentimizde sütlerin soğuk zincire katılım oranı 2011 itibariyle % 82 ye ulaşmıştır. Bu oran, 2009 yılında % 57 olarak gerçekleşmiştir dan günümüze soğuk zincire büyük ölçüde geçildiği dikkat çekmektedir. Süt ve süt ürünleri üretiminin uluslararası standartlara getirilmesi adına sektör yoğun olarak çalışmalarda bulunmaktadır. Ancak sektör bu gelişmelerin yanında genel olarak pek çok sorunla baş etmek zorunda kalmaktadır. Sektörde karşılaşılan engeller arasında; Hijyenik olmayan koşullarda gerçekleşen ve denetlenmeyen süt üretimi, Sağlıklı süt üretimi için altyapı eksikliği, Sağlıklı koşullarda hayvan bakılamaması nedeniyle yaşanan hayvan kaybı, Süt hayvanlarının veriminin düşük olması, Üreticilerin çok az bir bölümünün birlik veya kooperatif çatısı altında örgütlenmiş olması, Sektörde küçük aile işletmelerinin yer alması, Sokak sütçülüğünün halen var olması, Süt sanayiinde kapasite kullanımının; o Pazarlama sorunları, 9

4 o Araştırma ve geliştirme faaliyetleri için yeterince kaynak ayrılamaması, o Kaynak kullanım yetersizliği, o Kaliteli hammadde temin edilememesi, o Hammadde temini ve pazarlamasındaki mevsimsel dalgalanmalar gibi nedenlerle yetersiz olması yer alıyor. Sağlıklı koşullarda hayvan bakılamaması nedeniyle de hayvan kaybı yaşandığı belirtiliyor. Aşılamada yaşanan eksiklikler ise bunun en önemli nedeni olarak gösteriliyor. Özellikle gıda güvenliği konusunun önem kazanmasıyla birlikte sektörde ilgili düzenlemelerin yapılması gerekiyor. Sütün sağımından, toplanmasına ve işlenmesine kadar olan süreçte süt işletmelerinin dikkat etmesi gereken birçok konu yer alıyor. Sonuç olarak sektörün sorunlarının bir an önce çözüme kavuşturulması için; Her bölgede, her işletmede AB standartlarında üretim yapılmasının sağlanması, Üreticiye altyapı teşviklerinin verilmesi, Hayvan hastalıkları ile mücadele edilmesi, Kayıt sistemimizdeki eksikliklerin giderilmesi, Sağlıklı ve hijyenik süt üretimi yapan üreticilerin teşvik edilmesi, Sağlıklı süt tüketimi konusunda halkı bilinçlendirmek amaçlı eğitim, yayım ve tanıtım faaliyetlerine ağırlık verilmesi, Çiğ sütteki bakteri yükünü ve somatik hücre sayısını AB standartlarına ulaştırılması, sütün toplanması ve taşınması aşamasında meydana gelen kayıpları önlemek için süt toplama ağı ve soğuk zincirin altyapısının oluşturulması, Sektörün gelişimi için Ar-Ge faaliyetlerine pay ayrılması ve teknolojik gelişmelerin yakından takip edilmesi, Süt sanayicilerinin üretimden pazarlamaya kadar ki süreçte etkinliği dikkate alınarak AB de olduğu gibi örgütlenmesi, süt ürünü işleyen tesislerin modernizasyonunun sağlanması Süt ve süt ürünlerinin tağşişli üretimi ve satışına yönelik kontrollerin sıklaştırılarak devam ettrilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte KDV oranlarına ilişkin 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı'na ekli sayılı 2. sayılı listede yer alan süt halihazırda % 8 KDV oranına tabidir. 10

5 Süt toplayıcıları sözkonusu üreticilerden sütleri müstahsil makbuzu ile KDVsiz olarak satın almaktadır. Ancak topladıkları sütleri süt sanayicilerine satarken fatura düzenlemek zorundadırlar. Alışların KDV siz satışların KDV li olması faaliyetlerin kayıtdışına itilmesine teşvik etmektedir. Bu nedenle sütte KDV oranının % 1 e çekilmesinin yararlı olacağı düşüncesindeyiz. Bu kapsamda sektörün gelişimi için sorunlara yönelik olarak kalıcı çözümlerin bir an önce getirilmesini diliyoruz. Avrupa Birliği mevzuatına uyum sürecinde AB standartlarında üretim yapılmasını ve özellikle de sağlığımız için de ülkemiz süt tüketiminin arttırılmasını ümit ediyoruz. Kaynaklar: Süt Ürünleri Raporu, II. Süt ve Süt Ürünleri Sempozyumu, Ege Üniversitesi,5-6 Aralık Süt ve Süt Ürünleri Ortak Piyasa Düzeni Raporları, Dünya Gazetesi, Türkiye İstatistik Kurumu. Dünya ve Türkiye Süt İstatistikleri. Ulusal Süt Zirvesi web sayfası, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, FAO,