İMAR PLANLAMA MEVZUAT BELEDİYELER VE İLLER BANKASI İLİŞKİSİ

İMAR PLANLAMA MEVZUAT BELEDİYELER VE İLLER BANKASI İLİŞKİSİ Hazırlayan: NEJLA KILINÇ Y.Şehir Plancısı İller Bankası Gn.Md. İmar Planlama Dairesi Başkanlığı 2006

İÇİNDEKİLER GİRİŞ...2 I.TANIMLAR, KAVRAMLAR VE İMAR MEVZUATI.3 I.1.BELEDİYE, 5393 SAYILI KANUN...3 I.2. PLANLAMA...4 I.3. PLAN KADEMELERİ...4 I.4. KENT ÖLÇEĞİNDEKİ PLANLAR (İMAR PLANLARI) 5 I.4.a. Nazım İmar Planı 6 I.4.b. Uygulama İmar Planı..6 I.5. İMAR MEVZUATI.7 I.6. NERELERDE İMAR PLANI YAPILIR 11 I.7. İMAR PLANI YAPMA VE ONAMA YETKİSİ 11 I.8. BELEDİYELERİN PLAN ELDE ETME YÖNTEMLERİ...13 I.9. İMAR PLANININ UYGULANMASI...14 I.9.1.İmar Programları.14 I.9.2. Kamulaştırma.14 I.9.3. Arazi ve Arsa Düzenlemesi 14 II. PLANLAMA SÜRECİNDE İLLER BANKASI..15 II.1. İMAR PLANLAMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI 16 II.1.A. İmar Planlama Dairesi Başkanlığında İmar Planlarının Hazırlanması Süreci 18 III. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ...22 KAYNAKLAR...23 2

GİRİŞ Anayasamızın 127.maddesi yerinden yönetim ilkesine uygun olarak yerel halkın ortak gereksinimlerini karşılamak amacıyla kanunla düzenlenen mahalli idarelerden oluşan yerel yönetim şeması öngörmektedir. Bunlar; İl Özel İdareleri, belediyeler ve köylerdir. Bu üçlü şema incelendiğinde ellerinde bulundurdukları yetki ve mali kaynaklar açısından en gözde kurum belediyelerdir. Kentsel yaşamın yönetim biçimi olan belediyeler, yasalar yoluyla aldıkları yetkilerle yaşanılan çevrenin kentsel fonksiyonlara kavuşmasını sağlarlar. Kentsel yerleşmeler, tarım sektörüne dayalı yaşam biçiminden uzaklaşarak ekonominin sanayi ve hizmetler sektörüne dayandığı ayrıca kültür, sağlık, eğitim ve ticaret gibi sektörlerde gelişmenin yaşandığı yerleşmelerdir. Belediye kurulan yerleşmenin kentsel nitelik kazanmasında imar faaliyetleri temel belirleyicidir. Bu çalışmada, belediyelerin imar yetkileri, yapılan yasal düzenlemelerle birlikte incelenerek, imar faaliyetleri açısından İller Bankası- Belediye ilişkisi anlatılacaktır. 3

I.TANIMLAR, KAVRAMLAR VE İMAR MEVZUATI I.1.BELEDİYE, 5393 SAYILI KANUN: Kent niteliği taşıyan bir yerleşim yerinde yaşayanların ortak yerel gereksinimlerini karşılamakla görevli, kamu tüzel kişiliğine sahip ve karar organları halk tarafından seçimle oluşturulmuş yerel yönetim birimine Belediye denir (Todaie,1998:31). Ülkemizde belediyelerin kuruluşu, örgütlenişi ve işlevleri ile ilgili ilk yasa 1930 yılında çıkarılmış bulunan 1580 sayılı belediye yasasıdır. Uzun yıllar yürürlükte kalan 1580 sayılı yasanın yerine günümüzde belediye teşkilatının kuruluşu, organları, görev, yetki ve sorumluluklarını belirleyen yasa 13.07.2005 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunan 5393 sayılı yasadır. Söz konusu yasanın 3. maddesinde belediye; belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisi olarak tanımlanmaktadır. 5393 sayılı yasanın 4.maddesinde yer alan hükümle belediye teşkilatı kurulabilmesi için getirilen koşullar şöyledir: Nüfusu 5000 ve üzeri olan yerleşim birimi olması Yerleşmenin il ve ilçe merkezi olması durumunda nüfusa bakılmaksızın belediye kurulması zorunludur. Köylerin veya muhtelif köy kısımlarının birleşerek belediye kurabilmeleri için meskun sahalarının, merkez kabul edilecek yerleşim yerinin meskun sahasına azami 5.000 metre mesafede bulunması ve nüfusları toplamının 5.000 ve üzerinde olması gerekir. Bir veya birden fazla köyün köy ihtiyar meclisinin kararı veya seçmenlerinin en az yarısından bir fazlasının mahallin en büyük mülkî idare amirine yazılı başvurusu ya da valinin kendiliğinden buna gerek görmesi durumunda, valinin bildirimi üzerine, mahallî seçim kurulları, on beş gün içinde köyde veya köy kısımlarında kayıtlı seçmenlerin oylarını alır ve sonucu bir tutanakla valiliğe bildirir. İşlem dosyası valinin görüşüyle birlikte İçişleri Bakanlığına gönderilir. Danıştay ın görüşü alınarak müşterek kararname ile o yerde belediye kurulur. 4

Yeni iskan nedeniyle oluşturulan ve nüfusu 5.000 ve üzerinde olan herhangi bir yerleşim yerinde, İçişleri Bakanlığının önerisi üzerine müşterek kararnameyle belediye kurulabilir. I.2. PLANLAMA: T.C. Anayasasının 56.maddesi uyarınca herkes sağlıklı bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Anayasal hüküm uyarınca yönetim imar mevzuatı kapsamında gerekli düzenlemeleri yaparak ve tedbirleri alarak mekansal yapının sağlıklı ve düzenli gelişimini sağlamakla yükümlüdür. Ayrıca hizmetlerin kamu yararı adına etkin ve verimli sunulmasını sağlayacak sistem ve süreçler oluşturulmalıdır. Planlama kamu yararı içeren bir eylem olarak en önemli süreci oluşturmaktadır. Planlama toplumların içinde yaşadıkları sistemi, yaşama ve üretim düzenini daha ileriye, daha iyiye ulaştırmayı hedefleyen bir araçtır. Her plan gelecekte bir kararlar zinciridir. Uzun, orta ve kısa vadeli her türlü önlem, kaynak kullanımı ve korunması önerileri birer plan kararıdır. Planlama faaliyeti ülkesel ve bölgesel ölçekte oluşturulan kararları mekana yansıtmaktadır. En üst düzeydeki plan Ülke Fiziksel Planı olarak adlandırılan ve ulusal sınırlar ile tanımlanan ülke bütününde; sosyal ve ekonomik plan kararlarının mekana yansımasını, mekandaki oluşumların kalkınma planlarına aktarılmasını, ülke ölçeğindeki yatırımların dengeli dağılımını, kentleşme ve nüfus dağılımını sağlayan; bölge, çevre düzeni, nazım imar planı ve uygulama imar planı gibi daha alt kademe planlamaları yönlendiren plandır ( İller Bankası, 2000:1). İller Bankası İmar Planlama Daire Başkanlığı Planlama Örneği 5

I.3. PLAN KADEMELERİ Ülkemizde imar planlama çalışmalarında kullanılan temel yasa olan 3194 sayılı imar yasasına göre planlar üst ölçekten alt ölçeğe doğru kademelenmektedir. Planlama kademelenmesi sağlıklı bir şekilde oluşturulursa verilen planlama kararlarının devamlılığı ve bütünlüğü sağlanmış olur. Ülkesel ölçekten yerel ölçeğe doğru inen plan kademelenmesindeki temel esas, her plan kademesinin bir üst kademedeki plan esaslarına uymak zorunluluğudur. Bir üst kademedeki plan kendinden sonra gelen bir alt kademe plana esas teşkil etmektedir. Plan kademeleri kapsadıkları alan ve amaçları açısından Bölge Planları ve İmar Planları olmak üzere iki ana başlıkta toplanmaktadır. 6

BÖLGE PLANI : Sosyo - ekonomik gelişme eğilimlerini, yerleşmelerin gelişme potansiyelini, sektörel hedefleri, faaliyetlerin ve alt yapıların dağılımını belirlemek üzere hazırlanan bunlara yönelik alt ölçekli planları yönlendiren, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından yapılan ve yaptırılan planlardır. ÇEVRE DÜZENİ PLANI: Ülke ve varsa bölge planı kararlarına uygun olarak konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi kullanılması kararlarını belirleyen, 1/100 000, 1/ 50 000 veya 1/25 000 ölçekte Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yapılan veya yaptırılan plan notlarıyla ve raporuyla bir bütün olan üst ölçekli plandır. Çevre düzeni planları genel arazi kullanım kararlarını leke bazında gösteren planlardır. Bu çalışmada belediyelerin yetki ve görev alanlarında bulunan kent ölçeğindeki alt ölçek plan türleri olan imar planları detaylı olarak incelenecektir I.4. KENT ÖLÇEĞİNDEKİ PLANLAR (İMAR PLANLARI) Kent planları yerleşmeye has demografik, sosyo-ekonomik, kültürel ve doğal veriler dikkate alınarak belirlenen ilke ve hedefler doğrultusunda arazi kullanım kararları ve mekansal düzenlemeleri belirleyen çeşitli ölçek ve nitelikteki planlardır. Kent planlamasının temel amacı, insanların sağlıklı, düzenli, güvenli ve estetik çevrelerde yaşamalarının sağlanmasıdır. İmar planı, kent ya da kasaba halkının sağlığını korumak, toplumsal, ekonomik ve kültürel gereksinimlerini, iyi yaşama düzenini, çalışma koşullarını ve güvenliğini sağlamak amacıyla ülke, bölge ve kent verilerine dayanılarak, oturma, çalışma, dinlenme ve ulaşım gibi kentsel işlevler arasında denge kurup, eldeki ve sağlanabilecek olanaklar ölçüsünde en iyi çözüm yollarını bulmak için varsa kadastral durumu da belirtilen halihazır haritalar üzerine toprak parçalarının kullanım biçimlerini ve başlıca bölge tiplerini gösteren hukuksal değeri olan, ilgili taraflarca uyulması zorunlu olan onaylanmış yasal belge olarak tanımlanabilir. 7

İmar planları çevresel ve kültürel değerlerin korunmasını, mülkiyet dokusunun yeniden şekillendirilmesini ve yatırımların mekan boyutunda rasyonel bir şekilde dağıtılmasını sağlar. Kent ölçeğinde yapılacak imar planları kapsamları açısından ikiye ayrılır: Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı. I.4.a. Nazım İmar Planı : Varsa bölge ve çevre düzeni planlarına uygun olarak güncel ve onaylı hali hazır haritalar üzerine, varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının, genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme, yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere 1/2000 ve 1/5000 ölçekte düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporu ile beraber bir bütün olan plandır. Uygulamaya yönelik ayrıntıları içermemektedir. Kentin gelecekte alacağı biçimi gösteren plandır I.4.b. Uygulama İmar Planı: Tasdikli hali hazır harita üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olan ve nazım imar planı esaslarına göre hazırlanarak çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve esaslarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren, 1/1000 ölçekte düzenlenen detaylı raporu ile bir bütün olan plandır. Mevcut imar planının ihtiyaca cevap vermediği durumlarda revizyon imar planı, ilave imar planı ve mevzi imar planı gibi yapılan plan türleri de vardır. Revizyon İmar Planı Gerek nazım ve gerekse uygulama imar planlarının ihtiyaca cevap vermediği ve uygulamasının problem olduğu durumlarda; planın tümünün veya büyük bir kısmının plan yapım tekniklerine uyularak yenilenmesi sonucu elde edilen plandır. İlave İmar Planı Mevcut imar planının gelişme alanları açısından ihtiyaca cevap vermediği hallerde, mevcut imar planına bitişik ve mevcut imar planının genel arazi kullanış kararları ile tutarlı ve 8

yine mevcut imar planı ile ulaşım açısından bütünlük ve uyum sağlayacak biçimde hazırlanmış bulunan plandır. İmar Planı Değişikliği Onaylı imar planı sınırları içinde arazi kullanışlarının büyüklüğünde, konumunda, yoğunluğunda veya ulaşım sisteminde, imar planı ana kararlarının sürekliliğini bütünlüğünü, sosyal ve teknik donatı dengesini bozmayacak biçimde mevzii olarak farklılık getiren değişikliklerdir. Mevzii İmar Planı Mevcut planların yerleşmiş nüfusa yetersiz kalması veya yeni yerleşim alanlarının kullanıma açılması gereğinin ve sınırlarının ilgili idarece belirlenmesi halinde, bu yönetmeliğin plan yapım kurallarına uyulmak üzere yapımı mümkün olan, yürürlükteki her tür ve ölçekteki plan sınırları dışında, planla bütünleşmeyen konumdaki, sosyal ve teknik altyapı ihtiyaçlarını kendi bünyesinde sağlayan, raporuyla bir bütün olan imar planıdır. I.5. İMAR MEVZUATI: İmar planlama çalışmalarını düzenleyen temel yasa 1985 yılında yürürlüğe girmiş bulunan 3194 sayılı İmar Yasası dır. Ancak planlama çalışması bir çok disiplinin bir arada bulunduğu çalışmadır. Bu nedenle yerleşmelerin fiziki mekanı ile ilgili olarak çıkarılmış bulunan birçok yasa, yönetmelik, genelge planlama sırasında kullanılmaktadır. Bütün bunlar imar mevzuatını oluşturmaktadır. Kasım 2005 tarihinde İmar Planlama Dairesi Başkanlığı Araştırma Değerlendirme Şube Müdürlüğü nün yaptığı imar mevzuatına ilişkin çalışma sonucunda aşağıdaki imar mevzuatı listesi ortaya çıkmıştır. MEVZUAT LİSTESİ KANUNLAR 3194 sayılı İmar Kanunu 4759 sayılı İller Bankası Kanunu 1164 sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkındaki Kanun 1580 sayılı Belediye Kanunu 1593 sayılı Erişme Kontrollü Karayolu Kanunu 1893 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu 9

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu 2872 sayılı Çevre Kanunu 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanunu 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu 3402 sayılı Kadastro Kanunu 3348 sayılı Ulaştırma Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun 3621/3830 sayılı Kıyı Kanunu 3998 sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkında Kanun 4342 sayılı Mera Kanunu 442/3367 sayılı Köy Kanunu 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgesi Kanunu 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu 4706 sayılı Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi Hakkında Kanun 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu 4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanunu 4957 sayılı Turizm ve Teşvik Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu 5226 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 5272 sayılı Belediye Kanunu 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu 5393 sayılı Belediye Kanunu 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu 5412 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu 6831 sayılı Orman Kanunu 7269 Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun 775 sayılı Gecekondu Kanunu İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 sayılı İmar Kanunu nun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında 2981 sayılı Kanun KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER 180 sayılı Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nın Teşkilatı ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 1

388 sayılı Güneydoğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Teşkilatının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Khk 383 sayılı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname 3194 SAYILI İMAR KANUNUNA BAĞLI YÖNETMELİKLER 3194 sayılı İmar Kanununun 46.47.48 ve Geçici 7. Maddelerine İlişkin Yönetmelik (Boğaziçi Yönetmeliği) 3194 sayılı İmar Kanunun 46, 47, 48 ve Geçici 7. Maddelerine İlişkin Yönetmelik İmar Kanununun 18 İnci Maddesi Uyarınca Yapılacak Arazi ve Arsa Düzenlenmesi İle İlgili Esaslar Hakkında Yönetmelik (E) İmar Planlarının Yapımını Yükümlenecek Müellif ve Müellif Kuruluşlarının Yeterlilik Yönetmeliği (B) Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik (C ) Belediye ve Mücavir Alan Sınırları İçinde ve Dışında Planı Bulunmayan Alanlarda Uygulanacak İmar Yönetmeliği Plansız Alanlar İmar Yönetmeliği (D) 3030 sayılı Kanun Kapsamı Dışında Kalan Belediyeler Tip İmar Yönetmeliği 3030 sayılı Kanun Kapsamı Dışında Kalan Belediyeler Tip İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (13 Temmuz 2000/24108) 3030 sayılı Kanun Kapsamı Dışında Kalan Belediyeler Tip İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (2 Eylül 1999/23804) Yapı Denetimi Uygulama Usul ve Esasları Yönetmeliği 3194 sayılı İmar Kanununa Göre Düzenlenmiş Bulunan İmar Yönetmeliklerine Sığınaklarla ilgili EkYönetmelik Şehir ve Kasaba İçmesuyu Projelerinin Hazırlanmasına Dair Yönetmelik 2872 SAYILI ÇEVRE KANUNUNA BAĞLI YÖNETMELİKLER Çevre Düzeni Planlarının Yapılması Esaslarına Dair Yönetmelik Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği Gürültü Kontrol Yönetmeliği Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği 2863 SAYILI KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA KANUNUNA BAĞLI YÖNETMELİKLER Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi, Uygulanması, Denetimi ve Müelliflerine ilişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmelik Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu İle Koruma Kurulları Yönetmeliği Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde ve Turizm Merkezlerinde İmar Planlarının Hazırlanması ve Onaylanmasına İlişkin Yönetmelik 1

Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde ve Turizm Merkezlerinde İmar Planlarının Hazırlanması ve Onaylanmasına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 2634 SAYILI TURİZMİ TEŞVİK KANUNUNA BAĞLI YÖNETMELİKLER Turizm Alanlarında ve Turizm Merkezlerinde İmar Planlarının Hazırlanması ve Onaylanmasına İlişkin Yönetmelik Turizm Tesisleri Yönetmeliği 4734 SAYILI KAMU İHALE KANUNUNA BAĞLI YÖNETMELİKLER Yapım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği (ve eki şartnameler) Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği (ve eki şartnameler) İhalelere Karşı Yapılacak İdari Başvurulara Ait Yönetmelik Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği (ve eki şartnameler) DİĞER YÖNETMELİKLER 1164 sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkındaki Kanunun 11. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik 3290 sayılı Kanun ile Bazı Maddeleri Değiştirilen ve Bazı Maddeleri Eklenen 2981 sayılı Kanun Gereğince Kurulan Fonun Harcama Esaslarını Düzenleyen Yönetmelik Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik Başbakanlık Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Taşra Teşkilâtının Görevleri, Çalışma Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Bütçesinde Yer Alan Mahalli İdarelere Yapılacak Yardımlar Ödeneğinin Kullanım Esasları Hakkında Yönetmelik Belediye Arsaları Üzerinde Toplu Konut ve Kentsel Çevre Üretimi ve Kredilendirilmesine Dair Yönetmelik Belediyeler İmar Uygulamaları Yardım Yönetmeliği Belediyelere Yapılacak Yardımlara Dair Uygulama Yönetmeliği Belediyelerin Arsa, Konut ve İşyeri Üretimi, Tahsisi, Kiralanması ve Satışına Dair Genel Yönetmelik Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında 3030 sayılı Kanunun Uygulanması İle İlgili Yönetmelik Danışmanlık Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği (ve eki şartnameler) Endüstri Bölgeleri Yönetmeliği Gecekondu Kanunu Uygulama Yönetmeliği Hazineye, Katma Bütçeli Kuruluşlara, Belediyelere veya İl Özel İdarelerine Ait Arazi veya Arsaların Gerçek veya Tüzel Kişilere Bedelsiz Devrine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik İmar ve İskan Bakanlığı Bütçesinde Yer Alan Harita Yapım Projesi Ödeneğinin Tahsis, Harcama ve Denetim Esaslarına İlişkin Yönetmelik Kadastro Bilirkişileri Hakkında Yönetmelik Kadastro Çalışma Alanının Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik Köy Yerleşme Alanı Uygulama Yönetmeliği 1

Millî Parklar Yönetmeliği Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmeliği Organize Sanayi Bölgelerinde Yer Alan Parsellerin Gerçek veya Tüzel Kişilere Bedelsiz Tahsisine İlişkin Yönetmelik Otopark Yönetmeliği Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliğinin Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Sivil Müdafaa Bakımından Şehir ve Kasaba Planları ile Mühim Bina ve Tesislerde Tatbik Olunacak Esaslar Hakkında Nizamname (K.4/11715) Tarım Arazilerinin Korunması ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği Umuma Açık Yerler ve İçkili Yerler İle Resmî Veya Özel Öğretim Kurumları Arasındaki Uzaklıkların Belirlenmesine Dair Yönetmelik Yaban Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları İle İlgili Yönetmelik Asansör Yönetmeliği Kesin İnşaat Yasağı Getirilen Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Sit Alanlarındaki Taşınmaz Malların Hazineye Ait Taşınmaz Mallar İle Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik GENELGELER 12297 sayılı Marmara Depremi Sonrasında Planlama ve Yapılaşmalarla ilgili İşlemlere Ait Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü Genelgesi 2023 sayılı 3030 sayılı Kanun Kapsamı Dışında Kalan Belediyeler Tip İmar Yönetmeliğine İlişkin Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü Genelgesi 2360 sayılı Plan Yapımında Uyulacak Kurallara İlişkin Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü Genelgesi 4343 sayılı İmar Planına Esas Jeolojik Etüt Raporu Formatına Ait Afet İşleri Genel Müdürlüğü Genelgesi 10490 sayılı Doğu Marmara Depremine İlişkin Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü Genelgesi 4256 sayılı Depreme İlişkin Afet İşleri Genel Müdürlüğü Genelgesi 10197 sayılı 1999 Marmara Depremine ilişkin Genelge 2005/9 sayılı Mesire Yerleri Hakkında Çevre ve Orman Bakanlığı Genelgesi Ayrıca, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü ve Afet İşleri Genel Müdürlüğü Tarafından Yayımlanan Tüm Genelgeler Görüldüğü gibi planlama çalışmasında kullanılan bir çok yasa, yönetmelik ve genelge bulunmaktadır. Bu da bizlere planlama çalışmasının ne kadar karmaşık bir çalışma olduğunu göstermektedir. I.6. NERELERDE İMAR PLANI YAPILIR? 1

Son nüfus sayımında, nüfusu 10.000'i aşan yerleşmelerin imar planlarının yaptırılmaları zorunludur. Son nüfus sayımında nüfus 10.000'i aşmayan yerleşmelerde, imar planı yapılmasının gerekli olup olmadığına Belediye Meclisi karar verir. I.7. İMAR PLANI YAPMA VE ONAMA YETKİSİ: 3194 sayılı imar kanununun 8.maddesi b fıkrasına göre; Belediye ve mücavir alan sınırları içinde kalan yerlerde nazım ve uygulama imar planları ilgili belediyesince yapılır veya yaptırılır, belediye meclislerince aynen veya değiştirilerek onaylanarak yürürlüğe girer. Bu planlar onay tarihinden itibaren belediye başkanlığınca tespit edilen ilan yerlerinde bir ay süre ile ilan edilir. Bu süre içerisinde planlara itiraz edilebilir. Belediye başkanlığınca Belediye Meclisi ne gönderilen itirazlar ve planlar, Belediye Meclisi nce 15 gün içinde incelenerek gerekçeleri de belirtilmek suretiyle kesin karara bağlanır ve karar tarihinden itibaren 15 gün içinde belediye başkanlığınca ilgilisine yazı ile bildirilir. Söz konusu yasanın yine aynı maddesine göre Belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerde yapılacak planlar Valilik veya ilgilisince yapılır veya yaptırılır. Valilikçe uygun görüldüğü takdirde onaylanarak yürürlüğe girer. Onaylanmış planlar; onay tarihinden itibaren ilgili idarece herkesin görebileceği şekilde ilan yerlerinde asılmak ve nerede nasıl görülebileceği mahalli haberleşme araçları ile duyurulmak suretiyle 30 gün süre ile ilan edilir. 30 günlük ilan süresi içinde planlara itiraz, ilgili idareye yapılır. Valiliğe yapılan itirazlar, Valilikçe 15 gün içinde incelenerek gerekçeleri de belirtilmek suretiyle kesin karara bağlanır ve bu tarihten itibaren 15 gün içinde valilikçe ilgilisine yazı ile bildirilir. Ancak yerel yönetimler dışında bir çok merkezi kurum ve kuruluşta söz konusu yasanın 9. maddesi ve istisnalar başlıklı 4. maddesi ile kendi kuruluş yasalarına göre arazi kullanımı ve yer seçimi kararı verme, plan onama ve uygulama yetkilerine sahiptir. Bu kurum ve kuruluşların bazıları şöyle sıralanabilir: Özelleştirme Yüksek Kurulu Ulaştırma Bakanlığı (Ulaşım Master Planı) Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı (Köy Planı) Çevre ve Orman Bakanlığı Başbakanlık (Dünya Bankası Proje Uygulama Birimi) Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 1

Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Yetki alarak plan yapan/ yaptıran kurumlar: İller Bankası Genel Müdürlüğü Belediyelerin planlama yetkilerini 3194 Sayılı İmar Yasası dışında belirleyen temel yasalardan birisi de 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi yasası dır. 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi yasası nda tanımlanan yeni yapı Büyükşehir Belediyesi ni ilçe belediyeleri ve ilk kademe belediyelerinden oluşturan bir hiyerarşik yapıdır. Bu yapıyla beraber ilçe belediyelerinin yetkileri Büyükşehir Belediyesi lehine yeniden düzenlenmiştir. Ayrıca Büyükşehir Belediyesi sınırlarında ilçe kurulmaksızın oluşturulan ilk kademe belediyesi olarak adlandırılan belde belediyelerinin de imar uygulama ve yapı faaliyetlerinin denetiminde bazı görevleri Büyükşehir Belediyesi üstlenmiştir. Çevre Düzeni Planı na uygun olmak kaydıyla Büyükşehir Belediyesi ve mücavir alanı sınırları içinde 1/5000 ile 1/25000 arası her ölçekte nazım imar planının yapımı, yaptırılması ve onaylanarak uygulanması ile büyükşehir içindeki belediyelerin nazım plana uygun olarak hazırlayacakları uygulama imar planlarının, bu planlarda yapılacak değişikliklerin, parselasyon planlarının, imar ıslah planlarının aynen veya değiştirilerek onaylanması ve uygulanmasının denetlenmesi; nazım imar planının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde uygulama imar ve parselasyon planlarının ilçe ve ilk kademe belediyelerince yaptırılmaması halinde de, uygulama imar planları ile parselasyon planlarını yapma veya yaptırma yetkisi büyükşehir belediyelerindedir. (İller Bankası, 2005:5) I.8. BELEDİYELERİN PLAN ELDE ETME YÖNTEMLERİ: Belediyelerin doğrudan plan elde etme yöntemleri: 1. Bünyelerinde bulunan planlama birimleri arcılığıyla: Belediyelerin kendilerinin doğrudan plan yapabilmeleri için İmar veya Fen İşleri Müdürlüğünden ayrı olarak içerisinde en az bir şehir plancısı bulunan planlama biriminin kurulması ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığına tescil ettirilmesi şarttır. 2. İhale yoluyla 1

3. Yarışmaya çıkartma yoluyla İller Bankası aracılığıyla (Yetki verilerek) plan elde etme yöntemleri: 1. Banka personeline emaneten yaptırma yoluyla 2. İhaleye çıkartma yoluyla 3. Yarışmaya çıkartma yoluyla etmektedirler. Mülk sahiplerinin kendilerinin hazırlatıp idarenin onayına sunmaları ile de plan elde I.9. İMAR PLANININ UYGULANMASI: İmar mevzuatı sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel ve sosyo-mekansal değişim ve dönüşüm dinamiklerini ve süreçlerini algılayan-yönlendiren-denetleyen yeterli nitelikte ilke ve esas içermemektedir. Bu nedenle uygulama, kent planlamanın fiziksel boyuta indirgendiği imar planları üzerinden, sınırlı uygulama araçlarıyla yapılmaya çalışılmaktadır (İller Bankası, 2005:6). İmar Yasası nda tanımlanan başlıca uygulama araçları, imar programları, kamulaştırma ve 18. maddeye göre yapılan arazi ve arsa düzenlemesi işlemidir. I.9.1.İmar Programları: 3194 Sayılı İmar Yasası nın 10. maddesinde düzenlendiği üzere belediyeler imar planlarının Belediye Meclisi nce onaylanarak yürürlüğe girmesinden en geç 3 ay içerisinde planı uygulamak üzere 5 yıllık imar programlarını hazırlarlar. İmar uygulaması imar programı kavramı ile yakından ilişkilidir. İmar programlarının görüşülmesi sırasında ilgili yatırımcı kamu kuruluşlarının temsilcileri, görüşleri esas alınmak üzere Belediye Meclis toplantısına katılır. Bu programlar, Belediye Meclisi nce kabul edildikten sonra kesinleşir. Kamu kuruluşlarına tahsis edilen olanlar, ilgili kamu kuruluşlarına bildirilir. Bu alanlar kamu kuruluşları tarafından, imar programı süresi içinde kamulaştırılırlar. Bu amaçla gerekli ödenek, kamu kuruluşlarının yıllık bütçelerine konulur. I.9.2. Kamulaştırma: İmar yasası, imar programları kapsamına alınan ve planda kamusal hizmet alanlarına rastlayan taşınmazların edinilmesinde tek yöntem olarak kamulaştırmayı önermektedir. Böylece resmi tesisler, okul, cami, yol, meydan gibi planda kamusal hizmet alanı olarak ayrılan yerler bedel karşılığında kamuya kazandırılırlar. Ancak 1

kamulaştırma, belediyelerin mali kaynak yetersizliği yüzünden gereği gibi uygulanamamaktadır. I.9.3. Arazi ve Arsa Düzenlemesi: İmar planlarının uygulanmasında kamulaştırma dışında bilinen en etkin araç arazi ve arsa düzenlemesi olarak bilinen 3194 Sayılı İmar Yasası nın 18. madde uygulamasıdır. Parselasyon planı ve dağıtım cetvellerinden oluşan imar uygulaması ile imar planlarının ait olduğu araziye aplikasyonu gerçekleşmektedir. Zaten söz konusu yasanın 23. maddesinde; imar planı kapsamındaki bir arazide parselasyon planı yapılmadan yapı yapılamayacağı belirtilmiş ve öncelikle imar parsellerinin oluşturulması gerektiği vurgulanmıştır. Aksi takdirde plan kapsamındaki araziler kadastro arazisi olarak kalmaya devam edecektir. (Açıkalın, 2006:8) 18. maddenin yönetim işleyişi kadastral mülkiyetlerin geometrik yapılarının imara uygun biçime dönüştürülmesi ve aynı zamanda kamu için gerekli alanların Düzenleme Ortaklık Payı (DOP) adı altında taşınmazlarda oluşacak birim değer artışı karşılığında kamuya bedelsiz bırakılmasına dayanmaktadır. Alınacak düzenleme ortaklık payları, düzenlemeye tabi tutulan arazi ve arsaları düzenlemeden önceki yüzölçümlerinin yüzde 40 ını geçememektedir. Düzenleme ortaklık payı kapsamında kamu yararına ayrılan alanlar; yol, meydan, yeşil saha, otopark, park, çocuk bahçesi, ibadet yeri, karakol, MEB na bağlı ilk ve orta öğretim kurumlarıdır. 18.maddeye göre imar planı sınırları içinde bulunan binalı veya binasız arsa ve arazileri malikleri veya diğer hak sahiplerinin izni aranmaksızın, birbirleri ile, yol fazları ile, kamu kuruluşlarına veya belediyelere ait bulunan yerlerle birleştirmeye, bunları yeniden imar planına uygun ada veya parsellere ayırmaya, müstakil, hisseli veya kat mülkiyeti esaslarına göre hak sahiplerine dağıtmaya ve re sen tescil işlemlerini yaptırmaya belediyeler yetkilidir. Sözü edilen yerler belediye ve mücavir alan dışında ise yukarıda belirtilen yetkiler valilikçe kullanılmaktadır.. 18. madde uygulaması ile; -Belediyelerin kamulaştırma yükü büyük ölçüde hafiflemekte, kimi durumlarda ortadan kalkmakta, azalmakta, -Yeterli imar parseli üretildiğinden kaçak inşaat yapma eğilimi büyük ölçüde 1

-Düzenleme yapılan bölgelerde ihtiyaç duyulan sosyal donatı alanları sağlanmakta, alt yapı hizmetleri daha kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilmekte, arazi veya arsa, imar uygulamasıyla yasal olarak yapılaşmaya uygun imar parseli haline geldiği için değeri önemli ölçüde artmaktadır.(iller banaksı, 2005:7) II. PLANLAMA SÜRECİNDE İLLER BANKASI: İller Bankası, Kurtuluş Savaşından sonra başlatılan kalkınma hamlesi çerçevesinde, şehir ve kasabalarımızın yeniden imar ve inşası konusunda önemli görev ve sorumluluklar verilerek, Mustafa Kemal Atatürk ün talimatıyla, Belediyelerin imar faaliyetlerini finanse etmek üzere, 11 Haziran 1933 tarihinde 2301 sayılı Kanunla Belediyeler Bankası adıyla kurulmuştur. Bankanın Kuruluş Kanunu uyarınca yalnız Belediyelere yönelik faaliyetlerde bulunması, kuruluş sermayesinin hızlı nüfus artışı ve şehirleşmeye paralel olarak artan kredi ihtiyacını karşılayamaması ayrıca, mali kaynağa ve teknik yardıma muhtaç İl Özel İdareleri ile köylerin bu yardım dışında bırakılması ve faaliyet sahasının daha genişletilmesi gibi hususlar göz önünde bulundurularak, Belediyeler Bankası nın değişik bir bünyeye sahip kılınması düşünülmüş ve bu düşünceyle kurulan Belediyeler Bankası nın, Mahalli İdareler İmar Bankası na dönüştürülmesi için 29.07.1944 tarihinde T.B.M.M. ne sunulan kanun tasarısı hazırlanmıştır. Bu tasarının Bütçe Komisyonunda görüşülmesi sırasında Bankanın adı İller Bankası olarak değiştirilmiştir. İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Köyleri de içine alan İller Bankası, 13.06.1945 tarihinde kabul edilen ve 23.06.1945 tarihinde de Resmi Gazetede yayımlanan 4759 sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle Belediyeler Bankasının görevlerini üstlenerek resmen kurulmuştur (İlbank.gov.tr). Kuruluş amacından da anlaşılacağı üzere İller Bankası yerleşmelerin imar planı yapımından başlayarak kentsel hizmetlere kavuşmasını sağlayacak her türlü alt ve üst yapı hizmetlerini ile ilgili etüd, plan ve proje hazırlamak,bu konularda danışmanlık ve kontrollük hizmetleri vermek ve söz konusu yatırımların gerçekleşmesi için kredi sağlamak faaliyetlerini göstermektedir. Kısacası İller Bankası şehircilik faaliyetleri sunmaktadır. İller Bankası, Cumhuriyet tarihi içinde, Türkiye'de yerel yatırımları kamu kaynaklarıyla finanse etmek, başlıca malzemenin yurt içinde üretimi sağlamak, yurt dışından sağlanacak malzemenin topluca dışalımını gerçekleştirerek dışalımda döviz kaybını en aza 1

indirmek, altyapının kamu mekanizması içinde yönetimini sağlamak işlevini görmüştür (Güler, 2006). II.1. İMAR PLANLAMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI: Bir yerleşmede kentsel hizmetlerin hayata geçebilmesi için öncelikle onaylı imar planının bulunması gerekmektedir. Bu noktadan çıkışla imar planları öncü yasal belge niteliğindedir. İller Bankası nın yapmakla görevlendirildiği bütün teknik işlerde en önce başlangıç projesi olarak imar planlarının hazırlanması zorunluluğu ortaya çıkmaktadır (Açıkalın, 2006:9). İmar Planlama Dairesi Başkanlığı nın görevleri şunlardır: - İlgili belediyenin talebi üzerine imar planını yapmak veya yaptırmak, - Peyzaj planı, koruma amaçlı imar planı ve turizm planı, sanayi planı gibi sektörel planlar yapmak veya yaptırmak, - Belediyelere uygulamada teknik destek sağlamak ve danışmanlık yapmak, - Planlama ile ilgili inceleme yapmak, ulusal ve uluslar arası düzeyde bilimsel ve teknik çalışmalara katılarak bilgi alışverişinde bulunmak, - İmar planlama kavram ve tekniklerinde araştırma-standart çalışması yapmak, planlama da yeni yöntem ve teknikleri geliştirmek. İmar Planlama Dairesi Başkanlığı İdari İşler Şb.Md, Keşif-Önçalışma-İhale İşleri Şb.Md, Araştırma-Değerlendirme Şb.Md, Jeolojik Etüt Şb.Md, Bilgi Teknolojileri Şb.Md. ve 6 adet İmar Planlama Şube Müdürlüğü nden oluşmaktadır. İmar Planlama Dairesi Başkanlığı belediyelerin meclis kararıyla yetki vermesi halinde, ilgili belediyenin imar planı işlerini emanet, ihale ya da yarışma yolu ile elde etmektedir. İmar planı elde edilirken Bankaca hazırlanan Teknik Şartlaşma ve Sözleşme esas alınmaktadır. Halihazır harita alımı, imar planı yapımı ve Jeolojik-jeoteknik raporların hazırlanması işleri, 07.06.2002/24778 sayılı resmi gazetede yayımlanan Belediyelere Yapılacak Yardımlara Dair Uygulama Yönetmelik inin Belediyelerin İller Bankası yatırım programında bulunan harita ve imar planı işlerinin yıl içi yatırımları Bakanlık bütçesine konan ödenekten bağış suretiyle tahsis edilir. şeklindeki hükmü uyarınca bedelsiz (hibe) olarak yapılmaktadır. Bu uygulama özellikle mali yapıları güçlü olmayan küçük belediyelerin görevlerini yerine getirmesini kolaylaştırmaktadır. 1

İmar Planlama Dairesi Başkanlığı günümüze kadar ülkemizde üretilen imar planlarının %90 nından fazlasını ihale, emanet ve bazen yarışma usulü ile üretmiş ve çok sayıda imar planına esas jeolojik-jeoteknik etüt raporu hazırlamıştır. 1934-2005 yılları arasında İmar Planlama Dairesi Başkanlığı nca mevcut 3225 belediye için ihale yoluyla 3637 adet, emanet olarak 1177 adet imar planı yapılmıştır. Ayrıca 1975-2006 yılları arasında 347 adet peyzaj planı yapılmış, 1963-2006 yılları arasında 2000 adet belediye isteği yerine getirilmiş, 4019 adet imar planına esas jeolojik etüt raporu hazırlanmıştır. 1987-2006 yılları arasında da 3000 i aşkın özel jeolojik etüt rapor kontrolü yapılmış ve onanmıştır (İller Bankası, 2005:9) Süreci : II.1.A.İmar Planlama Dairesi Başkanlığında İmar Planlarının Hazırlanması 3194 sayılı imar yasasının 5. maddesinde yapılan imar planı tanımından da anlaşılacağı üzere imar planının yapılabilmesi için öncelikle yerleşmenin güncellenmiş halihazır haritalarının elde edilmesi gerekmektedir. Halihazır haritalar yapıldıktan sonra, Belediye Meclisi nde alınan Yetki Kararı ile Belediye nin Bankaya başvurusuyla imar planı çalışmasına başlanır. Jeolojik ve Jeoteknik Etüdler Dahil İmar Planı Yapma Yetkisi olarak alınan yetki kararına istinaden halihazır haritalar, Jeolojik ve Jeoteknik Etüdler ve imar planları 07.06.2002 tarih ve 24778 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Belediyelere Yapılacak Yardımlara Dair Uygulama Yönetmeliği nin Belediyelerin İller Bankası yatırım programında bulunan harita ve imar planı işlerinin yıl içi yatırımları Bakanlık bütçesine konan ödenekten hibe suretiyle tahsis edilir hükmü uyarınca bedelsiz olarak yapılmaktadır. Onanlı halihazır haritaların elde edilmesinden sonraki süreci kısaca şöyle özetleyebiliriz: Jeolojik ve gerekirse jeoteknik etüdün yapılması, yerleşmeye ait kurum görüşlerinin alınması, keşif çalışması ve planın yapım şeklinin belirlenmesi (ihale ya da emanet şeklinde), araştırma değerlendirme çalışması, nazım imar planı ve uygulama imar planı yapımı, belediyelerin onama, askı, ilan, itiraz işlemleri. Yetki verilerek, İmar Planlama Dairesi Başkanlığı nın imar planı yapımı yatırım programına alınan yerleşmeler için ilk olarak güncellenmiş sayısal haritalar üzerine imar planına esas olmak üzere Jeolojik etüt ve gerek görülürse jeoteknik etüt çalışması yapılır. Bu çalışmalarda ilgili yönetmelik hükmü gereği bedelsiz yapılmaktadır. Jeolojik etüt raporu İller Bankası Genel Müdürlüğü nce ya da Afet İşleri Genel Müdürlüğü nce hazırlanmakta ve onaylanmaktadır. 2

Yerleşmeye ait imar planına esas olmak üzere şu kurumlardan görüş alınmaktadır: - DSİ Genel Müdürlüğü: Dereler, taşkın alanları, sulama projeleri, maksimum su kotu, ıslah tesisleri bilgileri. - Karayolları Genel Müdürlüğü: Karayolu ve otoyol geçiş bilgileri. - Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü: Demiryolu geçişi ve projeleri ile ilgili bilgiler - Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü: Hava alanları ve limanlara ait bilgiler - Kültür ve Turizm Bakanlığı: Korunması gerekli kültür varlıkları ve sit alanları bilgileri. - Tarım İl Müdürlükleri: Korunması gerekli tarım alanları ve toprak sınıfları bilgileri. - Çevre ve Orman Bakanlığı: Orman alanları ve milli park alanlarına ait bilgiler. - Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi: Enerji nakil hatları bilgileri. - Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü: Kadastro bilgileri. Ayrıca; beldede kömür havzası olması, petrol boru hattı veya doğalgaz boru hattı bulunması, kaplıca alanı olması, askeri alan bulunması durumlarında da yine ilgili kuruluşlarla temasa geçilerek gereken görüş alınmakta bilgi ve dokümanlar toplanılmaktadır. Bütün bu bilgi ve dökümanların toplanması ile ön çalışma aşaması tamamlanmaktadır. Bundan sonraki aşama İmar Planı işinin keşfinin çıkılarak, ele alınış biçiminin belirlenmesidir. Planlanacak alanın yaklaşık büyüklüğü ve planlama bedeli tespit edilerek, yerleşmenin özelliğine, mevcut imar planı durumuna göre imar planı işinin türü belirlenir. Ayrıca planlama dönemi nüfusu için öngörülebilecek nüfus hesapları ve alan büyüklüğü göz önüne alınarak İmar Planı Yapımı Yükümlenecek Müellif ve Müellif Kuruluşlarının Yeterlilik Yönetmeliği ne göre planlama grubu (A,B,C,D,E,F) belirlenir, Başkanlığımızdaki iş-eleman durumu ve işin özelliğine göre ihale usulu ile mi yoksa emaneten mi yapılacağına kararı verilir. Araştırma değerlendirme çalışmalarının oluşturduğu dördüncü aşama plan tasarımına geçiş aşamasıdır. Bu aşamada planlamaya doğrudan altlık oluşturan Araştırma ve Analitik Etüt çalışmaları yapılmaktadır. Ön çalışmalarda elde edilen kurum etüt ve görüşlerinin (jeoloji,toprak kabiliyeti, sulama-taşkın, orman, sit v.b. alanları, karayolu, enerji nakil hattı 2

vb.) doğru ve eksiksiz bir şekilde ilgili paftalara geçirilerek, arazi çalışmasında elde edilen mekansal bilgiler de değerlendirilerek araştırma raporu ve arazi kullanma, sentez, eşik sentezi ve planlama kararları haritaları hazırlanır. Ayrıca nüfus ve sektörel projeksiyonlar ile yoğunluk hesapları ve planlama alan ihtiyaçları hesapları yapılarak plan tasarım çalışmasına geçilir. Kitap halinde hazırlanan araştırma raporu aynı zamanda yerleşmeye ait görsel malzeme ve fotoğraf albümü ile desteklenmektedir. İyi yapılmış bir araştırma değerlendirme çalışması uygulamada gerçekleşmesi en uygun imar planının ortaya çıkmasını sağlar. Çünkü bu aşamada yerleşmeye ait mekansal olan ve olmayan bütün veriler toplanmış ve yerleşmenin nüfus projeksiyonu belirlenmiş, planlama kararları üretilmiş, ilgili imar yönetmeliğinde verilen standartlara uygun olarak yerleşme için gelecekteki kullanım alanları, teknik ve sosyal altyapı gereksinimleri ortaya çıkmıştır. Bundan sonra bu veriler ışığında mekansal planlamaya geçilmektedir. Araştırma değerlendirme çalışmasını kısaca üç başlıkta özetleyebiliriz: 1.Bilgi toplama ve toplanan bilgilerin analitik olarak değerlendirilmesi 2.Bütün bilgilerin birleştirilerek yorumlanması ve sonuçların değerlendirilerek sentezlenmesi, (yerleşmeye ait arazi verileri ve kurum görüşlerinin yer aldığı sentez paftasının hazırlanması, planlama çalışmasında sınırlamalar getiren durumların belirlenerek eşik sentezi paftasında değerlendirilmesi, yerel incelemede elde edilen arazi kullanım bilgilerinin yer aldığı harita yapımından inceleme sırasına kadar oluşan değişiklikler de işaretlenerek arazi kullanım paftalarının hazırlanması, nüfus ve sektörel projeksiyonların yapılması) 3. Plan seçeneklerinin geliştirilmesi, plan kararlarının oluşturulması. Nazım Plan ve uygulama imar planı aşamasında İller Bankası'nın yaptığı veya yaptırdığı planlarda "İller Bankası Teknik Şartnamesine uyulması zorunludur. 1/2000 veya 1/5000 ölçeğinde hazırlanan Nazım İmar Planı uygulama detaylarını içermeyen, farklı arazi kullanışlarının, bölgeleme ve yoğunluk dağılım kararlarının belirlendiği plandır. Nazım imar planı kararları doğrultusunda 1/1000 ölçeğinde hazırlanan uygulama imar planları yapı adaları ölçeğinde düzenlemeleri içermektedir.ayrıca uygulamaya yönelik ayrıntılı bilgilerin de yer aldığı plan açıklama raporu da hazırlanmaktadır. İmar planı çalışmalarında ilgili belediye, plan çalışmalarına aktif olarak katılmaktadır. Bu katılım arazi çalışmalarının yapıldığı andan itibaren başlar ve plan kesinleşinceye değin devam eder. Yerel inceleme sırasında gerek ihale ile gerek emaneten yapılsın belediye 2

yetkilileri plan yapacak ekiple diyalog içerisindedir. Planlama bölümüne geçilmeden önce mutlaka belediye yetkililerinin görüş ve istekleri alınmaktadır. Tasarı halindeki planlar, belediye başkanı ve belediye teknik personeli ile birlikte yüklenicinin de hazır bulunduğu toplantıda başkanlığımız yöneticileri ve plancılarının da katılımı ile incelenerek belediyeye onama kararına gönderilecek düzeye getirilir. Onama kararına gönderilen plan tasarıları uygun görülürse onama kararı alınır, uygun görülmediği takdirde düzeltilmesi istenilen konular belirtilerek koşullu onama kararı ile Bankaya iade edilir. İstenilen değişiklikler uygun bulunursa kesin planlar hazırlanırken bu konular dikkate alınır. Kesin olarak hazırlanmış imar planları önceden alınmış belediye meclisi onama kararına istinaden ya da son değişiklikler yapıldıktan sonra yeni meclis kararı alınarak onama işlemi tamamlanmaktadır. Onama işlemi tamamlanan planların bir takımı belediyesinde, bir takımı banka arşivinde kalır, bir takımı da Bayındırlık ve İskan Bakanlığı na gönderilir. Bankamız arşivinde imar planlarının orijinal kopyaları ve sayısal ortamda hazırlanan CD leri arşivlenmektedir. 2

III. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ: Planlama ülkesel gelişme hedeflerinin gerçekleştirilebilmesinde en önemli aracı oluşturmaktadır. Ayrıca yaşam kalitesinin yükseltilmesi ve kentsel gelişme hedeflerinin sürekliliği de planlama ile sağlanmaktadır. Ancak ülkemizde planlama sisteminin yetki ve sorumluluk kargaşası yaratan yapısı nedeniyle etkin bir planlama ve uygulama yapılamamaktadır. Mevzuat çok sayıda kurum ve kuruluşa yeterli koordinasyonu sağlamadan parçacı bir yaklaşımla plan yapma ve onama yetkisi vermektedir. Bu durumda ciddi kopukluk ve uyumsuzluk yaratmaktadır. Planların devamlılığı, kararların bütünlüğü olarak tanımlayabileceğimiz plan hiyerarşisinde mevcutta önemli sorunlar yaşanmaktadır. Üst ölçekli plan çalışmalarının zamanında tamamlanmaması alt ölçek plan çalışmalarını da olumsuz etkilemektedir. Yasanın yetkili kıldığı kurumlar arası yaşanan koordinasyon eksikliği nedeniyle çok başlılık yaşanmaktadır. 3194 sayılı imar yasası ile yerel yönetimlere verilen plan yapma ve onama yetkisi daha sonra yapılan düzenlemelerle farklı bir çok merkezi kurumu da sorumlu hale getirmiştir. Planlamanın bu kadar farklı ellerde yapılan bir çalışma haline getirilmesi eşgüdüm ve yetki dağılımı sorununu da beraberinde getirmektedir. Etkin planlama çalışması için hukuk, yönetim ve planlama bütünlüğünün kurulması, yetkilerin dağılımı, kullanış biçimler ile yatay-dikey ilişkiler sisteminin oluşturulması büyük önem taşımaktadır. Hizmetlerin daha sağlıklı verilebilmesi için yerel yönetimlerin yetkili olması tabi ki yerinde bir uygulamadır. Ancak günümüzde belediyelerin hem maddi olanaklar açısından hem de personel durumu açısından içerisinde bulunduğu durum göz önüne alındığında aksamalar yaşanacağı da yadsınamaz bir gerçektir. Belediyelerin eleman durumuyla birlikte teknik ve mali açıdan güçlendirilmesi zorunludur. Özellikle şehir plancısı, harita mühendisi gibi teknik kadroların çalıştırılması zorunluluğunun getirilmesi yerinde olacaktır. İller Bankası hem mevzuattan kaynaklanan çok başlılığın yarattığı olumsuzluklara, hem de belediyelerin mali ve personel durumunun yaratığı olumsuzluklara rağmen planlama çalışmalarında bugüne kadar verdiği hizmetlerle özellikle küçük belediyelerin görevlerini 2

yerine getirmelerini kolaylaştırmıştır. İmar Planlama Dairesi Başkanlığı günümüze kadar ülkemizde üretilen imar planlarının % 90 nından fazlasını ihale, emanet ve yarışma yoluyla üretmiştir. Bu durumda Bankanın sistemdeki varlığının ne kadar önemli olduğunun en büyük göstergesidir. KAYNAKLAR TODAİE, (1998),Kamu Yönetimi Sözlüğü, TODAİE,Ankara. İller Bankası Genel Müdürlüğü, İmar Planlama Dairesi Başkanlığı, (2005), Planlama notları, Ankara. Açıkalın, Mehmet Ali, (2006), İmar Planı Çalışma Süreci,Bizim İller Dergisi, Sayı 8, s.4-19 Güler, Birgül A.,2006:Yeni Sağcı Yerel Yönetim Reformu,s.1-5 Htpp://www.evrenselbasim.com/ek/dosya.asp?sayi=128&id=15 17 3194 Sayılı İmar Kanunu 5393 Sayılı Belediye Kanunu 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu 2