Yaşam ve Vicdan Bir insanın, bir filmde kendi yaşamını bulması gayet mümkündür. Bir karakteri, bir olayı kendiyle özdeşleştirmesi de. Peki ya, mevsimlerde yaşamını bulması ne kadar mümkündür? Yahut da mevsimleri, kendi yaşamına benzetmesi? İlkbahar, Yaz, Sonbahar, Kış ve İlkbahar adlı Uzakdoğu yapımı film, yaşamın evrelerine benzettiği mevsimlerle bunu muhtemel kılıyor. Film, bir keşişin gözetiminde büyüyen, küçük bir oğlan çocuğunun ilkbaharıyla başlıyor. Keşişle olduğu süre zarfında çocuk yıllarının acımasızlık ve bencilliğini, gençlik yıllarının ise arzu, şehvet ve kıskançlık gibi duygularını yaşlı Budist in bilgece sözleri kulağında küpe olarak geçiren, fakat onları ancak olgunluk çağında anlayabilecek derinliğe erişen, bir adamın hayat hikâyesine filmde tanıklık ediyoruz. Filmin daha sonraki aşamasında ihtiyarlık çağına giren adamın, başka bir oğlan çocuğunun ilkbaharında, yaşlı, bilge keşiş olarak yer aldığını görüyoruz. Aynı hataların, başka bir oğlan çocuğu tarafından tekrarlandığı izliyoruz. Orada gençliğinde yaptığı onca yanlışla, bugünkü bilge Budist halini almış keşişin ise, küçük çocuğa yardım etmek için yanı başında bulunduğunu görüyoruz. Beni aynı zamanda Uzakdoğu sinemasıyla da tanıştıracak olan bu filmin, yeri epey farklıdır bende. Herkesin kendi yaşam hikâyesinden bir kesit bulabildiği bu filmde, sessizliğin, doğanın ve güneşin verdiği güçlü mesaj bizi sarıp sarmalarken, seyirci Kim Ki Duk un usta yönetmenliği takdir etmeden, hayranlık duymadan filmi bitiremiyor ya da en azından, bu benim için öyle oldu. Yukarıda bahsettiğim herkesin kendi hikâyesini bulabildiği tümcesi belki sizlere ilginç gelebilir. Kore deki bir manastırda, keşişlik eğitimi alan biriyle ve nihayetinde keşiş olan bir adamla, Türkiye de üniversite okuyan ve muhtemelen bu okuduğu bölümün, mesleğini sürdürecek olan bir üniversite öğrencisi nasıl yönetmenin mevsim geçişlerine benzettiği böylesine bir hayatta, kendinden iz bulabilir? Cevabım ise şu: Duyguların dili, dini, ırkı ve mezhebi yoktur. Fakat mevsimi vardır. Çocukken kaçımız düşünmemişizdir ki dünya bizim etrafımızda dönüyor diye ya da güneş bizim için doğup batıyor diye. Zaten, küçücük yaşam tecrübemiz, hayatın sadece minicik bir parçası olduğunu anlamamıza nasıl el versin ki? Yaşayarak, görerek, öğrenerek yol aldığımız bu hayat adlı serüvende kaçımız küçükken biliyor ya da umursuyorduk ki eylemlerimiz dolayısıyla başkalarının da acı çektiğini? Önemli olan değil miydi sadece bizim mutluluğumuz? Başkalarının acılarından bize ne, eğer ki biz bu kadar eğleniyorsak? Ancak kazanılan hayat tecrübesiyle, zamanla yitirilen bu çocuksu bencillik, yukarıda da dediğim üzere hepimizin vaktinde yaşadığı ve geride bıraktığı bir geçiş, bir mevsimdir.
Bu çocuksu bencilliği, minik keşiş de tabii çok geçmeden yitirecek bir olay yaşıyor. Filmde, çocuğun vicdanını temsil eden yaşlı keşiş, hayvanlara eziyet ederek oyun oynayan ve onların ölümüne sebebiyet veren çocuğa şu sözleri söylüyor: Kalbindeki bu taşı, yaşamının sonuna dek taşıyacaksın (Baumgartner & Duk, 2003). Vicdanıyla ilk defa gerçek bir sohbet eden çocuk, burada acı bir ders öğreniyor: Yaptığı eylemlerden, çektirdiği acılardan dolayı suçluluk hissetme
Bundan sonra yeni bir sahne açılıyor ve bu seferde yaz dönemine giriyoruz. Yani küçük çocuğun delikanlılık yıllarına. Yani içinde yeşeren duygulara artık ket vuramadığı yıllarına. Yani artık sevmek ve sevilmek, âşık olmak istediği yıllarına Bu da filmde, benim yaşım ve karakterim dolayısıyla, en çok kendimi bulduğum zaman dilimi oldu. Manastıra, hastalığına doğal yollardan çare bulmak için gelmiş genç kıza, içinde daha önce varlığından bihaber olduğu duygular besliyor genç keşiş. İlk başta bu duygulardan, aldığı katı keşişlik eğitimi nedeniyle utanç duyuyor. İçinde serpilen duyguları, var gücüyle söküp atmak istiyor. Fakat başaramıyor. Sevginin, aşkın evrensel gücü en sonunda galip geliyor ve gençler doğanın çağrısına kulak veriyorlar. Birbirlerine besledikleri duygularıyla yüzleşip, birbirlerini kabulleniyorlar. Filmde en çok sevdiğim mevsim, bu mevsimdi. Zaten, aşkın, sevginin işlendiği bir bölümü beğenmemek ne mümkün! Hepimizin elini kolunu bağlayan, bazen lanet ettiğimiz ama aynı zamanda hayatın tadı tuzu olan, bu sıcacık his demeti olmadan bir yaşam düşünebilir mi? Bunun kadar
evrensel bir şey var mıdır dünyada? Uğruna savaşların çıktığı, ölümlerin olduğu, tonlarca kitabın yazıldığı, mısraların dizildiği bu duygu olmadan hayatımızın yazını nasıl yaşayabiliriz ki? Fakat vicdanın yani bilge keşişin her şeyde olduğu gibi, aşk için söylenecek iki çift sözü vardır. Vicdanından yükselen, fakat delikanlının duyamayacak kadar âşık olduğu, gür bir ses: Şehvet, sahip olma isteği uyandırır. Ve bu da öldürme gayesini (Baumgartner & Duk, 2003) der. Belki eyleme geçirme kısmı ağır kaçabilir, fakat sadakatsizlik insanın sevdiğini bile öldürmek isteyeceği kadar zehirli bir duygudur. Huzur gider bir kere. Yemekten içmekten kesilir kişi, uyku muyku kalmaz artık gözünde. Ve insanların bu yönünden bihaber, güvendi mi tam güvenen genç keşişin haline mi ne olur? İşte, ne olduğunu yaşamının sonbaharında yani olgunluk çağında görüyoruz. Kendisini aldatan karısını ve aşığını öldüren yıkılmış, genç bir adam görüyoruz diğer sahne açılırken. Yaşadığı suçluluk duygusuyla ne yapamayacağını bilemeyen keşiş, tekrardan bildiği tek yuvaya yani manastıra dönüyor. Tıpkı vicdanın kendisine yıllar önce söylediği gibi, arzu cinayete kadar sürüklenmiş, kendisini tüm yaşamı boyunca takip edecek uğursuz bir taşa dönüşüp, yüreğine oturmuştur. Yardım dilendiği, artık yaşamının son demlerine yaklaşan keşiş onunla son bir kez daha konuşur: Bazen sevdiğimiz şeylerin, gitmesine izin vermek zorunda kalırız. Senin sevdiğini, başkaları da beğenecektir! (Baumgartner & Duk, 2003) Kışına yani olgunluk çağına yaklaşınca, yaptıklarının kefaretini ödemek üzere hapishaneye gitmiş ve oradan yeni çıkmış olgun bir keşiş görüyoruz. Vicdanıyla yüzleşmiştir. Karısının ihanetini, sevdiği bir insanın ölümüne sebebiyet verdiğini artık kabullenmiştir. Acı tecrübeler her ne kadar gençliğindeki masumiyetini ve heyecanlarını götürmüş olsa da, yerine bilgelikle dolup taşan, kendini bilen, güçlü, yeni bir adam olmuştur.
Vicdanı olarak tasvir edilen yaşlı keşiş, filmin bu kısmında artık yaşamıyordur, fakat küllerinden doğan bu yeni keşiş, vicdanıyla bir bütündür. O kadar ki, başkalarının mevsimlerinde, onlara yol gösterecek, onların vicdanı olacak adalet ve doğrulukta bir adam olmuştur tıpkı bir zamanlar yaşlı keşişin olduğu gibi. KAYNAKÇA Baumgartner, K. (Yapımcı), Duk, K. K. (Yönetmen). (2003). İlkbahar, Yaz, Sonbahar, Kış Ve İlkbahar [Film]. Güney Kore: Cineclick Asia.