AR-GE POLİTİKALARI ve ARAŞTIRMA ALTYAPILARI Özgür Kadir ÖZER Planlama Uzmanı AR-GE, YENĠLĠK VE TEKNOLOJĠ POLĠTĠKALARI FORUMU, 27 OCAK 2011, ANKARA
Sunum Akışı Ar-Ge ve Yenilik Sistemindeki Gelişmeler Kamu Ar-Ge Yatırımları ve Destekleri Araştırmacı Ġnsan Gücü Yetiştirme Programları Araştırma Altyapı Destekleri 2011 Yılı Programı 2
Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007 2013) Kalkınma Eksenleri ve Vizyon Bölgesel Gelişme Beşeri Gelişme ve Sosyal Dayanışma Ġstihdam Rekabet Gücü Kamu Hizmetleri İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen ve AB ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir TÜRKİYE 3
Ar-Ge Harcamaları ve Milli Gelir Artışı Genel Görünüm GSYH (Milyon TL) AR-GE Harcaması/GSYĠH (%) 1.200 1.000 800 759 843 950 0,85 953 1.099 0,9 0,85 0,8 0,75 648 0,72 0,73 0,7 600 0,65 455 559 0,6 400 350 0,59 0,6 0,55 200 0,53 0,52 0,5 0,48 0,45 0 0,4 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 4
Ar-Ge Harcamalarının Sektörel Dağılımı AR-GE Harcamalarını Gerçekleştiren Kesimlerin Harcama Oranları (%) Özel Sektör %29 Özel Sektör %40 Yükseköğretim %64 2002 Kamu Kesimi %7 Yükseköğretim %48 2009 Toplam Ar-Ge Harcamaları (Milyon TL) 2002 2009 Kamu Kesimi %12 Yükseköğretim 1.185 3.836 Kamu 129 1.017 Özel Sektör 529 3.235 5
Araştırmacı Ġnsan Gücünde Durum 70 60 50 10.000 İşgücüne Düşen Tam Zaman Eşdeğeri Ar-Ge Personeli (TZE kişi sayısı) Araştırmacı Sayısı: 2002 yılında: 29.000 2009 yılında: 73.500 66,6 40 30 24,5 26,7 30,6 31,7 34,6 20 18,1 20,4 10 7,5 7,8 8,1 8,7 8,4 9 10,4 11,1 10,5 11 12,5 12,9 13,6 0 6
Ar-Ge Kanunu ve TGB ler 5746 Sayılı Ar-Ge Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren, 99 Ar-Ge Merkezi başvurusu yapılmış ve 76 işletmeye Ar-Ge Merkezi Belgesi verilmiş Otomotiv ve otomotiv yan sanayi, savunma sanayi, bilgi ve iletişim teknolojileri, dayanıklı tüketim malları, elektrik-elektronik 76 Ar-Ge Merkezinde yapılan özel sektör harcaması 2010 yılında 1,9 Milyar TL 39 adet TGB (27 si aktif) 1.451 firma 13 bin nitelikli istihdam 540 Milyon Dolar ihracat 7
Yatırım Programındaki Ar-Ge Yatırımları 1.800 2011 Sabit Fiyatlarıyla (Milyon TL) 1.600 1.400 1416 1579 1644 1.200 1.000 800 842 974 1003 1062 600 400 200 286 351 322 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 8
Kamu Ar-Ge Yatırımlarının Kurumsal Dağılımı 1.800 1.600 Cari Yıl Fiyatlarıyla (Milyon TL) 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 TÜBĠTAK ÜNĠVERSĠTELER KAMU KURUMLARI VAKIF ÜNĠVERSĠTELERĠ 9
Kamu Ar-Ge Destekleri TARAL Programları Ar-Ge Destek Programları Araştırmacı İnsan Gücü Yetiştirme Programları Araştırma Altyapı Projeleri - Savunma ve Uzay Ar-Ge - Akademik ve Uygulamalı Ar-Ge - Kamu Ar-Ge - Sanayi Ar-Ge - Bilim İnsanı Yetiştirme ve Geliştirme - Bilim ve Teknoloji Farkındalığını Artırma SANTEZ BOREN ENAR 10
Ar-Ge Destek Programları ve Ödenekleri SANTEZ 30 TARAL 800 BOREN 7,5 TKİ 6,8 ENAR 2,5 2011 Yılı (Milyon TL) 11
Araştırmacı Ġnsangücü Yetiştirme Programları-I Araştırmacı Yetiştirme Programları Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı Sanayi Doktora Programı Yeni kurulan ve gelişmekte olan üniversiteler için öğretim üyesi yetiştirmek Sanayi kesiminin ihtiyaç duyduğu alanlarda araştırmacı yetiştirmek 12
600 Araştırmacı Yetiştirme Programları-II Öğretim Üyesi Yetiştirme Programları ÖYP Öğrenci Sayıları 500 570 400 300 2011 yılından itibaren ÖYP Programları YÖK Başkanlığınca yürütülecektir. 200 281 100 0 74 59 36 15 14 ODTÜ Ankara Ün. Hacettepe Ün. Ege Ün. Boğaziçi Ün. İTÜ Süleyman Demirel Ünv. 13
Araştırmacı Yetiştirme Programları-III Sanayi Doktora Programları Sanayi kesiminin ihtiyaç duyduğu alanlarda araştırmacı yetiştirmek amaçlanmaktadır. Üniversite - Program Anadolu Üniversitesi - Seramik Sanayii Ar- Ge Yeteneğinin Artırılmasına Yönelik Lisansüstü Ar-Ge Programı Ege Üniversitesi - Tekstil ve Deri Sanayi Doktora Programı Yatırım Programına Alım Yılı Tahmini Toplam Harcama (Milyon TL) 2004 12,7 2007 7,9 Toplam 20,6 14
Araştırma Merkezleri Destekleri Araştırma Altyapısı Destekleri Ülke ve bölge öncelikleriyle uyumlu, kamu ve özel sektör ihtiyaçlarına odaklanmış, disiplinlerarası ortak çalışmayı esas alan ve bütün araştırmacıların kullanımına açık altyapılar Tematik İleri Araştırma Merkezleri Merkezi Araştırma Laboratuvarları Nispeten gelişmiş ve yeterli insan gücü kaynağı olan üniversite ve kurumlarda öncelikli bir alanda uzmanlaşma ve bu alanda ileri düzeyde araştırma yapma olanağı verecek altyapılar Yeni kurulan ve gelişmekte olan üniversitelerde ileri düzeyde araştırma projelerinin yürütülmesine olanak verecek belli alanlara odaklanmış altyapılar 15
Proje Değerlendirme Süreci ve Değerlendirme Ölçütleri Proje Çağrısı Ön Değerlendirme Yönlendirme Komitesi Paneller Yatırım Programına Alınması Ulusal Önceliklere Uygunluk ve Stratejik Önem Kalkınma Planı, BTYK Kararları, öneren kurumun stratejik planı, bölgesel talep ve ihtiyaç Sürdürülebilirlik Gerekli idari düzenlemelerin yapılmış olması, özel sektör ve diğer araştırma kurumlarıyla işbirlikleri, dış kullanıcılara açık olması Proje Ekibinin Yeterliliği Altyapının işletimi konusunda tecrübeli olması, alanında yetkin bilim insanlarının projede yer alması 16
Araştırma Merkezi Yatırımları 500 450 Cari Yıl Fiyatlarıyla (Milyon TL) 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 TÜBĠTAK DĠĞER KAMU KURUMLARI ÜNĠVERSĠTELER VAKIF ÜNĠVERSĠTELERĠ 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 TÜBİTAK 31 35 75 104 83 63 88 108 82 Diğer Kamu Kur. 10 10 27 7 13 16 34 39 53 Üniversiteler 60 47 60 48 58 79 132 209 282 Vakıf Üniv. 0 0 5 6 15 17 20 22 36 Toplam 101 92 166 166 169 176 274 378 453 17
Araştırma Altyapı Merkezleri Destekleri-I Tematik Ġleri Araştırma Merkezleri Savunma-Uzay 9 Enerji-Çevre 8 Nükleer Teknolojiler 3 Yaşambilimleri 25 Bilgi ve İletişim Teknolojileri 15 Nanoteknoloji 15 Diğer 13 Tarım-Gıda- Veterinerlik 22 Mühendislik ve Malzeme Bilimleri 24 2003-2010 Yılları Arasında Desteklenen Tematik İleri Araştırma Merkezinin Alanlara Göre Dağılımı 18
Araştırma Merkezleri Destekleri-I Tematik Ġleri Araştırma Merkezleri Toplam Maliyet (Milyon TL) 19
Araştırma Merkezleri Destekleri-II Merkezi Araştırma Laboratuvarları Toplam Maliyet (Milyon TL) 20
2011 Yılı Programı Ulusal yenilik sistemi geliştirilmesi ve toplumsal farkındalığın artırılması, Ulusal Yenilik Stratejisi ve Eylem Planı, Bölgesel yenilik sistemleri, Bilim, araştırma, teknoloji ve yenilik alanlarında toplumsal farkındalık, Özel kesimin, özellikle de KOBİ'lerin Ar-Ge kapasitesi ve Ar-Ge ye olan talebinin artırılması, Özel sektör Ar-Ge faaliyetlerinin artırılması için destekler, KOBĠ lere sağlanan Ar-Ge desteklerinin etkinleştirilmesi ve yaygınlaştırılması, Bilim ve teknoloji alanında işbirliği ağları ve platformlarının yaygınlaştırılması, 21
2011 Yılı Programı Özel sektör ile üniversiteler ve araştırma kurumları arasındaki işbirliğini geliştirmeye yönelik programlar ve rekabet öncesi Ar-Ge işbirlikleri, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin güçlendirilmesi, Araştırma sonuçlarının ticarileştirilmesi ve teknoloji transferi uygulamaları, Dışa bağımlılığın yüksek olduğu sektörlerde yerli ürün ve teknolojiler geliştirilmesine yönelik araştırma programları, Başta öncelikli teknoloji alanlarında, özel sektörün ihtiyaçları da dikkate alınarak, araştırmacı insan gücünün geliştirilmesi, Öğretim Üyesi Yetiştirme Programları etkinleştirilmesi ve yaygınlaştırılması, Yurt dışındaki yerli ve yabancı, nitelikli araştırmacıların ülkemizde çalışmasının özendirilmesi, Ar-Ge ye dayalı üretim yeteneğini güçlendirmek amacıyla araştırma merkezlerinin oluşturulması, Ülkemizdeki araştırma altyapılarını etkinleştirecek yol haritası çalışması, Ulusal çapta hizmet veren ileri araştırma merkezlerinin kurulması. 22
TEŞEKKÜRLER www.dpt.gov.tr kozer@dpt.gov.tr 23