10 Ağustos Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Yazılı Medya Araştırması 18 Ağustos 2014
İÇİNDEKİLER 1. SUNUŞ... 3 2. ADAYLAR HAKKINDA ÇIKAN HABERLER NASIL SUNULDU?... 3-4 2.1 HABERLERİN ADAYLARA GÖRE DAĞILIMI... 4 5 2.2 ADAYLAR HAKKINDA OLUMLU SUNULAN HABERLER... 5 6 2.3 ADAYLAR HAKKINDA OLUMSUZ SUNULAN HABERLER... 6 7 2.4 ADAYLAR HAKKINDA TARAFSIZ SUNULAN HABERLER... 7-8 3. HABERLERİN ADAYLARA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ... 9-10 4. HABERLERİN SEÇİM SONUÇLARIYLA KARŞILAŞTIRILMASI... 11-12 5. SONUÇ... 13 Sayfa 2
1. SUNUŞ Bu rapor 10 Ağustos 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin resmi sonuçlarının analizi ile 03-09 Ağustos 2014 tarihleri arasında Habertürk, Hürriyet, Milliyet, Posta, Sabah, Sözcü, Star, Yenişafak ve Zaman gazetelerinde yer bulan haber ve köşe yazılarına dayanmaktadır. Seçim tarihinden bir hafta öncesini (03-09 Ağustos) kapsayan yazılı medya araştırması için takip edilen 9 gazetede Cumhurbaşkanı adaylarıyla ilgili çıkan haberler değerlendirilmeye alınmıştır. Habere yapılan olumlu editöryal katkı haberin pozitif tespit edilmesini sağlamış, habere yapılan olumsuz editöryal katkı ise haberin negatif değerlendirilmesine neden olmuştur. Editöryal katkı içermeyen haberler ise tarafsız olarak tespit edilmiştir. Araştırmanın temel amacı, Cumhurbaşkanı adaylarının seçimlere son bir hafta kala yazılı medya organlarında nasıl ve ne kadar yer aldığını tespit etmektir. Böylece zaman zaman gündeme gelen medyanın kamuoyu oluşturmadaki rolü üzerine bir değerlendirme yapma imkanı doğacaktır. Bu değerlendirme, adaylar hakkında yazılı medyada çıkan haberlerin niceliksel ve niteliksel ölçümlerinin, seçim sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak incelenmesiyle gerçekleştirilecektir. 2. ADAYLAR HAKKINDAKİ HABERLER NASIL SUNULDU? Üç cumhurbaşkanı adayı hakkında takip edilen medya organlarında toplam 726 haber yer almıştır. Haberlerin 184 ü olumlu, 201 i ise olumsuz sunulmuştur. Bunun yanında, 343 haber ise tarafsız olarak verilmiştir. Adaylar Hakkındaki Haberler Nasıl Sunuldu? 343 184 201 OLUMLU OLUMSUZ TARAFSIZ, Sayfa 3
Haberlerin %25 inin olumlu, %28 inin olumsuz ve %47 sinin de tarafsız sunulduğu göze çarpıyor. Adaylar Hakkındaki Haberler Nasıl Sunuldu? TARAFSIZ 47% OLUMLU 25% OLUMSUZ 28% Yukarıdaki tablodan hareketle, haberlerin %25 inin olumlu ve %28 inin olumsuz sunulduğu dikkat çekiyor. Dolayısıyla haberlerin olumlu ve olumsuz sunulan haber sayısında bir denge söz konusu. Tarafsız sunulan haberler ise, tüm haberlerin yarısına yakın. Bu da, haberlerin fazlasının yanlı haber sunduğu dikkat çekiyor. yarısından biraz 2.1 HABERLERİN ADAYLARA GÖRE DAĞILIMI Recep Tayyip Erdoğan 462 haber ile hakkında en çok haber yapılan aday olurken, onu 182 haber ile Ekmeleddin İhsanoğlu ve 82 haber ile Selahattin Demirtaş takip ediyor. Haberlerin Adaylara Göre Dağılımı 462 182 82 ERDOĞAN İHSANOĞLU DEMİRTAŞ Sayfa 4
Haberlerin %64 ü Erdoğan hakkında, %25 i İhsanoğlu hakkında ve %11 i de Demirtaş hakkında. Haberlerin Adaylara Göre Dağılımı İHSANOĞLU 25% DEMİRTAŞ 11% ERDOĞAN 64% Yukarıdaki tabloya bakıldığında, hakkında haber yapılan adayın büyük farkla Erdoğan olduğu görülüyor. Bunda, Erdoğan ın adaylığının dışında, Başbakan oluşunun da etkisi olduğu göze çarpıyor. Erdoğan ın hükümet ve parlamento çalışmalarına ilişkin haberler, Erdoğan ın adaylık sürecinden bağımsız olarak, olumlu ya da olumsuz haber değeri taşıyor. Ayrıca muhalefet liderlerinin öncelikle ve çoğunlukla Erdoğan ı hedef alması, yine Erdoğan hakkındaki haberlerin yoğunluğunu arttırıyor. 2.2 ADAYLAR HAKKINDA OLUMLU SUNULAN HABERLER Recep Tayyip Erdoğan hakkındaki 107 haberin, Ekmeleddin İhsanoğlu hakkındaki 60 haberin ve Selahattin Demirtaş hakkındaki 17 haberin olumlu olarak sunulduğu tespit edilmiştir. 107 Olumlu Sunulan Haberler 60 17 ERDOĞAN İHSANOĞLU DEMİRTAŞ Sayfa 5
Olumlu sunulan haberlerin %58 inin Erdoğan, %33 ünün İhsanoğlu ve %9 unun da Demirtaş hakkında olduğu göze çarpıyor. Olumlu Sunulan Haberler DEMİRTAŞ 9% İHSANOĞLU 33% ERDOĞAN 58% 2.3 ADAYLAR HAKKINDA OLUMSUZ SUNULAN HABERLER Recep Tayyip Erdoğan hakkındaki 147 haberin, Ekmeleddin İhsanoğlu hakkındaki 44 haberin ve Selahattin Demirtaş hakkındaki 10 haberin olumsuz olarak sunulduğu tespit edilmiştir. 147 Olumsuz Sunulan Haberler 44 10 ERDOĞAN İHSANOĞLU DEMİRTAŞ Sayfa 6
Olumsuz sunulan haberlerin %73 ü Erdoğan, %22 si İhsanoğlu ve %5 i de Demirtaş hakkında. Olumsuz Sunulan Haberler DEMİRTAŞ 5% İHSANOĞLU 22% ERDOĞAN 73% 2.4 ADAYLAR HAKKINDA TARAFSIZ SUNULAN HABERLER Adaylar hakkında tarafsız sunulan 343 haberin 208 i Recep Tayyip Erdoğan hakkında, 78 i Ekmeleddin İhsanoğlu hakkında ve 57 si de Selahattin Demirtaş hakkındadır. Tarafsız Sunulan Haberler 208 78 57 ERDOĞAN İHSANOĞLU DEMİRTAŞ Sayfa 7
Tarafsız sunulan haberlerin dağılımı şu şekilde: Erdoğan %61, İhsanoğlu %23 ve Demirtaş %16 Tarafsız Sunulan Haberler DEMİRTAŞ 16% İHSANOĞLU 23% ERDOĞAN 61% Olumlu, olumsuz ve tarafsız olarak sunulan haberlerin hemen hepsinde Erdoğan ın açık ara önde olduğu görülüyor. Bu sonucu doğuran, adaylarla ilgili çıkan tüm haberlerin yarısından fazlasının Erdoğan ile ilgili olmasıdır. Olumlu sunulan haberlerde Erdoğan önde olduğu gibi, olumsuz sunulan haberlerde de Erdoğan önde gözüküyor. Olumlu sunulan haberlerin %58 i Erdoğan ile ilgiliyken, olumsuz sunulan haberlerin de %73 ü Erdoğan ile ilgilidir. Bu da, medyada çıkan haberlerin sunumunda az farkla da olsa, Erdoğan aleyhine bir durum olduğunu gösteriyor. Gerek İhsanoğlu, gerekse Demirtaş hakkında sunulan olumlu ve olumsuz haberlerin oranları incelendiğinde, her ikisinde de olumlu sunulan haberlerin oranlarının daha yüksek olduğu görülüyor. Bu da, olumlu sunulan haber oranının, olumsuz sunulan haber oranından düşük olan tek aday Erdoğan olduğu sonucunu gösteriyor. Tarafsız sunulan haberlerde ise İhsanoğlu ile Demirtaş arasında %23 ile %16 lık oranlarla birbirlerine nispeten yakın bir sonuç söz konusu. Tarafsız haberlerin oransal olarak azlığı, olumlu ve olumsuz sunulan haberlerin oransal olarak fazla olması anlamına geliyor. Dolayısıyla İhsanoğlu ve Demirtaş hakkında olumlu ve olumsuz sunulan haberlerin oldukça yüksek olması dikkat çekici. Erdoğan hakkında tarafsız sunulan haberlerin %61 gibi yüksek bir orana sahip olması, Erdoğan hakkındaki olumlu ya da olumsuz haberlerin oranlarının diğer adaylara göre daha düşük olduğunu ifade ediyor. Sayfa 8
3. ADAYLAR HAKKINDA SUNULAN HABERLERİN AYRI AYRI DEĞERLENDİRİLMESİ Takip edilen yazılı yayın organlarında Erdoğan hakkında 107 olumlu, 147 olumsuz ve 208 tarafsız sunulan haber yer almıştır. Bu sonuçlara göre Erdoğan hakkında sunulan haberlerin %23 ü olumlu ve %32 si olumsuz sunulurken, %45 i de tarafsız sunulmuştur. Recep Tayyip Erdoğan TARAFSIZ 45% OLUMLU 23% OLUMSUZ 32% Takip edilen yazılı yayın organlarında İhsanoğlu hakkında 60 olumlu, 44 olumsuz ve 78 tarafsız sunulan haber yer almıştır. Bu sonuçlara göre İhsanoğlu hakkında sunulan haberlerin %33 ü olumlu ve %24 ü olumsuz sunulurken, %43 ü de tarafsız sunulmuştur. Ekmeleddin İhsanoğlu TARAFSIZ 43% OLUMLU 33% OLUMSUZ 24% Sayfa 9
Takip edilen yazılı yayın organlarında Demirtaş hakkında 17 olumlu, 10 olumsuz ve 57 tarafsız sunulan haber yer almıştır. Bu sonuçlara göre Demirtaş hakkında sunulan haberlerin %20 si olumlu ve %12 si olumsuz sunulurken, %68 i de tarafsız sunulmuştur. Selahattin Demirtaş TARAFSIZ 68% OLUMLU 20% OLUMSUZ 12% Bu sonuçlar gösteriyor ki; hakkında oransal olarak en fazla olumlu haber sunulan aday İhsanoğlu, hakkında oransal olarak en fazla olumsuz haber sunulan Erdoğan ve hakkında en fazla tarafsız haber sunulan aday Demirtaş olmuştur. Demirtaş, gerek olumlu gerekse olumsuz sunulan haber oranlarında diğer adaylara göre geride kalmıştır. Bununla birlikte Demirtaş, hakkında tarafsız sunulan haber oranında açık ara farkla öndedir. Erdoğan ve İhsanoğlu hakkındaki haberlerin tarafsız sunulmasına ilişkin oran ise %43 ve %45 ile birbirine oldukça yakındır. Her üç adaya ilişkin olarak da, haklarında çıkan haberlerin tarafsız sunulması oranı en yüksektir. Sayfa 10
4. HABERLERİN SEÇİM SONUÇLARIYLA KARŞILAŞTIRILMASI Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Resmi Sonuçları DEMİRTAŞ 9,76% İHSANOĞLU 38,44% ERDOĞAN 51,79% Olumlu Sunulan Haberler Olumsuz Sunulan Haberler İHSANOĞLU 33% DEMİRTAŞ 9% ERDOĞAN 58% İHSANOĞLU 22% DEMİRTAŞ 5% ERDOĞAN 73% Yukarıdaki grafikler birlikte incelendiğinde, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde en yüksek oyu alarak birinci olan Erdoğan ın, olumlu ve olumsuz sunulan haberler kategorilerinde de birinci olduğu görülüyor. İhsanoğlu nun Cumhurbaşkanlığı seçiminde aldığı oy oranı %38.75 olup, olumlu sunulan haberlerin %33 ü İhsanoğlu ile ilgili. Demirtaş ın ise seçimlerde aldığı oy oranı %9.75 olup, olumlu sunulan haberlerin %9 u Demirtaş ile ilgili. Dolayısıyla İhsanoğlu ile Demirtaş ın aldığı oy oranları ile sunulan olumlu haberler içinden aldıkları pay birbirine yakın. Özellikle Demirtaş ta bu oran neredeyse aynı. Sayfa 11
Recep Tayyip Erdoğan Hakkındaki Haberlerin Sunuluşu Ekmeleddin İhsanoğlu Hakkındaki Haberlerin Sunuluşu TARAFSIZ 45% OLUMLU 23% OLUMSUZ 32% TARAFSIZ 43% OLUMLU 33% OLUMSUZ 24% Selahattin Demirtaş Hakkındaki Haberlerin Sunuluşu TARAFSIZ 68% OLUMLU 20% OLUMSUZ 12% Cumhurbaşkanlığı seçimini birincilikle tamamlayan Erdoğan ın, aynı başarıyı yazılı medyada gösteremediği anlaşılıyor. Erdoğan hakkındaki haberlerin olumlu sunulma oranı %23 iken, Demirtaş hakkındaki haberlerin olumlu sunulma oranı %20 olarak tespit edilmiştir. Bu bakımdan bir değerlendirme yapıldığında, Erdoğan ın 42 puandan fazla önde olduğu Demirtaş ile yazılı medyada olumlu sunulması bakımından bir yakınlık söz konusu. Bununla birlikte, seçimi ikincilikle tamamlayan İhsanoğlu ise, hakkında yapılan haberlerin %33 ile en çok olumlu sunulduğu aday. Her üç adayın da haklarında yapılan haberlerin oranı, aldıkları oy oranından düşük. Bu farkın en yüksek Erdoğan da olduğu göze çarpıyor. Yine Erdoğan ın diğer adaylardan farklılaştığı diğer bir nokta ise; hakkında olumlu sunulan haberlerin oranının, olumsuz sunulan haberlerin oranından düşük olması. Diğer adaylar için bunun tersi bir durum geçerli; gerek İhsanoğlu nun, gerekse Demirtaş ın hakkında olumlu sunulan haberlerin oranı, olumsuz sunulan haberlerin oranından yüksek. Sayfa 12
5. SONUÇ Yüksek Seçim Kurulu nun açıkladığı kesin sonuçlara göre Cumhurbaşkanlığı seçiminde Erdoğan %51.79, İhsanoğlu %38.44 ve Demirtaş %9.76 oranında oy aldı. Yapılan araştırma, yazılı medyanın söz konusu oy oranlarının oluşmasına ne derece etki edebildiğine dair bazı ipuçları vermektedir. Araştırmanın ortaya koyduğu niceliksel verileri iki grupta değerlendirmekte yarar var. İlki, adaylar hakkındaki tüm haberler üzerinden adayların yazılı medya performanslarının değerlendirilmesi ve ikincisi de adayların yalnızca kendileri hakkında çıkan haberler üzerinden yazılı medya performanslarının değerlendirilmesidir. Seçimlerin son haftasında adaylar hakkında yazılı medyada çıkan tüm haberler ele alındığında, seçim sonuçlarına paralellik gösteren bir sonuçtan bahsetmek mümkün. Hakkında en çok haber çıkan Erdoğan seçimin galibi olurken, hakkında en az haber çıkan Demirtaş da seçimin en az oy alan adayı oldu. Adayların olumlu sunulduğu haberlere baktığımızda, yine en büyük payı Erdoğan ın aldığını görüyoruz. İhsanoğlu ikinci ve Demirtaş da üçüncü sırada. Yazılı medyanın seçim sonuçlarına önemli ölçüde etki ettiğini destekleyen bu iki veriyi geride bırakarak devam edelim ve en doğru yorumu yapabilmek için araştırmanın bütününü okumak gerektiğini söylemekle yetinelim. Olumsuz sunulan haberlerin adaylara dağılımında ise, seçim sonuçları ile ters orantılı bir ilişkiden bahsetmek mümkün. Olumsuz sunulan haberlerdeki en büyük payın ezici çoğunlukla Erdoğan a dair olması, araştırma verileri ile seçim sonuçlarının ilk ve en büyük çelişkisi. Seçimi en geride tamamlayan Demirtaş ise, yine seçim sonuçlarıyla çelişkili bir şekilde, hakkında en az olumsuz haber sunulan isim. Adaylar tüm haberler üzerinden değil de, yalnızca kendileriyle ilgili haberler üzerinden değerlendirecek olursak, yine seçim sonuçlarıyla orantılı ilişki olmadığı görüyoruz. Erdoğan hakkındaki haberlerin olumsuz sunulması oranı, diğer adaylara göre yüksek. Hatta öyle ki; hakkında sunulan olumlu haber oranı, olumsuz haber oranından geri kalan tek aday Erdoğan. İhsanoğlu için de Demirtaş için de bunun tersi geçerli; haklarında sunulan olumlu haber oranı, sunulan olumsuz haber oranının üzerinde. Bir diğer önemli nokta, seçim sonuçlarına göre Erdoğan ile Demirtaş arasında yaklaşık 42 puan fark olmasına rağmen, haklarında çıkan haberlerin olumlu sunulma oranı birbirine oldukça yakın. Seçimlerde ikinci olan İhsanoğlu ise, hakkında çıkan haberlerin olumlu sunulma oranında zirvede. Bu defa, yazılı medyanın Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yeterince etkili olmadığı savını destekleyen verilerle karşı karşıyayız. Araştırmanın sonucu, yazılı medyanın seçim sonuçlarını değiştirecek derecede bir etki gücüne sahip olmadığını ortaya koyuyor. Ancak önemle belirtmek gerekir ki; bu tespit yazılı medyanın seçim sonuçları üzerinde etkili olmadığı anlamına gelmiyor. Bilakis araştırma bulguları, yazılı medyanın seçime etki ettiğini, ancak bunun sonuçlar üzerinde önemli değişiklikler yapacak seviyede olmadığını ifade ediyor. Bununla birlikte, araştırmanın en keskin sonuçlarından biri, adaylar hakkında çıkan haberlerin yaklaşık yarısının olumlu ya da olumsuz- taraflı olarak değerlendirilmesidir. Bu da, yazılı medyanın Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde tarafsızlık sınavını geçemediğinin önemli bir işareti. Sayfa 13
TEŞEKKÜR EDERİZ www.dorduncukusak.org