Kemal ÖZGEN ATSO Yönetim Kurulu Baflkan fl adamlar için ekonomik ve sektörel sorunlar her fleyin önünde gelir Antalya Ticaret ve Sanayi Odas n n De erli Üyeleri, ATSOV ZYON un Sevgili Okuyucular, Türkiye de siyaset en büyük sektör haline gelmektedir. Geliflmifl ülkelerin tersine ülkemizde siyasetin günlük hayat n önemli bir bölümünü iflgal etti ini görüyoruz. Bütün ilginin, sohbetlerin, bu oranda siyasetle ilgili oldu u çok az ülke bulunmaktad r. Türkiye ekonomisinde Devletin ekonomik alandaki a rl n n nispeten yüksek olmas, siyasetin yasama d fl nda, yürütme erki ile yak n iliflkisi, kurallar n geleneksel olarak oturmam fl olmas böyle bir sonuç ortaya ç karm flt r. Bu durumda milyonlarca insan m z do rudan veya dolayl olarak siyasetle ilgilenmektedir. Ülkemizin temel gündemini futbol ve magazin d fl nda siyaset kaplamaktad r. Böyle olunca her kurum, her kifli ve her söz siyaset aç s ndan de erlendirilmektedir. Oysa ekonomik durum, sektörlerimizin durumu ve sorunlar, flehirlerimizin sorunlar, günlük hayat m z her zaman siyasetin içinde de ildir, böyle bir zaruret yoktur. ATSO MART 2006 2
Antalya Ticaret ve Sanayi Odas olarak siyasete uzak durma konusundaki kat anlay fl m z, bu konudaki hassasiyetimizi defalarca dile getirmifl bulunuyoruz. Bu yaln zca Antalya de il, Birli imiz baflta olmak üzere, ülkemizdeki bir çok Ticaret ve Sanayi Odalar taraf ndan da benimsenmifl bir anlay flt r. Ticaret ve Sanayi Odalar ülkemizin ve illerin ekonomik ve sosyal konular d fl nda siyasi bir tav r içinde olamazlar. fl adamlar için ekonomik ve sektörel sorunlar her fleyin önünde gelir. Zaten genifl üye tabanlar n n yap s böyle tavr n sürdürülmesine izin vermez. Buna ra men, eski al flkanl klar nedeniyle, Ticaret ve Sanayi Odalar ad na söylenen her söz siyasetle iliflkilendirilmekte, her söz ve tutumun alt nda siyasi hedefler aranmaktad r. Bu durum Odalar için son derece k s tlay c bir etki yaratmaktad r. Bunun d fl nda, daha önce çeflitli vesilelerle dile getirdi imiz gibi, Ticaret ve Sanayi Odalar tam olarak bir sivil toplum örgütü de il, piyasa ekonomisi içinde özel sektörü temsil eden, görev alanlar kanunla belirlenmifl kurumlard r. Ticaret ve Sanayi Odalar n n ekonomik gücü son derece s n rl d r. Bu nedenle büyük yat r m yapmalar, ihalelerle büyük iflletmecilikler üstlenmeleri mümkün olmad gibi, günümüzün piyasa ekonomisi flartlar nda do ru da de ildir. Odalar n bu konudaki faaliyetleri üyelerinden gelen taleplere cevap vermek, üyeleri aras nda ortakl k ve birleflmeleri teflvik etmekle s n rl d r. Bu nedenle Odalar n Kanuna uygun bir flekilde yap lm fl ihalelerde müdahil olmalar beklenmemelidir. limizin bir baflka sorunu sermaye birikiminin yetersiz olmas d r. Antalya olarak bir araya gelerek birlefltirdi imiz sermaye tutarlar büyük yat r mlara girmemize izin vermemektedir. Bu nedenle ilimizde yap lan bir çok ihale veya tahsise kat l m son derece s n rl kalmaktad r. Ayr ca bir ildeki her yat r m n yerli sermaye taraf ndan yap lmas gibi bir flart yoktur. Günümüzde küresel ölçekte rekabet edemeyecek, uzmanlaflmam fl flirketlerin flans son derece azd r. Bir söz vard r, do runun bilinmedi i yerde e ri de bilinmez. Bu nedenle iflimizin son derece zor oldu u aç kt r. Fakat, Antalya Ticaret ve Sanayi Odas olarak karfl m za ç kan yanl fl alg lama ve tutumlara ra men, ilimiz ekonomisini ilgilendiren önemli konularda objektif de erlendirmelerimizi yapmaya çal fl yoruz. Bu de erlendirmelerde tam bilgi sahibi olmadan konuflmaktan ve önyarg dan kaç n yoruz. Bir çok örnekte görülebilece i gibi, Odam z n tutumu bir konuda dikkat edilmesi gereken temel prensipleri dile getirmektir. Üyelerimize ve kamuoyuna karfl esas sorumlulu umuz budur. Kurumlar elefltirmek, siyasi elefltiriler yapmak, protestolar yapmak bizim iflimiz de ildir. Odam z n her sektörü temsil eden 35 Meslek Grubu bulunmaktad r. Bu meslek Grubuna ba l komiteler arac l yla üyelerimizin bütün talepleri Oda yönetimine yans t lmaktad r. Odam z n görev alanlar n, tutum ve kararlar n belirleyen temel unsur üyelerimizden bu flekilde gelen taleplerdir. Bu çerçevede tüm faaliyetlerimizde kurumumuzun ve ilimizin menfaatlerini her fleyin üzerinde tutmaya, tavizsiz bir tutum izlemeye çal fl yoruz. Temennimiz, toplumumuzda siyasete ihtiyaç duymadan üretme mutlulu unun geliflmesi, sosyal ilgi alanlar n n çeflitlenmesi, baflkalar yla u raflmaya sarf edilen eme in hizmet etmeye harcanmas, güven ve samimiyet ortam n n güçlenmesi, fikir tart flmalar n n ve uzlaflma kültürünün zenginleflmesidir. Sevgi ve sayg lar mla, en iyi dileklerimi sunar m. lleri ilgilendiren önemli projelerin Odalar taraf ndan de erlendirilmesi do rudur ve gereklidir. Ancak, yukar da belirtti im yanl fl alg lamalar nedeniyle Odalar n bu fonksiyonlar n yerine getirmeleri giderek zorlaflmaktad r. 3 MART 2006 ATSO
ANTALYA T CARET VE SANAY ODASI YAYIN ORGANI YIL:20 / MART 2006 / SAYI:218 ATSO ADINA SAH B : Yönetim Kurulu Baflkan Kemal ÖZGEN YAZI filer MÜDÜRÜ: Sevim KAYAHAN YAYIN KURULU: Çetin Osman BUDAK Ali R za AKINCI Arif SELÇUK Özda ÇANCI Bat Akdeniz, Bölgesel Kalk nma Ajans n n Kurulmas nda Öncelik Peflinde 14 6 19 Türk Turizmciler, Rakiplerle Ayn fiartlarda Rekabet Etmek stiyor EurepGAP ve Kazand rd klar YAYINA HAZIRLIK: Mete TEK N Orhan ÇAKMUR TASARIM: Kaan ES NGÜNER BASKI: ÇA DAfi YAfiATAN Reklam Matbaac l k Tan t m Organizasyon A.fi. K z lsaray Mh. 63.Sk. No:4, Yaflatan fl Mrk., ANTALYA TEL.:0.242.244 19 52 FAX:0.242.244 19 67 ATSO: Kaz m Özalp Caddesi 2. Sokak No: 4 ANTALYA Tel : 0.242.248 99 00 Faks : 0.242.242 66 80 URL : www.atso.org.tr e-mail : dergi@atso.org.tr Antalya n n Mücevheri LARA 24 30 syankar Çiçek KARDELEN Y ll k Abone Bedeli : 40 YTL Ayda bir yay nlan r Dergimizdeki yaz lar kaynak gösterilerek al nabilir. Dergimizde yay nlanan yaz lardaki görüfller yazarlar na aittir. lan ve konular n z için lütfen bas n bürosu ile irtibat kurunuz. 16 TARIM 28 KENTSEL RANT 33 MEDITOUR 2006 36 ARAfiTIRMA 38 ABD N N KOB POL T KASI 46 NOSTALJ 48 RÖPORTAJ 50 AB 6.ÇERÇEVE PROGRAMI 52 ANTALYA - HEART OF GOLD 54 ORMANCILIK ATSO MART 2006 4
Lara ve Ekonomik Durum Anketi Çetin Osman BUDAK Yay n Kurulu Baflkan De erli okuyucular m z Yine dopdolu bir dergi ile karfl n zday z. ATSO olarak yo un bir döneme girdik. Bir yandan odam z n kuruluflunun 120. Y l n kutlarken, di er yandan böylesine köklü bir kurumda görev yapman n bilinciyle üyelerimize hak ettikleri en iyi hizmeti sunman n çabas ve gayreti ile çal flmalar m z sürdürüyoruz. Geçti imiz günlerde ülke gündemini meflgul eden ve hala da Hükümet in önünde duran ve Antalya y da yak ndan ilgilendiren en önemli konulardan biri s - k nt l günler geçiren turizm sektörüne yönelik al nmas gereken acil tedbirlerdi. Ankara da Baflbakanl kta Baflkan m z Say n Kemal Özgen in ve Antalyal turizm sektörü temsilcilerinin de kat ld bir zirve gerçeklefltirildi. Bu zirvede Baflbakan a ana hatlar ATSO taraf ndan haz rlanan bir rapor sunuldu. Turizm sektörünü yak ndan ilgilendiren di er önemli bir geliflme ise; Kas m ay nda Antalya da yap lacak olan MEDITO- UR 2006 Turizm Forumu ve Fuar için oluflturulan Çal flma Gurubu 13 Mart ta Tunus ta topland. Detaylar dergimizde bulacaks n z. Oda olarak, gerek Antalya ifldünyas n n sorunlar n tespit etmek, gerekse üyelerimizin çeflitli konularda görüflünü almak için anketler düzenliyoruz. Son olarak yapt m z Ekonomik Durum Anketi, kentimizin ticari hayat ve üyelerimizin gelece e yönelik beklentileri aç s ndan önemli ipuçlar veriyor. Mart ay nda Bölge Kalk nma Ajanslar Kanunu yürürlü e girdi. ATSO olarak DPT ye baflvurarak Burdur ve Isparta y da içine alarak hizmet verecek olan Bat Akdeniz Kalk nma Ajans na öncelik verilmesini talep ettik. Antalya kamuoyunu yak ndan ilgilendiren Lara Kent Park nda son sözü Antalyal lar n söylemesi gerekti ini düflünüyoruz. ATSO E itim ve Araflt rma Merkezi Müdürlü ü nün bir araflt rmas na göre; Antalya dan ihraç etti imiz bir ton portakal ile, bir adet bilgisayar bile alam yoruz. Dergimizde kendi alan nda bir ilke imza atan ve baflar ya ulaflan giriflimcilerimizi tan tmaya devam ediyoruz. Bu say m zda Antalya dan dünyaya köpek ve kedi giysileri ihraç eden Antalyal ifladam Bülent Aktan n ilginç öyküsünü bulacaks n z. lgiyle okunan nostalji sayfam zda de- erli araflt rmac -tarihçi Hüseyin Çimrin, Dünün küçük bir k y kasabas ; bugünün turizm baflkenti Antalya y anlat yor. Usta gazeteci Bülent Ecevit, Akseki da lar nda açan en önemli do al zenginliklerimizden KARDELEN in ilginç hikayesini okurlar m z için yazd. Prof. Dr. Kenan Mortan ve Dr. Hasan Ünal, dünyan n en büyük tar m fuar Berlin Fruit Logistica ile ilgili izlenimlerini, tar m kesimiyle ilgilenen herkesin mutlaka okumas gerekiyor. Gelecek say da buluflmak dile iyle. 5 MART 2006 ATSO
Türk turizmciler, rakiplerle ayn flartlarda rekabet etmek istiyor Turizm ATSO Bas n ve Halkla iliflkiler Müdürlü ü TOBB Baflkan Rifat Hisarc kl o lu nun öncülü ünde Ankara da yap lan Turizm Zirvesi nde Baflbakan Recep Tayyip Erdo an ile bir araya gelen turizm sektörü temsilcileri, sektörde yaflad klar s k nt lar aktar p, çözüm önerilerini dile getirdiler. Rakip ülkelerle ayn koflullarda rekabet etmek istediklerini belirten turizmciler, baflta KDV ve ÖTV indirimi olmak üzere Hükümet ten turizm sektörünü destekleyecek somut ad mlar at lmas n talep ettiler. Baflbakan Recep Tayyip Erdo an n baflkanl nda yap lan Turizm Zirvesi ne Devlet Bakan Ali Babacan, Kültür ve Turizm Bakan Atilla Koç, Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakan Murat Baflesgio lu, TOBB Baflkan Rifat Hisarc kl o lu, TOBB Yönetim Kurulu Üyesi ve ATSO Baflkan Kemal Özgen, Antalya Büyükflehir Belediye Baflkan Menderes Türel ile sektör temsilcileri kat ld. Baflbakan Erdo an, amaçlar n n son birkaç y l içinde Türk turizmi ad na gösterilen büyük gayretlerle elde ettikleri yeri korumak oldu unu, bu toplant da bu kazan mlar n kal - c hale gelmesi, daha büyük hedeflerin yakalanmas için neler yap lmas gerekti ini masaya yat racaklar n söyledi. Böylesine büyüyen bir sektörün baz s k nt lar olmas - n n normal oldu unu dile getiren Erdo an, "Böylesine büyüyen bir sektörün gelece e yönelik farkl hedefleri belirleme konusunda da bir ortak ak l oluflturma çabalar elbette olacakt r. Problemsiz, s k nt s z büyük hedeflere yürümek mümkün de ildir. Bunlar hep birlikte ele alacak, ak lc çözümler üretecek, Türk turizminin önündeki engelleri kald rmak suretiyle stratejik at l mlar elbirli i ile hayata geçirece iz" diye konufltu. Türkiye'nin 2005 y l nda 21 milyon turist a rlad - n, bunun ekonomiye katk s n n yaklafl k 18 milyar dolar oldu unu anlatan Erdo an, bu rakamlar n turizmin, ekonominin can damarlar ndan biri oldu unu anlatmakla kalmad - n, ayn zamanda turizmin, ileriye dönük ATSO MART 2006 6
bir projeksiyonla bak ld nda, Türkiye'nin elindeki en önemli potansiyellerinden biri oldu unu da ortaya koydu unu ifade etti. Son üç y l içinde, önemli bir ivme yakalad klar na iflaret eden Erdo an, "Ancak biliyoruz ki, Türk turizminin potansiyeli bu de il, bunun çok daha üstündedir. Bu müspet gidiflte bir duraksama yaflamamak için hem sektör olarak sizler hem de hükümet olarak bizler ortak ak l çerçevesi içinde vizyonumuzu geniflleterek, sorunlar bir an önce çözerek, bu alanda neler yapabiliriz, ne gibi ad mlar atabiliriz, bu potansiyelin önünü nas l açabiliriz bunu konuflmak zorunday z" fleklinde konufltu. Turizm Master Plan Eylül ay nda tamamlanacak olan 2006 Y l Turizm Master Plan 'n n, sektörde öngörülebilir geliflmenin flekillenebilece i reel zemini tesis edece ini vurgulayan Erdo an, bunun ne büyük bir ihtiyaca cevap verdi ini, bunu yapmakla Türk turizmi ad na ne kadar hayati bir ad m att klar n, en iyi turizmcilerin de- erlendirece ini belirtti. Hükümet olarak, sektörde derinli i ve çeflitlili i art rmak, turizm sektörünü y l n tamam na yayabilmek, çeflitlendirme konusundaki ad mlar süratle atmak ve turizmi daha genifl bir co rafyada karfl layabilmek için ne gerekiyorsa yapmakta kararl olduklar n söyleyen Baflbakan Erdo an, bu hedefleri yakalamakta, sektör temsilcilerinin görüfl ve önerilerinin kendileri için büyük önem tafl d n kaydetti. Bu görüfl ve önerileri azami ölçüde de erlendirmekte kararl olduklar n dile getiren Erdo- an, "Hepimiz bu ülkenin gelece i, bu ülkenin zenginli i için gayret gösteriyoruz. Geçen üç y l içinde turizme yaklafl m m zdaki fark fark etti inizi san yorum. Samimi gayretlerimiz ve dayan flma içindeki ortak mesaimiz devam etti i sürece, hep beraber yakalad m z sinerjiyle bundan sonraki hedeflerimize ulaflmakta da zorlanmayaca m za inan yorum" diye konufltu. Hisarc kl o lu: Olumlu bir toplant Toplant ç k fl nda bilgi veren TOBB Baflkan Hisarc kl o lu ise, baflta vergi konusundaki sektörün s k nt lar n Baflbakana ilettiklerini belirtti. 40 milyar dolar turizm geliri hedefindeki sektörün önündeki s k nt lar n kalkmas konusunda Baflbakan n kendilerini dinledi- ini ve genel anlamda olumlu bir toplant oldu unu belirten Hisarc kl o lu, sektör olarak rakipleriyle ayn flartlarda mücadele etmek istediklerini söyledi. Hisarc kl o lu, turizm sektörünün somut isteklerini içeren raporun Bakanlar Kurulu'ndan önce hükümete sunulaca n da sözlerine ekledi. Özgen: Somut ad m bekliyoruz ATSO Baflkan Kemal Özgen, Baflbakanl k ta yap lan Turizm Zirvesi ni canl yay nda NTV ye de erlendirdi. NTV de Yak n Plan Program nda O uz Haksever in sorular n yan tlayan Kemal Özgen, zirvenin çok yararl geçti ini, sorunlar n çözümü için umutlu oldu unu söyledi. Özgen, Zirve için çok geç kal nm fl say lmaz. Henüz sezon bafl nday z. Bu konular n konuflulmas gerekiyordu. Sektör temsilcileri olarak sorunlar m z dile getirdik. Baflbakan ve Bakanlar büyük ilgi gösterdi. Hem 2006, hem de 2010 ve 2020 turizmi bugünden tart fl lmaya bafllanm fl oldu. Önümüzdeki günlerde somut ad mlar at laca na inan yorum dedi. Turizmde y l n ilk iki ay nda yaflanan düflüfle karfl n, sezondan umutlu oldu unu ifade eden Özgen, Antalya ya a rl kl olarak Avrupa, BDT, Rusya ve Ortado u ülkelerinden turist geliyor. Bu pazarlarda her y l son dakika sat fllar etkili oluyor. Bu y l iki ayda bir düflüfl görülüyor ama son dakika sat fllar nda bu düflüflü bir miktar kapataca m z düflünüyorum diye konufltu. Turizmde KDV nin mutlaka rakip ülkelerdeki seviyeye çekilmesi gerekti ine de de inen Özgen flöyle devam etti: Y llad r konuflulmas na ra men bu hükümet çok önemli bir ad m atarak tekstilde KDV yi yüzde 8 e düflürdü. Cari aç m z azald kça, turizmde ve di er sektörlerde iyileflme olacakt r. Turizmde KDV nin indirilmesinin kalitenin yükselmesine büyük etken olaca na inan yoruz. KDV nin yüzde 1 düflmesi bile turist say s nda yüzde 2.5 art fl olaca n söyleyen araflt rmalar var. Turizm sektöründe KDV çok önemli. KDV nin yan s ra kalite standartlar, turiste sa lad m z hizmet de çok önemli. Befl y ld zl otellere sahibiz ama çevre konusunda ayn fleyi söyleyemiyoruz bunlar da aflmam z gerekiyor. Baflbakan Erdo an n toplant da eylül ay na kadar Türkiye Turizm Master Plan n n haz rlanaca n aç klad n da kaydeden Kemal Özgen, Bu Türkiye aç s ndan çok önemli. Ülke olarak buna ihtiyac m z var. Bundan büyük memnuniyet duyuyoruz dedi. TUR ZM SEKTÖRÜNÜN ÖNCEL KL TALEPLER Turizm talebinde bafllayan daralmaya karfl n al nmas gerekli ilk önlem tan t m çal flmalar n n yo unlaflt r lmas d r. Bu amaçla, kültürler aras kaynaflmaya yönelik uluslararas kültürel ve sanatsal organizasyonlar düzenleyerek Türkiye imaj yenilemelidir. Uçak flirketlerinin tafl mac l k maliyetleri düflürülmeli veya sübvanse edilmelidir. Tur operatörlerinin ve seyahat acentelerinin tan t m ve reklâm harcamalar desteklenmelidir. Elektrik harcamalar nda tüketime dayal indirim uygulamas sektörün maliyetlerinde düflüfle neden olacak ve sektöre k sa dönemde rahatlama sa layacakt r. KDV indirimi ve k smi KDV iadesi turizm sektörüne destek sa layacak di er çözüm önerileridir. Böylelikle tüketim teflvik edilerek kay t d fl engellenmifl olacak, ayn zamanda sektöre içinde bulundu u dar bo azda destek sa lanm fl olacakt r. Turizm sektörünün ÖTV den muaf tutulmas yönünde al nacak önlemler ile ileride yaflanabilecek muhtemel sorunlar n önüne geçilerek, s k nt lar n flimdiden belirginleflti i 2006 sezonunda sektöre destek olunacakt r. KOSGEB in sanayi sektörüne sa lad nitelikli eleman deste i uygulamas, turizm sektörü için de formüle edilmelidir. Böylelikle hizmet kalitesinde yükselme sa lanabilecektir. Doluluk oran n n düflük oldu u k fl sezonunda SSK primlerine indirim uygulanmas sektörün s k nt lar n hafifletecektir. ATSO MART 2006 8
ATSO MART 2006 10
Firmalar n %37,6 s, 2006 n n geçen y la göre daha iyi olaca n düflünürken, %32,6 s çok de ifliklik olmayaca görüflündedir. Al flverifl merkezlerinde ve flehir içinde, firmalar n sat fl durumlar genel olarak azalma yafland yönündedir. Firmalar n %28,8 i sat fllar n n ayn oldu unu, %23,9 u art n, %47,3 ü azald n belirtmifltir. Piyasa ve sektörde görülen durgunlu un belli bafll sebebi olarak, halk n al m gücünün zay f olmas, rekabet ve vergilerin yüksek olmas gösterilmektedir. Özellikle ev ve araba kredilerinin di er sektörleri etkiledi i ifade edilmektedir. Ekonomik Durum Anketi Çi dem Baflar TÜR / ATSO AR-GE fiefi ATSO E itim Araflt rma Merkezi Müdürlü ü Deepo Al flverifl Merkezi %14 Laura Al flverifl Merkezi %10 Beyaz Dünya Al flverifl Merkezi %7 Odam z, üyelerinin genel ve sektörel sorunlar n do ru tespit etmek ve kamuoyuna do ru yans tmak amac yla zaman zaman anket çal flmalar düzenlemektedir. Bu çerçevede Nisan ay bafl nda piyasalardaki genel durumu tespit etmek amac yla, belli bafll al flverifl merkezlerinde ve flehir içinde, Ekonomik Durum Anketi çal flmas gerçeklefltirmifltir. Söz konusu çal flma genifl kapsaml tutulmaya çal fl larak, yaklafl k 500 firmaya ziyarette bulunulmufl, bu firmalardan 340 anketimize kat l m göstermifltir. 5M Migros Merkezi %13 Kipa Al flverifl Merkezi %3 Grafik 1. Uygulama yap lan merkezlere göre da l m fiehiriçi Esnaf %53 Anket uygulamas ; Atatürk Caddesi, Ifl klar Caddesi, fiarampol, Güllük, Do u Garaj mevkilerinde, 5M Migros, Laura, Kipa, Deepo, Beyaz Dünya Al flverifl merkezlerinde gerçeklefltirilmifl olup; özellikle tekstil - mefruflat, g da, kuyum-tak, hediyelik eflya - züccaciye ve beyaz eflya ifliyle u raflan firmalardan görüfl al nm flt r. (Grafik 1) 11 MART 2006 ATSO
Firmalar n %55,6 s sektörlerinin genel ekonomik durumdan etkilendi ini belirtirken, sadece %10 u yerel sorunlardan etkilendi ini düflünmektedir. Sektör sorunlar n n kayna n n hem genel hem de yerel sorunlara ba l oldu unu düflünen firmalar ise %34,4 tür. Turist olmamas en belirgin yerel sorun olarak gösterilirken; müflterinin büyük k sm n büyük al flverifl merkezlerinin çekmesi ve semt pazarlar ndaki kay td fl sat fllar, di er sorunlar olarak görülmektedir. Ç kan sonuçlar pek iç aç c olmasa da gelecek için tedbir al nmas n gerektirecek hususlard r. Buna göre; ülke ekonomisinin durumu yani genel gidiflat n firmalar, ne iyi, ne kötü belirsiz olarak görmektedir. (Tablo 1) Tablo 1. Ülke ekonomisinin durumu Durum Say Yüzde çok iyi 6 1,8 iyi 60 17,6 ne iyi, ne kötü 132 38,8 kötü 110 32,4 çok kötü 32 9,4 TOPLAM 340 100,0 Yine ayn flekilde firmalar, kendi sektörlerindeki durumu da belirsiz olarak de erlendirerek, piyasan n durumunun durgun oldu unu ifade etmifllerdir. Piyasada belirgin bir nakit s k nt s, tahsilat güçlü ü bulunmaktad r. (Tablo 2) Tablo 2. Piyasalardaki durum Durum Say Yüzde Canl 23 6,8 de ifliklik yok 45 13,2 durgun 182 53,5 kötü 61 17,9 çok kötü 29 8,5 TOPLAM 340 100,0 Örne in, k rtasiye, tekstil g da gibi alanlarda s k nt daha fazlad r. Di er tarafta beyaz eflya, elektronik ve kozmetik gibi alanlarda s k nt daha azd r. Al flverifl merkezlerinde ve flehir içinde, firmalar n sat fl durumlar genel olarak azalma yafland yönündedir. Firmalar n %28,8 i sat fllar n n ayn oldu unu, %23,9 u art n, %47,3 ü azald n belirtmifltir. Al flverifl merkezlerinden ziyade, özellikle flehir içi firmalar n n bu yöndeki flikayeti fazlad r. Tablo 3. Piyasa ve Sektördeki Durgunlu un Nedenleri Nedenler 1º önemli 2º önemli 3º önemli Toplam puan vergi yüksek 83 11 7 278 döviz kuru düflük 15 20 5 90 ithalat çok 16 18 17 101 faizler yüksek 16 19 6 92 ekonomi politikas hatal 29 26 25 164 kay td fl ekonomi 30 34 20 178 rekabet çok 46 50 42 280 halk n al m gücü zay f 66 72 76 418 piyasada para yok 24 55 63 245 tedirginlik var, harcama yok 10 36 68 170 di er 4 3 12 30 ATSO MART 2006 12
Antalya ifldünyas, özellikle yurtd fl nda tan t m faaliyetlerine a rl k verilmesi, turizm ürünlerinde çeflitlendirme, flehir altyap s n n bir an önce düzene sokulmas ve herfley dahil sisteminin belli bir kalite standard na oturtulmas n n kent ekonomisine olumlu etki yapaca n düflünmektedir. Yine ifldünyas na göre öncelikle rayl tafl mac l k, Disneyland ve temal parklar, do al gaz ve köprülü kavflak çal flmalar tamamlanarak bir an önce hayata geçirilirse Antalya daha modern ve cazip bir flehir yap s na bürünecektir. Piyasa ve sektörde görülen durgunlu un belli bafll sebebi, halk n al m gücünün zay f olmas na, rekabetin çok olmas na ve vergilerin yüksek olmas na ba lanmaktad r. Özellikle ev ve araba kredilerinin di er sektörleri etkiledi ine dikkat çekilerek, nakit belli bir gelirin bankaya ba lanmas n n piyasaya durgunluk verdi i görüflü ortaya ç kmaktad r. Bunun yan s ra ucuz Çin mallar n n piyasada yer almas da haks z rekabeti artt rmaktad r. (Tablo 3) Ayn sektördeki iflletmeler; iflletmenin yeri, ölçe i ve di er flartlar na ba l olarak farkl durumlara sahiptir. Fakat her fleye ra men geçen y la göre ekonomide genel bir yavafllama hissedilmektedir. thalat Kontrol Edilmeli %27 Di er %3 Program Tamamen Yanl fl %16 Firmalar n %55,6 s sektörlerinin genel ekonomik durumdan etkilendi ini belirtirken, sadece %10 u yerel sorunlardan etkilendi- ini düflünmektedir. Sektör sorunlar n n kayna n n hem genel hem de yerel sorunlara ba l oldu unu düflünen firmalar ise %34,4 tür. Turist olmamas en belirgin yerel sorun olarak gösterilirken; bu sorunu de iflik büyük al flverifl merkezlerine müflterilerin da lmas ve semt pazarlar ndaki kay td fl sat fllar n olmas di er etkileyen faktörler olarak görülmektedir. Bu ç kan sonuçlara dayanarak; Hükümetin almas gereken tedbirlerin bafl nda kay td fl ile mücadele gelmekte ve kay td fl çal flanlar n kontrol alt nda tutulmas istenmektedir. Ayr ca gelir da- l m n iyilefltirmek ve KDV-ÖTV indirimi di er al nmas gereken önemli tedbirler aras nda yer almaktad r. Tüm bunlar n d fl nda, mevcut ekonomik programda düzeltilmesi gereken yönler s ralamas nda en ön s ray ; thalat n kontrol edilmesi hususu yer al rken enflasyonun h zl düflürülmemesi ve reel faizin düflmesi gerçek anlamda düzeltilmesi gereken konulard r. (Grafik 2) Sabit Kura Geçilmeli %13 Düzeltilmesi gereken di er yönler; reel ekonomiye önem verilmesi ve rant ekonomisinden vazgeçilmesi, al m gücünü artt r p eflit gelir düzeyinin sa lanmas, kredi limitlerinin s n rland r lmas, yat r mlar n artt r lmas, pazarlarda kalitesiz ürün sat fl n n engellenmesi, kaçak yap laflman n engellenmesidir. Tüm bu olumsuzluklara ra men Antalya piyasas genel ve ciddi bir s k nt içinde de ildir. S k nt lar n sektörlere göre, iflletmelerin durumuna göre de iflti i bir gerçektir ve bütün sektörlerde az ya da çok yaflanmaktad r. Faiz Düflmeli %20 Grafik 2. Mevcut ekonomik durumda düzeltilmesi istenen yönlerin da l m Enflasyon Bu Kadar H zl Düflürülmemeli %21 E er özellikle yurtd fl nda tan t m faaliyetlerine a rl k verilirse, turizm ürünlerinde çeflitlendirme sunulursa, flehir altyap s bir an önce düzene sokulursa ve herfley dahil sistemi belli bir kalite standard na oturtulursa, Antalya ekonomisine daha fazla ekonomik katk sa lanm fl olacakt r. Ayr ca öncelikle rayl tafl mac l k, Disneyland ve temal parklar, do al gaz ve köprülü kavflak çal flmalar tamamlanarak bir an önce hayata geçirilirse Antalya daha modern ve cazip bir flehir yap s na bürünecektir. Sonuç olarak, firmalar n %37,6 s geçen y la göre 2006 y l n n daha iyi olaca n düflünürken, %32,6 sinin çok de ifliklik olmayaca görüflündedir. 13 MART 2006 ATSO
Bat Akdeniz, Bölgesel Kalk nma Ajans 'n n kurulmas nda öncelik istiyor Bölgesel Kalk nma Ajanslar Kanunu nun, yürürlü e girmesinin ard ndan ajanslar n kurulmas na iliflkin bafllayan teknik haz rl k süreci h zla devam ediyor. Türkiye de toplam 26 merkezde kurulmas planlanan Bölgesel Kalk nma Ajanslar Devlet Planlama Teflkilat (DPT) Müsteflarl koordinatörlü ünde belirli önceliklere göre kurulacak. Antalya Ticaret ve Sanayi Odas (ATSO) kanunun yürürlü e girmesinden sonra Bat Akdeniz Bölgesi'ne öncelik tan nmas için DPT na baflvurdu. ATSO MART 2006 14
ATSO Baflkan Kemal Özgen, Antalya Ticaret ve Sanayi Odas (ATSO) Baflkan Kemal Özgen, Bölgesel Kalk nma Ajanslar Kanunu'nun yürürlü e girmesi sonras nda Bat Akdeniz Bölgesi'ne öncelik tan nmas için Devlet Planlama Teflkilat (DPT) Müsteflarl 'na baflvurduklar n bildirdi. Türkiye de toplam 26 merkezde kurulmas planlanan Bölgesel Kalk nma Ajanslar n n DPT Müsteflarl koordinatörlü ünde belirli önceliklere göre kademe kademe kurulaca na iflaret eden ATSO Baflkan Özgen, K y kesimiyle iç bölgeler aras ndaki dengenin sa lanabilmesi için Bat Akdeniz'in acilen Kalk nma Ajans na kavuflmas gerek dedi. Özgen: "ATSO olarak, öncelikli bölgeler aras nda geri kalm fl yörelerin yan s ra Antalya gibi h zl geliflme gösteren bölgelerin de al nmas n n gerekli oldu unu düflünüyoruz" diyerek, flunlar söyledi: "Halen 35 milyar dolar yat r m stokuna sahip olan turizm sektörümüzde arz talep dengesinin kurulabilmesi ve altyap ihtiyaçlar n n karfl lanmas için 'Turizm Master Plan 'na ihtiyaç duyulmaktad r. Sanayi sektörümüzde yabanc sermayeli yat r mlar n bölgeye çekilmesi için OSB'lerin geliflmesinin planlanmas gerekmektedir. Tar mda organize tar m alanlar n n bölgesel ölçekte planlanmas yararl olacakt r. Kalk nma ajans n n kurulmas bu konularda teknik çal flmalar n daha üst seviyede yap lmas na imkan sa layacakt r." BUTSO Baflkan Yusuf KEY K ITSO Baflkan Hasan Hüseyin Kaç koç Kalk nma Ajans n n Bat Akdeniz e faydalar? Keyik: Kalk nm fll k farklar var Burdur Ticaret ve Sanayi Odas Baflkan Yusuf Keyik, dünyada yaklafl k 160 ülkede kalk nma ajanslar n n bulundu unu ve 1930'lu y llarda bafllat lan çal flmalar n Türkiye'de geç de olsa bafllat lm fl olmas n sevindirici buldu unu söyledi. Bat Akdeniz Bölgesi'ne birinci öncelikli ajanslar aras nda yer verilmesini önemle beklediklerini aç klayan Keyik, flunlar söyledi: Bölgemiz çok genifl bir co rafi alanda yer almaktad r. Co rafi flartlar n da ortaya koydu u k y ile iç kesimler aras nda çok büyük kalk nm fll k farklar var. Bunlar kadar önem arz eden bir konu da flu ki; Bölgemiz, kendi d fl ndaki bölgeler için de bir 'kalk nma motoru olabilecek özelliklere sahiptir. Burdur bu bölge ajans içinde 'en az geliflmifl' illerin bafl nda gelmektedir. Ancak Burdur, bu durumuna ra men, özellikle son iki y lda önemli at - l m yapt. Sanayi Ticaret Bakan m z Ali Coflkun un da belirtti i gibi Burdur Kalk nma azmi ve heyecan yüksek bir moral düzeydedir. Bu psikososyal durumun, kanunun amaçlar na ulafl mda, çok önemli bir faktör oldu unu düflünüyoruz. Kaç koç: Gereksiz yat r mlar önlenir Isparta Ticaret ve Sanayi Odas Baflkan Hasan Hüseyin Kaç koç da, Kalk nma ajans n n bölgede kurulmas ile yat r mlar n ve teflviklerin bölgeden planlanaca n bu sayede ayn alana yönelmifl yat r mlara çeflitlilik kazand r labilece ini söyledi. Yat r mlar n hep ayn sektörlere yap lmas nedeniyle ekonomik kriz durumunda iflsizlik gibi sorunlarla karfl karfl ya kald klar n belirten Kaç koç, "Ajanslar n n kurulmas ile ayn sektöre gereksiz yat r mlar n yap lmas n n önüne geçilmifl olur. Bunun yerine yat r mlar n ilin veya bölgenin ihtiyac n n dikkate al narak yap lmas sa lanabilir. Böylece giriflimcilik ve yenilik kültürü daha da güçlü hale getirilebilir" dedi. Kaç koç, "Ajans n Isparta'da kurulmas n istiyoruz. Antalya'n n yat - r m alan do al s n rlar na ulaflm fl durumda. Daha fazla yat r m alan aç larak Antalya'n n do al güzelliklerinin yok edilmemesi gerekir" diye konufltu. Kalk nma Ajanslar KOB lere destek verebilecek. K y fleridi ile k rsal kesim aras nda bölgesel ve sektörel geliflme dengesinin kurulmas n sa layacak. Antalya daki h zl geliflmenin sürdürülebilirlik aç s ndan do ru bir flekilde yönlendirilmesini sa layacak. Birlikte hareket edilece inden bölgesel kalk nma sa lanacak. Tar m ve turizmin gerek bölgesel gerekse Türkiye genelinde planlamalar daha üst seviyelerde yap lacak. Yüksel: BAGEV, ajans n temeli olacak Antalya Valisi Alâaddin Yüksel, Bat Akdeniz Ekonomisini Gelifltirme Vakf 'n n (BAGEV) oluflturulmas n n, kurulacak ajansa da temel oluflturaca n söyledi. Yüksel ayr ca BAGEV'i kuranlar n ajansa öncülük edeceklerini de belirtti. Türkiye nin bugüne kadar 2 konuda geç kald n aç klayan Yüksel, konuflmas n flöyle sürdürdü: Türkiye ilk olarak stratejik planlarda ikinci olarak ise kalk nma ajanslar n n yap lmas nda çok geç kald. Bugüne kadar Türkiye nin bütün planlar harita üzerinden Ankara dan yap ld. Haritalara dayanarak yap lan plan, yerinde yap lan planlar kadar etkili olmaz. Bunu da hepimiz gördük. Örnek verecek olursam, Antalya Devlet Hastanesi ne bugüne kadar 1 milyon 500 bin hasta gelmifl. Bu demek oluyor ki devlet hastanesine 1 kifli ömründe sadece 2 kere gitmifl. Bu tabi ki de yanl flt r. Biz bu kalk nma ajanslar ile havza boyutunda bu ifli halledece- iz. Yani bütün planlar mahallinde yapaca z. Planlamalar Bat Akdeniz deki iller esas al narak yap lacak. Yani dengede planlama yap lacak. Kalk nma ajans n n kurulmas n n ard ndan turizm haritas ç kar lmas gerekti ini de belirten Yüksel, Turizm haritas nda flöyle bir yol izlenmelidir. Örne in turisti 4 gün Belek e getiriyorsak, 2 gün Davraz a, 1 gün de Burdur daki termale götürürüz. Bunlar önceden haritalarda belirlenmelidir. Bu sayede hem bölgeyi kalk nd rm fl oluruz hem de sürdürülebilir turizmi sa lar z. Bu ajans sayesinde birlikte hareket ederek bölgeyi ayn anda kalk nd r labiliriz diye konufltu. Yüksel, her y l ajans n dönüflümlü olarak baflka bir ilde faaliyet göstermesinin yerinde olaca n da belirtti. Konuyla ilgili daha genifl bilgiyi dergimizin AB den Güncel Haberler bölümünde bulabilirsiniz. 15 MART 2006 ATSO
Tar m Prof. Dr. Kenan MORTAN Dr. Hasan ÜNAL Dünyan n en büyük tar m fuar Berlin Fruit Logistica dan izlenimler 300 bin dönüm sera alan ile 15 milyar dolarl k ihracat mümkün yi organize edilmifl fuarda ülkeler Milletler geçidi yap yor. lk kez kat lan üç ülke; Cezayir, S rbistan ve Tayvan bile Ben de var m dercesine çaba gösteriyor. Ders aç k: meyve-sebze üretiminde art k küçük ülke yok. Yetifltirici olan her ülke asgarileri yerine getirdikten sonra önce bu fuarda Görücüye ç k yor. Burada temel kural; do ru tohum ya da fidan na yönelmek. Sonras nda kal nt b rakmayacak kadar az ilaç / gübre kullanmak. Zaman nda hasat etmek ve kabul gören paketleme içinde ihraç etmek. Bu temel kurallar gözetmedi inizde, Türkiye gibi potansiyel anlamda in ama reel anlamda out oluyorsunuz. Almanya n n baflkenti Berlin, fuarc l n yeni merkezi olmaya gidiyor. Bunda kuflkusuz devletin çabas da var. Sanayinin olmad, hizmetlerin geliflmedi i, tar m n yap lmad - yeni baflkentinde hizmetleri özendirmek istiyor. nsan gücünün ve fiziki alanlar n yeterli oldu u bu 3.5 milyon nüfuslu kentte fuarc l k neden olmas n ki? Dünya Meyve Sebze Fuar n n (Fruit Logistica) ulaflt yer iyi bir örnek. 1993 te yola ç k ld nda toplam kurulufl say s sadece 100, fuar kullan m alan ise sadece 3 bin metrekare idi. 1999 sonunda 10 bin metrekarelik bir kullan m alan 50 bin metrekare oldu. Kat l mc kurulufl say s da bin 400 idi. Bu y l, 65 ülkeden bin 611 kat - l mc, 60 bin metrekare kullan m alan ortaya ç kt. Her y l yüzde 25 lik art flla bu fuar 10 y lda bir Dünya fuar haline geldi. Dünya yafl-sebze meyvede olup biteni merak eden 95 ülkeden 30 bin al c, Berlin in Hürriyet Abidesi say lan Funktrum un alt nda kurulu fuara koflufltu. Kolay de il, y lda 1.3 milyon ton meyve ve sebzenin üretildi i günümüz dünyas nda yaklafl k 2.6 trilyon Euro luk bir Pazar ve onun üleflimi söz konusu. Ziyaretçilerin yüzde 86 t s n n Almanya d fl ndan olmas, bir fuar n kent yaflam nda oynayabilece i rolü gösteriyor. yi organize edilmifl fuarda ülkeler Milletler geçidi yap yor. lk kez kat lan üç ülke; Cezayir, S rbistan ve Tayvan bile Ben de var m dercesine çaba gösteriyor. Ders aç k: meyve-sebze üretiminde art k küçük ülke yok. Yetifltirici olan her ülke asgarileri yerine getirdikten sonra önce bu fuarda ATSO MART 2006 16
Görücüye ç k yor. Burada temel kural; do ru tohum ya da fidan na yönelmek. Sonras nda kal nt b rakmayacak kadar az ilaç/gübre kullanmak. Zaman nda hasat etmek ve kabul gören paketleme içinde ihraç etmek. Bu temel kurallar gözetmedi inizde, Türkiye gibi potansiyel anlamda in ama reel anlamda out oluyorsunuz. Fuar bize bir gözlem daha yapt r yor. Bir yandan dördüncü dünya üyesi Afrika ülkeleri daha fazla kat l rken, geliflmifl ülkeler de bu alan bofl b rakm yor. Bu y l n evsahibi ülkesi M s r. Buna karfl l k en büyük kat - l m 262 standla talya dan. Bunu spanya ve Almanya gibi iki geliflmifl dünya temsilcisi izliyor. Anlafl lan geliflmifl dünya bir yandan ileri sanayi ürünlerinde dururken, tar msal sanayi ürünlerinde bile var m diyor. 35 milyon ton meyve ve 62 milyon ton sebze yetifltirerek. aç k alanda sebze yetifltiricili i toplam alanlar n içinde sadece yüzde 3. Buna karfl l k, y ll k 11 milyon ton ürün yetifltiriyor. 9.4 milyon tonla domates bunun en büyük dilimini oluflturuyor. Türkiye 5 y ld r tar mda net ithalatç oldu. Yan s ra g da güvenli ini kaybetti. thalattan önemlisi; ithalat n hemen her ürüne uzanmas. Bu ürün yetifltiricili inde ülkenin özellik ve istikrar n n yok oldu unu anlat yor. Uzun bir zamand r iç ticaret hadleri de eksi. Tar m yetifltiricili- inden üretici para da kazanam yor. Antalya merkezde, deneme seralar bin metrekarelik bir alanda y lda 50 bin kilogram domates ya da 30 bin kilogram biber yetifltirdi. Bu yerin y ll k cirosu 50 bin dolar. Bir dönümde 10 milyar lira olan tesis ve yan s ra bak m masraf düflülünce, net 20 bin dolar kal yor. Bu, Türkiye ortalama hane gelirinin 5 kat. Türkiye de yaklafl k 10 olan fide yetifltiricisi, Türkiye nin sera fide ihtiyac n karfl lamaya yeterli. Ülkede 400 bin dönümlük alanda sera var. Hepsinin ortak özelli i geri teknoloji ile yetinmesi. Türkiye nin bir atak yapmas için 300 bin dönümlük sera alan - na ihtiyac var. 100 bin dönümü eski alanlar yenileyerek, 200 bin dönümü yeni tesis ederek bu ihtiyaç kapanabilir. Kumluca G da htisas OSB bu alanda bir ilk olacak. Türkiye nin 300 bin dönümde serac l k yap p bunu ihraç etmesi halinde y ll k net ihracat potansiyeli 15 milyar dolar buluyor. Bu de er, Türkiye nin konfeksiyon ihracat nda 20 y ll k bir evre sonunda kazan lan de ere eflit. Türkiye serac l kta, bu potansiyelinin 15 te birini kullan yor. Son üç y lda, toplam yafl Fuar, pazardaki yeni ürünlerden ibaret de- il. Sektör çok genifl bir ileri ve geri ba lant s etkisi yarat yor. Paketleme, ay rma ve nakliye araçlar baflta geliyor. Bunu yükleme araçlar, toptanc dükkanlar için dekorasyon malzemeleri, sökme ve dikme araçlar izliyor. Matbaa ekipman bu sektörde apayr bir büyüklük. Levha ya da bandlardan, ürün takdimine kadar her türlü olay bu sektörün sorumlulu unda. Bir de sektörün hightech leri var. Tohum üreticileri baflta geliyor. Bir örnek verelim; R jk Zwaan bu alanda önde gelen bir tohumculuk kuruluflu. Orjini Hollanda. Yeni tohum türlerinin gelifltirilmesi için harcad para y lda 100 milyon Euro. Sektörün gelece inde bunlar n duraca- kesin. Çünkü tüketici çeflnisini onlar belirliyor. Bu fuardaki innivasyon ödülü tüketici tercihlerinin oluflturulmas nda önemli bir araç. flletme yönetimi dan flmanl da meyve-sebzede öne ç k yor. Birlen innivasyon ödülü adaylar aras nda muz üreticisi Dole ün Area Management projesiyle yer almas hiç de flafl rt c de il. Günefl, toprak, ak l, insan gücü ve co rafi yak nl bir araya getiren Türkiye için kollar s vamaya de er diyoruz. Serac l k ve Türkiye Türkiye tar m ürününün yüzde 25 i befl ilde ( zmir, Mersin, Konya, Bursa ve Antalya) yetifliyor. 70 milyonluk ülkede 4.1 milyon, 400 milyonluk AB de ise 7.3 milyon tar m iflletmesi var. Ortalama iflletme büyüklü ü Türkiye de 5.9, AB de ise 18 hektar. Toprak Türkiye bu yar fl n neresinde? Yafl meyve-sebze ihracatç lar, Mersin, zmir, Bursa, stanbul, Antalya ve Giresun da ihracatç birlikleri olarak örgütlü. Bu organizasyon ayr ca bir üst organ olarak Türkiye Yafl Meyve Sebze hracatç lar Birlikleri ortak yönetim kurulunu oluflturuyor. Çok uluslu ya da yerel özel firmalar, do ru fidan ve tohum kullanarak oluflturduklar modern tesisler, ürünlerinin yurt d fl sat fl n mümkün k - l yor. Baz büyük firmalar anlaflmal çitfçi sistemiyle, tüketicinin talebine uygun üretim yap - yor. Üretimin en önemli yarar ürün güvenli i ile kalite sisteminin sa lanm fl olmas. Bu çerçeve içinde yafl meyve-sebze yetifltiricili i nereye ulaflt? Neyi ne kadar üretiyor ve ihraç ediyor? Resmi veriler ne söylüyor? Türkiye, dünya ihracat içinde nerede? 2005 itibariyle toplam ihracat 1.8 milyon ton. Dünya üretimi ise 1.3 milyar ton. Türkiye kabaca dünyan n yüzde 1 meyve ve sebzesini üretiyor demek. Ancak dünyada ticarete konu olan meyve miktar toplam n n yüzde 10 u. Bu 50 milyon ton oluyor. Sebzede d fl ticaret üretiminin yüzde 4 ünü geçmiyor. Bu da 30 milyon ona karfl l k veriyor. Meyve ve sebze ortalama 2 den ifllem görüyor. Bu durumda dünya ticaretinin hacmi 160 milyar dolar oluyor. Türkiye 2005 te 968 milyon dolarl k yafl meyve-sebze ihracat yapt. hracata 1 milyar Euro dersek, toplam dünya pazar n n ancak altm flta birini Türkiye karfl l - yor. Türkiye nin önemli bir engeli pazar n yap - s. Ana Pazar 10 milyon tonluk ithalat yla AB, Rusya, Romanya, Ukrayna, Suudi Arabistan da konumlan yor. AB de düzenli ihracat yap lan tek büyük ülke Almanya. Sorunlar nerede kümeleniyor? Türkiye büyük üretiminde kalitesi küçük mal yap yor. Sekiz üründe dünyada ilk onda yer alan Türkiye, bunu ihracat konusu yapam yor. Ya fidanda ya da tohumda sorun var. Geleneksel üretimleri dünyada s ralama anlams zl n art k noktalamak gerek. Türkiye tohum ve fidede dünya iflbirli i yerine, egemenlik tohum bayilerine kalm fl durumda. Türkiye üretimini ölçek olmayan alanda yap yor. Ortalama 3 dönümlük alan optimal üretime yetmiyor. Geleneksel trendler k r lam yor. Türkiye ürünü önemsiyor, paketlemeyi küçümsüyor. Kötü paketlemede mal pazar n bulam yor. Türkiye uluslararas sertifikalar cid diye alm yor. Eurepgap, ülke standard olarak benimsendi ama uygulayan flirket say s henüz 100. 2.6 trilyon Euro luk bir pazarda yüzüyoruz! Türkiye bu alanda 1 milyar dolar henüz telafuz edemedi. Oysa günefl, toprak, giriflimci insan bu ülkede. Hatta organizasyonu bile art k sa lan yor. Sonuçlar ise yetersiz. Ülkenin ortak akl için düflünmekte yarar var. 17 MART 2006 ATSO
meyve ve sebze ihracat 3 kat artt, trend yakaland. Seralarda Avrupa n n ihtiyac olan domates, biber, patl can ana üçlüsü ve di er ürün tohumlar na Türkiye nin bugün için ödedi i para 70 milyon dolar. 300 bin dönüm modern sera alan nda, birim alandan hareketle bu ithalat n varaca üst de er ise 150 milyon dolar olacak. hracatla k - yasland nda tohum gideri, döviz gelirinin yüzde 1 ini geçmiyor. Tar m sektöründe çekingen davranan Türkiye bankac l, bu ifle s cak bakt. Türkiye fl Bankas kirazda, Ziraat, fiekerbank, Finansbank ve Garanti Bankas serac l a kredi kulland r yor. Garanti bir iflletme bankac l bölümü kurarak Temlikli Zirai Kredi Modeli gelifltirdi. Bu model Türkiye de bu alanda ilk kez, klasik ipotek sistemini kald rd. Bankac l n do algaza ba lanan Antalya ve çevresinde seralar n s tma olay n kredilendirmesi halinde, Türkiye nin ihracat ata 2007 k fl sezonunda bafllayabilir. Sebze serac l nda Türkiye nin rakipleri, spanya, Hollanda, talya ve sadece içe çal flan Fransa olarak s ralan yor. 40 milyar dolar ihracat olan spanya da topraklar, hem çok yorgun hem emek maliyeti Türkiye nin asgari 2 kat. Su s k nt s spanya n n bu sektörden çekilmesini zorunlu k l yor. Yine de bu ülkenin paketleme ve kooperatifçilik konusunda ald yol incelenmeye de er. Hollanda ad n kullanmayacak kadar yetifltiricilikte tad kaybetti. Bu durumda, önümüzdeki 3 y lda Türkiye nin AB ve Rusya dan oluflan 600 milyon insanl k bir pazara girifl yapma flans var. Sera yetifltiricili inin geri ba lant etkisi çok yüksek. Baflta organik gübre olmak üzere sera örtüsü, fide yetifltiricili i, lastik poflet ve konteyner yap m bu alt sektörle birlikte filizleniyor. Serac l k, emek-yo un çal fl yor. Sadece Antalya Grow Fide tesislerinde 500 kifli istihdam ediliyor. Türkiye nin, 15 milyar dolarl k ihracat yapmas için, Hollanda ölçüsü olan dönümde 66 ton verimini yakalamas gerekiyor. Antalya da 50 tona eriflen yerler var. Serac l kta alan yay l m baflta Antalya olmak üzere, Adana, Bart n, Eskiflehir, Samsun, Tokat, I d r ve Amasya da yo unlaflma gösterdi. Antalya, Türkiye nin yüzde 60 n yetifltiriyor. Ancak bu haritan n d fl nda ve üstünde kalan yal n gerçek, ülkenin her alan nda teorik olarak sera yetifltiricili i yap labilmesi. 81 il yetifltirme potansiyeli, serac l bir global umut konumuna getiriyor. Yak n bir zamanda en büyük t kanma d fl pazarlamada yaflanacak. Ancak, ülkede 70 milyar dolarl k ihracat gerçeklefltiren dinamik insan kümesinin bu olayda da yol alaca kesin. * 1 Mart 2006 tarihli Dünya Gazetesi den al nm flt r. Fruit Logistica Fuar nda 15 temel trend Taze sebze-meyve sektöründe ürün trendleri de iflmiyor. De iflen flekilden çok öz. Tüketici için ürünün ifllevselli i art k belirgin bir biçimde öne ç k yor. Bu, ambalajlama ve paketlemeyi çok önemli k l yor. Üründe ambalaj n önemi yüzde 50 ye ulaflt. Paketlemede teknoloji oturdu. talya, paketlemenin anahtar ülkesi. Paketleme ve lojistik atbafl ve birbirini izleyerek gelifliyor. Lojistik, tafl mac l gerektiriyor. Türkiye nin aksine deniz ulafl m öne ç kt. Akdeniz limanlar gözde. yi organize edilmifl limanlar, yafl meyve sebzenin gelece ini oluflturacak. Sektör, al m cazibesi yaratan her olay, f rsat -olana, maksimum anlamda de erlendiriyor. Cazibe ö esinin bafl nda sa l k ö esi geliyor. Rijk Zwaan flirketinin günde 5 kez meyve-sebze yemek adl sa l kl yaflam kampanyas bir örnek. Ürün bazl rekabet çok art yor. Hem ülke anlam nda, hem de ürün yönünden maliyet ö esini gözetmeyen hiçbir ürünün pazarda yaflama flans yok. Üretim ancak pazar esasl mümkün. Ürün olgunlafl p pazara ç kt nda, pazarda yerini bulmak durumunda. Bilgi ça kendisini hissettiriyor. Ürün bugün var, yar n yok ya da olmayabilir. Hiçbir ürünün pazarda mutlak var olma garantisi yok. Ürün paletini geniflletenler, ürün yönetiminden çok pazarlamac lar. Pazarlama dünyas n n kabul etmedi i hiçbir ürünün piyasada tutunma flans yok. Marka tam belirleyici. Marka yoksa ürünün sat lma flans arizi kal yor (Bu anlamda Türkiye den Alara n n marka olarak ve hiçbir ürün teflhir etmeden stand açmas, büyük ilgi toplad ) Yafl meyve ve sebzede üretim fazlas var. Bu rekabeti art r yor. Kalite ve standart ön planda. Gönüllü kurulufl olan Eurepgap n, fuarda ba ms z bir stand açmas kalite ve standart n önemini vurguluyor. Tohumda ve üründe bulufllar yerine, innovasyon ön planda. Yenilikçilik art k tüketici rahatl n sa lamak olarak ifadesini buluyor. Turflu, kurutulmufl domates gibi türev ürünler fuarda görülmüyor. Bunu yorumlayacak bir veri yok. Artan pazar rekabeti, yafl meyve-sebze sat lmad sürece, türev ürünlere de zemin olmad n anlat yor. Organik ürünler azal yor. Organik dalga ömrünü doldurmasa bile, Pazar daralmas na paralel olarak flimdilik geri çekilme sürecinde (Tüm fuarda organik ürün pazarlayan tek stand vard ). Ülkeler s n flamas nda üç öbek var: Pazarda art k Gana, Kenya, Fas, M s r gibi yeni ülkeler birinci grup. Pazarda bunun yan nda yerini pozisyonlam fl Ekvator, srail, Macaristan gibi adresi belli ülkeler var. Bunun yan nda pazardan ç kmam diyen sviçre, spanya, Avusturya ve hatta ABD gibi ülkeler üçüncü grubu oluflturuyor. Yafl meyve-sebzede Türkiye iklimtoprak-giriflimci üçlüsünü buluflturmas nedeniyle do al flansl ülke. Türkiye nin Pazar pay bu do al flans yla ters orant l durumda. Veriler, Türkiye nin dünya yafl meyve-sebze pazar ndaki pay n n yüzde 1 oldu unu gösteriyor. ATSO MART 2006 18