Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 4, Sayı 2, 2001 İKİ FARKLI SERAMİK İNLEY SİSTEMİNİN BAĞLANMA DAYANIMINA KALAN DENTİN KALINLIĞININ ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI Dr. Dt. A. Nilgün ÖZTÜRK* Doç Dr. Filiz AYKENT* ÖZET Bu çalışmada IPS Empress ve Ceramco II seramik sistemleri ile hazırlanan okluzal inleylerin dentine bağlanma dayanımları ile kalan denlin kalınlığı arasındaki ilişkinin tesbit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada 120 adet çürüksüz molar diş kullanıldı. Standart okluzal inley kaviteler açıldıktan sonra, grup 1 'deki dişlere preparasyondan hemen sonra bonding ajan uygulandı. Kavitelerin bir yarısına IPS Empress 2, diğer yarısına da Ceramco II seramik materyalleri ile inley restorasyonları hazırlandı. İnley restorasyonlar üç farklı simantasyon tekniğine (grup 1, grup 2 ve grup 3) uygun şekilde simante edildiler. Simantasyon işleminden sonra, kesme cihazıyla her bir dişten 1.2x1.2 mm'lik üçer kesit alındı. Kalan denlin kalınlıkları dijital mikrometre ile ölçüldü. Toplam 360 adet kesit microtensile testine tabi tutuldu. Elde edilen, değerler regresyon istatistik analizi ile değerlendirildi. Dentine bağlanma dayanımı ile kalan dentin kalınlığı arasında Ceramco II seramik inleyin grup 1 simantasyon tekniği ile yapıştırılan grup haricinde diğer tüm gruplarda, istatistiksel olarak bir etkileşim gözlendi. Ayrıca başarısızlık tiplerinin tesbiti için, kırılan örneklerin yüzeyleri stereomikroskopta incelendi ve % 98 oranında adeziv başarısızlık gözlendi. Anahtar Kelimeler: Bağlanma dayanımı, kalan dentin kalınlığı, dentin bonding ajan. GİRİŞ Seramik inleylerin yapıştırılmasında, hem seramiğe hem de dişin sert dokularına mekanik ve kimyasal olarak bağlanabilen kompozit rezin esaslı yapıştırma simanları kullanılmaktadır. 3,7 Rezin simanların mine ve dentin dokularına bağlantısı farklıdır. Mineye bağlantı, asitlenmiş minenin hidroksiapatit kristallerine rezinin mikromekanik bağlantısı şeklindedir. Dentine bağlantı ise, fiziksel ve kimyasal yapısı nedeniyle daha komplekstir. 5,8 Yüksek organik yapısı, yapısındaki değişkenler, smear tabakası, tübüllerin yapısındaki farklılıklar ve dentin tübül sıvısı nedeniyle dentine bağlantı minedeki gibi kuvvetli değildir. 9,11,12,21 Ayrıca dentine bağlanma dayanımı dentinin farklı derinliklerine göre de değişiklik göstermektedir. 10 Derin dentine bağlanma dayanımının yüzeye! dentine olan bağlanma dayanımının yarısından daha az olduğu rapor edilmiştir. 23 Kalan dentin kalınlığı ile bağlanma dayanımları arasındaki bu ilişki pulpa yüzeyine doğru tübüllerin daha geniş olması ve intertübüler sıvının bağlanmaya engel olması ile açıklanmıştır. Ancak kalan dentin kalınlığının bağlanma dayanımına olan etkisini araştıran çalışmaların sonucu tam bir netlik kazanmamıştır. 4,6,20 Bu çalışmada; SUMMARY The purpose of this study was to evaluate the effect of remaining dentin thickness on dentin bond strength of oclusal ceramic inlays prepared with IPS Empress 2 and Ceramco II ceramic systems. In this study, 120 extracted noncarious human teeth were used. After standardized oclusal inlay cavities were prepared, in group 1. dentin bonding procedures were carried out immediately after the completion of the tooth preparation. IPS Empress 2 and Ceramco II ceramic systems were used to prepare inlay restorations for these cavities. Three different cementation technigues (group 1, group 2 and group 3) were used for the cementation of inlay restorations. After cementation process, 1.2x1.2 mm wide three sectioned per tooth were produced with sectioning machine. Remaining dentin thickness were measured with a digital micrometer. Totally 360 sections were subjected to microtensile forces and results were evaluated with regression statistical analysis. Statistically a regression was observed between the dentin bond strength and the remaining dentin thickness except Ceramco II ceramic inlay system with cementation group 2 technique. Fracture surfaces of each specimen were also examined under stereomicroscopy to determine the failure modes and 98 % adhesive failures were noted. Key Words: Tensile strength, Remaining dentin thickness, dentin bonding agent. 1. IPS Empress ve Ceramco II seramik sis - temleri ile hazırlanan okluzal inleylerin dentine bağlanma dayanımları ile kalan dentin kalınlığı arasındaki ilişki, 2. Ayrıca örneklerin kırılan yüzeyleri stereo mikroskopta incelenerek başarısızlık tiplerinin tesbit edilmesi amaçlanmıştır. MATERYAL VE METOD Bu çalışmada 120 adet yeni çekilmiş, çürüksüz insan molar dişi kullanıldı. Dişler, üzerindeki artıklardan temizlendikten sonra, çalışma boyunca % 0.9'luk serum fizyolojik solüsyonu içinde saklandı. Kavite Preparasyonu Dişlerin okluzal yüzeyleri paraskop'a (Bego Bremer Goldschlagerei Wihl., Herbst GmbH& Co., Germany) bağlanan aeratör yardımıyla en derin noktası seviyesinde düz olarak kesildi. Yine ayrı düzenekle okluzal derinliği 2 mm, genişliği 3 mm, uzunluğu 6 mm ve kavite duvarları arasındaki açı 6 olacak şekilde standart oklüzal inley kaviteleri açıldı. Çalışmada kullanılan dişler iki farklı restoratif seramik yapımı için önce ikiye, sonra da üç farklı yapıştırma tekniği uygulamak üzere rastgele seçilmiş 20 şerli üç alt gruba ayrıldı. *Selçuk Üniversitesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı 75
İlk gruptaki dişlere, denlin bonding ajan (Clearfil Liner Bond 2V) kavite yüzeyine kavite preparasyonunu takiben hemen uygulandı. Kavite preparasyonu tamamlanan ve dentin bonding ajan uygulanan tüm dişlerden, vinil polisiloksan esaslı ölçü maddesi (Permagum, ESPE Dental-Medizin, Seefeld, Germany) ile ölçü alındı. Dişlerden elde edilen ölçülerin içine die materyali (Alpha Die MF, Schütz-Dental GmbH, Rosbach, Germany) dökülerek die'ları elde edildi. IPS Empress 2 (Ivoclar Aktiengesellschaft Schaan/Liechtenslein) ve Ceramco H (Six Terri Lane Burlinglon USA) seramik gruplarında 60'ar örnek olmak üzere toplam 120 inley restorasyonun hazırlanmasından sonra, her bir seramik grubu içinde restorasyonlar, üç farklı şekilde yapıştırılmak üzere simantasyon işlemine geçildi. Simantasyon Teknikleri Grup 1: Dentin bonding ajanın kavite preparasyonundan hemen sonra uygulandığı bu gruptaki dişlere hazırlanan seramik inley restorasyonların yapıştırma işleminde, kaviteler hava-su spreyi ile yıkandı, kurutuldu. Eşit miktarda Clearfil Liner Bond 2V Primer likit A ve likit B karıştırılarak 30 sn. uygulandı ve hava ile kurutuldu. Clearfil Liner Bond 2V Bond likit A kaviteye uygulandı. Panavia F pasta A ve B karıştırıldı, restorasyon kaviteye yerleştirildi. 20 saniye ışık cihazı (Hılüx 350 visible curing light, Express Dental Products, Toranto, Canada) ile polimerize edildi. Oxyguard II restorasyonun marjinlerine uygulandı. 3 dakika sonra su ile uzaklaştırıldı. Grup 2: Oklüzal kaviteler hava su spreyi ile yıkandı, kurutuldu. Eşit miktarda Clearfil Liner Bond 2V Primer likit A ve likit B karıştırılarak 30 sn. uygulandı ve hava ile kurutuldu. Clearfil Liner Bond 2V Bond likit A kaviteye uygulandı. Panavia F pasta A ve B karıştırıldı, restorasyon kaviteye yerleştirildi. 20 saniye ışık cihazı ile polimerize edildi. Oxyguard II restorasyonun marjinlerine uygulandı. 3 dakika sonra su ile uzaklaştırıldı. Grup 3: Kavite hava-su spreyi ile yıkandı, kurutuldu. Panavia F ED Primer likit A ve likit B eşit miktarlarda karıştırıldı, kaviteye 60 saniye uygulandı ve kurutuldu. Panavia F pasta A ve B eşit miktarlarda karıştırıldı, restorasyon kaviteye yerleştirildi. 20 saniye ışık cihazı ile polimerize edildi. Oxyguard II restorasyonun marjinlerine uygulandı. 3 dakika sonra su ile uzaklaştırıldı. Böylece tüm örneklerin simantasyon işlemleri tamamlanmış oldu. 24 saat 37 C distile suda bekletilen örneklerden kesme cihazı (Isomet, Buehler Ltd., Lake Bluff, İL, USA) ile dişin uzun aksına paralel şekilde 3'er adet I şeklinde 1.2 mm'lik kesitler alındı. Her bir kesitin pulpa boynuzuna yakın bağlanma yüzeyinden kalan dentin kalınlığı dijital mikrometre (Sylvac, Fred V. Fovvler Co., Swıss) ile ölçüldü. Kesilerek 1.2 mm kalınlığında hazırlanan örnekler microtensile test cihazına (Harvard Apparatus Co., INC Dover, Mass USA.) siyanoakrilat adeziv (Zapıt, DVA, Corona, CA, USA) ile iki ucundan yapıştırıldı (Resim 2). Örnekler 1mm/dk'lık kuvvetler ile kopma oluncaya kadar gerilim kuvvetlerine tabi tutuldu. Kırılan örneklerin bağlanma arayüzeyleri stereomikroskopta (SZ-PT Olympus, Japan) incelenerek başarısızlık tipleri (adeziv, koheziv) saptandı. Kalan dentin kalınlıkları ile bağlanma dayanımı arasındaki ilişkiyi saptamak için regresyon istatistik analiz uygulandı. BULGULAR 360 adet kesitten mm cinsinden elde edilen kalan dentin kalınlığı ortalama değerleri, standart sapmaları, minimum ve maksimum değerleri Tablo 1'de verilmiştir. Gruplar n Min Max Ört SS IPS Empress-Grup1 60 1.00 3.82 2.22 0.64 IPS Empress-Grup2 60 0.97 3.03 1.95 0.50 IPS Empress-Grup3 60 0.83 3.68 1.89 0.57 Ceramco-Grup1 60 1.00 3.82 2.15 0.68 Ceramco-Grup2 60 0.96 3.91 1.92 0.72 Ceramco-Grup3 60 1.00 3.52 2,03 0.59 Tablo 1: Grupların ortalamaları, standart sapmaları, minimum ve maksimum değerleri (mm) Kalan dentin kalınlıkları ile bağlanma dayanımı arasındaki ilişkiyi saptamak için yapılan regresyon istatistik analiz sonucunda, sadece Ceramco II seramik inleylerin grup 2 simantasyon tekniği ile yapıştırılan örneklerinde, dentin kalınlığı ile bağlanma dayanımı arasında negatif yönde bir bir ilişki bulunurken (R= -0.35) (Grafik 5), diğer tüm gruplarda ise pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur (Grafik 1, 2, 3, 4, 6). Grafik 5: Kalan dentin kalınlığı, bağlanma dayanımı arasındaki ilişki (Ceramco II Grup 2) 76
Grafik 1: Kalan dentin kalınlığı, bağlanma dayanımı arasındaki İlişki (IPS Empress 2-Grup 1) Grafik 6: Kalan dentin kalınlığı, bağlanma dayanımı arasındaki ilişki (Ceramco II Grup 3) Seramik sistemleri arasında bağlanma dayanımı açısından bir fark gözlenmezken (p(0.05) simantasyon tekniklerinden grup 1'in dentine bağlanma dayanımı grup 2 ve grup 3'ten istatistiksel olarak önemli ölçüde yüksek bulunmuştur (p<0.0001). Kırılma yüzeylerinin stereomikroskopta incelenmesiyle, 7 örnekte koheziv başarısızlık görülürken 353 örnekte ise adeziv başarısızlık görülmüştür (Tablo 2). Grafik 2: Kalan denlin kalınlığı, bağlanma dayanımı arasındaki ilişki (IPS Empress 2-Grup 2) Gruplar n Adeziv Koheziv IPS Empress-Grup1 60 60 - IPS Empress-Grup2 60 60 - IPS Empress-Grup3 60 56 4 Ceramco-Grup1 60 59 1 Ceramco-Grup2 60 60 - Ceramco-Grup3 60 58 2 Tablo 2: Başarısızlık tipleri Grafik 3: Kalan dentin kalınlığı, bağlanma dayanımı arasındaki ilişki (IPS Empress 2-Grup 3) Grafik 4: Kalan dentin kalınlığı, bağlanma dayanımı arasındaki ilişki (Ceramco II Grup 1) TARTIŞMA İnley restorasyonların uzun dönem klinik başarısı, iyi bir marjinal uyum ve diş dokuları ile güçlü adeziv bağlantıya bağlıdır. 2,13 Dentinde iyi bir tutuculuk sağlamak mineye göre daha zordur. Dentine bağlanmada zorluk, kompleks yapısı ve kimyasal içeriğinin farklı olmasından kaynaklanmaktadır. 20 Yoshiyama ve arkadaşları, 23 bağlanma dayanıklılığının kalan dentin kalınlığıyla olan ilişkisini incelemişlerdir. Ciearfil Liner Bond 2 dentin adeziv sisteminin microtensile testi sonucunda kalan dentin kalınlığının bağlanma dayanımı üzerinde etkisi olmadığını bulmuşlardır. Belli ve arkadaşları 4, Ciearfil Liner Bond 2 ve One step dentin bonding sistemlerinin microtensile testi sonucunda kalan dentin kalınlıkları ile bağlanma dayanımları arasında bir ilişki gözlememişlerdir. Yine aynı şekilde, Yoshikawa ve arkadaşları 22 farklı bonding sistemlerinin bölgesel bağlan- 77
ma dayanıklılıklarını inceledikleri çalışmalarında, Clearfil Liner Bond 2 dentin adeziv sisteminde kalan dentin kalınlığının bağlanma dayanımı üzerinde etkisi olmadığını ortaya koymuşlardır. Ancak Perinka ve arkadaşları, 16 bağlanma dayanıklılığının kalan dentin kalınlığıyla olan ilişkisini incelemişlerdir. Dentin derinliğinin artmasıyla dentine bağlanma dayanımının azaldığını bulmuşlardır. Pashtey ve arkadaşları, 15 bağlanma dayanıklılığı üzerinde kalan dentin kalınlığının etkisini inceledikleri çalışmalarında, Clearfil Liner Bond, Superbond C&B, Scotchbond 2 ve Tenure bonding sistemlerini kullanmışlardır. Kalan dentin kalınlığı arttıkça bağlanma dayanımı artmıştır. Prati ve arkadaşları 17 XR Bond dentin bonding sistemini kullandıkları çalışmalarında, yine kalan dentin kalınlığı arttıkça bağlanma dayanımının arttığını bulmuşlardır. Kalan dentin kalınlığı ile bağlanma dayanımı arasındaki bu ilişki, pulpa yüzeyine doğru tübüllerin daha geniş ve fazla sayıda olması ile intertübüller sıvının bağlanmaya engel olması şeklinde açıklanmıştır. Bizim çalışmamızda da, kalan dentin kalınlığı ile bağlanma dayanımı arasında sadece Ceramco II seramik inleylerin grup 2 simantasyon tekniği ile yapıştırılan örneklerinde bir etkileşim gözlenmezken, diğer tüm gruplarda pozitif yönde bir etkileşim gözlenmiştir. Dentine bağlanma dayanımının klasik bağlanma testleri (çekme-makaslama) ile değerlendirilmesi sonucunda çok güvenilir sonuçlar elde edilememektedir. 14 Bu testlerdeki başarısızlıklar daha çok denlinde koheziv şeklinde olup, bağlanma arayüzeyi hakkında kesin sonuçlar vermemektedir. Bu nedenle yünümüzde microtensile test metodu tavsiye edilmektedir. 18 Bu testlerdeki kırılmalar daha çok adezivdir. Koheziv kırılmaların sayısı önemli miktarda azalmıştır. Bu durum, örnek büyüklüğünün azalması sonucu olarak çatlakların sayı ve büyüklüğünün azalmasına bağlıdır. 1,18,19 Çalışmamızda microtensile testi sonucunda kırılan örneklerin stereomikroskopta incelenmesiyle, daha çok adeziv başarısızlık (% 98) görülmüştür. Bu çalışmanın sonucunda; 1. Kalan dentin kalınlığı ile bağlanma daya nımı arasında tek bir grubun haricinde pozitif yön de bir etkileşim bulunmuştur. Kalan dentin kalınlığı arttıkça bağlanma dayanımı artmıştır. 2. Microtensile testi sonucunda kırılan ör neklerin stereomikroskopta incelenmesiyle daha çok adeziv başarısızlık gözlenmiştir. KAYNAKLAR 1-Armstrong, S.R., Boyer, D.B., Keller, J.C.; Microtensiie bond strength testing and failure analysis of two dentin adhesives. Dent Mater, 14:44-50, 1998. 2-Audenino, G., Bresciano, M.E., Bassi, F., Carossa, S.: in vitro evaluation of fit of adhesively luted ceramic inlays. Int J Prosthodont, 12:342-347, 1999. 3-Banks, R.G.: Conservative posferior ceramic restoralions: A literatüre review. J Prosthet Dent, 63: 619-626, 1990. 4-Belli, S., Özer, F., Sano, H., Pereıra, P., Tagami, J.: Kalan dentin kalınlığının black II slot kavitelerde gerilim kuvvetleri karşısında bağlanma dayanımlarına etkisi. Atatürk Üniv Diş Hek Fak Derg,2:1-6,1998. 5-Buonocore, M.G.: A simple method of increasing the adhesion of acrylic filling materials to enamel sufaces. J Dent Res,34:849-853, 1955. 6-Burrow, M.F., Tagami, J., Negishi, T., Nikaido, T., Hosoda, H.: Early tensile bond strengths of several enamel and dentin bonding systems. J Dent Res, 73:522-528, 1994. 7-Crispin, BJ., Jo, YH., Hobo, S.: Esthetic ceramic restorative materials and technigues, Contemporary esthetic dentistry: Practice fundamentals. 155-297, Ouintessence Pub, Co., Inc, Tokyo, 1994. 8-Diaz Arnold, AM., Vargas, MA., Haselton, D.R.: Current status of luting agents for fixed prosthodontics. J Prosthet Dent, 81:135-141, 1999. 9-Eliades, G.: Clinical relevance of the formulation and testing of dentine bonding systems. J Dent, 22:73-81, 1994. 10-Erickson, RL.: Surface interactions of dentin adhesive materials. Oper Dent, 5:81-94, 1992. 11 -Frankenberger, R., Sındel, J., Kramer, N., Petschelt, A.: Dentin bond strength and marginal adaptation: Direct composite resins vs ceramic inlays. Oper Dent, 24:147-155, 1999. 12- Frankenberger, R., Kramer, N., Petschelt, A.: Technique sensitivitiy of dentin bonding: Effect of application mistakes on bond strength and marginal adaptation. Oper Dent, 25, 324-330, 2000. 13-Krejici, l., Lutz, F., Reimer, M.. Marginal adaptation and fit ol adhesive ceramic inlays. J Dent, 21:39-46, 1993. 14-Nakabayashi, N., Watanabe, A., Arao, T.: A tensile test to facilitate Identification of defects in dentine bonded specimens. J Dent. 26:379-385, 1998. 15-Pashley, E.L., Tao, L., Matthews, W.G., Pashley, D.H.: Bond strength to superficial, intermediate and deep dentin in vivo wilh four dentin bonding systems. Dent Mater, 9:19-22, 1993. 16-Perinka, L., Şano, H., Hosoda, H.: Dentin thickness, hardness, and Ca concentration vs bond strength of dentin adhesives. Dent Mater, 8: 229-233. 1992. 17-Prati, C., Ferrieri, P., Galloni, C., Mongiorgi, R., Davidson, C.L.: Dentine permeability and bond quality as affected by new bonding systems. J Dent, 23:217-226,1995. 18-Sano, H.. Shono, T., Sonoda, H., Takatsu, T., Ciucchi, B., Carvalho, R.: Relationship between surface area for adhesion and tensile bond strength: Evaluation of a microtensile bond test. Dent Mater, 10:236-240, 1994. 19-Sudsansiam, S., Van Noort, N.: Do dentin bond strength tests serve a useful purpose? J Adhesive Dent, 1:57-67,,1999. 20-Swift, E.J., Perdigao, J., Heymann, H.O.: Bonding to enamel and dentin: A brief history and state of the art. Ouintessence Int, 26:95-110, 1995. 21-Yaluğ, S.: Dentin adeziv sistemlerinin gelişimi, kullanımı ve sınıflandırılması. GÜ Diş Hek Fak Derg, 16:41-49, 1999. 22-Yoshikawa,T., Şano, H., Burrow, M.F., Tagami, J., Pashley, D.H.: Effects of dentin depth and cavity configuration on bond strength. J Dent Res, 78:898-905, 1999. 23-Yoshiyama, M., Şano, H., Ebisu, S., Tagami, J., Ciucchi, B., Carvalho, RM., Johnson, M.H.: Regional strengths of bonding agents to cervical sclerotic root dentin. J Dent Res, 75:1404-1413, 1996. 78
C.U. DİŞHEKİMLİGİ FAKÜLTESi DERGİSİ 2001 CİLT: 4, SAYI: 2 Yazışma Adresi: Dr. Dt. A. Nilgün ÖZTÜRK Selçuk Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı 42079 Kampus/KONYA Tel:0-332-2410041/1186 Fax:0-332-2410062 NOT: Bu çalışma Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Protetik Diş Tedavisi Anabilim dalı'nda, A. Nilgün ÖZTÜRK tarafından, Dr. Filiz Aykent gözetiminde hazırlanan 'DoktoraTez' çalışmasının bir bölümü temel alınarak hazırlanmıştır. 79