Prof.Dr.Muhittin TAYFUR Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü
İyi ve kötü, yanlış ve doğru kavramlarını tanımlar, Etik bilincini geliştirmeye ve insanları aydınlatmaya çalışır.
Takınılan ahlaki tutumun, Yargının, Eylemin doğru, iyi, yanlış, kötü olarak değerlendirilmesinin gerekçelerini, Ahlakın özü ve toplumdaki işlevlerini inceler.
Etiğin dayandığı temel koşul iyi niyet tir. Burada iyi niyet, kişinin iyi kabul edilen fiilen kendi eylemlerinin ilkesi haline getirmesi anlamında gelmektedir.
Yaşamın bir noktasında etik öğretilmelidir. İnsanlar doğuştan ahlaklı olmak için veya diğer insanların refahını düşünmek gibi bir güdülerle doğmaz.
Ailenin rolü, çocuklarını topluma yararlı, üretken bir birey olarak yetiştirecek ahlaki eğitimi vermektir. Dürüstlük, kendini bilmek, Çevresine ilgi, yasalara saygı, Sadakat ve nezaket gibi temel değerler ailenin temel amacı olarak nesilden nesile aktarılmalıdır.
Bireysel, Örgütsel, Toplumsal, Etik: Küresel düzeyde etik şeklinde sınıflanmaktadır.
Bireysel etik, tek bir bireyin davranışlarıyla ilgilidir, Bireyin davranışlarını belirleyen ve şekillendiren değer yargıları, Bireyin sahip olduğu bilince işaret etmektedir.
Bireyin yaşamındaki değerler, normlar ve inançların bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Bireyin içinde var olduğu aile, Örgüt veya toplumun değerlerini ne derecede içselleştirdiği ve davranışlarında ne oranda yansıttığı önemlidir.
Hangi düzeyde etikten söz edersek hepsi de bireysel eylemlerle gerçekleşmektedir.
Bireysel etik insanın çevresiyle olan ilişkilerine yön veren ve bireye özgü standartlar ve değerlerden oluşmaktadır. Kaynağında aile, arkadaşlar ve almış olduğu terbiye yatmaktadır.
Meslek etiği kısaca bir mesleği uygulayanların uymak zorunda oldukları ahlaki ilkelerdir. Her mesleğin işlevi ve etkilenenleri farklıdır. Dolayısıyla o mesleğe özgü ilkelerin belirlenmesi, Farklı uygulamaların ortadan kaldırılması gibi mesleğe yeni başlayanlara rehberlik etmektedir.
Meslek etiği ilkeleri genelde tüm dünyada benzer özelliklere sahiptir ve evrensel meslek ilkeleri oluşturulabilir, Çalışma etiği/iş etiği ilkeleri, ait olduğu kültüre ve ülkeye göre değişebilmektedir.
Herhangi bir işin meslek olarak sayılabilmesi için, uğraş alanının etik değer ve ilkelere yer vermesi gerekmektedir. Yani yeterlik adı verilen ve bir meslek elemanın sahip olması beklenen 3 temel öge: Bilgi, Beceri, Doğru iş alışkanlıkları ve tutumları.
Meslek, sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere dayanır. Meslek dalları araştırma ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine özgü tekniklere sahip olurlar.
Meslekler kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır. Meslek olarak kabul edilecek bütün uğraş alanlarının kendine özgü değer ve etik ilkeleri vardır, Mesleğin üyeleri bu değer ve ilkeler doğrultusunda davranırlar.
Bir işi yapabilmek için diploma ya da herhangi bir belge almak, gerçekte o kişiye söz konusu işi yapabilme konusunda hak ve yetki vermektedir. Ancak saygınlık ve güven kazanmak, ait olunan grubun ilke ve kurallarına uymakla olasıdır.
Meslekle ilgili belirlenmiş ilke ve kurallara uymak, kurulan birlik ve düzenin devamı açısından çok önemlidir. Bir mesleğin topluma sağladığı yararlar ve katkılarla toplumun o meslekten sağladığı kazanımlar, Bir meslek ile toplum arasında bu tür sosyal sözleşmenin varlığına işaret etmektedir.
Bir meslek ile toplum arasındaki ilişkilerde ahlaki bir alt yapı oluşturmaktadır, Meslek üyelerinin topluma karşı özel bir ahlaki sorumlulukları olduğunu göstermektedir.
Meslek etiği, belirli meslekte (özellikle doğrudan doğruya insanla ilgili mesleklerde) uyulması gereken davranış kurallarından söz edilmektedir. Bütün dünyada o meslek üyelerin bu kurallara uyması beklenir.
Her türlü meslek alanında bireylerin davranış ve tutumlarının toplumların yapısına bakmaksızın evrensel boyutta ahlaki çizgiye kavuşturmak için oluşturulmuş kurallar olarak tanımlanabilir.
Çalışma yaşamında sıklıkla ortaya çıkan kariyer edinmek için yapılması gerekenler, Para kazanmak ve doğru olanı yapmaya çalışmak arasındaki ikilemleri tartışır, Bir çözüme kavuşturmaya çalışır.
1. Meslek üyelerinin uyması gereken değer ve davranışlara yol göstermek, 2. Meslek etiğine aykırı davranışlara karşı tavizsiz tutumları ortaya koymak.
10 madde ile sıralanmaktadır : 1. Meslek etiği kişisel etiğe dayanmaktadır. 2. Meslek etiği dürüstlüğe dayanmaktadır. 3. Meslek etiği namuslu olmayı gerektirir.
4. Meslek etiği doğru söylemeyi gerektirir. 5. Meslek etiği güvenilir olmayı gerektirmektedir. 6. Meslek etiği bir iş planı gerektirmektedir.
7. Meslek etiği hem içsel hem de dışsal olarak uygulanır. 8. Meslek etiği kar gerektirir. 9. Meslek etiği değerler üzerine kurulur. 10. Meslek etiği kurumun en tepesinden başlamaktadır.
Bir mesleğin ve toplumun üyeleri arasındaki inandırıcılığın aracıdır, Yazılı olarak belgelendiğinde o meslek için toplumsal bir sözleşmeye dönüşmektedir. Ortak değerlere ve özgöreve sahip üyeler arasında mesleki aidiyet duygusunu arttırmaktadır.
Topluma ve insanlığa karşı da görevlerinin ne olduğunun bilincini canlı tutmaktadır. Bir mesleğin etik ilkeleri, o mesleğin hedef kitlesine de daha doyurucu hizmetler vermesini sağlamada rehber olmaktadır.
Temel ilkeler: Önce insan, İnsan mutluluğunun araç değil amaç olması,
Temelde dürüstlük ve yasalara bağlılık, Özeleştiri, Duygu ve değerlerin ortak kültürü, Güven ve karşılıklı saygı,
Sürekli gelişim, Demokratik katılım, Tutarlılık, Bütünsel bakış açısı,
Yaratıcılık ve uzlaşmayla sonuçlanan çıkar çatışmaları, Ürüne ilişkin olarak güvenirlik ve kalite, İşyeri hijyeni koşulları ve güvenliği.
Doğruluk, Yasallık, Yeterlik, Güvenirlik, Mesleğe bağlılık.
Temel İlkeler, Topluma Karşı Sorumluluklar, Hasta ve Danışanlara Karşı Sorumluluklar, Mesleğe Karşı Sorumluluklar, Meslektaşlarına ve Diğer Çalışanlara Karşı Olan Sorumluluklar.
Bu ilkeler bütününde yer almayan durumlarla karşılaşıldığında; Diyetisyen, genel etik ilkelere, ulusal düzenlemelere, uluslararası düzeydeki bildirge ve sözleşme hükümlerine uymalıdır.
Söylediklerinize dikkat edin; düşüncelere dönüşür... Düşüncelerinize dikkat edin; duygularınıza dönüşür... Duygularınıza dikkat edin; davranışlarınıza dönüşür... Davranışlarınıza dikkat edin; alışkanlıklarınıza dönüşür... Alışkanlıklarınıza dikkat edin; değerlerinize dönüşür... Değerlerinize dikkat edin; karakterinize dönüşür... Karakterinize dikkat edin; kaderinize dönüşür... Mahatma Gandhi