İlkokullar İçin Resimli Matematik Terimleri Sözlüğü Prof. Dr. Sinan OLKUN Doç. Dr. Veli TOPTAŞ ANKARA, 2016
Yazar / Prof. Dr. Sinan OLKUN, Doç. Dr. Veli TOPTAŞ ISBN / 978-605-9190-37-4 2. Baskı, Mart 2016 Kapak Tasarımı Rafet ŞİMŞEK Sayfa Tasarımı Serkan AKYÖRÜK Baskı SONÇAĞ Matbaacılık Ltd. Şti. İstanbul Caddesi, İstanbul Çarşısı Nu.: 48/48-49 iskitler, Altındağ-ANKARA Tel: 0312-341 36 67 www.uzundijital.com Tüm hakları yazarına aittir. Yazarın izni alınmadan kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, çoğaltılması yapılamaz. İstanbul Caddesi, İstanbul Çarşısı Nu.: 48/48-49 iskitler, Altındağ-ANKARA Tel: 0312-341 36 67 www.soncagyayincilik.com.tr
ÖNSÖZ 3 Sevgili öğrencilerimiz, değerli öğretmenlerimiz ve velilerimiz; Şu anda okumak üzere olduğunuz Resimli Matematik Terimleri Sözlüğü, 7 yıl sınıf öğretmenliği yaptıktan sonra Matematik Eğitimi Doktorası yapan Doç. Dr. Veli Toptaş ile Matematik Eğitimici Prof. Dr. Sinan Olkun un deneyim ve bilgi birikimlerini ortaya koydukları özgün bir eserdir. Bu çalışmanın öğrenci ve öğretmenlerimize çok ama çok faydalı olacağına inanıyoruz, çünkü: Resimli ve 3 farklı düzeyde açıklamalı olarak hazırlanan bu sözlükte çocukta matematiksel düşüncenin gelişim aşamaları dikkate alınmıştır. Böylece, okul öncesinden 5. sınıfa kadar olan matematiksel kavramların her biri bir sayfada olacak şekilde ve farklı düzeylerde açıklanmaya ve örneklendirilmeye çalışılmıştır. Sayfada her bir matematiksel temel kavram en az 3 farklı düzeyde açıklanmış ve bu düzeylere uygun 3 farklı düzeyde problem durumunda sunulmuştur. Açıklamaların ilk düzeyinde kavramın somut örnekleri resimle verilmiştir. Hemen ardından kavram, anlamına uygun birkaç tümce içinde kullanılmıştır. İkinci düzey açıklamada ise çocuğun diline uygun ama biraz daha gelişmiş bir açıklama yine bir resim eşliğinde verilmiştir. Üçüncü düzeyde ise kavramın tanımı bu sefer matematik-
4 ÖNSÖZ sel bir dil ile verilmeye çalışılmıştır. Böylece öğrencilerin, matematiksel kavramlarla ilgili olan ve kendi anlama düzeylerine uygun tanım ya da açıklamayı seçerek okumaları ve daha üst düzey ilişkileri anlamak için temel oluşturmaları amaçlanmıştır. Sayfanın geri kalan kısmında ise matematiksel kavramın kullanımına yönelik yine farklı düzeylerde problemler oluşturulmuştur. Böylece öğrencinin öğrendiği kavram ve ilişkileri matematiksel problem durumlarında kullanmaları sağlanmaya çalışılmıştır. Öğrenci ister 1. sınıf isterse 4. sınıf olsun bu sözlüğü rahatlıkla kullanabilecek ve bu sözlükten bir şeyler öğrenebilecektir. Diğer yandan öğrenci 3. sınıfta ama bazı kavramlar açısından 2. sınıf düzeyinde olabilir. Bu durumda öğrenci kayıplarını giderebilecektir. Ya da öğrenci 3. sınıfta ama 5. sınıf düzeyinde olabilir. Bu durumdaki bir öğrenci de bu sözlük ile kendi kendine öğrenmeye devam edebilecektir. Sonuç olarak, hazırlanan resimli matematik terimleri sözlüğünün ilköğretim 1 5 sınıflarındaki her düzeyde öğrencimize hitap etmesi sağlanmıştır. Araştırmalar kavramların zor ya da kolay, somut ya da soyut oluşundan çok, çocuğun deneyim dünyası ile ne denli ilişkilendirildiğinin daha önemli olduğunu vurgulamaktadırlar. Böylece, bildiği ve tanıdığı öğe ve durumları içermesi halinde, çocuğun kavramları algılayabileceği, ilişkileri görebileceği ve problemleri çözebileceğini vur-
ÖNSÖZ 5 gulanmaktadır. Bu sözlükte farklı gerçek hayat durumlarına yer verilerek öğrencilerin kavram ile ilgili deneyimleriyle yeni edineceği bilgilerin ilişkilendirilmesi hedeflenmiştir. Yeni eğitim öğretim yılımız başarı mutluluk ve daha çok matematik getirsin. Çünkü biz artık matematikten korkmuyoruz, matematik bizden korkacak. Prof. Dr. Sinan OLKUN TED Üniversitesi Eğitim Fakültesi Doç. Dr. Veli TOPTAŞ Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eleştiri ve önerilerinizi; sinanolkun@gmail.com veya vtoptas@gmail.com adreslerine bildirirseniz eserimizi sizlerin önerileri doğrultusunda daha da geliştirmekten mutluluk duyarız.
6 İÇİNDEKİLER Sıfır (0)... 10 Bir (1)... 12 İki (2)... 14 Üç (3)... 16 Dört (4)... 18 Beş (5)... 20 Altı (6)... 22 Yedi (7)... 24 Sekiz (8)... 26 Dokuz (9)... 28 Abaküs... 30 Açı... 32 Açıölçer... 34 Açınım... 36 Adım... 38 Ağırlık... 40 Alan... 42 Alçakta... 44 Altıgen... 46 Altında... 48 Aritmetik... 50 Aritmetik Ortalama... 52 Arkada... 54 Aşağıda... 56 Ayrıt... 58 Basamak Değeri... 60 Benzer... 62 Birim... 64 Bütünler Açı... 66 Büyük-Küçük... 68 Çap... 70 Çarpım... 72 Çarpım Tablosu... 74 Çarpma... 76
İÇİNDEKİLER 7 Çember... 78 Çeşitkenar Üçgen... 80 Çevre... 82 Çeyrek... 84 Çıkan... 86 Çıkarma... 88 Çizgi Grafiği... 90 Çokgen... 92 Çokluk... 94 Çukurda... 96 Daire... 98 Dar...100 Dar Açı...102 Deste...104 Dış Açı...106 Dışında...108 Dik Açı...110 Dik Üçgen...112 Dikdörtgen...114 Dikdörtgenler Prizması...116 Doğal Sayılar...118 Dikdörtgensel Bölge...120 Doğrusal Açı...122 Düzine...124 Düzlem...126 Eksilen...128 Eşit...130 Eşkenar...132 Etrafında...134 Fark...136 Geniş...138 Geniş Açı...140 Geometri...142 Grafik...144
8 İÇİNDEKİLER Gram...146 Hacim...148 Hafta...150 Işın...152 İç Açı...154 İçinde...156 Kare...158 Kare Prizma...160 Karış...162 Kenar...164 Kesir...166 Kilogram...168 Koni...170 Köşe...172 Köşegen...174 Küp...176 Küre...178 Kütle...180 Litre...182 Matematik...184 Merkez...186 Metre...188 Milimetre...190 Mililitre...192 Model...194 Modelleme...196 Nesne Grafiği...198 Nokta...200 Olasılık...202 Oran...204 Orantı...206 Önde...208 Para...210 Paralel...212
İÇİNDEKİLER 9 Pi Sayısı...214 Piramit...216 Rakam...218 Ritmik Sayma...220 Saat...222 Saniye...224 Sayı...226 Sembol...228 Silindir...230 Simetri...232 Somut...234 Süsleme...236 Şekil...238 Şekil Grafiği...240 Tahmin Etme...242 Takvim...244 Tepe Noktası...246 Toplama...248 Tümler Açı...250 Tümsekte...252 Uzakta...254 Uzun-Kısa...256 Üçgen...258 Üçgen Prizma...260 Üstünde...262 Üzerinde...264 Veri...266 Yakında...268 Yamuk...270 Yarıçap...272 Yukarıda...274 Yüksekte...276 Yüzde (%)...278 Yüzey...280 Zihinden İşlem...282
10 0 (SIFIR) 1. Sıfır: Bir nesnenin o anda bulunmadığını belirtmek için kullanılır. Tümce içinde kullanımı: Bankada hiç param yok. Banka defterimde Kalan = 0 TL olarak gözükmektedir. 2. Sıfır: Bir sayıdan kendisini çıkardığımız zaman kalan sayıdır. Sembolü 0 dır. 1 2 Kasadaki para : 20 TL Çekilen para : 20 TL Kalan para : 0 TL 3. a bir sayı olmak üzere a a = 0 dır. 5 5 = 0 4 4 = 0
0 (SIFIR) 11 3 4 0 SIFIR Problemler 1. Yandaki resme göre hangi hayvanın sayısı için 0 (sıfır) kullanılmalıdır? Köpek : Kedi : 2. Evinizde sayısı 0 olan eşya var mıdır? Varsa yazınız. 3. Aşağıdaki işlemlerden hangilerinin sonuçları 0 (sıfır) olur? A. 2 2 = B. 7 4 = C. 8 4 4 =
12 1 (BİR) 1. Sağdaki resimlerde 1 (bir) sayısının örnekleri görülmektedir. 1 Tümce içinde kullanımı Yandaki resimde 1 (bir) elma görülmektedir. Annem evde sadece 1 (bir) papağan beslememe izin veriyor. 2. Bir: Sayma sayılarının ilkidir. Sembolü 1 dir. 2 3. Her doğal sayı bir önceki doğal sayının 1 (bir) fazlasıdır.
1 (BİR) 13 3 Problemler 1. Aşağıdakilerden 1 (bir) tane olanı boyayınız? 1 BİR 4 2. Aşağıdaki işlemlerden sonucu 1 (bir) olanları işaretleyiniz? 12 11 = 8 6 = 4 3 = 3. Çevrenizde sadece bir tane olan varlıklardan üç tanesini yazabilir misiniz?
14 2 (İKİ) 1. Sağdaki resimlerde 2 (iki) sayısının örnekleri görülmektedir. 1 Tümce içinde kullanımı Bir dalda iki kiraz, biri al biri beyaz. Bugün öğle yemeğinde 2 (iki) elma yiyeceğim. 2. İki: Birden sonra gelen doğal sayının adıdır. Sembolü 2 dir. 2 3. İki, bir çift sayıdır.
2 (İKİ) 15 3 Problemler 1. Aşağıdakilerden iki tane olanı boyayınız? 2 İKİ 4 2. Evinizde iki tane olan eşyaların isimlerini yazabilir misiniz? 3. İki kişinin oynadığı bir oyun örneği veriniz. 4. Aşağıdaki işlemlerden sonucu 2 (iki) olanları işaretleyiniz? 4 2 = 8 3 = 14 12 =
16 3 (ÜÇ) 1. Sağdaki resimlerde üç (3) sayısının örnekleri görülmektedir. 1 Tümce içinde kullanımı Bir numaralı resimde 3 (üç) aslan bulunmaktadır. Üçgenin 3 (üç) kenarı vardır. 2. Üç: 2 (iki) den sonraki doğal sayıdır. Sembolü 3 tür. 2 3. Üç, bir tek sayıdır.
3 (ÜÇ) 17 3 Problemler 1. Aşağıdakilerden üç tane olanı boyayınız. 2. Aşağıdaki boşluğa üç tane balon resmi çiziniz? 3 ÜÇ 4 3. Aşağıdaki işlemlerden sonucu 3 (üç) olanları işaretleyiniz? 5 2 = 1 + 2 = 10 2 =
18 4 (DÖRT) 1. Sağdaki resimlerde 4 (dört) sayısının örnekleri görülmektedir. 1 Tümce içinde kullanımı Köpek 4 (dört) ayaklı bir hayvandır. Biz babam, annem, ablam ve ben olmak üzere 4 (dört) kişilik bir aileyiz. 2. Dört: 3 ten sonra gelen doğal sayıdır. Sembolü 4 tür. 2 3. Dört, bir çift sayıdır.
4 (DÖRT) 19 3 Problemler 1. Aşağıdakilerden 4 (dört) tane olanı boyayınız. 4 4 DÖRT 2. Evinizde 4 (dört) tane ayağı olan varlıkların isimlerini yazınız? 3. Aşağıdaki işlemlerden sonucu 4 (dört) olanları işaretleyiniz? 5 1 = 3 + 2 = 6 2 =
20 5 (BEŞ) 1. Sağdaki resimlerde 5 (beş) sayısının örnekleri görülmektedir. 1 Tümce içinde kullanımı Arkadaşlarımla her gün beş taş oynarız. Ablam beşinci sınıfa gidiyor. Akşam saat 5 te eve geldim. 2. Beş: Dörtten sonra gelen doğal sayıdır. 3. Beş, bir tek sayıdır. Sembolü 5 tir. 2
5 (BEŞ) 21 3 Problemler 1. Aşağıdakilerden 5 (beş) tane olanı boyayınız 5 BEŞ 4 2. Bir elinizde kaç parmak vardır? 3. Aşağıdaki işlemlerden sonucu 5 (beş) olanları işaretleyiniz. 2 + 3 = 4 + 1 = 7 2 =