HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 18 Haziran 2012 / 25 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - Uzman ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - Uzman hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli Ödemeler Dengesi Ödemeler dengesi, geniş anlamıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin, yurtdışında yerleşikler ile belli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanmaktadır. Ödemeler dengesi istatistikleri, Cari İşlemler ile Sermaye ve Finans hesaplarından oluşmaktadır. Cari işlemler; reel kaynaklarla (mal, hizmet, gelir) ilgili işlemleri ve cari transferleri; sermaye ve finans hesapları ise reel kaynak akımlarının finansmanını gösterir. Cari açık ; bir ülkenin ihraç ettiği mal ve hizmetlerden elde ettiği gelirin, ülkenin yurt dışından ithal ettiği mal ve hizmetlere yaptığı ödemelerden az olmasıdır. Bunda, yurtiçi büyüme oranı, reel döviz kuru, üretimdeki verimlilik, rekabet gücü, enerji ithalatı gibi birçok faktör etkilidir. Cari açığın seviyesinin yanı sıra finansman yapısı, ülkenin dış şoklara karşı kırılganlığı açısından önemli bir gösterge olarak yorumlanmaktadır. Cari açığın doğrudan yatırımlar gibi borç yaratmayan ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla finansmanı Haftaya Bakış Geçtiğimiz hafta yurt içinde TCMB ödemeler dengesi istatistiklerini açıkladı. Buna göre cari işlemler hesabı Nisan ayında $4,96 milyar, Ocak-Nisan döneminde $21,2 milyar açık verdi. 2011 Ocak-Nisan döneminde $28,5 milyar olan dış ticaret dengesi, 2012 nin aynı döneminde $22 milyara gerileyerek cari açıktaki azalmanın başlıca nedeni oldu. Böylece, Merkez Bankası nın cari açığı düşürmek adına uyguladığı iç talebi kısıcı politikalar, 12 aylık kümülatif cari açığın $69,2 milyara gerilemesini sağladı. Diğer taraftan, ödemeler dengesindeki net hata noksan kalemi, 2011 Ocak-Nisan döneminde $2,5 milyarken, Nisan ayında $959 milyon azalmasına rağmen, 2012 nin ilk dört ayında $2,9 milyara yükseldi. TÜİK Mart ayı istihdam rakamlarını açıkladı. Buna göre Mart ayında işsizlik oranı yıllık bazda 0,9 puan geriledi ve yeniden tek haneye inerek %9,9 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı ise Şubat ayına göre değişmedi ve %9,1 seviyesinde kaldı. Mart ayında istihdam bir önceki yılın aynı ayına göre 531 bin kişi artarak 23.817 bin kişiye yükselirken, işgücüne katılım oranı %48,6 ya geriledi. İstihdam edilenlerin sektörler itibarıyla dağılımına bakıldığında, 2012 Mart ında hizmetler sektörünün aldığı payın arttığı, buna karşın, tarım, sanayi ve inşaatın paylarının gerilediği görülüyor. Buna göre, istihdamın %50,7 si hizmetler, %23,6 sı tarım, %19,8 i sanayi, %5,9 u ise inşaat sektöründedir. Maliye Bakanlığı Mayıs ayı merkezi yönetim bütçe gerçekleşmelerini açıkladı. Bütçe, Mayıs ayında TL4.587 milyon fazla verirken, faiz dışı fazla TL6.997 milyon oldu. Geçtiğimiz hafta boyunca en çok merak edilen konu olan Yunanistan seçimleri, Pazar günü yapıldı. Açıklanan ilk sonuçlara göre kurtarma paketi yanlısı olup getirilen mali programı kabul eden Yeni Demokrasi Partisi %30 civarında oyla seçimlerden birinci parti olarak çıktı. Radikal Sol (Syriza) %27 oy ile seçimlerde ikinci gelirken, Pasok %13 oy ile üçüncü parti olarak seçimi tamamladı. Ülkede Yeni Demokrasi Partisi liderliğinde bir koalisyon hükümeti kurulacağı öngörülüyor. Seçimlerde alınan bu sonuçla kurulması öngörülen koalisyon hükümetinin Euro Alanı nda kalmak adına mali yardım programını devam ettireceği düşünülüyor. Geçen haftanın önemli gündem maddelerinden bir diğeri de Euro Alanı nın sorunlu bir başka ekonomisi olan İspanya ydı. İspanyol bankacılık sistemine sağlanması öngörülen 100 milyarlık kredinin ardından bu miktarın yetmeyebileceği yönünde söylentiler artarken kredi derecelendirme kuruluşu Moody s de artan borç yükünü, zayıflayan ekonomisini ve sermaye piyasalarına erişiminin zorlaşmasını gerekçe göstermek suretiyle bu ülkenin kredi notunu 3 basamak birden düşürerek yatırım yapılabilir seviyenin bir basamak üstüne, BAA3 e indirdi. Artan risk algısıyla birlikte son dönemde borçlanma maliyetlerinde yaşanan hızlı yükselişle bu ülkeye ait tahvillerin getirileri %7 nin üzerine çıktı. Tahvil getirilerinde gelinen bu seviye kritik olarak addedilirken borçlanmayı hayli zorlaştırıyor. Önümüzdeki süreçte, bu ülkenin finansman ihtiyaçlarının karşılanmasında, bu denli yüksek maliyetlerin ve borçlanma konusunda yaşanan sıkıntıların ne gibi sonuçları olacağı büyük merak uyandırıyor. ABD de Mayıs ayında sanayi üretimi %0,1 geriledi. Beklenti bu verinin değişmeyeceği yönündeydi. Nisan ayı verisi de %1 e revize edildi. Sanayi üretimindeki gerilemede özellikle KAPANIŞ VERİLERİ (15 Haziran) İMKB-100 : 58.468 / $ : 1,2636 USD : 1,8066 $ / : 78,69 EURO : 2,2805 Petrol ($/varil) : 97,14 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %9,11 Altın ($/ons) : 1.626,26
18 Haziran 2012 Neden Önemli olumlu, portföy yatırımları gibi kısa vadeli ve borç yaratan kaynaklarla finansmanı daha olumsuz değerlendirilmektedir. ABD Sanayi Üretimi Verileri Sağlıklı bir ekonominin göstergesi olan sanayi üretimindeki artış çok hızlı gerçekleştiğinde enflasyona neden olabiliyor. Öte yandan düşük üretim miktarları, ekonominin yavaşladığı ve üreticilerin yetersiz talep nedeniyle üretimi azalttığı anlamına geliyor. ABD sanayi üretimindeki gelişmeler, dünya ekonomisi açısından da önem taşıyor. Dünyanın en büyük ithalatçısı konumundaki ABD de, sanayi üretimi istikrarlı ve yukarı yönlü seyir, talebin büyüme eğilimine işaret ederken, bu ülkeye ihracat yapan diğer ülkelerin de sanayi üretiminin artabileceği anlamına geliyor. Haftaya Bakış otomotivde yaşanan %1,5 luk düşüşün etkili olduğu, buna karşın madencilik üretiminin %0,9 yükselerek genel düşüşü sınırladığı görülüyor. Öte yandan, kapasite kullanım oranı da piyasa beklentisi olan %79,2 nin altında kalarak %79 oldu. Haftanın öne çıkan bir diğer veri seti ABD enflasyon verileri oldu. Son dönemde talep koşulları ve beklentilerde yaşanan bozulma ile emtia fiyatlarında yaşanan düşüş, genel fiyat seviyelerinde gerilemeye neden oldu. Bu doğrultuda, ABD de Mayıs ayında üretici fiyatları %1, tüketici fiyatları ise %0,3 geriledi. Öte yandan gıda ve enerji kalemleri hariç tutulduğunda her iki verinin de aylık bazda %0,2 yükseliş kaydettiği görülüyor. Bu bağlamda, ABD enflasyon verileri için önümüzdeki dönemde enerji ve gıda fiyatlarında yaşanacak hareketler yakından izlenecek. Petrol fiyatlarında yaşanan düşüşün etkilerinin net biçimde görüldüğü bir başka veri ABD Mayıs ayı perakende satış verisi oldu. Otomotiv satışlarında yaşanan %0,8 lik artışa karşın, petrol fiyatlarındaki düşüş, perakende satışların Mayıs ayında %0,2 gerilemesine neden oldu. Euro Alanı nın 16 ülkesini kapsayan Nisan ayı sanayi üretim verisi aylık bazda %0,8 bir önceki yılın aynı ayına göre %2,3 geriledi. Aylık bazda hali hazırda dalgalı seyreden üretim, yıllık bazda aşağı yönlü seyrine devam ediyor. Ekonomik aktivitenin azalmakta olduğu Euro Alanı nda sanayi üretimindeki bu aşağı yönlü hareketin daha ne kadar süreceği bilinmezliğini koruyor. Japonya Merkez Bankası, geçtiğimiz hafta gerçekleştirdiği toplantıda faiz oranlarını değiştirmeyerek %0-0,1 aralığında tutmaya devam etti. 27 Nisan dan beri süregelen toplam 70 trilyonluk varlık alım programının daha fazla gevşetilmemesi kararı alınan toplantıda, finans piyasalarının ihtiyaç duyması halinde bir gevşeme olabileceğinin sinyali verildi. 2
Haz.11 18 Haziran 2012 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 08.Haz 15.Haz Değişim İMKB-100 57.300 58.468 %2,04 İMKB-30 68.768 70.415 %2,40 Sınai 51.704 52.566 %1,67 Hizmetler 37.412 38.234 %2,20 Mali 81.044 82.670 %2,01 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) İMKB-100 3.000 60.000 59.000 2.500 58.000 2.000 57.000 56.000 1.500 55.000 1.000 54.000 08.Haz 11.Haz 12.Haz 13.Haz 14.Haz 15.Haz İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi Geçtiğimiz haftanın ilk işlem gününe İspanyol bankalarının sermaye yapılarının güçlendirilmesi adına serbest bırakılması planlanan kredinin yarattığı olumlu havayla birlikte alıcılı seyirle başlayan İMKB, piyasalarda Yunanistan a yönelik endişelerin hâkim olmasını takiben kazanımlarının bir kısmını geri verdi. Salı günü teknik alımların görüldüğü İMKB, küresel piyasalardan ayrışarak yükseldi. Haftanın kalan kısmında ise, zaman zaman hafif yükselişler yaşansa da İspanyol bankalarına açılacak kredinin detaylarına ve Yunanistan da hafta sonu yapılan seçimlerin sonucuna ilişkin beklentilerle piyasada nispeten yatay seyir gözlendi. Bu gelişmeler sonucunda İMKB-100 endeksi haftayı %2 artışla 58.468 puandan kapattı. Yunanistan da yapılan seçim sonuçlarında kurtarma paketine sıcak bakan bir koalisyon hükümetinin kurulması ihtimalinin belirmesinin kısa vadede piyasaları desteklemesi beklenirken, uzun vadede Euro Alanı na yönelik risklerin varlığını sürdürmesi hisse senedi piyasalarında kalıcı bir yükseliş olasılığını azaltıyor. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 08.Haz 15.Haz (Puan) 07.11.2012 10,18 9,76-0,42 20.02.2013 9,95 9,76-0,19 15.05.2013 9,78 9,55-0,23 05.03.2014 9,18 9,11-0,07 21.07.2021 3,38 3,35-0,03 12.01.2022 9,01 9,04 0,03 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 132,83 137,55 4,72 Kaynak: İMKB %5,00 %4,00 %3,00 %2,00 %1,00 %0,00 Beklenen Reel Faiz (%) %2,43 Geçtiğimiz haftaya İspanyol bankalarının sermaye yapılarının güçlendirileceği yönündeki haberlerin etkisiyle alıcılı bir seyirle başlayan tahvil ve bono piyasasında, Yunanistan da yapılacak olan seçime ilişkin belirsizlik alımların sınırlı kalmasına yol açtı. Yurtiçinde önemli bir veri açıklaması olmaması, yurtdışında da önümüzdeki dönemde yaşanacak gelişmelere yönelik beklentiler tahvil-bono piyasasının yönünü bulmada zorlanmasına neden oldu. Hafta boyunca piyasada hafif yukarı yönlü ve nispeten yatay bir seyir izlendiği gözlendi. Euro Alanı borç krizi ve Yunanistan seçimleri risk iştahını olumsuz etkileyen faktörler olurken, Fed in yeni bir parasal genişlemeye gidebileceği söylentileri piyasalardaki olumsuz havayı dengeledi. Bu gelişmeler sonucunda 5 Mart 2014 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi bir önceki haftaya göre 7 baz puan gerileyerek Cuma gününü %9,11 den kapattı. 3
Haz.11 Haz.11 18 Haziran 2012 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 08.Haz 15.Haz Değişim Dolar (¹) 1,8269 1,8066 -%1,11 Euro (¹) 2,2774 2,2805 %0,14 Sepet (²) 2,0674 2,0436 -%1,15 /$ Paritesi (³) 1,2516 1,2636 %0,96 $/Yen Paritesi (³) 79,46 78,69 -%0,97 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 0,5$ + 0,5 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 89 87 85 83 81 79 77 75 Bir önceki hafta sonu İspanya nın bankacılık sistemini kurtarmak amacıyla 100 milyar tutarında kurtarma fonu için başvuru yaptığı ve AB hükümetlerinin bu tutarı kabul ettiği yönündeki haberlerin ardından Euro, geçtiğimiz hafta içinde Dolar karşısında önemli ölçüde değer kazandı. Ancak söz konusu fonun kaynağına ilişkin belirsizlerin gündeme gelmesiyle Euro, kazançlarının bir kısmını geri verdi. İspanya, İtalya ve Yunanistan a ilişkin belirsizler varlığını sürdürürken, piyasalarda Fed in yeni bir parasal genişlemeye gidebileceği yönündeki değerlendirmelerin güçlenmesiyle Euro yu Dolar karşısında destekledi. Bu hafta sonu Yunanistan da yapılan seçimlerine ilişkin beklentiler de Euro ya destek verdi. Geçtiğimiz hafta /$ paritesi %1 yükselişle Cuma günü 1,2636 seviyesinde gerçekleşti. Geçtiğimiz hafta Euro ve Dolar dan oluşan döviz sepeti 2,04-2,05 aralığında dar bir bantta dalgalandı. /$ paritesindeki gelişmelerin etkisiyle TL, Dolar karşısında bir miktar değer kazanırken, Euro karşısında hafif değer kaybetti. Bu hafta piyasalar tarafından yakından izlenecek verilerin başında; G20 toplantısı, ABD Merkez Bankası ile TCMB nin para politikası kurulu toplantıları yer alıyor. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 55 VIX Endeksi 08.Haz 15.Haz (Puan) 45 EMBI+ Endeks 632,10 640,79 8,69 Spread 386 370-16 Türkiye Endeks 416,06 422,54 6,48 35 25 15 5 21,11 Spread 341 322-19 Kaynak: JP Morgan Geçtiğimiz hafta gelişmekte olan ülkelere ait eurotahvillerin risk primleri genel olarak aşağı yönlü bir seyir izledi. Hafta başında İspanyol bankacılık sistemine yönelik 100 milyar tutarındaki pakete yönelik açıklamaların etkisiyle piyasada risk iştahı arttı. Ancak bölge ülkelerine yönelik olumsuz değerlendirmeler gündeme gelmeye devam etti. Piyasaların ilgi odağında İspanya ya ilişkin gelişmeler yer aldı. Hükümetler ile para otoritelerinden gelen farklı tonlamadaki açıklamalar nedeniyle piyasalar zaman zaman yön bulmada zorlandı. Öte yandan, Fed in yeni bir parasal genişlemeye gideceği yönündeki söylentiler, riskli varlıklara yönelik talebi destekledi. ABD de açıklanan enflasyon ve işsizlik maaşı başvuruları, bu yöndeki beklentileri artırdı. Bu hafta sonu Yunanistan daki seçimler ise bu ülkenin Euro Alanı nda kalmasına yönelik görüşleri destekleyici yönde sonuçlandı. Bu gelişmelerin etkisiyle, gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi 16 baz puan azalarak 370 e gerilerken, Türk eurotahvillerinin risk primi ise 19 baz puanlık düşüşle 322 seviyesine indi. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi geçtiğimiz hafta bulunduğu 21,23 seviyesinden hafta boyunca dalgalı bir seyir izleyerek Cuma günü 21,11 e geriledi. 4
Haz.11 Haz.11 18 Haziran 2012 Emtia Piyasaları $/ons 1.900 1.800 1.700 1.600 1.500 1.400 1.300 Altın 1.626,26 $/varil 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 Petrol 97,14 Geçtiğimiz hafta boyunca altın fiyatları artış kaydetti. Son dönemde altın fiyatlarındaki yükseliş eğilimi, altının güvenli liman özelliğinin tekrar ön plana çıktığı yönünde değerlendiriliyor. AB deki borç krizinin iyice hissedildiği bir ortamda likit bir varlık olması da altına talebin artmasında rol oynuyor. İspanya ve İtalya nın borçlanma koşullarındaki olumsuz görünüm ile Yunanistan daki seçimlerin piyasalarda yarattığı belirsizlik, hafta içinde altın fiyatlarının artmasına neden oldu. Bununla birlikte, ABD de açıklanan ekonomik verileri takiben Fed in 3. parasal genişlemeye gideceği yönündeki beklentilerin tekrar gündeme gelmesi de altın fiyatlarına önemli destek verdi. Bu gelişmeler paralelinde, geçtiğimiz hafta altın fiyatları haftalık bazda %2 lik artışla $/ons 1.626 ya yükseldi. Öte yandan, Yunanistan daki seçimlerin ardından riskli varlıklara yönelik talebin artmasının etkisiyle altın fiyatlarının bu haftaya düşüşle başladığı görüldü. Geçtiğimiz hafta petrol fiyatları dar bir bantta hareket ederek $/varil 100 ün altındaki seyrini sürdürdü. İspanyol bankalarına yönelik kurtarma fonuna ilişkin haberlerin etkisiyle Dolar bir miktar değer kaybederken, petrol fiyatları haftaya yükselişle başladı, ancak, borç krizine ilişkin endişelerin devam etmesiyle haftanın ilk yarısında hafif aşağı yönlü bir seyir izledi. İzleyen günlerde OPEC in yılın ikici yarısı için 30 milyon varil düzeyindeki günlük üretim tavanını değiştirmemesi ve Euro nun Dolar karşısında değer kazanması petrol fiyatlarını destekledi. Bu gelişmeler ışığında, brent türü petrolün spot fiyatı haftalık bazda %2,6 lık düşüşle $/varil 97,1 seviyesinde gerçekleşti. Yunanistan da gerçekleştirilen seçimlerin ardından piyasalarda oluşan iyimser havanın etkisiyle petrol fiyatları bu haftaya yükselişle başladı. Bu Haftanın Gündemi 18 Haziran TÜİK Mayıs Ayı Tüketici Güven Endeksi (Gerçekleşme: 92,1) 19 Haziran 623 Gün Vadeli, 5 Mart 2014 İtfa Tarihli, TL Cinsi Sabit Kuponlu Devlet Tahvilinin Yeniden İhracı ABD Mayıs Ayı Yeni Konut İnşaatları (Piyasa Beklentisi: 720 Bin Adet) 20 Haziran Hazine İç Borç Ödemesi (TL426 Milyon) ABD Merkez Bankası (FED) Açık Piyasa Komitesi (FOMC) Toplantısı ve Basın Açıklaması 21 Haziran TCMB Para Politikası Kurulu Toplantısı TCMB Haziran Ayı II. Dönem Beklenti Anketi ABD Mayıs Ayı İkinci El Konut Satışları (Piyasa Beklentisi: 4,62 Milyon Adet) Euro Alanı Haziran Ayı Tüketici Güven Endeksi (Piyasa Beklentisi: -20) 5
18 Haziran 2012 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6