DUYU ORGANIMIZ DİL Dil, tat duyusu (Geschmackssinn) organımızdır. Ağzımız içinde sürekli hareket eder (beweglich). Dilimiz sadece tat almamıza (Schmecken) yardım etmez, ayrıca besinlerin çiğnenmesine ve yutulmasına (Kauen und Schlucken) ve konuşmaya (Sprechen) yardımcı olur. Dilimizin ucunda (Spitze), yanlarında (Seite) ve arkasında (Rückseite/hinten) tatları hissetmemize yarayan tat alma tomurcukları (Geschmacksknospen) vardır. Tat alma tomurcuklarının sayısı 9.000 den fazladır ve bunlara papilla da denir. Tat alma tomurcukları sayesinde tatları algılarız. Dilin algılayabildiği 4 temel tat (Geschmacksrichtungen) vardır: tatlı (süß) tuzlu (salzig) ekşi (sauer) acı (bitter) ALIŞTIRMA 1 Aşağıdaki metinde dilin hangi bölgelerinin hangi tatları aldığı anlatılıyor. Dikkatlice bu yazıyı oku ve tat alma bölgelerini boya! Tatlıyı algılayan bölgeyi sarıya, tuzluyu algılayan bölgeyi yeşile, ekşiyi algılayan bölgeyi maviye ve acıyı algılayan bölgeyi kırmızıya boya! Quelle: http://en.wikipedia.org/wiki/file:lgive_lashon.jpg CC BY-SA 3.0 Dilimizin hangi bölgesiyle hangi tatları alırız? Çeşitli tatlar dilimizin farklı bölgelerinden algılanırlar. Dilin uç kısmı tatlı, arka kısmı acı, ön yanlar tuzlu, arka yanları da ekşi tatları alır. İnternet Alıştırması: Şimdi aşağıdaki linke giderek internet alıştırmasını yap: http://learningapps.org/view702263 1
BULMACA 1: DİL İlk sayfadaki bazı Türkçe kelimelerin, parantez içinde yazılan Almancaları bulmacada sorulmuş. Bakalım cevapları doğru verebilecek misin? Eğer sözcükleri hatırlayamazsan o zaman ilk sayfaya bakabilirsin. Kolay gelsin! 1 1 S 2 3 4 5 6 Waagrecht/Soldan sağa: 1) tat almak 2) çiğnemek 3) yutmak 4) uç, birşeyin ucu 5) acı, acımsı 6) hareketli, hareket halinde Senkrecht/Yukarıdan aşağıya: tuzlu ALIŞTIRMA 2 Aşağıdaki resimde oklarla gösterilen yerleri verilen sözcüklerle tamamla. Almancalarını biliyorsan yanlarına yaz ve resmi boya! dil, dişler, damak, üstdudak, küçükdil, altdudak Quelle: http://en.wikipedia.org/wiki/file:lgive_lashon.jpg CC BY-SA 3.0 2
ALIŞTIRMA 3 Aşağıdaki metin büyük harflerle yazılmıştır. Sen bu metni küçük harflerle doğru olarak yaz! Türkçe harflerin noktalarını, sözcükler arasındaki boşlukları ve noktadan sonra yeni bir cümleye başlarken büyük harfle başlamayı unutma. Özellikle Ç,Ğ,ı,İ,Ş harflerine dikkat et. Kolay gelsin! D I L I M I Z I N U C U N D A Y A N L A R I N D A V E A R K A K I S M I N D A T A T L A R I H I S S E T M E M I Z E Y A R A Y A N T A T A L M A T O M U R C U K L A R I V A R D I R T A T A L M A T O M U R C U K L A R I N I N S A Y I S I D O K U Z B I N D E N F A Z L A D I R V E B U N L A R A P A P I L L A D A D E N I R T A T A L M A T O M U R C U K L A R I S A Y E S I N D E T A T L A R I A L G I L A R I Z 3
BULMACA 2 İnternet Alıştırması: Bulmacadan önce aşağıdaki linke girerek sırasıyla, Flashcards, Learn ve Speller çalışmalarını yaparak sözcükleri öğren: http://quizlet.com/_lr3zo 5. sayfadaki bulmacada aşağıda verilen 17 Türkçe sözcüğün Almancaları saklıdır. Bulmacada Almanca sözcükleri bul (Bu yönlerde ara: ve ) ve aşağıdaki Türkçe sözcüklerin karşısına bunları yaz. Daha sonra sözcüklerin hem Türkçelerini hem de Almancalarını öğren. Kolay gelsin! Not: Bulmacada ararken dikkat! (ß= SS) dil:... tat duyusu:... hareketli:... çiğnemek:... yutmak:... konuşmak:... tat alma tomurcukları:... tatlı:... acı:... ekşi:... tuzlu:... temel tatlar:... dişler:... damak:... üstdudak:... altdudak:... küçükdil:... 4
BULMACA A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T 1 Ä Ö P K G G E S C H M A C K S S I N N G 2 X P P Y Z U N G E M S C H L U C K E N W 3 H H V D Q U K A N L S A U E R U W W P D 4 T G E S C H M A C K S K N O S P E N U Y 5 U I B T U Q S Ü S S X S G A U M E N N S 6 Q M P K C J Ö C N N R G R K W T G Ä T X 7 G E S C H M A C K S R I C H T U N G E N 8 S N F A Z Q Z Ä P F C H E N A V I B R S 9 B H D D Ä M F B S P R E C H E N T I L A 10 X T I D H H Y Q M G Y Ä S D A P Q T I L 11 R H M D N V G U D Q K O A K X K D T P Z 12 B K A U E N M E L O B E R L I P P E P I 13 J R K M B E W E G L I C H C R H O R E G In diesem Suchrätsel sind 17 Wörter (ß= SS) versteckt. Die Wörter bedeuten: dil, tat duyusu, hareketli, çiğnemek, yutmak, konuşmak, tat alma tomurcukları, tatlı, acı, ekşi, tuzlu, temel tatlar, dişler, damak, üstdudak, altdudak, küçükdil 5
SAYFA 2: BULMACANIN ÇÖZÜMÜ 1 S C H M E C K E N 2 K A U E N 3 S C H L U C K E N 4 S P I T Z E 5 B I T T E R 6 B E W E G L I C H SAYFA 2: ALIŞTIRMA 2 NİN ÇÖZÜMÜ dil/die Zunge, dişler/die Zähne, damak/der Gaumen, üstdudak/die Oberlippe, küçükdil/das Zäpfchen, altdudak/die Unterlippe SAYFA 4: BULMACANIN ÇÖZÜMÜ dil: Zunge, tat duyusu: Geschmackssinn, hareketli: beweglich, çiğnemek: kauen, yutmak: schlucken, konuşmak: sprechen, tat alma tomurcukları : Geschmacksknospen, tatlı: süß (SÜSS), acı: bitter, ekşi: sauer, tuzlu: salzig, temel tatlar: Geschmacksrichtungen, dişler: Zähne, damak: Gaumen, üstdudak: Oberlippe, altdudak: Unterlippe, küçükdil: Zäpfchen SAYFA 5: BULMACANIN ÇÖZÜMÜ A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T 1 G E S C H M A C K S S I N N 2 Z U N G E S C H L U C K E N 3 S A U E R 4 G E S C H M A C K S K N O S P E N U 5 S Ü S S G A U M E N N 6 T 7 G E S C H M A C K S R I C H T U N G E N 8 Z Z Ä P F C H E N B R S 9 Ä S P R E C H E N I L A 10 H T I L 11 N T P Z 12 K A U E N O B E R L I P P E P I 13 B E W E G L I C H R E G 6