AT - Üçüncü Ülkelerle Yapılan Balıkçılık İşbirliği Anlaşmaları 23.12.2002 tarih ve COM(2002) 637 sayılı Komisyon Tebliği Topluluğun Ortak Balıkçılık Politikası çerçevesinde, üçüncü taraflarla yapılacak balıkçılık işbirliği anlaşmalarının, Topluluk içinde yer alan tüm kamu ve özel sektör dahil olmak üzere, ilgili tüm taraflarla beraber yapılması benimsenmiştir. Böylece Topluluk bünyesindeki farklı tarafların kendine has özel şartlarının dikkate alınmasına önem verilmiştir. Ayrıca temel ilkelerden birisi de, yapılacak anlaşmalarda kıt balık kaynaklarının ilgili tarafların çıkarına olmak üzere, makul ve bilinçli bir şekilde tüketilmesidir. Diğer taraftan üçüncü ülkelerle yapılacak anlaşmalarda, bu ülkelere belirli miktarlarda mali yardımı öngören hususlar eklenmektedir. Bu anlaşmaların çoğu, gelişmekte olan ülkeler ve AKP (Asya, Karayip ve Pasifik) ülkeleri ile yapıldığından, Topluluğun bölge ülkeleri ile olan ilişkilerinin geliştirilmesinde, ekonomik ve politik çıkarların korunmasında ne kadar önemli olduğunun altı çizilmektedir. Bu nedenle, Topluluk dışındaki sularda sürdürülebilir balıkçılık politikasının geliştirilmesinin önemine işaret edilmekte, bu tür balıkçılık işbirliği anlaşmaları sayesinde Topluluğun gelişmekte olan 15 adet ülkeyle anlaşma yaptığı ifade edilmektedir. Ayrıca uzak mesafeli sular için filo (LDWF - Long Distant Waters Fleet) sayesinde, azalan balık kaynakları ve üçüncü ülkelerle yapılan anlaşmalarda önemli ölçüde ekonomik ve siyasal kazanım sağlandığı vurgulanmaktadır. Ayrıca yapılan bu anlaşmalar sayesinde uzak mesafelerdeki sularda Topluluğun balıkçılık yapmasına imkan sağlandığı, bu sularda Topluluğun ekonomik ve siyasal hakimiyetinin sağlanmasında önemli bir yer teşkil ettiği ve böylece Topluluğun balıkçılık sektöründeki çıkarlarının korunmasının sağlanacağı ifade edilmektedir. Bölgesel Balıkçılık Teşkilatları 8.12.1999 tarih ve COM/99/0613 sayılı Komisyon Tebliği Hint Okyanusu Tuna Balığı Komisyonu, Kuzeydoğu Atlantik Balıkçılık Teşkilatı ve Uluslararası Baltık Denizi Balıkçılık Komisyonu gibi dünyada yaklaşık 15 adet bölgesel balıkçılık teşkilatı (Regional Fisheries Organisations RFO) bulunmaktadır. Bölgesel balıkçılık teşkilatlarına Topluluğun üye sıfatıyla iştirak etmesinin önemine işaret edilerek, Topluluğun balıkçılık sektöründeki çıkarlarının korunmasına yönelik olarak 1999 yılında bir Tebliğ yayınlanmıştır. Zira, Topluluğun deniz aşırı sulardaki ekonomik çıkarlarının korunmasına büyük önem verilmektedir. Bu nedenle, çeşitli bölgesel balıkçılık teşkilatları tarafından yürütülen çalışmaların yakından takip edilmesinin önemine işaret edilmiştir. Topluluğun Başka Ülkelere Karşı İzlediği Ortak Balıkçılık Politikası AB Komisyonu, Balıkçılık ve Deniz İşleri Genel Müdürlüğü http://www.europa.eu.int/comm/fisheries/policy_en.htm Üçüncü ülkelerle olan ilişkiler çerçevesinde balıkçılık alanındaki işbirliğinin geliştirilmesine yönelik olarak AB tarafından 2001 de yayınlanan Yeşil Doküman da, şu hususlar mevcuttur. a) Bölgesel işbirliği mekanizmaları teşvik edilerek ve geliştirilerek, balıkçılık sektörünü etkileyen tüm olumsuzlukların dünya ölçeğinde düzeltilmesine yardımcı olmak b) Toplulukla ikili işbirliği yapmış ya da yapmak isteyen, özellikle gelişmekte olan ülkelerle işbirliğini geliştirmek
Yapılacak ikili işbirliklerinde vurgulanan husus; Topluluk gemilerinin başka ülkelerin sularındaki varlığının sağlanması, kalite, sağlık ve piyasa kurallarına riayet ederek Topluluk üyesi ülkelerin gemileri tarafından başka ülkelerin sularında avlanan balığın Topluluk piyasasına tedarikinin sağlanmasıdır. Topluluğun üçüncü ülkelerle yapmış olduğu balıkçılık işbirliği anlaşmaları sayesinde Topluluk üyesi devletler, başka ülkelerin sularında balıkçılık yapma hakkını elde etmektedir. Zira Topluluk üyesi ülkeler tarafından avlanan balığın önemli bir miktarı, başka ülkelerin sularından avlanmaktadır. Dolayısı ile, Topluluk başta Afrika, Karayip ve Pasifik ülkeleri olmak üzere çok sayıda ülke (Guinea-Bissau, Fildişi Sahilleri, Sao Tome ve Principe, Kiribati, Solomon Adaları, Tanzanya, Şeysel Adaları, Mauritus, Madagaskar, Komor Adaları ve Mozambik, vs.) ile balıkçılık alanında çeşitli anlaşmalar yapmıştır. Topluluk, sularında balık avlamak üzere anlaşma yaptığı ülkelere, a) mevcut balık avlama potansiyelinin büyüklüğüne b) balık avlama faaliyetlerinin sürdürülebilir gelişimini sağlamak üzere sektörel politikaların uygulanmasındaki desteğe c) Topluluğun anlaşma yapılan ülkeden elde edebileceği ekonomik ve sosyal çıkarların büyüklüğüne göre, anlaşma yapan tarafların tespit ettiği belirli bir miktarda ödeme yapmaktadır. Bu ödemeler, başka ülkelerin sularında avlanacak olan Topluluk üyesi devletlerin gemi sahiplerince Topluluk bütçesine sağlanan mali katkılardan karşılanmaktadır. Ayrıca, bölgesel balıkçılık teşkilatlarının toplantılarına bilim adamları, sivil toplum kuruluşları ve sektör temsilcileri ile birlikte AB Komisyonu nezdinde iştirak eden Topluluk ve üye devletler, kendi çıkarlarını korumaya çalışmaktadırlar. Topluluğun bugüne kadar başka ülkelerle yaptığı bu tür anlaşmalara ilişkin bazı örnekler aşağıda verilmiştir. Burada dikkati çeken husus, bu anlaşmaların hemen hemen hepsinin birbirinin kopyası olduğudur. Aralarındaki tek fark, Topluluğa tahsis edilen balık avlama miktarı ve gemi sayısına karşılık, Topluluğun anlaşma yaptığı ülkeye yapacağı mali katkıdır. Ancak mali katkı, Topluluk gemilerinin avladığı balığın miktarına göre değişmekle beraber, avlanan her 1 ton balık için AT tarafından ilgili ülkeye 65 Avro ödenmektedir. AT - Mozambik Balıkçılık İşbirliği Anlaşması 17.12.2007 tarih ve L 331/35 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Anlaşma da, Mozambik balıkçılık sektörünün geliştirilmesi, balık rezervinin sürdürülebilir bir şekilde tüketilmesi ve korunması, balıkçılık sektöründe ekonomik, teknik ve bilimsel işbirliğinin geliştirilmesi, kaçak avlanmanın önlenerek ortak çıkarlar çerçevesinde etkin ve verimli bir şekilde avlanmanın yapılması gerektiği ifade edilmektedir. 22.11.2007 tarih ve 1446/2007/EC sayılı Konsey Tüzüğü nde ise, bu Anlaşma nın Topluluğun çıkarına olduğu ifade edilerek, İspanya (46 adet gemi), Fransa (31 adet gemi), İtalya (1 adet gemi), İngiltere (2 adet gemi) ve Portekiz (9 adet gemi), Mozambik sularında balık avlama hakkını elde etmiştir.
Bölge sularındaki farklı bandıralı balıkçı gemileri arasında ayırım gözetmeden tarafsızlık ilkesine bağlı kalınarak sorumlu ve bilinçli balıkçılığın yapılacağı ve bunun geliştirilmesi için AT tarafından Mozambik e yapılacak yardımın bir Protokol ile belirleneceği ifade edilmiştir. 17.12.2007 tarih ve L 331/39 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Protokol e göre, AT tarafından Mozambik e 1.1.2007 31.12.2011 döneminde avlanan 10 000 ton/yıl balığa karşılık 650 000 Avro, balıkçılık politikası kapsamındaki faaliyetleri desteklemek için ise, yılda 250 000 Avro luk bir mali katkı sağlanacaktır. Avlanan balık miktarı 10 000 ton/yıl ı Balıkçılık sektöründe taraflar arasındaki ekonomik, bilimsel ve teknik işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla balık ürünlerinin işlenmesi, balıkçılık teknikleri, balık avlama cihaz ve donanımları gibi alanlarda bilgi değişimi gerçekleştirilecektir. Anlaşma 5 yıl süre ile geçerli olup, 5 yıllık sürelerle yenilenebilecektir. Ancak balık AT - Kiribati Balıkçılık İşbirliği Anlaşması 7.8.2007 tarih ve L 205/3 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Anlaşma ya ve 23.7.2007 tarih ve 893/2007/EC sayılı Konsey Tüzüğü ne göre, Fransa, İspanya ve Portekiz, Kiribati sularında balık avlama hakkını elde etmiştir. 7.8.2007 tarih ve L 205/8 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Protokole göre, AT tarafından Kiribati ye 16.9.2006 15.9.2012 döneminde avlanan 6400 ton/yıl balığa karşılık 416 000 Avro, balıkçılık politikası kapsamındaki faaliyetleri desteklemek için ise, yılda 62 400 Avro luk bir mali katkı sağlanacaktır. Avlanan balık miktarı 6400 ton/yıl ı aşarsa, kotayı aşan her bir ton balığa karşılık 65 Avro ilave mali katkı sağlanacaktır. AT tarafından verilen mali katkı, istendiği gibi kullanılabilecektir. AT - Guinea-Bissau Balıkçılık İşbirliği Anlaşması 27.12.2007 tarih ve L 342/5 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Anlaşma ya ve 4.12.2007 tarih ve 2007/854/EC sayılı Konsey Kararı na göre, İspanya (20 gemi), Fransa (13 gemi) ve Portekiz (4 gemi), Guinea-Bissau sularında balık avlama hakkını elde etmiştir. 27.12.2007 tarih ve L 342/10 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Protokol e göre, AT tarafından Guinea-Bissau ya 16.6.2007 15.6.2011 döneminde her yıl 7 000 000 Avro yardım sağlanacaktır. Avlanan balık miktarının ve avlanma fırsatının artması durumunda, bu meblağ yılda 1 000 000 Avro ya kadar artırılabilecektir. Ayrıca Guinea-Bissau balıkçılık politikası kapsamındaki faaliyetler için yılda 500 000 Avro luk bir mali katkı sağlanacaktır. Anlaşma 4 yıl süre ile geçerli olup, 4 yıllık sürelerle yenilenebilecektir. Ancak balık
AT - Fildişi Sahilleri (Cote d Ivoire) Balıkçılık İşbirliği Anlaşması 22.2.2008 tarih ve L 48/41 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Anlaşma ya ve 17.3.2008 tarih ve L 75/51 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan 242/2008/EC sayılı Konsey Tüzüğü ne göre, Fransa (10 gemi), İspanya (25 gemi) ve Portekiz (5 gemi), bölge sularında balık avlama hakkını elde etmiştir. 22.2.2008 tarih ve L 48/46 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Protokole göre, AT tarafından Fildişi Sahilleri ne 1.7.2007 30.6.2013 döneminde avlanan 7000 ton/yıl balığa karşılık 455 000 Avro, balıkçılık politikası kapsamındaki faaliyetleri desteklemek için ise, yılda 140 000 Avro luk bir mali katkı sağlanacaktır. Avlanan balık miktarı 7000 ton/yıl ı AT - Sao Tome ve Principe Balıkçılık İşbirliği Anlaşması 7.8.2007 tarih ve L 205/36 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Anlaşma ya ve 23.7.2007 tarih ve 2007/532/EC sayılı Konsey Kararı na göre, İspanya (26 gemi), Fransa (12 gemi) ve Portekiz (5 gemi), bölge sularında balık avlama hakkını elde etmiştir. 15.12.2007 tarih ve L 330/60 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Protokole göre, AT tarafından Sao Tome ve Principe ye 1.6.2006 31.5.2010 döneminde avlanan 8500 ton/yıl balığa karşılık 552 500 Avro, balıkçılık politikası kapsamındaki faaliyetleri desteklemek için yılda 110 500 Avro luk bir mali katkı sağlanacaktır. Avlanan balık miktarı 8500 ton/yıl ı Anlaşma 4 yıl süre ile geçerli olup, 4 yıllık sürelerle yenilenebilecektir. Ancak balık rezervinin azalması veya kalitesinin bozulması durumunda veya en az 3 ay önceden haber AT - Madagaskar Balıkçılık İşbirliği Anlaşması 17.12.2007 tarih ve L 331/7 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Anlaşma ya ve 18.1.2008 tarih ve L 15/1 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan 31/2008/EC sayılı Konsey Tüzüğü ne göre, İspanya (48 adet gemi), Fransa (63 adet gemi), İtalya (1 adet gemi), İngiltere (5 adet gemi) ve Portekiz (7 adet gemi), bölge sularında balık avlama hakkını elde etmiştir. 17.12.2007 tarih ve L 331/11 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Protokole göre, AT tarafından Madagaskar a 1.1.2007 31.12.2012 döneminde avlanan 13 300 ton/yıl balığa karşılık 864 500 Avro, balıkçılık politikası kapsamındaki faaliyetleri desteklemek için yılda 332 500 Avro luk bir mali katkı sağlanacaktır. Avlanan balık miktarı 13 300 ton/yıl ı aşarsa, kotayı aşan her bir ton balığa karşılık 65 Avro ilave mali katkı sağlanacaktır. AT tarafından verilen mali katkı, istendiği gibi kullanılabilecektir.
AT - Şeysel Adaları Balıkçılık İşbirliği Anlaşması 22.2.2008 tarih ve L 48/35 sayılı AB Resmi Gazetesi nde yayınlanan Anlaşmaya göre, AT tarafından Şeysel e sözkonusu Anlaşma uyarınca yıllık 63 000 ton balığa karşılık 4 095 000 Avro, balıkçılık politikası kapsamındaki faaliyetleri desteklemek için ise, yılda 1 260 000 Avro luk bir mali katkı sağlanacaktır. Avlanan balık miktarı 63 000 ton/yıl ı aşarsa, kotayı aşan her bir ton balığa karşılık 65 Avro ilave mali katkı sağlanacaktır. AT tarafından verilen mali katkı, istendiği gibi kullanılabilecektir. 12.2.2008 tarih ve 2008/150/EC sayılı Konsey Kararı na göre, 18.1.2005 17.1.2011 dönemi için İspanya (24 adet gemi), Fransa (22 adet gemi), İtalya (1 adet gemi) ve Portekiz (5 adet gemi), bölge sularında balık avlama hakkını elde etmiştir. Sonuç ve Değerlendirmeler Deniz aşırı sulardaki Topluluğun balıkçılık çıkarlarının korunması amacıyla, nüfusları oldukça küçük olan Guinea Bissau (1,6 milyon), Sao Tome ve Principe (200 bin), Kiribati (105 bin) ve Şeysel Adaları (100 bin) gibi ülkelerle yapılan ve adına da balıkçılık işbirliği anlaşması denilen anlaşmalarla, o ülkelerin sularında avlanan 1 ton balık için 65 Avro gibi oldukça komik sayılabilecek bir seviyede ödeme yapılmaktadır. Balıkçılık ve turizmin dışında bu küçük ülkeleri ayakta tutacak başka hiçbir sanayi olmadığından, AT tarafından ödenen birkaç milyon Avro luk mali katkı, birkaç yüz bin nüfusa sahip olan bu ülkeler için önemli bir meblağ haline gelmektedir. Diğer ilginç bir husus ise, AT tarafından ödenen 1 ton balık/65 Avro luk, devede kulak misali mali katkının, istendiği gibi kullanabileceğinin Protokol de belirtilmesidir. Dikkati çeken diğer bir husus ise, İngiltere, Fransa gibi devasa ülkelerin bu küçücük ülkelerle nasıl bir ekonomik, teknik, bilimsel işbirliği çerçevesinde çalışma yapabileceğidir. AT tarafından üçüncü ülkelerle 1993-1997 yılları arasında yapılan balıkçılık işbirliği anlaşmalarının ekonomik, sosyal ve istihdam alanındaki etkilerinin tespiti için, Ağustos 1999 tarihinde bir rapor (IFREMER, Community Contract No 97/S 240-152919, 10.12.1997) hazırlanmıştır. Balıkçılık sektörünün ekonomik, sosyal ve istihdam boyutuna büyük önem veren AT, 1981 de balıkçılık anlaşmaları için ayrılan 5 milyon Avro luk payın 1990 yılında 300 milyon Avro ya yükseltilmesine rağmen, yeterli olmadığı ifade edilerek 1993-1997 arasında ise, sözkonusu bütçe yaklaşık 1 milyar Avro ya yükseltilmiştir. Yabancı sularda avlanan Topluluk balıkçı filosunun 1800 ü % 47 si Danimarka, % 24 ü İngiliz, % 10 u Hollanda ve % 9 u Almanya bandıralıdır. Nüfusları oldukça küçük olan Guinea Bissau, Sao Tome ve Principe, Kiribati ve Şeysel Adaları gibi ülkelerle mali katkı esasına göre anlaşma yapılırken, Norveç, Rusya, İzlanda, Faeroe Adaları ve Grönland gibi Kuzeydoğu Atlantik ülkeleri ile yapılan anlaşmalar ise, karşılıklılık ilkesine göre yapılmıştır. Yani AT nin yukarıda belirtilen küçük ülkelerle mali katkı esasına göre yaptığı anlaşmaların aksine Kuzeydoğu Atlantik ülkeleri, Topluluk ile yaptıkları anlaşmada benim sularımda balık avlarsan, ben de senin sularında balık avlarım ilkesini, yani karşılıklılık ilkesini gözetmişlerdir.