Kamu Politikası Belgeleri Ünite 4 Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Tezsiz Yüksek Lisans Programı KAMU POLİTİKASI ANALİZİ Doç. Dr. Nuray ERTÜRK KESKİN 1
Ünite 4 KAMU POLİTİKASI BELGELERİ Doç. Dr. Nuray ERTÜRK KESKİN İçindekiler 4.1. KAMU POLİTİKASI BELGELERİ... 3 4.1.1. Resmi (Üst) Politika Belgeleri... 3 4.1.2. Hukuksal Politika Belgeleri... 3 4.1.3. Siyasal Politika Belgeleri... 4 4.1.4. Toplumsal Politika Belgeleri... 4 4.1.5. Tarihsel Politika Belgeleri... 5 4.1.6. Küresel Politika Belgeleri... 5 4.2. KAYNAKÇA... 8 2
Kamu Politikası Belgeleri Ünite 4 4.1. KAMU POLİTİKASI BELGELERİ Kamu politikası analizi dersinin dördüncü haftasında Türkiye deki kamu politikası belgelerinin tanıtılması amaçlanmaktadır. Kamu politikası analizinde görüş alanında olması gereken politika belgeleri altı başlık altında sınıflandırılacaktır: Resmi (Üst) Politika Belgeleri, Hukuksal Politika Belgeleri, Siyasal Politika Belgeleri, Toplumsal Politika Belgeleri, Tarihsel Politika Belgeleri, Küresel Politika Belgeleri. Bu belgeler, kamu politikaları incelemesinin başlıca araçları olarak görülmelidir. Analize politika belgelerinin söylemi de dahil edilebilir. 4.1.1. Resmi (Üst) Politika Belgeleri Kalkınma Planı, Orta Vadeli Program, Yatırım Programları, kurumsal stratejik planlar, bölgesel gelişme ve sektör stratejileri, Hükümet Programı, Kılavuzlar, Kalkınma Planı: Türkiye 1963 ten itibaren beş yıllık dönemler itibariyle kalkınma planları hazırlamıştır. Onuncu Kalkınma Planı, 2014-2018 yılları arasını kapsamaktadır. http://www.kalkinma.gov.tr/pages/kalkinmaplanlari.aspx Onuncu Kalkınma Planı, Kalkınma Bakanlığının koordinasyonunda, katılımcı bir yaklaşımla kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra toplumumuzun tüm kesimlerinden çok sayıda temsilcinin katkılarıyla hazırlanmıştır. Ön hazırlıkları 1/9/2010 tarihinde başlatılan Plan hazırlık süreci, 5/6/2012 tarihli ve 2012/14 sayılı Başbakanlık Genelgesiyle resmiyet kazanmıştır. İlgili Genelgeyle makroekonomik, sektörel ve bölgesel konularda 66 adet özel ihtisas komisyonu (ÖİK) ve çalışma grubu oluşturulmuştur. Söz konusu komisyonlarda üç bini aşkın akademisyen, kamu çalışanı, özel kesim ve sivil toplum kuruluşu temsilcisi bir araya gelerek çalışmalara katkı vermiştir. Planın hazırlık çalışmaları yerel düzeyde de yürütülmüştür. Bu kapsamda, kalkınma ajansları aracılığıyla, mahalli idarelerin ve yerel aktörlerin Türkiye nin kalkınma öncelikleri konusundaki görüşleri alınmıştır. Bu çalışmalara, ülke genelinde yedi bini aşkın kişi katkı sağlamıştır. Plan metninin oluşturulmasında, Kalkınma Bakanlığının 50 yılı aşkın planlama deneyiminden; ÖİK raporlarından; iş dünyası, sivil toplum kuruluşları (STK), düşünce kuruluşları, akademik çevreler, kamu ve özel sektör temsilcileri ile yapılan istişare toplantılarının sonuçlarından yararlanılmıştır. (s. 2-3) Onuncu Kalkınma Planı nın etkin uygulanması amacıyla orta vadeli programlar (OVP), yıllık programlar, kurumsal stratejik planlar, bölgesel gelişme ve sektör stratejileri, Kalkınma Planı esas alınarak hazırlanacaktır. Kamu kuruluşları politikalarını, yatırımlarını, kurumsal ve hukuki düzenlemelerini bu çerçevede tespit edeceklerdir. Bölgesel Gelişme ve Sektör Stratejileri: Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi (UKKS), Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi, Yükseköğretim Stratejisi Belgesi, Türkiye İhracat Stratejisi, vb. 4.1.2. Hukuksal Politika Belgeleri Mevzuat (Anayasa, Kanun-Kanun Hükmünde Kararname-Uluslararası Anlaşma, Tüzük, Yönetmelik, Genelge, Yönerge, vb.), kanun tasarıları, kanun teklifleri, kanun taslakları, yargı kararları. 3
Kamu Politikası Analizi Şekil: Normlar hiyerarşisi 4.1.3. Siyasal Politika Belgeleri TBMM tutanakları, TBMM komisyon raporları, parti tüzükleri, parti programları, seçim bildirgeleri, siyasetçilerin açıklamaları, siyasal partilerin araştırma sonuçları, siyasal partilerin yayınları, siyasal partilerin toplantıları, siyasal partilerin basın açıklamaları, siyasal partilerce düzenlenen ya da desteklenen platform konferans çalıştay panel vb. etkinlikler,.. 4.1.4. Toplumsal Politika Belgeleri Sivil toplum örgütlerince yürütülen araştırmalar ve yayımlanan raporlar, üniversiteler tarafından yayımlanan araştırma raporları, sempozyum-çalıştay-vb. bilimsel etkinlerin sonuç bildirgeleri, medya, vb. ÖRNEK: Kadir Has Üniversitesi tarafından her yıl gerçekleştirilen, Türkiye Sosyal-Siyasal Eğilimler Araştırması 2014 yılı sonuçları Türkiye deki değişen kamuoyu nabzını ortaya koymaya devam etti. Türkiye Sosyal-Siyasal Eğilimler Araştırması, 4-14 Aralık 2014 tarihleri arasında Türkiye nüfusunun genel temsiliyetine sahip 26 kent merkezinde ikamet eden, 18 yaş ve üzeri 1.000 kişi ile yüz yüze olarak politika, ekonomik gelişmeler, Türkiye ve uluslararası gündem konularında soruları içeren anket ile gerçekleştirildi. ÖRNEK: Siyaset Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) 2014 Yılı Analizi. 2014 te Türkiye Raporu: Bu analiz, iç siyaset, dış politika, ekonomi, hukuk ve insan hakları, eğitim ve medya ana başlıklarını içermektedir. Türkiye nin bu alanlarda bir portresinin ortaya çıkarıldığı analiz, sahasının yetkin uzmanları ve araştırmacıları tarafından kaleme alınmıştır. 4
Kamu Politikası Belgeleri Ünite 4 4.1.5. Tarihsel Politika Belgeleri Resmi Gazete, TBMM Tutanakları (Zabıt Cerideleri), Devlet Arşivleri (Osmanlı Arşivi Cumhuriyet Arşivi Kurum Arşivleri), Kurumsal Raporlar, Yabancı Uzman Raporları, Reform Önerileri, Eylem Planları, Taslaklar, basılı kaynaklar, ilgili dönemin gazete ve dergileri Resmi Gazete Resmi Gazete nin 07/02/1921 tarihinden itibaren yayımlanan tüm sayılarına http://www.resmigazete.gov.tr/default.aspx adresinden erişilebilmektedir. Parlamento Tutanakları TBMM nin açıldığı 23 Nisan 1920 tarihli ilk toplantıdan bugüne, TBMM, Millet Meclisi, Cumhuriyet Senatosu, Kurucu Meclis, Temsilciler Meclisi, Milli Birlik Komitesi, Milli Güvenlik Konseyi ve Danışma Meclisi nden meydana gelen Parlamentonun tüm tutanaklarına, anahtar kelime, seçim bölgesi, milletvekili adı, konu, meclis adı, yasama dönemi, yasama yılı, tarih aralığı gibi unsurlar bazında yapılacak tüm sorgulamalar sonucunda basılı orijinal sayfa görüntülerine pdf formatında erişilebilmektedir. http://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/tutanak_sorgu.html Cumhuriyet Arşivi Katalogları Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı nda; Millî Mücadele, Meclis Hükümetleri ve Cumhuriyet Dönemine ait işlem tarihi üzerinden otuz (30) yıl geçen,türk devlet ve millet hayatını ilgilendiren tarihî, hukukî, idarî, siyasî, iktisadî, bilimsel ve kültürel içerikteki her türlü belge, tasnif edilerek kataloglar halinde araştırmaya açılmaktadır. Osmanlı Arşivi Katalogları Osmanlı Arşivi nde, Osmanlı Devleti nin kuruluşundan Kanunî Sultan Süleyman a kadar olan dönemle ilgili çok az miktarda belge vardır. Kanuni den itibaren yoğunluk her geçen devirde artmakta ve 1922 tarihine kadar olan dönemi kapsamaktadır. Bilhassa Tanzimatla birlikte devletteki bürokratik yapının nezaretler düzeyinde oluşması neticesinde devlette evrak üretimi arttığından bu tarihten sonraki belgelerin sayısı oldukça kabarıktır. 4.1.6. Küresel Politika Belgeleri Avrupa Birliği, Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı, Uluslararası Para Fonu, Avrupa Konseyi, Dünya Ticaret Örgütü, vb. küresel aktörler tarafından yayımlanan belgeler, raporlar, vb. İslam İşbirliği Teşkilatı, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı, Karadeniz Ekonomik İşbirliği, Gelişmekte Olan 8 Ülke (D-8), Gelişmiş 20 ülke (G-20) gibi işbirlikleri ve çok taraflı serbest ticaret anlaşmaları (STA) da bu kapsamda değerlendirilmelidir. Bu örgütlerle Türkiye nin imzaladığı protokoller, anlaşmalar, proje metinleri, vb. küresel politika belgelerini oluşturmaktadır. Örnek: OECD - SIGMA SIGMA (Support for Improvement in Governance and Management - Yönetişim ve Yönetimi Geliştirmek için Destek) programı, aday ülkelerin idari kapasitelerinin geliştirilmesini amaçlayan bir kurumsal yapılanma mekanizmasıdır. SIGMA, OECD nin (Organisation for Economic Cooperation and Development-Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) Kamu Yönetimi Direktörlüğüne bağlı olarak kurulmuştur ve Avrupa Birliği ile OECD nin ortak bir girişimidir. 5
Kamu Politikası Analizi Türkiye, 7 Mayıs 2004 tarihinde Avrupa Komisyonu ve OECD arasında imzalanan protokol çerçevesinde SIGMA programına resmen dâhil olmuştur. Bu bağlamda, SIGMA temsilcileri tarafından ülkemize değerlendirme ziyaretleri düzenlenmekte ve öncelikli olarak kamu ihale sistemi, kamu personel rejimi, mali kontrol, idarî reform kapasitesi konularında istişareler yapılmaktadır. Ziyaretler neticesinde hazırlanan raporlar SIGMA programı yetkilileri tarafından Avrupa Komisyonuna sunulmakta ve Komisyon tarafından ülkemiz için hazırlanan yıllık ilerleme raporlarında veri olarak kullanılmaktadır. 2004 yılından bu yana gerçekleştirilen değerlendirme ziyaretleri kapsamında, kamu alımları alanında 8, kamu hizmeti alanında 5, idari çerçeve alanında 5, kamuda etik alanında 5, kamu harcamaları yönetimi alanında 4, dış denetim alanında 4, iç mali kontrol alanında 4 ve demokrasi ve hukukun üstünlüğü alanında 3 rapor hazırlanmıştır. http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=5942 Örnek: Avrupa Birliği Türkiye 2012 İlerleme Raporu Genişleme Stratejisi ve Başlıca Zorluklar 2012-2013.. Türkiye nin AB üyeliğine hazırlık sürecinde kaydettiği ilerleme hakkındaki bu Rapor, büyük ölçüde önceki raporlardaki yapıyı takip etmektedir. Rapor: - Birlik ve Türkiye arasındaki ilişkilere kısaca değinmekte; - Üyelik için karşılanması gereken siyasi kriterler açısından Türkiye deki durumu incelemekte; - Üyelik için karşılanması gereken ekonomik kriterler açısından Türkiye deki durumu incelemekte; - Türkiye nin üyelik yükümlülüklerini, diğer bir ifadeyle, Antlaşmalar, ikincil mevzuat ve Birlik politikalarından oluşan AB müktesebatını üstlenme kapasitesini gözden geçirmektedir. Örnek: Türkiye Cumhuriyeti ne Yönelik Dünya Bankası Ülke İşbirliği Stratejisi 2012-2015 Bu Ülke İşbirliği Stratejisi (CPS) Türkiye nin hızlı, sürdürülebilir, içerici ve çevreye duyarlı bir büyüme sağlama hedefi ne katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Stratejinin tasarımı, özellikle Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) 1 ve Orta Vadeli Program (2012-2014) olmak üzere Türkiye nin kendi kalkınma çerçevelerinde belirlenen öncelikleri yansıtmaktadır ve değişikliklere karşı uyarlama konusunda esnek olması amaçlanmaktadır. Dünya Bankası Grubu nun Türkiye deki desteğinin temel kriteri; kalkınma zorluklarının ele alınmasına yardımcı olacak finansman, analiz, danışmanlık ve uygulama desteği ile karşılaştırma ölçütleri sunmaya ve politika ve programların geliştirilmesine ve uygulanmasına yardımcı olmaya yönelik küresel bilgi paylaşımı yoluyla sağlanacak stratejik katma değer dir. CPS in üç temel stratejik amacı ve ekseni bulunmaktadır: rekabet gücünün ve istihdamın arttırılması; eşitliğin ve kamu hizmetlerinin iyileştirilmesi ve sürdürülebilir kalkınmanın derinleştirilmesi. Bu amaçlara ulaşmak için, Türkiye Hükümeti, özel sektör, sivil toplum ve Dünya Bankası Grubu dört yıllık CPS dönemi boyunca Şekil A da belirtilen on adet kilit sonuç doğrultusunda birlikte çalışmayı planlamaktadır. 6
Kamu Politikası Belgeleri Ünite 4 Hazine Müsteşarlığı, Dünya Bankası ile Türkiye arasında 2012-2015 mali yıllarını kapsayan mali ve teknik işbirliğinin uzatıldığını duyurdu. Ara dönem değerlendirmeleri çerçevesinde CPS döneminin 30 Haziran 2016 tarihine kadar bir yıl uzatılması ve uzatım doğrultusunda CPS finansman paketinin de 2 milyar dolara kadar artırılarak toplamda 6.45 milyar dolara ulaşması konusunda Dünya Bankası ile mutabık kalındığı da belirtildi. http://www.bloomberght.com/, 8 Ekim 2014. 7
Kamu Politikası Analizi 4.2. KAYNAKÇA Keskin, Nuray E., Kamu Politikası Analizi Ders Notları, Samsun 2013. 8
Kamu Politikası Belgeleri Ünite 4 9