BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ BİLKENT ÜNİVERSİTESİ TASARRUF SANDIĞI BES Aktarım Genel Bilgilendirme Sunumu Ankara 9 Ekim 2015
Adendum Ali Haydar ELVEREN 17 Ağustos 2007 de Adendum u kurdu. Sigorta ve özel emeklilik şirketlerinin yanı sıra, vakıf ve sandıklar ile uluslararası şirketlere de danışmanlık yapmaktadır. ODTÜ İktisat Bölümünden 1990 yılında mezun oldu, 1994 yılında aynı bölümden, 1998 yılında City University/Londra da Aktüerya Bilimleri Bölümü nden Yüksek Lisans derecelerini aldı. 2005-2006 döneminde Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Yüksek Okulunda Bankacılık Doktora Programı na özel öğrenci olarak katıldı. 1987 de Banca Intesa SanPaulo (önceden Banca Commerciale Italiana) Ankara Temsilcilik Ofisi nde uzman olarak iş hayatına başlayan Elveren, kariyerine 1991 yılında Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü nde devam etti. Hayat sigortaları ve özel emeklilik alanında mevzuatın oluşturulması, gözetim ve denetim altyapısının kurulması, kuruluş ve ruhsat başvurularının incelenmesi ve sonuçlandırılması, hayat sigortaları ve emeklilik ürünlerinin incelenmesi ve tasdiki, Dünya Bankası, AB, OECD ve diğer uluslararası kuruluşlarla ilgili faaliyetlerin yürütülmesi alanlarında uzmanlaştı. 2001 yılında Özel Emeklilik Dairesi Başkanı olarak görevlendirildi. Özel emeklilik alanında kamuya gözetim ve denetim altyapısı sunan Emeklilik Gözetim Merkezi nin kuruluşunu ve takiben faaliyetlerini yürüten ekibi yönlendiren Elveren, EGM nin Temmuz 2003-Nisan 2006 döneminde Hazine Müsteşarlığı temsilcisi olarak Yönetim Kurulu üyeliği de yaptı. Hazine Müsteşarlığındaki görevinin yanı sıra, 1998-2006 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi Aktüerya Yüksek Lisans Programında yarım-zamanlı öğretim görevlisi olarak ürün geliştirme, fiyatlandırma, aktüerya analizleri derslerini vermiş, yurtiçi ve yurtdışındaki seminer ve konferanslarda aktüerya ve özel emeklilik konularında sıklıkla sunumlar yapmıştır. Elveren, Hazine Müsteşarlığı nca tutulan Aktüerler Siciline 80 sicil numarası ile kayıtlıdır. 2
Adendum Dr. Mert DEMİR 1991 yılında Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünden mezun oldu. 1995-1999 yılları arasında ABD deki University of Wisconsin-Madison da eğitim gören Demir, bu üniversiteden Bilgisayar Bilimleri alanında Master ve Endüstri Mühendisliği alanında Doktora derecesi aldı. 2000-2006 yılları arasında Marmara Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünde Öğretim Üyesi olarak çalıştı. Burada Endüstri Mühendisliği ve Bilgisayar Mühendisliği bölümlerinde lisans, Endüstri Mühendisliği ve Yönetim Bilişim Sistemleri bölümlerinde yüksek lisans ve doktora dersleri verdi. Fen Bilimleri Enstitüsü nde bir adet Doktora ve birçok Yüksek Lisans tezi yönetti. Öğretim üyeliği sırasında hakemli dergilerde dört adet makalesi yayınlandı, ulusal ve uluslararası konferanslarda tebliğler sundu. 2006 yılında Marmara Üniversitesinden ayrılan Mert Demir, 2006-2011 tarihleri arasında Emeklilik Gözetim Merkezi nde İstatistik Aktuarya ve Veri Yönetimi bölümünü yönetti. EGM bünyesinde 2008 de kurulan İletişim Merkezi nin kuruluş çalışmalarında yer aldı ve bu birimi 3 yıl boyunca yönetti. Emeklilik Gözetim Merkezi ndeki görevi sırasında OECD bünyesinde düzenlenen konferanslarda emekliliğin planlanması ve kitlelerin finansal eğitimi konusunda sunumlar yaptı. 2011 yılının Nisan ayında Adendum ekibine katıldı. Mert Demir çok iyi derecede İngilizce ve Almanca bilmektedir. 3
Adendum Adendum belirli bir işe yapılan bütünleyici eklenti olarak tanımlanabilir. Adendum ekibi, kurucu ortak Ali Haydar ELVEREN çekirdekte olmak üzere, sigortacılık, aktüerya, finans, yönetim danışmanlığı, insan kaynakları, eğitim ve bilişim uzmanlarından oluşan ve proje gereksinimlerine göre bir araya gelen profesyonellerden oluşmaktadır. Halen 13 kişilik kadromuzda iki kişi sicile kayıtlı aktüer, iki kişi doktoralı, 3 kişi 2 dil bilen ortalama sektör tecrübesi 10 yılın üzerinde bir kadro ile danışmanlık hizmeti verilmektedir. 4
Vakıf/Sandık Aktivitelerimiz Yönetim ve Strateji Danışmanlığı Aktüeryal Denetim Raporu Maaş Sistemlerinin Gözden Geçirilmesi ve Yeniden Yapılandırılması Yeni Hizmet ve Ürünlerin Geliştirilmesi Sigorta ve Benzeri Ek Faydaların Üye İhtiyaçlarına Uygun Olarak Yeniden Yapılandırılması Bireysel Emeklilik Sistemi ne Aktarıma Yönelik Strateji Raporları ve Fiili Aktarıma Yönelik Danışmanlık Aktüeryal Gözden Geçirme ve İkincil Görüş 5
Sunum Akışı Bireysel Emeklilik Sistemi Genel Özellikler BES te katılımcının hakları BES te Devlet Katkısı BES te Vergi Teşvikleri BES Temel Göstergeler ve Getiriler Aktarım Mevzuatı Aktarımda Genel Uygulamalar 6
Bireysel Emeklilik Sistemi Genel Özellikleri
BES-Genel Özellikler-1 Kamu emeklilik sistemlerini tamamlayıcı Çalışan ve işverenin gönüllü katılımı Bireysel hesaplara dayalı Tamamen fonlu Nimet külfet dengesi tam 8
BES-Genel Özellikler-2 Hizmet sunumunda uzmanlaşma Emeklilik şirketi Emeklilik yatırım fonu Portföy yönetim şirketi Bireysel emeklilik aracısı Etkin günlük gözetim ve denetim Fonlar; Takasbank aracılığı ile SPK tarafından Emeklilik Şirketleri ve işlemler: EGM aracılığı ile Hazine Müsteşarlığı tarafından Vergisel teşvikler Vakıf, sandıklardan aktarım aşamasında Katkı/aidat ödeme aşamasında Yatırım aşamasında Geri ödeme aşamasında 9
BES-Genel Özellikler-3 Katkıların, riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet esaslarına göre işletilmesi amacıyla oluşturulan malvarlığı Fonun malvarlığı emeklilik şirketinin malvarlığından ayrı Menkul kıymet yatırım fonlarına benzer Bireysel emeklilik sistemi katılımcılarına yönelik SPK mevzuatına tabi Şirketlerde risk-getiri farklılaşmasına yönelik asgari üç fon Katılımcıların risk algı analizi Yatırım riski tamamıyla katılımcıya ait, getiri garantisi yok Fon varlıklarının yönetiminin uzman portföy yönetim şirketlerinden hizmet satın alma yoluyla gerçekleştirilmesi 10
Katılımcının Hakları-1 60 gün içinde cayma (Aktarımda yok) Birden fazla bireysel emeklilik hesabı açabilme Fon tercihi yapabilme Fon tercihini yılda 6 kez değiştirebilme Katkı payı ödemeye ara verme, artırma/azaltma Plan değişikliği Başka şirkete aktarım (ilk şirkette 2 yıl sonra, sonraki şirketlerde 1 yıl sonra, aktarımlarda ise ilk aktarım hakkı 3 yıl sonra) Emekliliğe hak kazanmadan sistemden ayrılabilme 11
Katılımcının Hakları-2 Asgari 10 yıl sistemde bulunma ve 56 yaş koşulunun sağlanması halinde «Emekliliğe Hak Kazanma» Emekliliği erteleyerek katkıda bulunmaya devam etme Toplu ödeme alma Emeklilik Gelir Planı kapsamında maaş alma Aylık/üç aylık/yıllık toptan İsteğe bağlı esnek maaş sistemi Yıllık Gelir Sigortası sözleşmesi hükümlerine göre maaş bağlanması 12
Devlet Katkısı (1) Bir kişinin sistemdeki tüm sözleşmelerine yaptığı katkılar için Brüt Asgari Ücretin yıllık tutarına kadar %25 devlet katkısı İşveren katkısına ödenmez Bireysel emeklilik hesabına «nakit» ödeme Devlet Katkısı Yatırım Fonlarında takip Devlet katkısı Gelirden Miktardan Kişi bazında Ödenen dönemden Hayat ve sağlık sigortaları için ödenen primlerden İşveren katkısından Katılımcının BES sözleşmelerinden (sözleşme bazında) İlk katkı baz alınarak hak edişin hesaplanması bağımsız 13
Devlet Katkısı (2) Devlet katkısına hak ediş uygulaması gereği, 1 Ocak 2013 tarihinden sonra sistemde geçirilen süreye göre tabloda belirtilen oranlarda devlet katkısı hesabındaki tutarın bir bölümü veya tamamı katılımcıya ödenecektir. Aktarım tutarına devlet katkısı yok. Aktarımdan sonra yapılan katkılar Devlet Katkısı alabilecek 1 Ocak 2013 ten Sonra Sistemde Geçirilen Süre Hak Ediş Oranı 3 yıldan 6 yıla kadar %15 (%25 in %15 i = %3,75) 6 yıldan 10 yıla kadar %35 (%25 in %35 i = %8,75) 10 yıl ve daha fazla %60 (%25 in %60 ı = %15) Emeklilik, vefat, maluliyet %100 (%25 in %100 u = %25) 14
İşverenler Tarafından Ödenen Katkılar İşveren Katkılı Bireysel Emeklilik sözleşmesi yapan kurum, Kurumlar Vergisi matrahından bu tutarı gider yazmak suretiyle maliyet avantajına sahip olur. Çalışanlar adına ödenen katkı paylarının, çalışanın aylık brüt maaşının %15 ine ve yıllık olarak brüt asgari ücretin yıllık tutarına kadar olan kısmı doğrudan gider yazarak kurumlar vergisinden düşülebilir İşveren tarafından çalışan adına BES e ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin %30 unu geçmeyen BES katkı payı tutarları SGK primine esas kazanca tabi tutulmaz. 15
Bireysel Emeklilik Sisteminde Diğer Vergi Teşvikleri Yatırım Süreci Emeklilik yatırım fonlarının yatırım sürecinde fon varlıklarında yaşanacak değer artışlarından gelir veya kurumlar vergisi kesintisi yok. Örneğin varlıklarıyla devlet iç borçlanma senetleri alan bir vakıf getiriler üzerinden %10 stopaj ödemekte, benzer şekilde vakıf birikimlerinin banka mevduatında değerlendirilmesi halinde de getiriler üzerinden %15 stopaj uygulanmakta. Buna karşın, portföyüne aynı varlıkları katan bir emeklilik yatırım fonu herhangi bir stopaj ödememekte ve tüm geliri katılımcıların olmaktadır BES te para durduğunda vergi yok. Çekilen tutar içindeki nema üzerinden vergi var. Vakıflarda para durduğu yerde stopaj nedeniyle vergilendiriliyor. Bu durumun, hem verginin çıkışa ertelenmesi hem de vergi oranının düşmesi nedeniyle, emeklilik anındaki birikime olumlu etkisi bulunuyor. 16
Birikimlerin Geri Alınmasında Vergilendirme Ana para ve nema yerine sadece nema üzerinden kademeli vergilendirme 0-10 yıl arası (%15) 10 yıl 56 yaşından önce (%10) Emeklilik-Vefat ve Maluliyet Durumunda (%5) Aktarımlarda vergilendirme Aktarım sırasında vergi yok Aktarımdan sonra 3 yıl kalınca aktarım tutarının tamamı ana para sayılacak ve vergilendirilmeyecek Aktarımdan sonra ilk 3 yıl içinde ayrılmalarda aktarım tutarı içerisindeki nemadan %3,75 vergi 17
Bireysel Emeklilik Sistemi Temel Göstergeler ve Getiriler
Bireysel Emeklilik Sistemi Temel Göstergeler 18.09.2015 Tarihli BES Temel Göstergeler Emeklilik Şirketi 19 Emeklilik Yatırım Fonu 243 Bireysel Emeklilik Aracısı 34.632 Katılımcı Sayısı 5.741.708 Sözleşme Sayısı (Adet) 6.647.328 Emekli Sayısı 23.795 Toplam Fon Tutarı (Milyon TL) 39.818,9 Devlet Katkısı Fon Tutarı (Milyon TL) 4.226,6 Kaynak: www.egm.org.tr www.spk.gov.tr 19
Adendum BES Birikim ve Getiri Endeksi tarafından için her ay gazetenin «BES FON GELİŞİMİ» sayfaları hazırlanmaktadır. Bu sayfalarda BES teki yeni gelişmelere yer verilmekte, düzenli olarak Adendum Birikim Endeksi ve Adendum Getiri Endeksi grafikleri yayınlanmaktadır. 20
Adendum BES Birikim Endeksi Nedir? Adendum BES Birikim Endeksi Nedir? Bu endeks, 31.10.2003 tarihinden itibaren sistemde olan ve düzenli olarak yatırım yapan bir kişinin bugünkü birikimini bulmak üzere hazırlanmıştır. Katılımcının 31.10.2003 tarihinde 100 TL yatırarak sisteme girdiği ve her ay katkı payını TÜFE oranında artırdığı varsayılmaktadır. Katılımcı her ay, ay sonunda açıklanan son fiyatlarla fon alır ve değerleme tarihi itibarıyla fonunun değerine bakar. Katılımcının bu süre içinde fon dağılım oranlarını değiştirmediği varsayılmaktadır. Fon gruplarının fiyatları Emeklilik Gözetim Merkezi nden alınmaktadır. Grafiklerde 31.10.2003-31.12.2012 arasında %4 yönetim gider kesintisi, 31.12.2012 sonrasında ise %2 yönetim gider kesintisi uygulanmıştır. Yatırım tutarı her ayın enflasyon oranıyla artırılmıştır. TÜFE ise ilgili dönemde aynı şekilde enflasyon korumalı bir yatırım aracına, yönetim gider kesintisi ve fon işletim gider kesintisi olmadan yapılan yatırımın bugün ulaştığı nominal tutardır. 21
BES te Birikimler ve Getiri Oranı Her ay 100 TL ödeyen bir kişinin birikimi BES AĞIRLIKLI ORTALAMA %80 KTL+%20 HSN 31.12.2014 Birikim (TL) 31.12.2014 İç Verim Oranı (%) 2014 Yılı Nominal Getiri Oranı (%) TÜFE Bu endeks, 32.665 31.10.2003 7,94 tarihinden 8,17 Enflasyon endeksli yatırım yapan katılımcı itibaren sistemde bulunan ve düzenli olarak yatırım yapan bir kişinin bugünkü birikimini ve elde ettiği yıllık iç verim oranını göstermektedir Katılımcının 31.10.2003 tarihinde 100 TL ödeme ile başladığı ve her ay katkı payını TÜFE oranında artırdığı varsayılmıştır 22 AÇIKLAMA 35.881 9,75 14,21 BES ortalama fon fiyatlarıyla yapılan yatırım 37.236 10,45 16,84 %100 KTL 35.907 9,76 13,53 BES Yüzde 80 kamu iç borçlanma senedi fonları, Yüzde 20 hisse senedi fon grubuna yapılan yatırım BES Tamamı kamu iç borçlanma senedi fonlarına yapılan yatırım %100 HSN 42.881 13,12 27,83 BES Tamamı hisse senedi fonlarına yapılan yatırım %100 ESN 36.617 10,13 14,46 BES Tamamı esnek fonlara yapılan yatırım
Adendum BES Birikim Endeksi (2003-2014) 31.10.2003-31.08.2015 Adendum BES Birikim Endeksi (BBX) Nominal Birikim 50,000 45,000 40,000 35,000 30,000 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 0 %80 KTL+%20 HSN %100 KTL %100 HSN %100 ESN BES TÜFE KTL: Kamu TL Emeklilik Yatırım Fonu, HSN: Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu, ESN: Esnek Emeklilik Yatırım Fonu, BES: Bireysel Emeklilik Sistemindeki emeklilik yatırım fonlarının ortalaması 23
Adendum BES Getiri Endeksi %11 31.10.2003-31.08.2015 Adendum BES Getiri Endeksi (BGX) %10 %9.76 Yıllık İç Verim Oranı %9 %8 %7 %8.72 %8.55 TÜFE (%7,94) %9.01 %8.78 %6 %5 %80 KTL+%20 HSN %100 Kamu %100 HSN %100 ESN BES KTL: Kamu TL Emeklilik Yatırım Fonu, HSN: Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonu, ESN: Esnek Emeklilik Yatırım Fonu, BES: Bireysel Emeklilik Sistemindeki emeklilik yatırım fonlarının ortalaması 24
Vakıf ve Sandıklara Sağlanacak Avantajların Birikimlere Etkisi 31.10.2003-31.08.2015 Adendum BES Getiri Oranı Endeksi (Vakıf, Sandık ve Dernek Aktarımı, FİGK-YGK Azalışı ve Önceki Sistemin Karşılaştırılması) %14 %13 %12 %11 %10 %9 %8 TÜFE %7 %6 (%7,94) %5 %4 %3 %2 %1 %0 %80 KTL+%20 HSN %100 KTL %100 HSN %100 ESN BES Vakıf ve Sandıklara Sağlanan Avantajlar Nedeniyle Ek İç Verim 2.57% 2.46% 2.94% 2.75% 2.51% oranı Mevcut Durumda İç Verim Oranı 8.72% 8.55% 9.76% 9.01% 8.78% Yıllık İç Verim Oranı 25
Aktarım Mevzuatı ve Aktarımda Genel Uygulamalar
Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu: Aktarımda Önemli Noktalar Yetkili organlar tarafından karar alınacak 16.04.2012 öncesinde kurulmuş emeklilik taahhüt planları Gönüllülük esasına göre Sandık taki kazanılmış haklar da aktarılacak (Süre ve hak ediş aktarımı) Kısmen veya tamamen aktarım mümkün Aktarım 31.12.2015 tarihine kadar yapılabilecek Aktarılan fon, iştirak ve gayrimenkul satışları ile aktarım işlemlerinde aktarımla orantılı tutarlar için vergi yok Detaylı düzenlemeler ve aktüeryal gözetim ve denetim Müsteşarlıkça yapılacak Aktarımdan sonra 3 yıl içinde ayrılma durumunda aktarım tutarının içindeki getiriler üzerinden %3,75 gelir vergisi alınacak 27
Aktarımda Vergisel Hususlar Aktarılan tutarlar, gelir ve kurumlar vergisinden istisna tutulacak Aktarım amacıyla gerçekleştirilen taşınmaz veya iştirak hissesi satışından doğacak kazançlar kurumlar vergisinden müstesna Aktarım işlemleri her türlü harçtan, düzenlenen kâğıtlar damga vergisinden, lehe alınan paralar banka ve sigorta muameleleri vergisinden müstesna Aktarılan tutarlar aktarım sonrasında 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun bireysel emeklilik sistemine ilişkin hükümleri çerçevesinde vergilendirilecek 28
Aktarımın Avantajları Sandıkta geçen süreler BES te geçirilmiş sayılacak Aktarım tutarının tamamı 3 yıldan sonra vergiden muaf Bireysel sözleşmelere kişi tarafından ödenecek katkılara %25 oranında devlet katkısı alınacak Birikimler stopajsız olarak sistemde kaldığı müddetçe yatırıma yönlendirilecek İşveren katkıları kurumlar vergisinden ve SGK primine esas matrahtan indirilebilecek Aktarım sırasında vergi yok Ödenecek katkılardan kesinti yok Giriş aidatı yok Toplu pazarlık nedeniyle çok düşük kesintili planlar almak mümkün 29
Aktarım Kararında İzlenen Yöntem Yetkili organ aktarım yapılıp yapılmayacağına karar verecek Aktarım yapılmasına karar verilen şirketle ön anlaşma yapılacak Karar çıkması halinde Hazine Müsteşarlığına başvurulacak Müsteşarlıktan izin alınması halinde aktarım yapılacak Aktarıma ilişkin detaylı üye bilgilendirmeleri yapılacak Aktarım grup şeklinde yapılacak Her bir üye Aktarım Bilgi ve Hesap Formu ve Sözleşme Teklif Formu imzalayacak Tutarlar BES e aktarılacak ve işveren ödemeleri BES te devam edecek 30
BES e Aktarım-Uygulama Esasları Bilfund için: Aktarım İşveren Grup Emeklilik Sözleşmelerine olacak ve Sandıkla mütenasip hak ediş koşulları konacak Sandık tan aktarılan sürenin BES te sayılması için BES te 3 yıl beklemek gerekiyor 3 yıl içinde ayrılma olursa; Aktarılan tutarlar içindeki getirilerden %3,75 stopaj kesilir BES teki getiriler üzerinden %15 stopaj kesilir BES te emekliliğe hak kazanmak için; Sandıktaki süre de dahil 10 yıl geçirme (3 yıl da dahil) 56 Yaş Emeklilik durumunda BES teki getiriler üzerinden %5 stopaj 31
Bireysel Emeklilik Sisteminde Emeklilik Seçenekleri Emekliliğe hak kazanıldığında (56 yaş ve Sandıktaki süre dahil 10 yıl geçirildiğinde), 1. Toplu Para: Birikimlerin bir kısmı veya tamamı toplu olarak alınabilmektedir. 2. Emeklilik Gelir Planı ile Maaş Programlı Geri Ödeme: Hazırlanacak bir program çerçevesinde aylık, 3 aylık, 6 aylık veya yıllık dönemlerde birikimlerin geri ödenmesi talep edilebilir. Emeklilik geliri alma dönemi ve tutarı yılda en fazla iki kez olmak üzere değiştirebilir. Fon dağılımı yılda 6 kez değiştirilebilir. Gerektiğinde birikimler başka şirket aktarılıp maaş alınmaya devam edilebilir. 32
Emeklilik Gelir Planları Birikimlerinizle orantılı maaş Vergi sadece çekilen maaş içindeki nema üzerinden (kalan birikimler vergisiz yatırıma gidiyor) Emeklilik gelir miktarı veya ne kadar süre devam edeceği kişi tarafından belirlenebilir ve değiştirilebilir Her türlü maaş seçeneği oluşturulması mümkün Gayri menkul gibi kira geliri ve ana paranın arttığı Mevduat gibi sadece nemanın kullanıldığı Dönemsel olarak maaşın daha fazla veya daha az olduğu Enflasyon ve üzerinde emeklilik gelirinin arttığı Ancak ilk 3 yıl içinde emekli olanlar için mevzuat kısıtlı maaş seçeneği getiriyor (birikimin 3 yılda hızlı olarak alınmaması için) 33
Cemil Topuzlu Cad. Hacı Mehmet Sk. No: 24 Dalyan Sitesi A Blok D:1 Fenerbahçe Kadıköy/İstanbul T: +90 216 418 70 95 F: +90 216 418 70 96 alihaydar.elveren@adendum.com.tr www.adendum.com.tr