EJER CONGRESS 2015 BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI EJER CONGRESS 2015 CONFERENCE PROCEEDINGS "Eğitimde İnovasyon ve Profesyonelleşme" 08-10 Haziran 2015 Hacettepe Üniversitesi Beytepe Yerleşkesi 08-10 June 2015 Hacettepe University Beytepe Campus
EJER CONGRESS 2015 BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI EJER CONGRESS 2015 CONFERENCE PROCEEDINGS "Eğitimde İnovasyon ve Profesyonelleşme" 08-10 Haziran 2015 Hacettepe Üniversitesi Beytepe Yerleşkesi 08-10 June 2015 Hacettepe University Beytepe Campus 2
EJER CONGRESS 2015 CONFERENCE PROCEEDINGS 3
Kongre Onursal Başkanları Prof. Dr. A. Murat TUNCER / Hacettepe Üni. Rektörü Prof. Dr. Veysel SÖNMEZ / EJER Kurucu Editörü Kongre Başkanları Prof. Dr. Celal BAYRAK / Hacettepe Üni. Eğitim Fak. Dekanı Doç. Dr. Şakir ÇINKIR / Ankara Üni., EJER Editör Düzenleme Kurulu Doç. Dr. Hakan DEDEOĞLU/ Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dekan Yardımcısı, (Kongre Düzenleme Kurulu Başkanı) Doç Dr. Şakir Çınkır / Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi (Kongre Düzenleme Kurulu Eş-başkanı -Yabancı bildirilerin ön incelemesi ve hakem değerlendirmesine sunma) Doç. Dr. Ali ERSOY / Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi (Yabancı bildirilerin ön incelemesi ve hakem değerlendirmesine sunma) Doç. Dr. Muhammet UŞAK/ Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi (Bildiri ön inceleme ve hakem değerlendirmesine sunma) Yrd. Doç. Dr. Funda NAYIR / Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (Bildiri ön inceleme ve hakem değerlendirmesine sunma) Yrd. Doç. Dr. Selçuk Beşir DEMİR / Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü ((Bildiri ön inceleme ve hakem değerlendirmesine sunma) Ogr. Dr.Fatma Türkyılmaz /Hacettepe Eğitim Fakültesi Dr. Kaan Batı/ Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Kongre Sekreteri Dilek ERTUĞRUL Bilim Kurulu Prof.Dr.Ayşen BAKİOĞLU Prof. Dr. Abbas TÜRNÜKLÜ Prof. Dr. Abdurrahman TANRIÖĞEN Prof. Dr. Adil TÜRKOĞLU Prof. Dr. Ahmet AYPAY Prof. Dr. Ahmet İlhan ŞEN Prof. Dr. Alev ÖNDER Prof. Dr. Ali Bülbül Prof. Dr. Ali İlker GÜMÜŞELİ Prof. Dr. Ali Osman ÖZTÜRK Prof. Dr. Ali Rıza ERDEM Prof. Dr. Alim KAYA Prof. Dr. Ayhan Yılmaz Prof. Dr. Ayşe BALCI KARABOĞA Prof. Dr. Ayşe KIRAN Anita PIPERE, Daugavpils University, LATVIA 4
Çocuklar İçin Anksiyete ve Depresyon Ölçeğinin Türk Kültürüne Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması Yrd. Doç. Dr. İsmail SEÇER Atatürk Üniversitesi Mustafa Kerim ŞİMŞEK MEB İçinde bulunduğumuz çağın en önemli hastalıkları arasında gösterilen depresyon yetişkinlik dönemine özgü bir rahatsızlık olarak düşünülse de son yıllarda çocuk ve ergenlerde hatta bebeklerde bile karşımıza çıkan önemli duygudurum bozukluklarından biridir. Depresyon, biyolojisi, tedaviye verdiği yanıtı, genetiği ve prognozu açısından karmaşık ve heterojenik bir yapı gösteren psikolojik bir durumdur. Depresyon belirtilerinden bazıları; uyku ve iştah bozuklukları, somatik belirtiler, karamsarlık, benliğe ilişkin olumsuz duygular, genel doyumsuzluk, sevgi ve ilgi kaybı ağlama nöbetleri, benlik saygısında azalma, olumsuz beklentiler, kendini eleştirme, kendini suçlama, karar vermede güçlükler, motivasyon kaybı, kaçma, çekilme ve intikam düşünceleridir (Hisli, 1988). Dünya Sağlık Örgütüne göre dünya nüfusunun % 3 ile % 5 inde belirgin depresyon belirtileri görülmektedir. Son yıllarda yapılan araştırmalar depresyonun ergenlik döneminde karşılaşılan en yaygın sorunlardan biri olduğunu göstermektedir (Dopheide, 1981; Hamrin ve Pachler, 2005). Lewinson ve diğ. (2000) ergenlik döneminde depresyon ve depresif belirtilerin görülme sıklığının % 5 ile % 20 arasında değiştiğini belirlemişlerdir. Gröholt ve diğ. (2000) depresyonun ergenlik döneminde en önemli intihar kaynaklarından biri olduğunu ileri sürmüşlerdir. Türkiye de ergenler üzerinde yapılan birçok araştırma bulgusu depresyonun özellikle ergenlerde yaygın bir sorun olduğunu ortaya koymuştur (Eskin, 2000; Bilal, 2005). Türkiye de Çocuk ve ergenlik dönemine ilişkin olarak yapılan araştırmalarda depresyonun ve anksiyete bozukluklarının yaygın birer sorun olduğu belirlenmiş olmasına karşın tarama araştırmalarında kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracına ulaşılamamıştır. Literatürde en yaygın olarak kullanılan ölçek Öy (1994) tarafından geliştirilmiş olmasına karşın arada geçen süre içerisinde DSM-4 ve DSM 5 tanı ölçütleri dikkate alınarak herhangi bir revizyon yapılmadığı ve geçerlik güvenirlik çalışmalarının tekrarlanmadığı tespit edilmiştir. Bu nedenle bu araştırmada Ebesutani ve diğ. (2012) tarafından geliştirilen Çocuklar için Anksiyete ve Depresyon ölçeğinin Türkçeye adaptasyonunu yaparak psikometrik özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çocuklar için Anksiyete ve Depresyon ölçeği Ebesutani ve diğ. (2012) tarafından geliştirilmiş öz bildirime dayalı likert tipi bir ölçme aracıdır. Ölçek toplamda yirmi beş madde ve anksiyete ve depresyon olmak üzere temel iki alt boyuttan oluşmaktadır. Anksiyete alt boyutu 15 maddeden oluşmakta ve genel anksiyete, ayrılık anksiyete, panik bozukluk, sosyal anksiyete ve obsesif kompulsif bozukluğu yönelik belirtileri ölçmeyi amaçlayan maddeler içermektedir. Depresyon boyutu ise on maddeden oluşmakta ve temel depresyon belirtilerini ölçmeye çalışmaktadır. Ölçeğin klinink ve klinik olmayan örneklemler üzerinde yapı geçerliği incelenmiş ve her iki örneklem üzerinde iyi sonuçlar verdiği bulunmuştur.bu araştırma bir ölçek uyarlama çalışmasıdır. Ölçeğin Türkçeye uyarlanması sürecinde farklı aşamalar izlenmiştir. Öncelikle dilsel eşdeğerliğin sağlanabilmesi için birbirinden farklı İngilizce dil uzmanları, Türkçe dil uzmanları ve Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alan uzmanlarından oluşan 10 kişilik bir ekip oluşturulmuş ve ölçeğin öncelikle Türkçeye dilsel olarak çevirisi yapılmıştır. Ardından farklı İngilizce dil uzmanları tarafından yapılan çeviriler gözden geçirilmiş ve çeviriye son şekli verilmiştir. Son şekli verilen çeviri metni Trkçe dil uzmanları ardından Psikolojik Danışma ve Rehberlik alan uzmanları tarafından gözden geçirilmiş ve gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Bu işlemlerin ardından ölçeğin yüzer kişilik iki farklı örneklem grubu üzerinde pilot uygulamaları yapılarak madde uyumu ve iç tutarlık düzeyi incelenmiş ve madde toplam korelasyon değerlerinin ve iç tutarlık değerlerinin yeterli olduğu tespit edilerek faktör analizi işlemlerine geçilmiştir. Ölçeğin adaptasyonu sürecinde doğrulayıcı faktör analizi kullanılmış ve DFA da çoklu uyum indeksleri kullanılmıştır. Ölçeğin uyarlama sürecinin her bir aşamasında farklı çalışma grupları oluşturulmaya çalışılmıştır. Genel toplamda 550 kişiden oluşan bir örneklem grubu üzerinde istatistiksel işlemler yürütülmüştür.ölçeğin uyarlanması sürecine pilot uygulamalar ile başlanmıştır. İlk Pilot uygulama da madde uyumları gözden geçirilmiş ikinci pilot uygulamada ise iç tutarlık ve madde toplam korelasyonları incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda ölçeğin iç tutarlık değerinin.92 ve madde toplam korelasyon değerlerinin ise.37 ile.81 arasında değiştiği görülmüştür. Ölçeğin faktör yapısının Türk örneklem üzerinde doğrulanıp doğrulanamayacağını belirlemek için ise doğrulayıcı faktör analizi yapılmış ve çok- 1024
lu uyum indeksleri kullanılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda çocuklar için anksiyete ve depresyon ölçeğinin model uyum indekslerinin iyi düzeyde olduğu ve ölçeğin iyi uyum verdiği bulunmuştur. Elde edilen model uyum indeksleri ise RMSEA:.071, RMR: 065, SRMR:.070, NFI:.97, CFI:.98 şeklindedir. Doğrulayıcı faktör analizinde maddeler üzerinde herhangi bir modifikasyon işlemi yapılmamıştır. CFA sonucunda 25 madde ve anksiyete ve depresyon olmak üzere 2 alt boyuttan oluşan çocuklar için anksiyete ve depresyon ölçeğinin faktör yük değerlerinin.32 ile.75 arasında değiştiği bulunmuştur. Elde edilen bulgular Çocuklar için Anksiyete ve Depresyon ölçeğinin model uyum düzeyinin yeterli olduğu ve ölçeğin Türk örneklem üzerinde faktör yapısını birebir olarak koruduğunu göstermektedir (Seçer, 2013). KAYNAKÇA Bilal F (2005) Ergenlerde Çevresel Risk Etmenleri ve Psikopatoloji, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. ADÜ Sağlık Bil. Enstitüsü Ebesutani, C., Chorpita, B., Mc Millan, C. (2012). A psychometric evaluation of the Revised Child Anxiety and Depression Scale - parent version in a school sample. Journal of Abnormal Child Psychology. 39; 173-185 Eskin M (2000) Ergen ruh sağlığı sorunları ve intihar davranışıyla ilişkileri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3: 228 234 Dopheide, J.A. (2006) Recognizing and treating depression in children and adolescents. Amarican Journal of Health Syst Pharm, 63: 233-243. Gröholt B, Ekeberg O, Wichstrom L ve ark. (2000) Young suicide attempters: a comparison between a clinical and an epidemiological sample. Journal of Amarican Academic Children and Adolescent Psychiatry, 39: 868-875 Hamrin, V., Pachler, M.C. (2005) Child and adolescent depression: review of the latest evidence-based treatments. Journal of Psychosocial Nursing, 43: 54 63 Hisli, N., (1988) Beck Depresyon Envanterinin Geçerliği Üzerine Bir Çalışma. Psikoloji Dergisi, 6 (22), 118-126. Lewinsohn, P.M., Rohde, P., Seeley, J.R. (2000) Natural course of adolescent major depressive disorder in a community sample: predictors of recurrence in young adults. Amarican Journal of Psychiatry, 157: 1584-1591. Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi: Analiz ve Raporlaştırma. Ankara: Anı Yayıncılık Seçer, İ. (2015). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci: SPSS VE LISREL uygulamaları. Ankara: Anı Yayıncılık Öy, B. (1994). Sene kaybı olan öğrencilerde çocuklar için depresyon ölçeği uygulaması. Türk Psikiyatri Dergisi, 5; 139-142 Anahtar Kelimeler:Anksiyete, depresyon, ergenler, ölçek geliştirme, ölçek uyarlama. 1025