YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA TEMEL İNANÇLAR VE KAYGI İLE İLİŞKİSİ: ÖNÇALIŞMA

Transkript

1 YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA TEMEL İNANÇLAR VE KAYGI İLE İLİŞKİSİ: ÖNÇALIŞMA

2 GİRİŞ: Yaygın anksiyete bozukluğu, birtakım olay ya da etkinliklerle ilgili olarak, bireyin denetlemekte zorlandığı, aşırı bir kaygı ve endişe duyma halidir. Tedavisinde farmakoterapi ve psikoterapi kullanılabilir. En etkili psikoterapi yöntemi bilişsel davranışçı terapidir.

3 GİRİŞ: Anksiyete bozukluklarının bilişsel modelleri, bilişsel bir şema veya inançlar gibi insanlara bilgiyi önyargılı biçimde işlemeye, tüm dikkatini tehdide yöneltmeye ve belirsiz bir uyaranı katastrofik bir yanlış yorumla ele almaya yakınlaştıran merkezi niteliklerden hareket etmektedir.

4 GİRİŞ: Değişen ortamlarda, işlevsiz inançlar ve bilişsel çarpıtmalar ile hatalı ya da eksik değerlendirme sonucunda farklı klinik tablolar oluşabilmektedir. İşlevsiz bu tür sayıltılar ve kurallar bizi en derinde yer alan bilişsel yapı olan temel inançlara götürür. Bazı kaynaklarda şema ile sadece temel inançlar kastedilse de şemaların bir alt grubu olarak düşünülebilir

5 GİRİŞ: Temel inançlar, bireyin kişisel ve çevresel bilgiyi nasıl düzenleyeceğini belirleyen bireyin kendisi, diğerleri ve dış dünyayla ilgili temel varsayımlarını içeren geçmiş yaşantı ve deneyimler sonucu oluşmuş bilişsel yapılardır. Temel inançlar, yetersizim, sevilmiyorum gibi koşulsuz mutlak önermeler biçimindedir. Beck temel inançları, çaresizlik, sevilmeme, ve değersizlik olarak üç ana grupta toparlamıştır.

6 GİRİŞ: YAB, klinik önemi olan bir problem olarak kabul edilmeden önce, aşırı ve kontrol edilemeyen endişeye katkıda bulunan faktörleri tespit etmekte zorlanılmaktaydı. Son 25 yılda, açıklayıcı endişe modelleri oluşturuldu. Bugüne kadar ampirik olarak en dikkat çeken modeller, kronik endişelerle ilgili belirli işlevsiz inançları veya tutumları ortaya koyan modellerdir. Bu inanç kümelerinin stabil ve sürekli olduğu varsayılır, ancak bu yapılar müdahaleye müsaittir

7 GİRİŞ: Bu konuda yapılan YAB çalışmaların çoğu, belirli bilişsel yapılara (OD, ara inançlar vb.) odaklanmıştır. Bu doğrultuda bizim çalışmamızın amaçları: Ülkemiz popülasyonunda değerlendirilmemiş olan YAB da temel inançların değerlendirmek, YAB hastaları ve normal kontrol grubu arasında bilişsel çarpıtmalar arasındaki farklılıkları değerlendirmek, YAB hastalarında temel inançların, anksiyete düzeyleri ile ilişkisini incelemektir.

8 YÖNTEM: Araştırmamızın örneklemini Psikiyatri Polikliniği ne başvuran, tanısı yapılandırılmış klinik görüşmesi ile doğrulanan 70 ardışık, tedavi almayan, YAB tanılı hasta ile psikiyatrik bir hastalık saptanmayan 70 sağlıklı gönüllü oluşturmaktaydı. Tanı değerlendirmesi Eksen-1 tanıları için yarı yapılandırılmış klinik görüşme formu SCID-I (structured clinical interview for DSM-4-TR) uygulanarak yapıldı. Çalışmaya kabul edilenler bilgilendirilerek onamları alınmıştır.

9 YÖNTEM: Araştırmaya dâhil olma kriterleri; yaş arasında olmak, ölçekleri doldurabilecek düzeyde okumayazma bilmek, çalışmaya katılmayı kabul etmek olarak belirlendi. Dışlama kriterleri ise nörolojik bozukluk veya mental retardasyonu bulunması, DSM-IV-TR tanı ölçütlerine göre halen şizofreni, bipolar bozukluk, psikotik bozukluk ve madde kullanım bozukluğu bulunması şeklindeydi.

10 YÖNTEM: Hastalara değerlendirme görüşmesi sonrasında sosyodemografik veri formu, Klinik değerlendirmede belirti ve düzeylerini belirlemek için; Temel inançlar ölçeği(tiö) Durum ve süreklilik kaygı envanteri(stai), Beck anksiyete ölçeği (BAÖ) kullanılmıştır.

11

12

13

14 BULGULAR: Çalışmaya katılan hasta grubunun 44 ü kadın 26 sı erkekti. Hastaların 38 i evliydi ve kontrol gruplarının cinsiyet dağılımı benzerdi. Hasta grubunun grubunun yaş ortalaması 31.2 ± 14.73, kontrol grubunun yaş ortalaması 29.53±7.26 idi (p=0.592). Hasta grubunun ortalama eğitim süresi 11.5±3.4 yıl iken, kontrol grubunun 11.7±5.7 yıldı (p= 0.670). Sonuç olarak her iki grup yaş, cinsiyet, eğitim süresi açısından benzer özelliklere sahipti.

15 BULGULAR: Hasta grubunda 51(%72) kişinin en az bir ek eksen-i tanısı vardı. Sırasıyla; Major Depresyon(n=30, %58) Sosyal Anksiyete Bozukluğu (n=14, %27), Basit Fobi (N=9, % 17), Obsesif Kompülsif Bozukluk (n=8, %15), Panik Bozukluk (n=6, %11), Distimi (n=3, %5 ) tanısı almıştır.

16 Tablo 1: Hasta ve Kontrol Grubunun BAÖ, STAI, TİO Ortalama Değerleri Açısından Karşılaştırılması Ölçekler Hasta Grubu Kontrol Grubu ortalama SD ortalama SD T Df p BAÖ * STAI-Durumluk , * STAI-Sürekli * TİÖ-Genel * TİÖ Beklenmedik Olay * TİÖ Diğer Kişiler *

17 Tablo-2 Hastaların Temel İnançlar Ölçeği ile BAÖ ve STAI Korelasyonları BAÖ STAI-S STAI-D TİÖ-Genel 0.634** 0.676** TİÖ Beklenmedik Olay 0.614** 0.659** 0.452** TİÖ Diğer Kişiler 0.621** 0.657** 0.326

18 TARTIŞMA: Endişe, belirsizlik, ve problem çözme süreciyle ilgili uyumsuz inançların aşırı endişe ve yüksek YAB belirtileri ile ilişkili olduğu bilinse de, çok az araştırma, temel inançların sürece katkılarını araştırmıştır. Kaygı ve endişenin temel inançlarla ilişkisiyle ilgili literatürde sınırlı veri bulunmaktadır.

19 TARTIŞMA: Hastalık dönemlerinde temel inanç puanları yüksek çıkması, bilişsel tedavi süreçleri sonunda bu puanların düşmesi beklenmektedir. STAI-Sürekli ile TİÖ üç ölçegi ile korelasyon çıkarken, STAI-Durumluk ile TİÖ sadece beklenmedik olay ölçeği ile korelasyon çıkması, son dönemde yapılan çalışmalarda bilişsel süreçlerle sürekli kaygının korelasyonuna vurgu yapan çalışmalarla benzer özellik göstermekteydi.

20 TARTIŞMA: Bulgularımız mevcut modellerde temel inançlar içinde bir yer olabileceğini düşündürmektedir. Bununla birlikte, temel inançların diğer bilişlerle nasıl ilişkili olduğu veya diğer bilişlerle nasıl etkileşim kurduğu konusunun iyi değerlendirilmesi gerekmektedir.

21 TARTIŞMA: Uzun süren tedavi süreçleri, tedaviye direnç ve ilaç bırakılması sonrasında sık tekrarlama olan YAB vakalarında, temel inançlar üzerinde de durularak uygulanacak olan BDT ile olumlu sonuçlar alınabilir.

22 TARTIŞMA: Çalışmamızda kullandığımız ölçeklerden TIO henüz Türkiye de geçerlilik güvenilirlik çalışması yeni yapılmakta olan bir ölçektir. Anksiyete düzeyini ölçtüğümüz ölçeklerle literatüre benzer korelasyon sonuçları vermesi, ölçeğin ülkemizde bu alanda özellikle temel inançları değerlendirmede kullanılabilecek bir ölçek olduğu kanaati oluşturmuştur.

23 TARTIŞMA: Bu çalışmanın bazı kısıtlılıkları sonuçları değerlendirirken dikkatli olmamızı gerektirir. İlk olarak çalışma kesitsel nitelikte olduğundan elde edilen verilerden neden sonuç ilişkisi çıkartılamaz. Ayrıca örneklem büyüklüğünün mütevazı olması da araştırmanın sonuçlarının istatistiksel gücünü düşürmektedir. Bir diğer kısıtlılık da düşünce hatalarının ve diğer değişkenlerin öz-bildirim ölçeklerle değerlendirilmiş olmasıdır. Örneklemin YAB için yardım arayışında olan hastalardan oluştuğundan buradaki bulgular toplumdaki tüm YAB bireylere genellenemez. Daha geniş örneklemli prospektif çalışmalarla bu bulguların doğrulanması ve geliştirilmesi yararlı olur.