Selçuk Oniversitesi Vet. Fak. Derg,tsi Özel Sayı (141-147), 1984 KONYA ZOOTEKNİ. ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MERİNOS KOYUNLARINDA ERİTROSİT GLUTASYON DEGERLERİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Determinatins f red ce rediıced glutathine levels in Knya merin sheep Dç. Dr. Leyla KALAYCIOGLU* Summary : The erythrcyte reduced glutathine levels in 91 Knya merin sheep and 10 rams f 3 years' f age were measured. They were divided int tw grups designed GSH high and GSH lw accrding t their erytlircyte GSH cncentratins. The 31, 8% f sheep were the GSH lw type and their mean GSH values was 29,76 mg/100 ml red cells and ranged between 10,14-49,78 mg/100 ml red cells, in rams the vaules f GSHh grup ranged between 13,21-29,19 mg/100 ml red cells and the mean was 20,43 mg/100 ml red cells. The ranges and the mean vaules f GSHH grups bth sheep and rams were 50-121,38 mg, mean 72,8 mg; 64,84-87,58 mg mean 79,20 mg/100 me red cells respectively. Özet : Knya ztekni araştırma. enstitüsüne ait 3 yaşında 91 adet Knya merins kyunu ile 10 adet merins kçta eritrsit GSH değerleri tayin edildi. Kyunların %31,8 inin GSW' grubuna dahil lduğu ve bunlarda eritrsit GSH değerlerinin %10,14-49,78 mg arasında ve rtalama %29,76 mg lduğu; kçlarda ise GSHh grubu değerlerinin %13,21-29,19 mg arasında, rtalama %20,43 mg lduğu tesbit edildi. Kyunlarda ve kçlarda GSHH grubu sınırları ve rtalamaları sırasıyla %50-121, 38 mg; rtalama %72,8 mg ve %64,84-87,58 mg, rtalama %79,20 mg bulundu. Giriş : Glutasyn ilk larak 1888 de De,Rey-Pailhade tarafından izle edilmiş, 1921 de Hpkins tarafından kristalize edilmiş ve 1929 da da kimyasal frmülü açıklanmış lan bir tripeptiddir. (*) Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Biykimya Bilim Dalı
142 Leyla Kalaycığlu Glutasyn; glutamik asit, sistein ve glisinden sentezlenir (12). Oksidasyn ve redüksiyn reaksiynlarında, hücre zarından amin asitlerin taşınmasında rl ynar (9). Kyun eritrsitlerinde gl u tasyn metablizmasının 3 ana safhası Tucker (12), tarafından şu şekilde şematize edilmiştir. Şema 1. ı:r: 1 I + <.9 _ tl) lf) ::r::: uı-------------lf) <.:) <-.9 c <l.j((j L L + 1- cı. + _ 1- +-' rtl E rı1 z...... -r...--- c (lj +-' +-' +uı :::J - 0 (/) '.il + cı. U De==========+============. :::J,.- :..._ t: _L <!J 2: Q L c <!ı E.:::: uı r 0... 1--,...; <ll 8 1:'1 ;!::1,.c +> 8 :>.. <ll +> ::ı bh 'O... ı-.,..., +>... <ll..., ı-.... ı-..-i 8 r./)'ı
Knya Ztelmi Araştırma Enstitüsü Merins Kyunlarında... 143 Özetle : Y- glutamil sistein Glutamat + Sistein + ATP ----------+ Y- gl u tamil sistein + sentetaz ADP+P 1 gl u tasyn Y- Glutamilsistein + Glisin + ATP-------+ Glutasyn +ADP + P 1 sentetaz Kısaltınalar : GSSG Okside glutasyn GSH Redükte glutasyn GSSG-R Glutasyn redüktaz GC-S y-glutamil sistein sentetaz GSH-S Glutasyn sentetaz Başlıca fnksiynu hücreleri ksidatif harabiyetten krumak lan glutasynun genetik yetersizliği sebebiyle, insanlarda hemlitik anemi meydana gelmesi eritrsit glutasynunun biysentezi ve metablizması üzerinde çeşitli çalışmaların yapılmasına sebep lmuştur. Kyunlarda ilk larak Smith ve Osburn (10), gl u tasyn yetersizliğini tesbit etmişler, 104 hayvanlık bir grup kyundan 3 tanesinin bariz derecede düşük GSH seviyesine sahip lduğunu ve bunun genetik larak kntrl edilen bir yetersizlik labileceğini bildirmişlerdir. Ancak çeşitli ırklarda görülen GSH yetersizliği biykimyasal yönden farklı lmakta Finnish Landrace kyunlarında GSH yetersizliğine sebep lan mutasyn, eritrsit membran sistemindeki bir bzukluk snu sisteinin hücre içine yeterli larak girernemesi (12), (Şema I, safha I) snu meydana gelirken Tasmanian Merinslarında GSH yetersizliği glutamil sistein sentetaz aktivitesinin düşüklüğüne bağlı larak (Şema I; safha II) şekillenmektedir (13). 1 Çeşitli kyun ırklarında GSH yetersizliğinin görülme ranı da farklı lmaktadır. Agar ve ark. (1), Brder Leicester, Crriedale, Drset Hrn, Pll Drset ve Merins kyunları üzerinde yaptıkları çalışmada GSH yetersizliğinin en fazla Merins kyunlarında görüldüğünü tesbit etmişlerdir. Finlandiya'nın güney ve dğusunda bulunan Fin kyunlarında GSH dağılımı incelenmiş ve güneydeki hayvanlarda yüksek GSH tipinin predminant lduğu, dğuda ise yüksek ve düşük tipler arasındaki dağılım farklarının %50,55 - %49,45 gibi çk az lduğu bulunmuştur ( 4). "
144 Leyla Kalaycığlu Agar (2), bazı çevre ve beslenme şartlarının GSH seviyesini etkilediğini bildirmiştir. Hernekadar Avustralya merinsu ve Tasmanian merinslarında (6,11), eritrsit GSH seviyeleri tayin edilmiş ise de çevre ve beslenme şartları GSH seviyesini etkilediğinden biz de rta Anadlu şartlarmda yetiştirilen Knya merinslarında eritrsit GSH değerlerini bulmak ve buna göre de daha fazla yapağı elde edilmesinde seleksiyn için ölçü labilecek değerleri tesbit etmek amacı ile bu çalışmayı yaptık. Bugün ülkemizde yılda 2.000 2.500 tn civarında yerli merins yapağısı üretildiği halde tekstil sanayiimizin yıllık yapağı ihtiyacı yaklaşık 10.000 tn kadardır. Ortalama 8.000 tn merins yapağısı her yıl dış ülkelerden ithal edilerek döviz kaybına neden lmaktadır (3). Bu nedenle araştırmamı Zin ileride yapağı verimini artırınağa yönelik bir çalışmaya ışık tutacağı ve böylece de ülkemiz eknmine katkısı lacağı kanısındayız. Materyal ve Mett Deneme materyalini Knya Ztekni Araştırma Enstitüsüne ait 3 yaşında 91 adet Knya merinsu kyun ile 10 adet merins kç teşkil etti. Agar ve ark. (1), eritrsit GSH değerlerinin kyunlarda 3-4 yaşına kadar yükseldiğini bildirmişlerdir. Bu bakımdan biz de araştırmamızı aynı yaş grubundaki bayvanlar üzerinde yaptık. Analizler heparin üzerine alınan kan numunelerinde Ellman ayıracı kullanılarak Atrshi ve Sandhlm (5) 'un tarif ettiği şekilde ve 8 saat içinde yapıldı. Cllis ve ark. (7), GSH tayinini 24 r;aat içinde tamamladıklarını bildirmişlerdir. Tucker ve ark. (13) da GSH tayini yaptıkları araştırmada kan alma ve analiz süresi arasında 12-24 saat bulunduğunu kaydetmektedirler. Snuçlar Bu knu üzerinde yapılan çalışmalarda genellikle eritrsit GSH seviyesi, yüksek lan hayvanlar GSHH şeklinde, düşük lanlar ise GSHh şeklli:ı:de gösterilmektedir (1, 2, 4). Fin kyunları üzerinde yapılan çalışmada eritrsit GSH knsantrasynu %55 ıng'nın altında lan hayvanlar GSHh, üstünde lanlar da GSHH larak sınıflandırılmışlardır (5). Tucker ve Kilgur (ll) ise 148 kyun üzerinde yaptıkları çalışmada 100 ml eritrasitte 10-50 mg GSH değerine sahip lan kyunlar GSHh, 70-125 mg GSH'a sahip lan kyunları da GSHH larak sınıflandırmışlar, %60-62 mg değerine sahip 2 kyunu da GSHH grubuna almışlardır. Biz de eritrsit glutasyn değeri %50, ıng'ın altında lan hayvanları GSHh ve %50-122 mg
Knya Ztekni Araştırma Enstitüsü Merins Kyunlarında... 145 arasında lanları ise GSHH larak sınıflandırdık Buna göre snuçlar aşağıdaki tablda özetlenmiştir. Tabl I Kyun ve kçlarda eritrsit GSH değerlerine (%mg) ait istatistik snuçlar KOYUNLAR KOÇLAR Hayvan Ortamala Sınırlar Sayısı Değer Sayısı Hayvan Ortamala Sınırlar GSHH 62 72,8±2 50-121,38 4 79,20±5,19 64,84-86,04 GSHh 29 29,76±2,46 10,14-49,78 6 20,43±2,36 13,21-29,2 Tartışma Çalışmamızda bulduğumuz rtalama değerler sırasıyla kyun ve kçlarda GSHH grubunda 72,8±2 ve 79,20±5,19, GSHh grubunda 29,76 ±2,46 ve 20,43 ±2,36 lup bu değerler Tucker ve Kilgur (ll)'un, GSHH ve GSHh için vermiş ldukları 92,2 ± 1,5 ve 27,9 ± 1,2 değerlerine yakındır. Bu araştırıcılar Tasmanya merinsu 83 kyun ile Clun FrestX Tasmanya merinsu 65 kyun üzerinde çalışmışlar ve saf merinslarm %43'ünün ve melezierin %38'inin GSHh grubuna dahil lduğunu tesbit etmişlerdir. Denemeye aldığımız kyunlarda GSHh sayısı %31.8 lup bu değer gerek saf merinslarda gerekse melezlerde tesbit edilmiş lan GSHh yüzdesinden düşüktür. Bard ve ark. (6), 227 kyunluk merins sürüsünde 51 hayvanın GSHh grubuna dahil lduğunu bildirmişlerdir. Bu çalışma ile karşılaştırıldığında ise bizim materyalimizdeki GSHh grubu yüzdesi daha yüksektir. Fin kyunlarmda yapılan çalışmada güney Finlandiya'da %61 GSHH grubu kyun mevt iken dğuda bu ran %50 lmaktadır. Eritrsit GSH değerleri ile bir çk verim özellikleri arasmda bir ilgi bulunması bu knudaki çalışmaların eknmik yönden ağırlık kazanmasını sağlamıştır. Atrshi ve Sandhlm (5), Fin kyunlarmda eritrsit GSH değerleri ile süt verimi arasındaki ilgiyi incelemişler ve GSHH grubundaki kyunlarda süt veriminin daha yüksek lduğunu bildirmişlerdir.
Leyla Kalaycığlu Yine Fin kytinlarinda eritrsit GSH seviyeleri ile üreıtıe perfrmansı, canlı ağırlık artı ı, yapağı verimi, kuzu ölümleri, dğan kuzu sayıları arasındaki ilgi incelenmiş ve GSHH grubundaki kyunlardan dğan kuzu sayısının GSHh grubuna nazaran daha fazla lduğu ve dğum sırasında kuzu ölümlerinin GS1:IH seviyesine sahip kyunlarda yapağı bliyürne hızının yüksek lduğunu bildirmiler ve düşük GSH geni için yapılacak bir seleksiynun kyunlarda yapağı verimini de artıracağını bildirmişler dir. GSHH ve GSHh gruplarında yapılan genetik çalışmalar GSHH için lan genin dminant lduğunu göstermiştir. GSHH 7 kç ile GSHH 100 kyundan: 72rGSHH ve 28 GSHh yavru, 2 GSHh kç Ve 67 GSHH kyun dan: 36 GSHH ve 31 GSHh yavru, 8 GSHH kç ve 23 GSHh kyundan: 9 GSHH ve 14 GSHh yavru elde edilmiştir. 1 GSHh kç ve 12 GSHh kyun dan ise 12 GSHh yavru dğmuştur (6). Snuç larak gerek bu çalışınalar gerekse GSHH ve GSHh gruplarının değerlerini tesbit ettiğimiz çalışmamız ışığında yapılacak bit seleksi yn çalışınasının snuçlarına göre Knya Merinslarında yapağ! verimi nin arttırılmasının rnüınkün lacağı kanısındayız. Teşekkür Deneme materyalinin temininde yardımlarını esirgemeyen Knya Zbötekni A1 aştırma Enstitüsü Müdürü Hayati Ysunkaya'ya teşekkür ed?tiz. LiTERATÜR '" 1. Agar, N.. s., Rberts, J. and Evans; J. V. (1972): Erythrcyte Gutathine Plymrphism in sheep. Aust. J. bil. Sci. 25, 619-626. 2. Agar, N. S. (1975): Glutathine plymrphism in the sheep red bld celhr. Miniraview. Int. J. Bichem. 6, 843-852. " 3. AnnÖn. (19a4): Türkiye yapağı ve tiftik annim şirketi. Merins prö. jesi hazitliğı. 4. Atrshi, F. (1979): Phentypic and genetic assciatin between prductin/reprductin traits and bld histchemical plymrphic tiharacters in Firm sheep. Thesis. 5. Atrshi, F. and Sandhlın, M. (1982): Red bld cell glutathine as a marker r milk prductin in Finn sheep. Res. vet. Sci. 33, 256-259. 6. Bt:trd, P. G., Rberts; J. and Evans, J. V. (1974): The genetic cntrl