Ticaret Hukuku 2. Kısım Ders Notları Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR 1
Tacir Yardımcıları Ticari hayatın kapsamının günümüzde gittikçe genişlemesi, ekonomik ve ticari rekabetin artması, işletmelerin kapasitelerini rekabete uyum sağlayabilmek için artırmaları tacirlerin ticari işletmelerini tek başlarına idare etmelerini imkansız hale getirmiştir. Bu nedenle tacir, ticari işletmesiyle ilgili faaliyetleri yürütürken, başka kişilerin (tacir yardımcıları) emek ve mesailerinden de yararlanır. Bu kişilere tacir yardımcıları adı verilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 2
Bağımlı Tacir Yardımcıları Bunlar tacirin emir ve talimatları doğrultusunda çalışır. Bazılarının temsil yetkisi vardır. Bazılarının yoktur. Tacirle aralarındaki ilişki genellikle iş veya vekalet sözleşmeleridir. Bağımsız Tacir Yardımcıları Bunlar tacirden emir ve talimat almazlar ve tacirin nezareti altında değillerdir. Çoğu zaman kendilerine ait bir iş yerleri vardır ve kendileri de tacirdir. çalışma saat ve usullerini kendileri belirlerler. Tam bağımsız değiller sadece kısmi bağımsızlık vardır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 3
Bağımlı Tacir Yardımcıları Bağımsız Tacir Yardımcıları Ticari mümessil (Temsilci) Tellal(Simsar) Ticari Vekil Komisyoncu Pazarlamacı Acente Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 4
Bağımlı Tacir Yardımcıları 1.) Ticari Mümessil (Temsilci) Ticari temsilci, işletme sahibinin, ticari işletmeyi yönetmek ve işletmeye ilişkin işlemlerde ticaret unvanı altında, ticari temsil yetkisi ile kendisini temsil etmek üzere, açıkça ya da örtülü olarak yetki verdiği kişidir. Ticari mümessil, işletmenin işlerini idare etmek ve işletmeyle ilgili hukuki işlemleri ticaret ünvanına vekaleten veya benzeri bir kelimeyi ekleyerek müvekkil yerine imza atmak suretiyle yapmaya yetkili kılınan kişi olarak tanımlanabilir Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 5
Bu ifade yanıltıcıdır. Zira, ticari mümessil hiç bir şekilde müessesenin imzasını kullanamaz; kendi imzasını, işlemi, işletme sahibini temsilen yaptığını gösteren bir ibareyi (vekaleten gibi) kullanarak atar. İşletme sahibi, ticari temsilcilik yetkisi verildiğini ticaret siciline tescil ettirmek zorundadır; ancak ticari işletme sahibinin ticari temsilcinin fiillerinden sorumluluğu, tescilin yapılmış olmasına bağlı değildir. Temsil sadece bildirici etkiye sahiptir. Atandığı andan itibaren ticari temsilci sıfatını kazanır ve tescilden önce yapılan işlemlerde geçerlidir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 6
Ticari mümessil, bir işletmenin işlerini idare etmek üzere atanır. İşletmenin, mutlaka bir ticari işletme niteliğinde olmasına gerek yoktur. Esnaf işletmesi içinde ticari mümessil atanabilir; ancak bu halde durumun ticaret siciline kaydı zorunludur. Ticari mümessil olarak atanacak kişinin tam ehliyetli olması gerekmez; temyiz kudretine sahip olması yeter. Devlet memuru, ticari mümessil olarak faaliyet gösteremez. Yine sadece gerçek kişiler ticari temsilci olarak atanabilirler. Tüzel kişilikler ticari temsilci olarak atanamazlar. Ticari temsilci oldukça geniş yetkilere sahip kılınmıştır. Tacirin yaptığı tüm işlemleri hemen hemen yapma yetkisine sahiptir. Bu nedenle tacir ancak güvendiği kişileri ticari temsilci olarak atayabilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 7
Ticari temsilci atama yetkisi kime aittir? Ticari temsilci atama yetkisi işletme sahibine aittir. Tüzel kişi tacirlere ticari temsilci atama yetkisi, tüzel kişi tacirin yetkili organına aittir. Kollektif şirketlerde tüm ortakların ittifakı ile Komandit şirketlerde komandite ortakların ittifakı Anonim şirketlerde yönetim kurulu kararı Limited şirketlerde ortaklar genel kurulu kararı Ticari işletme küçük ve kısıtlıya ait ise? Ticari temsilci veli yada vasi tarafından atanır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 8
Ticari Temsilcinin Temsil Yetkisinin Kapsamı Ticari temsilci, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı, işletme sahibi adına kambiyo taahhüdünde bulunmaya ve onun adına işletmenin amacına giren her türlü işlemleri yapmaya yetkili sayılır. Ticari temsilci, açıkça yetkili kılınmadıkça, taşınmazları devredemez veya bir hak ile sınırlandıramaz. Ticari temsilci açıkça yetkili kılınmadıkça, taşınmazları devredemez veya bir hak ile sınırlandırılamaz. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 9
Yapabileceği işlemler Ticari mümessil, işletmede çalışacak işçiler ile hizmet sözleşmeleri yapabilir; bu sözleşmeleri feshedebilir; hammadde satın alabilir; üretilen malların satımı konusunda sözleşmeler yapabilir. Ticari mümessil, işletmenin faaliyeti bakımından gerekli olan menkul, gayrimenkul malların kiralanması için sözleşmeler de yapabilirler; işletmeye dahil gayri menkulleri kiraya verebilirler ve bu kira sözleşmelerini tapuya şerh ettirebilirler. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 10
Gayrimenkul satın alabilir. Şube açabilir ve işletme merkezinin bulunduğu yeri değiştirebilir. Yetkileri ticari mümessile oranla daha sınırlı olan bir ticari vekil atayabilir. Tacir adına bono, poliçe, çek düzenleyebilir. Kredi (borç) alabilir. Bir başka kişinin borcu için, tacir adına kefalet verebilir. İşletme sahibini mahkemelerde temsil edebilir. Ticari mümessilin sahip olduğu temsil yetkisini kötüye kullandığı hallerde kendisiyle işlem yapılan üçüncü kişi iyiniyetli ise, yapılan işlem taciri bağlar. Tersi durumda ise bağlamaz. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 11
Yapamayacağı İşlemler Ticari mümessil, işletmenin ortadan kalkmasına, tasfiye olunmasına yol açabilecek işlemleri yapamaz. Özel olarak yetki verilmedikçe işletmeyi devredemez; müvekkili tacirin iflasını isteyemez. Ticari mümessil, ticari işletmeyi işleten tacirin hukuki yapısı ile ilgili temel değişiklikleri de yapmaya yetkili değildir. Örneğin; bir gerçek kişi tacir tarafından işletilen işletmeye ortak kabul edilemez; tüzel kişi tacirlerde tür değişikliği yapamaz; mevcut ortaklardan birini şirketten çıkaramayacağı gibi şirketin feshini de isteyemez. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 12
Gayrimenkulleri devredemez, bunlar üzerinde üçüncü kişiler lehine sınırlı ayni haklar tesis edemez. Gayrimenkullere ilişkin satış vaadi de yapamaz. Ancak gayrimenkul alım satımıyla uğraşan bir işletmeye atanan ticari mümessilin, gayrimenkuller üzerinde işlem yapabilmesi için kendisine özel yetki verilmesine gerek yoktur. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 13
Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması Temsil yetkisi, bir şubenin işleriyle sınırlandırılabilir. Temsil yetkisi, birden çok kişinin birlikte imza atmaları koşuluyla da sınırlandırılabilir. Bu durumda, diğerlerinin katılımı olmaksızın temsilcilerden birinin imza atmış olması, işletme sahibini bağlamaz. Temsil yetkisine ilişkin yukarıdaki sınırlamalar, ticaret siciline tescil edilmedikçe, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı hüküm doğurmaz. Temsil yetkisine ilişkin diğer sınırlamalar, tescil edilmiş olsalar bile, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 14
Şube İşlemleri İle Sınırlandırma Ticari temsilcinin temsil yetkisi, belirli şubelerle sınırlandırılabilir. Tacir böyle bir sınırlandırma getirmişse, ticari temsilcinin diğer şubelerle ilgili olarak yaptığı işlemlerden dolayı tacirin sorumluluğu olmaz. Ticari temsilci, böyle bir sınırlandırma söz konusu olduğunda ancak yetkilendirildiği şube ile işlemleri yapabilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 15
Birlikte Temsil Kaydı İle Sınırlama Yapılan bir işlem ancak yetkilendirilen birden fazla kişinin birlikte imza atması ile geçerli olacağının, yalnız bir kişinin imzası ile yapılan işlemin işletme sahibini bağlamayacağının kararlaştırıldığı durumlarda birlikte temsil kaydı ile sınırlandırma söz konusu olur. İşletme sahibi birden fazla temsilci tayin edebilir ve bu durumda kural olarak ticari temsilcilerin her birinin temsil yetkisi vardır. Ancak işletme sahibi ticari temsilcilerin hata yapmasını engellemek için ve kötü niyetle hareket etmelerini bertaraf etmek için ticari temsilcilerin yetkilerini birlikte temsil yetkisi ile sınırlandırabilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 16
Birlikte temsil yetkisinin söz konusu olduğu durumda temsilcilerin tek başlarına attıkları imza hükümsüzdür. Yetkisiz hüküm söz konusu olur ve işletme sahibini bağlamaz. Birlikte temsil sınırlaması sadece aktif temsilde söz konusudur. Pasif temsillerde birlikte temsil yetkisinden söz edilemez. Örneğin işletme sahibine yapılan temerrüt ihtarının kabul edilmesinde birlikte temsil yetkisinin geçerli olması mümkün değildir. Sadece biride kabul edebilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 17
Hem şube işlemleri ile sınırlama hem de birlikte temsil kaydı ile sınırlama iyi niyetli 3. kişilere karşı geçerli olabilmesi için ticaret siciline tescil ve ilan ettirilmesi gerekmektedir. Temsil yetkisinin hem şube işlemleri ile hem de birlikte temsil yetkisi ile sınırlandırılması dışında konu, kişi, miktar, süre yönlerinden de sınırlandırılması mümkündür. Anacak bu tür sınırlandırmalar ticaret siciline tescil ve ilan ettirilseler dahi iyi niyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 18
Temsil Yetkisinin Sona Ermesi 1. Azil ve istifa 2. Ölüm, medeni hakları kullanma ehliyetinin kaybı 3. İflas 4. Ticari temsilcinin hacir altına alınması ve ölüm 5. Ticari işletmenin devir ve tasfiyesi Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 19
1. Azil ve İstifa Güvene dayalı ticari temsilcilik ilkesi, işletme sahibi (müvekkil) tarafından nasıl yetkilendirilebiliyorsa her zaman sona erdirilebilir. İşletme sahibinin azil yetkisini kullanması, ticari mümessilin, müvekkili ile arasındaki iç ilişkileri düzenleyen sözleşmelerin (vekalet, hizmet, şirket gibi) sona ermesine neden olmaz. Örneğin; azla rağmen ticari mümessilin, müvekkilinden ücret talep etmesi mümkündür. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 20
Tacir azil yetkisinden önceden feragat edemez. Tacir ticari temsilciyi her zaman azledebileceği gibi, ticari temsilcide her zaman istifa hakkına sahiptir. Anacak işletmeyi büyük bir zarara uğratacak zamanda yapılmamalıdır. Aksi taktirde zararı karşılamakla yükümlüdür. Örneğin büyük bir projeyi devam ettirirken yarıda istifa etmemelidir. Temsil yetkisinin verildiği ticaret siciline tescil edilmemiş olsa bile, sona erdiği tescil edilir. Temsil yetkisinin sona erdiği ticaret siciline tescil ve ilan edilmediği sürece, bu yetki iyiniyetli üçüncü kişiler için geçerliliğini korur. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 21
2. Ölüm, Medeni Hakları Kullanma Ehliyetinin Kaybı İşletme sahibinin ölümünün ve medeni hakları kullanma ehliyetini kaybetmesinin, ticari mümessilin yetkisini sona erdirmez. Ancak, mirasçı veya vasi, ticari mümessili sonradan azledebilir. Fiil ehliyetini kaybetmesi ya da ölmesi ticari temsilcinin yetkilerini sona erdirmez. Bu hüküm işletme işletmenin devamlılığı ve sürekliliğini sağlamak içindir. Bu hükmün aksinin de düzenlenmesi mükündür. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 22
3. İflas Tacirin iflası ile birlikte ticari işletmede dahil tüm malvarlığı üzerindeki karar yetkileri gittiği için ticari temsilcinin yetkisi de sona erer. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 23
4. Ticari temsilcinin hacir altına alınması ve ölüm Temyiz kudretine sahip olan ticari mümessilin hacir altına alınmasını gerektiren nedenlerin ortaya çıkmış olması, ticari mümessilin temsil yetkisinin son bulmasına yol açmaz. Zira, temyiz kudretine sahip olması yeterlidir. Ancak işletme sahibi hacir altına alınan ticari temsilciyi azledebilir. Ticari temsilcinin ölümü durumunda doğal olarak görevi de sona erer. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 24
5. Ticari İşletmenin Devir ve Tasfiyesi İşletmenin devri, kişisel güvene dayanan ticari mümessillik ilişkisine de son verir. Ticari mümessilliğin son bulmasının tescil ve ilanı gerekir. İşletmenin tasfiye haline girmesi de, mümessilin temsil yetkisine son verir. İşletmenin bir tüzel kişi tarafından işletildiği hallerde, tüzel kişinin fesholunarak tasviyeye girmesi de, ticari mümessilik yetkisini sona erdirir. Bu durum, BK 452 uyarınca tescil ve ilan edilmelidir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 25
Ticari Vekil Ticari vekil, bir ticari işletme sahibinin, kendisine ticari temsilcilik yetkisi vermeksizin, işletmesini yönetmek veya işletmesinin bazı işlerini yürütmek için yetkilendirdiği kişidir. Bu yetki, işletmenin alışılmış bütün işlemlerini kapsar. Ancak, ticari vekil açıkça yetkili kılınmadıkça, ödünç olarak para veya benzerlerini alamaz, kambiyo taahhüdünde bulunamaz, dava açamaz ve açılmış davayı takip edemez. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 26
Ticari vekiller ikiye ayrılır 1. Genel yetkili ticari vekil İşletmenin tüm olağan işleri için yetkilendirilip atanan kişileridir. 2. Özel yetkili vekil İşletmenin belirli bazı işlerini görmesi için yetkilendirilip atanan kişilerdir. Bu anlamda, fabrika müdürü, genel yetkili ticari vekil; otel resepsiyonunda çalışan kişi ile işletmenin satın alma işlerine bakan görevlisi ise, özel yetkili ticari vekil konumundadır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 27
Ticari Vekilin Atanması Ticari vekiller, tacir veya ticari mümessil tarafından atanır. Herhangi bir şekle bağlı olmayan bu atama, açık şekilde olabileceği gibi zımnen de olabilir. Ticari vekil, ancak bir ticari işletme için atanabilir. Ticari vekilin atanması, ticaret siciline tescil ve ilan olunamaz. Buna rağmen, tescil ve ilan yapılmışsa, bu tescil hukuki sonuç doğurmaz. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 28
Ticari Vekilin Görevinin Sona Ermesi Azil İstifa Ticari vekilin ölümü ya da fiil ehliyetini kaybetmesi Tacirin iflası Ticari işletmenin devri yada tasfiyesi durumunda sona erer. Atanması için ticaret siciline tescil ve ilanı şart olmadığı için görevden alınması da tescil ve ilan gerektirmez. 3.kişilere ise faks, mektup veya ilan yoluyla duyurulur. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 29
Özel Yetkili Ticari Vekil (Satış Temsilcisi) Toptan, yarı toptan veya perakende satışlarla uğraşan ticari işletmelerin görevli veya hizmetlileri, o ticari işletme içinde, müşterilerin kolaylıkla görebilecekleri bir yerde ve kolayca okuyabilecekleri bir biçimde, yazıyla aksine duyuru yapılmış olmadıkça, aşağıdaki işlemler için yetkilidirler: Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 30
1. Ticari işletmenin alışılmış bütün satış işlemlerini yapmak. 2. Yetkili oldukları işlemler hakkında faturaları imzalamak. 3. Ticari işletmenin alışılmış işlemlerinden doğan borçların ifa edilmesine veya bunların hiç ya da gereği gibi ifa edilmemesine ilişkin ihtar veya diğer açıklamaları işletme sahibi adına yapmak; bu nitelikteki ihtar veya diğer açıklamaları, özellikle alışılmış işlem dolayısıyla teslim edilmiş mallara ilişkin ayıp bildirimlerini ticari işletme adına kabul etmek. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 31
Pazarlamacı Pazarlamacı, aslında ticari vekilin bir türüdür. Anacak bazı özelliklerden dolayı kanunda ayrı bir maddede düzenlenmiştir. Pazarlamacılık sözleşmesi, pazarlamacının sürekli olarak, bir ticari işletme sahibi işveren hesabına ve işletmesinin dışında, her türlü işlemin yapılmasına aracılık etmeyi veya yazılı anlaşma varsa, bu anlaşmada belirtilen işlemleri yapmayı, işletme sahibi işverenin de buna karşılık ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 32
Pazarlamacı, işveren hesabına ve işletmenin merkezi dışındaki yerlerde tacir adına işlemlerin yapılmasına aracılık etmek, yazılı anlaşma varsa bu anlaşmada yazılı işlemleri yapmak hususunda yetkili tacir yardımcısıdır. Pazarlamacılık görevlendirilmesi pazarlamacı ile işletme sahibi arasında yapılan pazarlamacılık sözleşmesi ile olur. Pazarlamacılık sözleşmesi kural olarak yazılı yapılır. Pazarlamacılar işletme merkezi dışında görev yapacakları için kendilerine yetkili olduklarını gösteren yazılı bir belge (yetki belgesi) tacir tarafından verilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 33
Pazarlamacının yetkileri Aksine yazılı anlaşma olmadıkça pazarlamacı, sadece işlemlere aracılık etmeye yetkilidir. Pazarlamacı, işlem yapmaya yetkili kılınmışsa yetkisi, bu işlerin icrası için gereken bütün olağan hukuki işlem ve fiilleri kapsar; özel yetki verilmedikçe müşterilerden tahsilat yapamaz ve ödeme günlerini değiştiremez. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 34
Pazarlamacının Yükümlülükleri kendisine verilen talimata uygun olarak müşterileri ziyaret etmek işverenin izni olmadıkça, kendisi veya üçüncü kişiler hesabına işlem yapamaz, aracılık edemez işlem yapmaya yetkiliyse, talimatta öngörülen fiyatlara ve diğer işlem koşullarına uymak zorundadır; işveren razı olmadıkça, bunlarda değişiklik yapamaz pazarlama faaliyetleri ile ilgili olarak düzenli biçimde ayrıntılı bilgi vermek, aldığı siparişleri işverene derhâl ulaştımak müşteri çevresini ilgilendiren önemli olayları bildirmekle yükümlüdür. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 35
Pazarlamacının Garanti Borcu Pazarlamacının, müşterilerin ödememelerinden veya diğer yükümlülüklerini ifa etmemelerinden sorumlu olacağına ya da alacağın tahsili için yapılacak masrafları tamamen veya kısmen karşılayacağına ilişkin anlaşmalar, kesin olarak hükümsüzdür. Pazarlamacı, kendi müşteri çevresiyle işlem yapıyorsa, müşterilerin borçlarını ifa etmemesi durumunda, işverenin her bir işlemde uğrayacağı zararın dörtte birini geçmemek üzere karşılamayı, uygun bir ek komisyon kararlaştırılması koşuluyla yazılı olarak üstlenebilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 36
Sigorta sözleşmelerinde aracılık yapan pazarlamacılar, bir primin tamamının veya bir kısmının ödenmemesi sebebiyle, bunun tahsili için dava veya icra takibi yoluna başvurulması durumunda, bu amaçla yapılacak masrafların en çok yarısını karşılayacaklarını, yazılı olarak üstlenebilirler. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 37
Pazarlamacının Hakları 1. Ücret talep hakkı 2. Pazarlama faaliyetinin engellenmesi durumunda ücret talep hakkı 3. Harcama(masrafları)talep hakkı 4. Hapis hakkı 5. Pazarlamacının tekel hakkı Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 38
Ücret Talep Hakkı İşveren, pazarlamacıya sadece belirli bir miktardan veya bu miktarla birlikte komisyondan oluşan bir ücret ödemekle yükümlüdür. Ücretin tamamının veya önemli kısmının komisyondan oluşacağına ilişkin yazılı anlaşma, kararlaştırılan komisyonun, pazarlamacının faaliyetinin uygun karşılığını oluşturması koşuluyla geçerlidir. Deneme süresi için ödenecek ücret, serbestçe kararlaştırılabilir. Ancak, deneme süresi iki ayı geçemez. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 39
Komisyon Pazarlamacı, belirli bir pazarlama alanı veya belirli bir müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi sadece kendisine verilmişse, kendisinin veya işverenin bu alan veya çevrede yaptığı bütün işlerde kararlaştırılmış ya da alışılmış olan komisyonun ödenmesini isteyebilir. Belirli bir pazarlama alanı veya belirli müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi pazarlamacıyla birlikte başkalarına da verilmişse pazarlamacıya, sadece kendisinin aracılık ettiği veya bizzat yaptığı işler için komisyon ödenir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 40
Pazarlama faaliyetinin engellenmesi Pazarlamacının pazarlama işlerini yürütmesi, kendi kusuru olmaksızın imkânsız hâle gelir ve sözleşme veya kanun gereği bu hâlde bile kendisine ücret ödenmesi gerekirse ücret, sabit ücrete ve komisyonun kaybı sebebiyle ödenebilecek uygun tazminata göre belirlenir. Ancak komisyon, ücretin beşte birinden az ise, komisyon kaybı sebebiyle tazminat ödenmeyeceği yazılı olarak kararlaştırılabilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 41
Pazarlamacı, pazarlama işlerini kendi kusuru olmaksızın yürütme imkânını bulamamasına karşın ücretinin tamamını almışsa, işverenin istemi üzerine, kendisinin yapabileceği ve kendisinden beklenebilecek işleri onun işletmesinde yapmakla yükümlüdür. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 42
Masrafları Talep Hakkı Pazarlamacı, aynı zamanda birden fazla işveren hesabına faaliyette bulunuyorsa, aksi yazılı şekilde kararlaştırılmadıkça, her işveren, pazarlamacının harcamalarına eşit olarak katılmakla yükümlüdür. Harcamaların tamamen veya kısmen sabit ücrete veya komisyona dâhil edilmesine ilişkin anlaşmalar kesin olarak hükümsüzdür. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 43
Hapis Hakkı Pazarlamacılık ilişkisinden doğan muaccel alacaklar ile işverenin ödeme güçsüzlüğüne düşmesi durumunda, henüz muaccel olmayan alacakların güvence altına alınması için pazarlamacı, taşınırlar, kıymetli evrak ve tahsil yetkisine dayanarak müşterilerden almış olduğu paralar üzerinde hapis hakkına sahiptir. Pazarlamacı, araç ve taşıma belgelerini, fiyat tarifelerini, müşterilerle ilgili kayıtlar ile diğer belgeleri alıkoyamaz. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 44
Tekel Hakkı Pazarlamacıya belirli bir pazarlama alanında veya belirli bir müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi verilmiş ve aksine yazılı anlaşma da yapılmamışsa işveren, başkalarına aynı alan veya çevrede faaliyette bulunma yetkisi veremez; ancak, kendisi üçüncü kişilerle işlem yapabilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 45
Görevinin Sona Ermesi Pazarlamacılık sözleşmesinde belirli bir süre öngörülmüş ve bu süre dolmuşsa Sözleşmede öngörülen sona erme nedenlerinden birisinin gerçekleşmesiyle İş sahibinin iflası ile Komisyon, sabit ücretin en az beşte birini oluşturuyor ve önemli mevsimlik dalgalanmalardan etkileniyorsa işveren, bir önceki mevsimin sona ermesinden beri kendisiyle çalışmaya devam eden pazarlamacının sözleşmesini, yeni mevsim sırasında iki aylık fesih süresine uyarak feshedebilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 46
Aynı koşullar altında pazarlamacı da, kendisini bir önceki mevsim sonuna kadar çalıştırmış ve bundan sonra da çalıştırmaya devam eden işverene karşı, bir sonraki mevsimin başlamasına kadar olan dönemde, iki aylık fesih süresine uyarak sözleşmeyi feshedebilir. Pazarlamacının ölümü veya temyiz kudretini kaybetmesi ile Taraflardan birisin tarafından haklı sebeplerin olması durumunda Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 47
Pazarlamacının Görevinin Sona Ermesinin Sonuçları Sözleşmenin sona ermesi hâlinde, pazarlamacının bizzat yaptığı veya yapılmasına aracılık ettiği bütün işlemler ile kabul ve yerine getirme zamanına bakılmaksızın, sözleşmenin sona ermesine kadar işverene iletilen bütün siparişler için komisyon ödenir. Sözleşmenin sona ermesi hâlinde pazarlamacı, pazarlamacılık faaliyetinde bulunması için kendisine verilen örnek ve modelleri, fiyat tarifelerini, müşterilerle ilgili kayıtları ve diğer belgeleri işverene geri vermekle yükümlüdür. Ancak, pazarlamacının hapis hakkı saklıdır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 48
Pazarlamacının atanması ticaret siciline tescil ve ilan edilmediğinden görevden alınması da ticaret siciline tescil ve ilanı gerekmez. Bununla birlikte iyi niyetli üçüncü kişilerin korunması için, pazarlamacının görevden alındığının 3. kişilere mektup, faks, mail ve ihtar yolları ile duyurulması ve kendisini yetki belgesi geri alınması gerekir. Aksi halde 3. kişilerin haberi yoksa ve yetki belgesi hala bulunuyorsa bundan tacir sorumlu olur. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 49
Bağımsız Tacir Yardımcıları Simsar Acente Komisyoncu Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 50
Simsar 6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu nda ayrıntılı şekilde düzenlenen ticari işler tellallığı 6103 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu nda düzenlenmemiştir. Bunun yerine Borçlar Kanunu nda düzenlenmiştir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 51
Simsarlık Sözleşmesi Simsarlık sözleşmesi, simsarın taraflar arasında bir sözleşme kurulması imkânının hazırlanmasını veya kurulmasına aracılık etmeyi üstlendiği ve bu sözleşmenin kurulması hâlinde ücrete hak kazandığı sözleşmedir. Bu sözleşme sonunda ücrete hak kazanan kişiye de simsar (Tellal) denir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 52
Simsarın Özellikleri Simsar taraflardan bağımsızdır. Simsar ile tacir arasındaki ilişki süreklilik arz etmez. Bir veya birkaç işle sınırlıdır. (sürekli olursa acente kapsamına girer.) Simsar bu işi meslek edinmiş olmalı ve sürekli yapmalıdır. Simsarlık sözleşmesine, kural olarak vekâlete ilişkin hükümler uygulanır. Taşınmazlar konusundaki simsarlık sözleşmesi, yazılı şekilde yapılmadıkça geçerli olmaz. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 53
Simsarın Yükümlülükleri Müvekkilin menfaatlerini korumak Aracılık faaliyetlerini iyi niyet ilkesine göre yapmak Dürüstlük ilkesine uymak Basiretli biri gibi davranmak Sadakat ilkesine uymak Müvekkile ait iş sırlarını saklamak Tarafsız davranmak Simsar Yükümlülüklerini Yerine Getirmez ise; Simsar yükümlülüklerini yerine getirmez ise ücrete ve yaptığı giderlere ilişkin haklarını kaybedeceği gibi varsa müvekkilin diğer zararlarını ödemek zorunda kalır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 54
Simsarın Hakları 1. Ücret Talep Etmek 2. Masraf Talep Etme Ücret Talep Etme Simsar, ancak yaptığı faaliyet sonucunda sözleşme kurulursa ücrete hak kazanır. Simsarın faaliyeti sonucunda kurulan sözleşme geciktirici koşula bağlanmışsa ücret, koşulun gerçekleşmesi hâlinde ödenir. Simsarlık sözleşmesinde simsarın yapacağı giderlerin kendisine ödeneceği kararlaştırılmışsa, simsarın faaliyeti sözleşmenin kurulmasıyla sonuçlanmamış olsa bile giderleri ödenir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 55
Ücretin Belirlenmesi Ücret, belirlenmemişse tarifeye, tarife yoksa teamüle göre ödenir. Sözleşmede ücret belirlenmiş ise o ücret ödenir. Sözleşmede aşırı bir ücret kararlaştırılmışsa, borçlunun istemi üzerine, bu ücret hâkim tarafından hakkaniyete uygun olarak indirilebilir. Simsarın ücret haklarını kaybetmesi Simsar, üstlendiği borcuna aykırı davranarak diğer tarafın menfaatine hareket eder veya dürüstlük kurallarına aykırı olarak diğer taraftan ücret sözü alırsa, ücrete ve yaptığı giderlere ilişkin haklarını kaybeder. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 56
2. Masraf Talep Etme Simsarlık sözleşmesinde simsarın yapacağı giderlerin kendisine ödeneceği kararlaştırılmışsa, simsarın faaliyeti sözleşmenin kurulmasıyla sonuçlanmamış olsa bile giderleri ödenir. Kural olarak simsar, yapmış olduğu aracılık masraflarının ödenmesini isteyemez; bu masraflar simsarlık ücretinden karşılanır. Ancak simsarlık sözleşmesinde, masrafların müvekkil tarafından ayrıca ödeneceği kararlaştırılmışsa, işlem tamamlanmasa bile simsar masarafları talep eder. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 57
Simsarlığın Sona Ermesi Müvekkilin simsarı azletmesi Simsarın istifa etmesi Taraflardan birinin ölümü yada fiil ehliyetini kaybetmesi Aracılık faaliyetinin sona ermesi Taraflardan birinin iflası Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 58
ACENTE Tacir işletmesinin müşteri çevresini genişletebilmesi, Pazar payını artırabilmesi, işletme dışındaki başka yerlerde de faaliyette bulunabilmesinin yollarından biriside acentecilik müessesinden yararlanmasıdır. Ticari mümessil, ticari vekil, satış memuru veya işletmenin çalışanı gibi işletmeye bağlı bir hukuki konuma sahip olmaksızın, bir sözleşmeye dayanarak, belirli bir yer veya bölge içinde sürekli olarak ticari bir işletmeyi ilgilendiren sözleşmelerde aracılık etmeyi veya bunları o tacir adına yapmayı meslek edinen kimseye acente denir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 59
Tacirle acente arasındaki ilişki acentecilik sözleşmesidir. Acentecilik sözleşmesi herhangi bir şekle tabi olmasa da hukuki ispat açısından yazılı yapılması gerekmektedir. Özel ve yazılı bir yetki almadan acente, müvekkili adına sözleşme yapmaya yetkili değildir. Acentelere müvekkilleri adına sözleşme yapma yetkisi veren belgelerin, acente tarafından tescil ve ilan ettirilmesi zorunludur. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 60
Acentenin Özellikleri Acente tacirin bağısız yardımcılarındandır. çalışma saat ve usullerini kendileri belirler. Çoğu zaman kendilerine ait bir işletme vardır. Genellikle tacir sıfatına sahiptirler. Tacirden bağımsızdırlar ancak sözleşmelerle ilgili talimat verebilirler. Acente belirli bir yerde daima faaliyette bulunur. Acenteyi simsarlıktan ayıran en önemli özellik budur. Acente aracılık faaliyetini meslek edinmiştir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 61
Acente ya bir ticari işletmeyi ilgilendiren sözleşmelere aracılık eder (aracı acente) ya da sözleşmeleri tacir adına yapar (akit yapan acente) Acentenin sözleşmeleri tacir adına yaptığı yani akit yapan acentelerin temsil yetkisi vardır. Ancak aracı acenteler ise temsil yetkisi yok tıpkı simsar gibi hareket eder. Müvekkil tacir ile sözleşme yapacak kişileri bulur ve sözleşme yapılmasına aracılık eder. Simsardan farkı ise tacir ile aralarındaki ilişkinin sürekli olmasıdır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 62
Acentenin Borçları 1. Müvekkilin işlerini görme ve menfaatlerini koruma borcu 2. Müvekkiline bilgi verme borcu 3. Müvekkilin verdiği talimatlara uyma borcu 4. Acentenin önleyici tedbirler alma borcu 5. Müvekkiline ait parayı zamanında ödeme borcu 6. Acentenin rekabet etmeme borcu Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 63
Müvekkilin işlerini görme ve menfaatlerini koruma borcu Acente, sözleşme uyarınca kendisine bırakılan bölge ve ticaret dalı içinde, müvekkilinin işlerini görmekle ve menfaatlerini korumakla yükümlüdür. Acente, kusursuz olduğunu ispat etmediği takdirde özellikle, müvekkili hesabına saklamakta olduğu malın veya eşyanın uğradığı hasarlardan sorumludur. Acenteler kural olarak belirli bir sürede belirli bir sayıda sözleşmeye aracılık etmek gibi bir mükellefiyeti yoktur. Anaca sözleşme ile bunu aksi kararlaştırılabilir ve belirli bir sürede ve sayıda sözleşmeye aracılık etmesi kararlaştırılabilir. Uygulamada buna kota denmektedir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 64
Müvekkiline Bilgi Verme Borcu Acente, üçüncü kişilerin kabule yetkili olduğu beyanlarını, bölgesindeki piyasanın ve müşterilerin finansal durumunu, şartlarını, bunlarda meydana gelen değişiklikleri ve yapılan işlemlere ilişkin olarak müvekkilini ilgilendiren bütün hususları ona zamanında bildirmek zorundadır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 65
Müvekkilin verdiği talimatlara uyma Acente, müvekkilin açık talimatı olmayan konularda, emir alıncaya kadar işlemi geciktirebilir. Ancak, işin acele nitelik taşıması nedeniyle durum müvekkilinden talimat almaya müsait olmazsa veya acente en yararlı şartlar çerçevesinde harekete yetkiliyse, basiretli bir tacir gibi kendi görüşüne göre işlemi yapar. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 66
Acentenin Önleyici Tedbirler Alma Borcu Acente, müvekkili hesabına teslim aldığı eşyanın taşınma sırasında hasara uğradığına dair belirtiler varsa, müvekkilinin taşıyıcıya karşı dava hakkını teminat altına almak üzere, hasarı belirlettirmek ve gereken diğer önlemleri almak, eşyayı mümkün olduğu kadar korumak veya tamamen telef olması tehlikesi varsa, Türk Borçlar Kanununun 108 inci maddesi gereğince yetkili mahkemenin izniyle sattırmak ve gecikmeksizin durumu müvekkiline haber vermekle yükümlüdür. Aksi takdirde, ihmali yüzünden doğacak zararı tazmin eder. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 67
Müvekkiline Ait Parayı Zamanında Ödeme Borcu Acente, müvekkiline ait olan parayı göndermekle veya teslim etmekle yükümlü olup da bunu yapmazsa, yükümlülüğün doğduğu tarihten itibaren faiz ödemek ve gerekirse ayrıca tazminat vermek zorundadır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 68
Acentenin Rekabet Etmeme Borcu Yazılı olarak aksi kararlaştırılmadıkça, müvekkil, aynı zamanda ve aynı yer veya bölge içinde aynı ticaret dalı ile ilgili olarak birden fazla acente atayamayacağı gibi, acente de aynı yer veya bölgede, birbirleriyle rekabette bulunan birden çok ticari işletme hesabına acentelik yapamaz. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 69
Acentenin Hakları Ücret talep etme hakkı Acentenin olağanüstü masrafları isteme hakkı Acentenin hapis hakkı Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 70
Ücret Talep Hakkı Acente, acentelik ilişkisinin devamı süresince kendi çabasıyla veya aynı nitelikteki işlemler için kazandırdığı üçüncü kişilerle kurulan işlemler için ücret isteyebilir. Bu ücret hakkı, üçüncü fıkra uyarınca önceki acenteye ait olduğu hâlde ve ölçüde doğmaz. Acenteye belli bir bölge veya müşteri çevresi bırakılmışsa, acente, acentelik ilişkisinin devamı süresince bu bölgedeki veya çevredeki müşterilerle kendi katkısı olmadan kurulan işlemler için de ücret isteyebilir. Birinci fıkranın ikinci cümlesi burada da uygulanır. Acente, ayrıca, müvekkilinin talimatına uygun olarak tahsil ettiği paralar için de tahsil komisyonu isteyebilir. Acentenin hak kazandığı ücretin, doğumu tarihinden itibaren en geç üç ay içinde ve her hâlde sözleşmenin sona erdiği tarihte ödenmesi gerekir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 71
Acentenin Olağan Üstü Masrafları İsteme Hakkı Acente, yükümlülüklerini yerine getirmek için yaptıklarından ancak olağanüstü giderlerin ödenmesini isteyebilir. Acentenin Hapis Hakkı Acente, müvekkilindeki bütün alacakları ödeninceye kadar, acentelik sözleşmesi dolayısıyla alıp da gerek kendi elinde gerek özel bir sebebe dayanarak zilyet olmakta devam eden bir üçüncü kişinin elinde bulunan taşınırlar ve kıymetli evrak ile herhangi bir eşyayı temsil eden senet aracılığıyla kullanabildiği mallar üzerinde hapis hakkına sahiptir. Müvekkile ait mallar acente tarafından sözleşme veya kanun gereği satıldığı takdirde, acente bu malların bedelini ödemekten kaçınabilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 72
Acentenin Temsil Yetkisi Acenteler bilindiği gibi ikiye ayrılmaktadır. Aracılık eden acenteler (temsil yetkisi yok) Sözleşme yapan acenteler (temsil yetkisi var) Acente, yetkisi olmaksızın veya yetki sınırlarını aşarak, müvekkili adına bir sözleşme yaparsa müvekkili bunu haber alır almaz icazet verebilir; vermediği takdirde acente sözleşmeden kendisi sorumlu olur. Acente, aracılıkta bulunduğu veya yaptığı sözleşmelerle ilgili her türlü ihtar, ihbar ve protesto gibi hakkı koruyan beyanları müvekkili adına yapmaya ve bunları kabule yetkilidir. Bu sözleşmelerden doğacak uyuşmazlıklardan dolayı acente, müvekkili adına dava açabileceği gibi, kendisine karşı da aynı sıfatla dava açılabilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 73
Soru Acente müvekkili namına dava açabilmektedir. Ancak davayı kaybederse ve bunun sonucunda tazminat ödemeye hükmedilirse bu tazminatı kim öder? Tazminatı acente değil müvekkil öder. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 74
Acenteliğin son bulması Sürenin dolması Fesih ihbar Haklı nedenlerle fesih İflas Ölüm Hacir altına alınma Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 75
KOMİSYONCU Alım veya satım komisyonculuğu, komisyoncunun ücret karşılığında, kendi adına ve vekâlet verenin hesabına kıymetli evrak ve taşınırların alım veya satımını üstlendiği sözleşmedir. Özellikleri Kendi adına müvekkili hesabına hukuki işlem yapar. Bu nedenle komisyoncunun yapmış olduğu hukuki işlemlerden hak ve borçlar öncelikle kendisine ait olur. Komisyoncu daha sonra bu hak ve borçları müvekkiline sözleşmeye uygun bir şekilde devreder. Komisyon sözleşmesinin konusu menkul mal ve kıymetli evrak alım satımıdır. Komisyoncu ile müvekkili arasındaki ilşki sürekli değildir. Komisyonculuk yapan kişi bunu meslek edinmiş olmalıdır. Komisyoncu ücret talep etme hakkına sahiptir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 76
Komisyoncunun Borçları Müvekkilin talimatlarına uyma borcu İhbar ve sigorta yükümlülüğü Özen gösterme borcu Müvekkilin Talimatlarına Uyma Borcu Vekâlet verenin belirlediği bedelin altında mal satan komisyoncu, malı satmasaydı vekâlet verenin daha fazla zarar göreceğini ve durumun yeniden talimat almaya elverişli bulunmadığını ispat etmedikçe, belirlenen bedel ile satış bedeli arasındaki farkı gidermekle yükümlüdür. Bunun dışında komisyoncu, kusuru varsa, talimatına aykırı davranmasından dolayı vekâlet verenin uğradığı diğer zararlardan da sorumludur. Müvekkilin verdiği talimatlara uymak zorundadır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 77
Komisyoncu, vekâlet verenin izni olmaksızın malı veresiye satar veya malı teslim almadan bedelini öderse, bundan doğan zarara katlanmak zorundadır. Ancak, vekâlet veren yasaklamadıkça, malı satış yerindeki ticari teamüle göre veresiye de satabilir. İhbar Ve Sigorta Yükümlülüğü Komisyoncu, yaptığı iş hakkında vekâlet vereni bilgilendirmek ve özellikle talimatının yerine getirildiğini kendisine hemen bildirmekle yükümlüdür. Vekâlet verenin talimatı olmadıkça komisyoncu, sözleşmenin konusunu oluşturan şeyleri sigorta ettirmekle yükümlü değildir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 78
Özen Gösterme Borcu Satılmak üzere kendisine gönderilen eşya açıkça ayıplı ise komisyoncu, vekâlet verenin taşıyıcıya karşı haklarının korunması için gerekeni yapmak, zararı tespit ettirmek, olabildiğince eşyayı koruma altına almak ve durumdan vekâlet vereni hemen bilgilendirmekle yükümlüdür; aksi takdirde, her türlü ihmalinden doğan zarardan sorumlu olur. Satılmak üzere gönderilen eşya kısa sürede bozulabilecek nitelikte ise komisyoncu, vekâlet vereni hemen bilgilendirmek koşuluyla eşyayı satmakla yükümlüdür. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 79
Komisyoncunun Hakları Ücret hakkı Masraf talep etme hakkı Hapis hakkı Emtiayı sattırma hakkı Ücret Hakkı Komisyoncu, ücretinin ödenmesini kendisine verilen işi yapınca isteyebileceği gibi, işin yapılmaması vekâlet verene yükletilebilen bir sebepten kaynaklanması hâlinde de isteyebilir. Komisyoncu, başka sebeplerle işin yapılamaması durumunda, ancak emeğinin yerel âdete göre belirlenecek karşılığını isteyebilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 80
Komisyoncu, vekâlet verene karşı dürüstlük kurallarına aykırı davranır, özellikle ona satın aldığından fazla veya sattığından eksik bir bedel bildirirse, ücret alma hakkını kaybeder. Bedelin gerçekleşen bedelden farklı gösterilmesi durumunda vekâlet veren, komisyoncuyu gerçekleşen bedel üzerinden satılanın alıcısı veya satıcısı sayma hakkına sahiptir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 81
Masraf Talep Etme Hakkı Komisyoncu, vekâlet verenin yararı için yaptığı bütün giderleri ve ödediği paraları faiziyle birlikte isteyebilir. Komisyoncu, ardiye ve taşıma bedellerini vekâlet verenin hesabına geçirebilirse de, kendi çalışanlarının ücretlerini geçiremez. Hapis Hakkı Komisyoncunun, sattığı malın bedeli ve satın aldığı mal üzerinde hapis hakkı vardır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 82
Emtiayı Sattırma Hakkı Komisyoncuya verilen malın satılamaması veya satış emrinden cayılması durumunda vekâlet veren, malı geri almakta ya da o malla ilgili başka işlem yapmakta aşırı ölçüde gecikirse komisyoncu, malı bulunduğu yer mahkemesinden karar alarak açık artırmayla sattırabilir. Ancak, mal borsada kayıtlıysa veya piyasa fiyatı varsa ya da yapılacak masrafa oranla değeri azsa, hâkim satışın başka bir yolla yapılmasına da karar verebilir. Malın bulunduğu yerde vekâlet veren ya da temsilcisi hazır bulunmazsa, satış kararı vekâlet veren dinlenmeksizin de verilebilir. Malın hızla değer kaybetmesi hâli dışında, artırmanın yer ve zamanının mahkemece vekâlet verene bildirilmesi zorunludur. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 83
Komisyon Sözleşmesinin Sona Ermesi Sözleşmenin yerine getirilmesi veya tamamlanması Komisyoncunun azledilmesi Komisyoncunun istifası Müvekkil yada komisyoncunun ölümü Hacir altına alınması İflas etmesi Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 84
Haksız Rekabet Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 85
Tanım Rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına diğer şekillerdeki aykırı davranışlar ile ticari uygulamalar haksız ve hukuka aykırıdır. Haksız rekabet, iktisadi rekabetin iyi niyet kurallarına aykırı olan aldatıcı davranış veya başkaca suretle her türlü kötüye kullanılmasıdır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 86
Genel Olarak Rekabetin ne zaman dürüstlük kuralına aykırılık teşkil edeceğini belirlemek güçtür. Güncel hayatta ise bir davranışın haksız rekabet olup olmadığını saptanırken haksız rekabet yasağının sadece rakiplerin çıkarlarını değil aynı zamanda tüketicilerin ve kamuoyunun çıkarlarını da koruduğu ilkesi göz önüne alınarak değerlendirme yapılmaktadır. Haksız rekabete ilişkin hükümlerin amacı dürüst ve bozulmamış rekabetin sağlanmasıdır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 87
Uygulamada haksız rekabet ile rekabet hukuku zaman zaman birbirine karıştırılmaktadır. İktisadi rekabetin dürüstlük kurallarına aykırı davranışlarla kötüye kullanılması haksız rekabettir. Buna karşılık belli mal ve hizmetlerin sağlanması, üretimi, dağıtımı ve fiyatlarının etkilenmesi amacına yönelik rekabeti sınırlayıcı anlaşma, uyumlu eylem ve kararlar ya da belirli bir mal veya hizmet piyasasındaki hakim durumun kötüye kullanılması rekabet hukukunun konusuna girer. İşletmelerin, yasal olmayan rekabete (haksız rekabete) ve rekabetin yasal olmayan şekilde sınırlamalara tabi tutulmasına karşı korunması hukukun görevleri arasındadır Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 88
Haksız Rekabet Halleri Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 89
Kötülemek Başkalarını veya onların mallarını, iş ürünlerini, fiyatlarını, faaliyetlerini veya ticari işlerini yanlış, yanıltıcı veya gereksiz yere incitici açıklamalarla kötülemek, Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 90
Kendini veya Üçüncü Kişiyi Rekabette Avantajlı Duruma Getirmek Kendisi, ticari işletmesi, işletme işaretleri, malları, iş ürünleri, faaliyetleri, fiyatları, stokları, satış kampanyalarının biçimi ve iş ilişkileri hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklamalarda bulunmak veya aynı yollarla üçüncü kişiyi rekabette öne geçirmek Örnek: ISO 9001 Kalite Belgesi olmamasına rağmen varmış gibi tanıtım yapılması Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 91
Hakkı Olmayan Unvanları, Meslek, Derece ve Sembolleri Kullanmak Paye, diploma veya ödül almadığı hâlde bunlara sahipmişçesine hareket ederek bu yeteneğe sahip bulunduğu izlenimini uyandırmaya çalışmak veya buna elverişli doğru olmayan meslek adları ve sembolleri kullanmak, Örnek: Bir firmanın bu ödülü almış gibi davranması Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 92
Karıştırılma Başkasının malları, iş ürünleri, faaliyetleri veya işleri ile karıştırılmaya yol açan önlemler almak, Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 93
Karşılaştırılmalı Reklam Kendisini, mallarını, iş ürünlerini, faaliyetlerini, fiyatlarını, gerçeğe aykırı, yanıltıcı, rakibini gereksiz yere kötüleyici veya gereksiz yere onun tanınmışlığından yararlanacak şekilde; başkaları, malları, iş ürünleri veya fiyatlarıyla karşılaştırmak ya da üçüncü kişiyi benzer yollardan öne geçirmek, «Persil değil, ama en az onun kadar iyi» Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 94
Göstermelik İle Aldatma Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 95
Seçilmiş bazı malları, iş ürünlerini veya faaliyetleri birden çok kere tedarik fiyatının altında satışa sunmak, bu sunumları reklamlarında özellikle vurgulamak ve bu şekilde müşterilerini, kendisinin veya rakiplerinin yeteneği hakkında yanıltmak; şu kadar ki, satış fiyatının, aynı çeşit malların, iş ürünlerinin veya faaliyetlerinin benzer hacimde alımında uygulanan tedarik fiyatının altında olması hâlinde yanıltmanın varlığı karine olarak kabul olunur; davalı, gerçek tedarik fiyatını ispatladığı takdirde bu fiyat değerlendirmeye esas olur, Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 96
Ek Edimlerle Müşteriyi Gerçek Değer hakkında aldatma Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 97
Müşteriyi ek edimlerle sunumun gerçek değeri hakkında yanıltmak, Armağanlar, primler indirimler, avantajlar vaat ederek malın kalitesini sorgulatmadan almasına yöneliktir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 98
Müşterilerin Karar verme Özgürlüğünü saldırgan satış yöntemleri ile sınırlamak Müşterinin karar verme özgürlüğünü özellikle saldırgan satış yöntemleri ile sınırlamak, Burada konu reklam değil satış yöntemidir. Kayseri pazarlığı Gizleme Malların, iş ürünlerinin veya faaliyetlerin özelliklerini, miktarını, kullanım amaçlarını, yararlarını veya tehlikelerini gizlemek ve bu şekilde müşteriyi yanıltmak, Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 99
Taksitle satım sözleşmelerine veya buna benzer hukuki işlemlere ilişkin kamuya yapılan ilanlarda unvanını açıkça belirtmemek, peşin veya toplam satış fiyatını veya taksitle satımdan kaynaklanan ek maliyeti Türk Lirası ve yıllık oranlar üzerinden belirtmemek, Tüketici kredilerine ilişkin kamuya yapılan ilanlarda unvanını açıkça belirtmemek veya kredilerin net tutarlarına, toplam giderlerine, efektif yıllık faizlerine ilişkin açık beyanlarda bulunmamak, İşletmesine ilişkin faaliyetleri çerçevesinde, taksitle satım veya tüketici kredisi sözleşmeleri sunan veya akdeden ve bu bağlamda sözleşmenin konusu, fiyatı, ödeme şartları, sözleşme süresi, müşterinin cayma veya fesih hakkına veya kalan borcu vadeden önce ödeme hakkına ilişkin eksik veya yanlış bilgiler içeren sözleşme formülleri kullanmak. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 100
2, Sözleşmeyi İhlale veya Sona Erdirmeye Yöneltmek Müşterilerle kendisinin bizzat sözleşme yapabilmesi için, onları başkalarıyla yapmış oldukları sözleşmelere aykırı davranmaya yöneltmek, Üçüncü kişilerin işçilerine, vekillerine ve diğer yardımcı kişilerine, hakketmedikleri ve onları işlerinin ifasında yükümlülüklerine aykırı davranmaya yöneltebilecek yararlar sağlayarak veya önererek, kendisine veya başkalarına çıkar sağlamaya çalışmak, İşçileri, vekilleri veya diğer yardımcı kişileri, işverenlerinin veya müvekkillerinin üretim ve iş sırlarını ifşa etmeye veya ele geçirmeye yöneltmek, Onunla kendisinin bu tür bir sözleşme yapabilmesi için, taksitle satış, peşin satış veya tüketici kredisi sözleşmesi yapmış olan alıcının veya kredi alan kişinin, bu sözleşmeden caymasına veya peşin satış sözleşmesi yapmış olan alıcının bu sözleşmeyi feshetmesine yöneltmek. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 101
3. Başkalarının İş Ürünlerinden Yetkisiz Yararlanma Kendisine emanet edilmiş teklif, hesap veya plan gibi bir iş ürününden yetkisiz yararlanmak, Üçüncü kişilere ait teklif, hesap veya plan gibi bir iş ürününden, bunların kendisine yetkisiz olarak tevdi edilmiş veya sağlanmış olduğunun bilinmesi gerektiği hâlde, yararlanmak, Kendisinin uygun bir katkısı olmaksızın başkasına ait pazarlanmaya hazır çalışma ürünlerini teknik çoğaltma yöntemleriyle devralıp onlardan yararlanmak. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 102
4. Üretim ve iş sırlarını hukuka aykırı olarak ifşa etmek Üretim ve iş sırlarını hukuka aykırı olarak ifşa etmek özellikle, gizlice ve izinsiz olarak ele geçirdiği veya başkaca hukuka aykırı bir şekilde öğrendiği bilgileri ve üretenin iş sırlarını değerlendiren veya başkalarına bildiren dürüstlüğe aykırı davranmış olur. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 103
5. İş şartlarına uymamak özellikle kanun veya sözleşmeyle, rakiplere de yüklenmiş olan veya bir meslek dalında veya çevrede olağan olan iş şartlarına uymayanlar dürüstlüğe aykırı davranmış olur. Örneğin kuaförler odasının almış olduğu karar dolayısıyla Pazartesi günleri kapalı olması gerektiği halde kapatmayıp dükkanını açanlar Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 104
6.Dürüstlük kuralına aykırı işlem şartları kullanmak Özellikle yanıltıcı bir şekilde diğer taraf aleyhine; Doğrudan veya yorum yoluyla uygulanacak kanuni düzenlemeden önemli ölçüde ayrılan, veya Sözleşmenin niteliğine önemli ölçüde aykırı haklar ve borçlar dağılımını öngören, önceden yazılmış genel işlem şartlarını kullananlar dürüstlüğe aykırı davranmış olur. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 105
Haksız Rekabetin Sonuçları 1. Tespit Davası 2. Men Davası 3. Eski Hale İade Davası 4. Maddi Tazminat Davası 5. Manevi Tazminat Davası Tespit Davası Davalının davranışlarının, icra ettiği fiillerin haksız rekabet teşkil edip etmediğinin tespiti amacıyla açılan davadır. Men Davası Haksız rekabet teşkil eden fiil ya da durum devam ediyorsa veya tekrarlanma tehlikesi varsa bu durumun engellenmesi amacıyla açılan davadır. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 106
Eski Hale İade(Ref) Davası Haksız rekabetin sonucu olan maddi durumun ortadan kaldırılması, haksız rekabet yanlış veya aldatıcı beyanlarla yapılmışsa bu beyanların düzeltilmesi ve tecavüzün önlenmesi için kaçınılmaz ise, haksız rekabetin işlenmesinde etkili olan araçların ve malların imhası amacıyla açılan davadır. Maddi Tazminat Davası Haksız rekabet sonucunda uğranılan bir zarar varsa işbu zararın giderilmesi amacıyla açılan davadır. Maddi tazminat davasının açılabilmesi için davalının kusurlu olması şartı aranmaktadır. Kusur şartı sadece tazminat davalarında bulunmakta olup diğer davaların açılması için davalının kusurunun bulunması gerekmemektedir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 107
Manevi Tazminat Davası Haksız rekabet sonucu manevi zarar uğrayan taraf bu manevi zararın tazminini talep edebilir. Hakim manevi tazminatın miktarını tayin ederken tarafların sıfatını işgal ettikleri makamı ve diğer sosyal ve ekonomik durumlarını da dikkate alır. Hakim manevi tazminatın ödenmesi yerine diğer bir tazmin sureti ikame ve ilave edebileceği gibi tecavüzü kınayan bir karar vermekle yetinebilir ve bu kararını basın yolu ile ilanına hükmedebilir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 108
Haksız Rekabet Davalarında Davalı ve Davacı Sıfatı Davacı Sıfatına Sahip Olanlar Zarar gören yada zarar görme tehlikesi altında olanlar Müşteriler Mesleki ve ekonomik birlikler Zarar görenler yada zarar görme tehlikesi altında olanlar Haksız rekabet sebebiyle müşterileri, kredisi, meslekî itibarı, ticari faaliyetleri veya diğer ekonomik menfaatleri zarar gören veya böyle bir tehlikeyle karşılaşabilecek olan kimse; 1. Fiilin haksız olup olmadığının tespitini, 2. Haksız rekabetin men ini, Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 109
3. Haksız rekabetin sonucu olan maddi durumun ortadan kaldırılmasını, haksız rekabet yanlış veya yanıltıcı beyanlarla yapılmışsa bu beyanların düzeltilmesini ve tecavüzün önlenmesi için kaçınılmaz ise, haksız rekabetin işlenmesinde etkili olan araçların ve malların imhasını, 4. Kusur varsa zarar ve ziyanın tazminini, 5. Türk Borçlar Kanununun 58 inci maddesinde öngörülen şartların varlığında manevi tazminat verilmesini, İlişkin davaları açabilir. Haksız rekabet durumunun ortaya çıkması için davacı ile davalı arasında mutlaka bir rekabet ilişkisi olması gerekmez. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 110
Müşteriler Ekonomik çıkarları zarar gören veya böyle bir tehlikeyle karşılaşabilecek müşteriler de haksız rekabet davalarını açabilirler, ancak araçların ve malların imhasını isteyemezler. Müşterilerin haksız rekabete dayalı davaları açabilmeleri için zarar görme tehlikesinin olması yeterlidir. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR erkancakir.net 111