21nci Yüzyılda Türkiye nin Denizcileşmesi -Durum Tespiti ve Denizcileşme Modeli o? t b s, h f h t ç s ( ö s s h p ü ç ö o s sü, b h b f,, ü ü h t tü t t sü B sü ç, devl t, s s, s, o o, ps osos ü tü üç ö ü o ü ü b s s bö s b. ü ü ü s bo t o o, s ü t s, beka ve güç t ü ü ü, t t, t s,, b ç, t b s p f h t R f h t t Denizi h ö ü kullanabilen ve ç a tutabilen uluslar tarih boyunca daha mut h t o Ö ço t B t O t A s h p ü K s o ü t b h b hs b iz. o t ö b s O üst b s o s h o o ü ü bö s ç pt o o t B b, s t p b sü f h t ö ü tü bilir. Y h s, b, f h t t B üç b s t ç Tü? B so b b ü bütü ü b t Sabahki ot b t ü s B s j opo t s o o -psikosoyal eksendir. Her s Tü b ü b b toplu t A o b o p ç t Ö verelim. 1970 1995 ö, tü ü s t 828 ü s s s 273 ü o to o ü top 1,101 t ç s p B ç j opo t /st t j s, h p t h ü ü o p t ç s s s 12 T h h çb ö ü versitelerimizin 1
s s b s s bö ü j opo t, st t j s, ü ü, ü ü b ü sü, st tü t t s ü ü s h p o Benzer durum te s s h alt disiplini olan deniz hukuku B ü ç p s p t s ü ü 20-30 ç Tü tarih boyunca st t j ps t t t t Tü s, b s s, s ü s o t s üç s ç ç ç At t p h denizci, h K st b Tü b B o t h bo ütt f o t D s t ö ü ö t t hâ t hü ü sü ü ü ü s s o t Tü so 90 At tü ü o, s o b s b, b üç ü ü ç o o o o ot f ö ü ü tü B üç, p s ö t s ü ü so b t Tü 1946 so s o t s s ö, h s, j opo t s f p ço, t o s h ps, K t b bo ü tt f o ç t MİLGEM, s s ü s t s s tö ç s ; deni t t s t s, K A ü h t p ço K t, ü tt o s pt, st t j o t Tü ü ü h bü ü t s t t ft Tü ç s s t ü tü ü, b ü b ö ö o t G B Y K P, s S s P t P o s tö üç s ö, ps t h f st t j b s 60 Hü ü t P o t ç o p % 90 p t, b t K s h o o ü so 11 A o, 17 b b o o t, ö ht o o s 1086 o t 61 hü ü t p o p ft, 62 Hü ü t P o o b s f 2
, s, programda, deniz t ç o s, h s, t, b t, t b b s tö s b t Yü ü ü t o 9 K P, b bütü o,, oj st h t, s s f t b ü t s b p 10 p denizcilikle ilgili par f s s s 15 t so t s Tü b ü 1,3 t o o ü p st s % 1 b p o b o f s h p, 750 o ü t, ü 17 o o s o Tü, o o s 13 o t s s, o, t t öst 2013 s t Tü 32 o h t t nin temel nedeni t s Os b b b G t s s tç, s bü o t o ö t bü ü ço denizi sevmemeleri, bilmemeleri ve s ö, o s b o sahip olamamalar b ö o o t o o h, t ö t b ü t t ö t ço b o s b ö o ü o t B, b ü ü ü ö ü t, b pt b t, t p p h b t Tü s, t, ü uygulamal s ço b 1 S ö t ç, 16 b t kurumu yetki ve sorumluluklara sahiptir. 1984 te kurulan Müst, 26 E ü 2011 t h, U t B, U t, H b B o p s so t B 1 AB İ t M t A st t o A, Y st E o o B, A İ s, İt Ç, A, B, İsp U t, T İ t B ç T B, J po U t, T İ t B, Ç U t B ç Gü B, R s B 3
s, ö s s st t s ö h çb ç, p op ç, o t b h ü ü 40 t f, b hü ü, 18 tü ü 100 f ö t b s, t o b b ü s, ç ç t o t ç t, ü ü ü ö t b, o ak ve t t o t t Denizcilik ü ü ü ü t tö, K t h, h t b ç s sü b o lar Z p ç b p s h p s tö, bütü s t o p, h s tö b bü ü t B, ö K t, ço ö T t b ç po t s o, T t O b t o ü, s top ö üt h t s t sü h st, h çb o t s tö sü h t t sp t p, ö, po t o t t U t s st, po t s ü ö t Kara t s 7 t h p h o p t o o b b halde, ö 50 so s A o s t b ü ü o t ç t Hop İs s t s 8333 bo s p t 175 t ç t s da demiryollar t p s çö ü ü t pot s s h p b ü s t ç t s t t t ço p s h pt Y t ç ü t s o p, % 90, d o % 5, o p s sadece % 4 tü B ü s h o Tü o t s t t o oto ot s t t s ö o ü o t t ü nin o % 55, to j o % 86 s ü t o t tt t s ç s olsa da bu ü s % 14 ü t o 2011 b f 4 o ö 4
B b ö İst b h t h o sadece % 2,5 s (270 b o o İst b h b o ç, t s o Y ö t o ö ç ht o 2 B b b h bö, Bo s ç, o t o s s ç s? H o s p t? Gü 650 b, 22 o to p t o h ü h p h h b petrol s bü ü bi f t il midir? Ş h t h s tö ü e t t o Tü ö o s ö tt t so, ü ü h t Deniz Ticaret Filosu: 2012 sonu itibariyle, Shipping Statistics and Market R w ( İst t st P s A ö Tü, 1000 os to ü o t o (627 9,5 o WT, b o b ot 3 t (842 20,8 o WT o ü re toplam (1469 gemi) 30,3 o WT bü ü ü ü f o ü s s 13 ü ü ü t 4 B, b b t f o s s t o ö ü t N p f o top û p, o b % 1,4 tü (A % 23,2; Y st % 9,8 5 A ç, Tü T t F os p p % 1 PT, 2023 Tü t t h f o, 1 t o o h f o E o ü f o bü ü s, b armatö 20 o ö h s p o Limancılık: 2012 t b Tü 48 t o o ü, top 175 t s s B s 49 kamuya aittir. 2012 limanlar top 65 b t t t 387 milyon ton ü ç T p s t s t o o 425 o to o t s sö o s p s t bö s oj st o ç t Bu ü s % 18 (65 o to t s t ü A top 6 o t ü ( o t h t o B t ü 2 Sö, M st f, İst b U P, Y t G t s 10 12 2013 3 B b ço M t, P M sh A o ü 9 ü tt 4 2012 S tö R po, IMEAK T t O s Y, İst b 2012, S f 56 5 UNCTAD, Review of Maritime Transport Report, 2012, UNCTAD/RMT/2012, Sayfa 42-44. 5
t ü 24 ü üsü, b t s ( o t t s 20 yiz. M s b 18 b ö t ftan d t t ö, ps s s t üstü b t o o, bö s oj st üs o h f ö b st t j o t B st t j, bö st p h o t 2023 Tü b ü ü 387 o to ü h, h f 1 t o o t t h f ç t t, b 1 to ç L t p oj t, tam kapasite kabaca 500 milyon ton olacak. O halde geri kalan 500 o to ü ç t ö ü ü o s? B L s o o, st t j s h pt 1997 t b ço b, ö t b Bö devlet, sadece ö b b tmedi, b o t kabotaj h t ft, o f, oj st o h f ö tü t Ö, t s t ü ç b konumda bu E bö, h ü o t b b, hub port o t Tü ki, % 80 demiryolu b t s s h p. B Tü tü o t ü s ço M % 84 ü, o b t s o ö s tö ö ü o o s, b durum İst b M Bö s t f t o K o o t o Gemi İnşa/Tersanecilik 2012 t b Tü top 300 s h p, 71 t s s S top p s t s 3,6 o WT İ b bü ü to j t t s 80 b to, bü ü t s 70 t bo 7 Gemi s st o, 32 t s f t öst t B s tö 2011 62 b st h o Tü t s, 2001-2011 s o ö, top 4,4 o WT, 615 tt Tü t s 2008 h acattan 2,6 milyar o, b 2012 811 o o ü tü B so ü ü b 6 6 2012 S tö R po, IMEAK T t O s Y, İst b 2012, S f 96 7 A.g.e. Sayfa 102. 6
t ft A s ; E s b s t s, s t s b s, Tü ot s ndaki ciddi s E A s s tö t ü, h t Tü s t s, 20 b to ü h ö ü h s s, s ö ttü Tü t s, üçü o t bo s t t t s s, b ü s ö ü tü B K t t İst b T s s 2005 t b t t s o % 70 t p H b s f o t K t t s ö b s o b t Balıkçılık Ü, b ü ü ç, kabaca 641 bin km², ö ve akarsulara sahiptir. B ü s ü ü /ü t 650 b to ü 30 s B t b üçt b ç ft ü t K b b tü t miz alt o AB o t s 26 kilogram 8 Ü 50 b b ç, 20 b b ç t s / isi mevcuttur. B 2500 12 t bü ü t st tüsü olup denizdeki % 90 s r B, o s üçü t b ç ö ü ü o B ç t ö p ço o B ç b s st yoktu Tü 500 t s h t ö b s b ç, b ü p t 9 B ü b sto b, f o bü ü ü ü ile s b s b Sto b, ot K t b ç bö t Tü, üç ü b ç f o s h p t t f sö ü ü mektedir. Tü üf s 2023 t 86 o o ö ö ü t o s t, b ü ü t tü t o o b ç, ç ft b ç o s b ç t o 8 ü b t ö : J po 75, AB 24, M s 16, İsp 45, İ 90 9 Ö tü, B, Y, İ K t p, İst b, 2011, S f 48 7
B ç b s ö b s, ö b f t s h s 90, G, T H B bü s b b s s t s edilmesinden kaynaklanmaktad Deniz Turizmi: T o t s, t ç t t s s A ç ç t,, ü üb t / ç, ü sö fü t bo t g b spo ü tü ü ö f t ç ; t s s ç,, spo ü tü ü ö o s pt t s s /ot / s ü / f st t t p s s b Tü t t ç p % 20-25 t Deniz t, 2013 Tü 32 o o t ç, 6,4 o % 20 b p o t t t bü ü s Ö E, Ç A t t, s 239 b o ve bü ü, Tü h s, Mavi Yolculuk t b t s ç o t t Bu sayede 17 b t p s t 2000 t b f o o t 2010 Gü E, üç o t st 300 b mavi yolculuk pt o 10 Diğer taraftan, kendi özel yat/tekneleri ile kıyılarımızı kullananlar öncelikle marinalarımızdan yararlanmaktadırlar. Her dört deniz alanında 8333 km. sahile sahip Türkiye nin yat bağlama kapasitesi, 46 marina ile 15 bin teknedir. 11 Marina sayımız, diğer ülkeler ile kıyaslandığında, ABD nin 19 bin, İsveç in 1000, İtalya nın 380 ve İspanya nın 350 marinası karşısında, düşük seviyede kalmaktadır. 239 o ç üs t 100 o t b / p s t s 4000 o ö ö ü s, s o b p s t s s o o t ç t 10 T, Rü tü, M Yo G T, Ko tü, M t, İs Y,, G,, İ t K t p, İst b 2013, S f 271-274. 11 2012 S tö R po, IMEAK T t O s Y, İst b 2012, S f 200 8
Ö 2010 o b t, b o 12 Bu miktar her s t t F th -Ö ü, h s b o t st t, o o p s bo ö ö ü, o ö t b t ; ü t K o A bö o s t Deniz turizminde en verimli alanlardan birisi de kruvaziyer gemi turizmidir. 2013 ü 21 o o t B s tö 40 o b p s h p S A 121 ç o Tü, tek bir kruvaziyer s o t Ço, 40 ö t t, Yo o o s o ot edelim. Tü, t p t H 12 Yo b p s t 4,2 o o s, kurvaziyer turizminde 2012 1600 tç 2 o t st st tüsü p st s b b p b dik. Y st p % 3 ile Tü 60 t o h t t Öt, t o b, T t O s t s tt tö h ü s h p o b h f o 14 Denizdibi Madenciliği, p t h o bo b t o ü h tü ü s üstü ç s s s tö ü Tü t f b, o o ü s, b t o p t o o ü b t p, t o oj s s p o t ç b o. Ç ö t AB J o oj A t M (USGS-US G o o S t f L t h s 1,7 p t o 3,45 t o ³ o ; N t s h 6,3 t o ³ o, 6 s o 1,8 varil petro b t h o 15 A G t ü ü o s 13 A 12 A.g.e. Sayfa 271. 13 Ö tü, B, Y, İ K t p, İst b, 2011, S f 205 14 A.g.e. Sayfa 205. 15 USGS F t Sh t 2010/3027 U s o O G s of th N t www.geology.com.usgs/nile-delta-oil-and-gas/. 9
top 3,5 t o ³ o b o K in de de h o bo pot s ü s t 2012 Ş b t Ro ç 40 ³ o b Tü, h K 12 bö s, TPAO, b o t p t o o o. t ft E, 1976 B M t b t, Y st Tü s s s t p o A E b o Ö, Y st, K E T o A s Bö s s ç 1980 b p t o ç o Ü, b o ö ü ü B t K A ç o ç ç s 730 milyon ³ o ç o Tü b bü ü ç 2013 h s, s s s t s p b t s s h p olm Bu o A t s % 1 s s t s p b TPAO t f 2013 No ç t s t B b os H P s, Tü b t s o 16 Bu gemi ile MTA Tü ç h ft, ikinci s s t s, öst t p o s Denizcilik Öğretim ve Eğitimi Tü 2012 t b 46 b b t 117 b tt o s b t t H p O, ü b t t t ö, ö t 15 f ü t M s Yü s O mevcuttur. Bunun d t t ö 50 M s L s s, t s t t ö 33 G Y p L s s Tü o ö ö ö s s, 30 b t ft h b ( j o oj s, j of, h o f, o o f, h ob o oj, b Tü f o b t Ü, 1983 so ç s ü ü f ü t 20 A s 20 b ü s o A ö t ü t s o b o, ço t 16 O 2013 t No ç p t o t Po s t, 130 o o s t, üç bo b p so 4700 os to, 85 t bo 6500 t s s b o t s h p 10
s o b, bo t o ço s t Ö t, ü h ç b ht Destek Sektörler: Denizciliği destekleyen sektörler arasında, çok büyük ekonomik kazançlar sağlamasalar da devlete prestij ve onur getiren hizmetler vardır. Denizde arama-kurtarma, kılavuzluk hizmetleri, seyir/iletişim kolaylıkları, gemi trafik hizmetleri, deniz meteorolojisi, oşinografi ve hidrografi hizmetleri gibi faaliyetler bu kategoride sayılabilir. Bu alanlarda başta arama kurtarma olmak üzere nitelik ve etkinlik geliştirilmesine ihtiyacımız vardır. Sahil Güvenlik teşkilatının arama ve kurtarma yetenekleri ile denizde kolluk gücü uygulama yetenekleri arasında bir denge kurulmalıdır. A t t o sü t t s s, b t t t p s ç s M t t t h t t E Tü s h t s h ç o h, Y s h ü t f t b t o t t, sö o s s h p t E t, t tb t p t ço h Tü t f o o, üph s Bo M Ö h ü kuzeye ve ü ç p 140 geminin (20-25 petrol tankeri ile 1-2 LNG (S t o G t dahil) tt ü s, b ü o t ç t ö t b Deniz Güvenliği Koordinasyon Merkezi s h p t ft ülkemiz deniz ç s ö s ü b ç ö s s 1000 ö çü t 2008-2013 s 5000 h t b tt S K h 276 b ö ü, ç öç S 2013 S h Gü Ko t 8000 ç öç p, bo t t 17 A ü s bo 2000 t b, b b h t b ç t M s f ü b ç ö t b t, t h s b s h t b tt b o t ö ü t Tü b pt s 17 Milliyet Gazetesi, 23 Mart 2014. 11
t Tü s h p ü b, ö ü ü t ö s top t s ço Deniz Çevreciliği: Tü s ç, bo, s b ö 1915 230 ç t b o M b ü 52 ç t b tt İ t Kö f, G Kö f H ç s t İst b Ko s o t M verildi. Verilmeye devam ediyor. Tü b 30 o t üp s t b o S t s s % 98, b % 95, t st t s s % 81 t t t s s o 18. Daha ilginci, 700 belediyenin h ü s o o Kültürel, Bilimsel ve Sportif Faaliyetler İ s h, o t, ü tü ü ü t ü tü ü, o s Tü ü tü ü t B p ço D ü tü ü, ç t Tü b t s s s, üf s o ço 20 ü, s mutlu o hob ö ü ü tü f t, ç, o ö, ü f t,, s f s b h f ö h s, tö A tö t, h tö, h t s s, s o A st İs ç b ü b s o K s 2010 t b Bağlama Kütüğüne o t s s, b ç o oto h 47,500 dir. Tü 8333 ç, b 4 t, t b 2218 ü t 15 b s h p Y st b 9 t, t b 78 ü ü o 19 B, tö spo üp s s sö o s s o İs ç s so 132 spo übü 20, b s ü, ü, o b tü s spo b âh 150 B üp f t öst 8-10 b s s spo, 21 A tö Eh t s h p, 18 TURMEPA Ç R po, N s Ş b t 2008, S f 40. 19 A.g.e. Sayfa 295. 20 http://www.yachtclub.com/europe/. 21 At, S, Kü tü ü A tö Spo t f, Ko tü, M t, İs Y, 12
b 100 b, tö Tü s spo ö o 2004 66 üp 1400 s s spo 22 F s 2004 4400 übü 550 b spo s tt Gü Ko, ü ü ü 750 b ö t o ü ts s not edelim. Tü b ü s, 12 ü, ö t 53 ht f ü s / o s o s p b s s f/b t b t 23 B s AB İ t ç top s s 450 700 ü Deniz Kuvvetleri 90 lı yıllara kadar, maalesef gemi bazında deniz tarih mirasına sahip çıkamamıştır. Ü b, ö h ob o oj, j of, j o oj s, o o f h o f t s p s s ç pt ö s h p t o M f s, Sü ü b ö t b, ü ü ü b p o h ötüsü, Tü Bo o o f ö çü s st t Bo, t t s b b s st ç Psikososyal Güç ve Deniz: ü ü ö faaliyetler, gerek tt st h, s s pt t s s, ç t t h s b, h s b ü tü top s ps o oj t t B, t t, so t b st nemeyen, denize ve ö ps osos üç o s o B, h t t h t b Ps osos üç, Amiral M h h hü ü t kteri olarak t f tö b s t B ü ü, üst s, b t ö s f o ü, h t ç o t t b 24 22, G,, İ t K t p, İst b 2013, S f 294 ü, Y ç, Tü A tö, Tü Gü ü S po u Bildirileri, 4-6 Nisan 2004, Deniz Harp Okulu 23 A s, K, S h, Mü Mü, B s, İst b, 2012 24 A.g.e. Sayfa 81. 13
Ş tü, b t p s h t, t b Tü t b os b s, ç s t p s ps oso üç B, h hü ü t ( t ö t t s h f Denizcileşme Modeli M h ü ü o t t f tö ü ü ü ü st t j st ö p f tö p lelinde, ü s s b t b o ç o? Ö M h f tö h t B, o f ; t b t ; ü t s ( s, üf s h t hü ü t t Gü ü üz st t j st st ö b ö pt : E o o üç, t o oj yetenek ile sosyo-po t ü tü üç; İ ö pt s, o f ; t t b hü ü t po t s o t Tü, h p f tö s t ü s pot s s h pt A, ö s, h hü ü t ( ü tü ü ü t s, h o s h nin yeni ö irilmes B b b ö ç, ö, hü ü t üstü b h f ö t, hü ü t (, t t o U t h o, o Bunu yapacak olan da devlettir. Ü ü ü b ç bö s ç h f t top û h t t s Ö ç üf s tirilmesi ve buna paralel, t b ç s ve ö s, ö h f dir. B ç, t ö t t t s ç t B ç t, f h, ü t o ö ; b ç, ö ü, t sü t t t Et so t so ç, s, o t ü ü ü t edilebilecektir. Devletin Denizcileşmesi 25 25 Grove, Eric, The Future of Sea Power, Routledge, London, 1990 14
Devletin denizcileşmesinin gerek şartı, denizcilik gücünün savunma ve güvenlik dışında kalan tüm alanlarında, bütüncül bir yönetim sağlayacak yetki ve sorumluluklarla donatılmış, sadece denizcilikten sorumlu bir denizcilik bakanlığının kurulmasıdır. Diğer taraftan Tü so 35 t t st t s tö ü bü ü ü tü N b s tö t? G t to o oj bü ü ü ü ü s? Halkın Denizcileşmesi B, ö b t ç o ü h t t, s s t s o Z h s t s b ö B t ö s tö ü tü s s top ö üt ü ü ç ö t s ö s s s Bu kapsamda b b Denizcileşme Müsteşarlığı t s s s B ps Müst b, 1986 ö s o V f A o ç t t t b, Toprak Gemi- Denizcileşme Merkezleri B bü ü h s h h ç ö, b j ö ü s s h p s ö ö ü t t r. B sü çt Müst, ü ü t b tü, s top ö üt b t b K t Ko t, Müst, S h Gü Ko t, T t O,, b ç, tç, ç, ö o j t, p ot j, s o t, t, b o,,, t s tö s, ü ü tü, tö ö üt ve dernekleri, yelk, ü ü, off sho üp, o, t, t p h tü ü ü t, Deniz Sevenler Derneği, TURMEPA, Denizciler Dayanışma Derneği, ss, o, b b ü ü t t t b tü s, s s t t s s f t b t b, b ü ü ü s b s j o t t b Müst h t s ö f t t o, f, t p, b ç 15
H s, t t b o o s, Tü h b t ç o ü, t b o ç s h, ö o h t s S Top Ö üt bü ü, t t, t h ö s, t p s s b U t, h ü ü, p ço t ö ü Bitirirken ç A o t t, s bö b t s ç ö ü t 1000 b sü t b A o, o A b t t ç o t Os İ p to, bü ü f s t o B so çt, b t o oj, üç ü ö ü p tü s o ö o o K p tü s o t, o s p, sö ü, b b t ort, b o ç s Tü s üç s ö ç h pt t h t ç b s o M s f b b s p ço, b ü ütt f mizdir. 20 ü ü ü ç s o ü ü b Tü, bü ü s tt f o NATO 1952 ü p s, ph s ç s h b t s 21 ü b üç ü s o s bü ü b, NATO ütt f o h f tü p s, AB o o Pennsylvania merkezli cemaat ç t K p s ü o Tü K t, AB 2009 Tü İ R po, o A f t s â t t A p İ s H M h s (AİHM b, B o s t f t t, ç Ü sü t o o s, o o üç b Y s s, t t s, b maddi kaynaklarla piyasadan tedarik edilebilen ve elle tutulabil h A p t s B b, h ç o ö j opo t f s, st t j s o t b t, t h b, ü tü ü, deniz ve denizcilik 16
s s b, t t so t s B o t so h t A, p t b s o s B p, b, o s ç o t Tü ç, At tü ü t s h p ç t b o t s h p ç t Yü s ç s ö ü h çb, h çb G ç n dinamizmi ile katlanarak bü ü Tü t b, t ts t Z h ço, h ço, h ço ö ü ü h ço t t t E t s s t üstü b t t ç h t p ts ; p h o b s b Tü ç s o t t b b s, Top A o, b s mavi vatan denizlerine t b A o, h b s, h, h o t, h, h b s, h ü t, h ç, h s, h ç tü b so h h t o t 17