Alüminyum ve bakır sektörünün yol haritası

İDDMİB, Alüminyum ve Bakır sektörleri Çalıştayı ile 2023 te 500 milyar dolarlık yüksek katma değerli ihracat hedefi için sektörün gerçekleştirilebileceği azami ihracatın yol haritasını belirledi. firma temsilcileri, akademisyenler ve bakanlık yetkililerinin katıldığı çalıştayda ortak akılla oluşturulan çözüm önerileri sıralandı. Alüminyum ve bakır sektörünün yol haritası İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçılar Birliği nin (İDDMİB), 23-25 Mayıs 2013 te Bodrum da yapılan Alüminyum ve Bakır Çalıştayı nda, 2023 te 500 milyar dolar yüksek katma değerli ihracat hedefi için sektörün gerçekleştireceği yol haritası ortak akılla belirlendi. Geniş katılımlı çalıştayda, sanayinin tüm kesimlerine ışık tutacak çözüm önerileri ortaya konuldu. Enerji, hammadde temini, metal borsası gibi birçok konuda belirlendi görüş ve önerilerin paylaşıldığı toplantının moderatörlüğünü Yönetim Danışmanı ve Turgut Özal döneminin Kültür ve Turizm Bakanı Tınaz Titiz üstlendi. Sorunları ortaya koyan, yedi ana ve 18 alt soru, Türkiye de alüminyum ve bakır sektöründeki 58 firmanın temsilcileri, Ekonomi Bakanlığı yetkilileri ve akademisyenlerden oluşan 116 katılımcının yarattığı beyin fırtınasıyla cevaplandı. Çalıştaya, İDDMİB Yönetim Kurulu Başkanı Tahsin Öztiryaki ve yönetim 20

İ S T A N B U L D E M İ R V E D E M İ R D I Ş I M E T A L L E R İ H R A C A T Ç I L A R B İ R L İ Ğ İ A Y L I K Y A Y I N I T E M M U Z 2 0 1 3 S A Y I : 2 0 kurulu üyeleri tam kadro katıldı. Yüksek katma değerli üretim önceliğimiz İDDMİB Yönetim Kurulu Başkanı Tahsin Öztiryaki, bu ve benzer toplantılarla sektördeki sorunların ve çözüm önerilerinin derlenip toparlanmasının önemine vurgu yaparak konuşmasına başladı. İDDMİB in paslanmaz mutfak eşyalarından, el aletlerine kadar çok sayıda sektörü bünyesinde barındırdığına dikkat çeken Öztiryaki, en önemli sorunun katma değeri yüksek üretim olduğunu belirtti. Alüminyum ve bakır sektörlerinin artık dünya ile rekabet ettiğini dile getiren Öztiryaki, sözlerini şöyle sürdürdü: Bu tür toplantıların amacı sinerji yaratmak. Ortaya çıkan sonuçlar ülke menfaatini korumaya ve sektörümüzün dünya ile rekabetini artırmaya yönelik. Çok uzun zamandır yüksek katma değerli üretim için AR-GE, tasarruf ve inovasyonun önemini vurguluyoruz ve her platformda dile getiriyoruz. Artık konuştuklarımızı hayata geçirmeliyiz. Tasarımı yapılan ürünü nasıl hayata geçirebiliriz, bunu tartışmalıyız. Burada birçok konu ele alındı ama bana göre en önemlisi alüminyum ve bakırı daha iyi işleyip nasıl katma değerini artırarak satabiliriz olmalı. Fiyatlarımıza baktığınız zaman, ham madde + işçilik + cüzi kârlarda kalmış. Katma değeri artmamış. Artık özel yerlerde kullanılan, özel ürünler üretmeliyiz. Uzay sektörüne, uçak sektörüne nasıl girebiliriz, nasıl daha hafif hammaddeler yaratabiliriz gibi çalışmalar yapmalıyız. Magnezyum dökümü yapabilir miyiz? Bununla ilgili çalışmalar hayata geçirilebilir mi, bunları tartışmalıyız. Küçük atölyeler mi kurmalıyız, yoksa büyük firmalara, pozitif ayrımcılık yaparak destekler mi vermeliyiz, üniversiteler ile işbirliği içinde mi hareket etmeliyiz, bunların kararını vermemiz lazım. Bunun için atılan adımlar tabiki var. TİM de bir karar alındı. Bir üniversite ile ortak çalışma yapılacak ve 10 ilde bakır, alüminyum, mutfak eşyası, el aletleri ile ilgili fikri olanlarla ekipler kurulacak. İmzaları atıldı, hemen hayata geçirilecek, 2,5 3 trilyon lira bütçeli bir proje. Girişimcileri, şirketleşinceye kadar eğitip destekleme kararı aldık. Ur-Ge ye önem veriyoruz İDDMİB tarafından yürütülen uluslararası rekabeti geliştirmeye yönelik çalışmalara da değinen Öztiryaki, hedef pazarlara heyetler göndererek, Birliğe bağlı sektörlerde, kim neyi, ne kadara alıyor gibi piyasa bilgilerini firmalarıyla paylaştıklarını söyledi. Bununla da yetinmediklerini dile getiren Öztiryaki, O ülkelerde, ürünlerin alımlarıyla ilgilenin kişilerle tanışarak firmalarımızı yönlendiriyor hatta bir araya getirecek organizasyonlar yapıyoruz. Sonuçlarını da aldık. Örneğin mutfak eşyaları sektöründe 2009 yılında kilogram satış fiyatı 0,69 dolar bir firmamız, 21

2012 yılında bu rakamı 3,12 dolara yükseltti diye konuştu. Eylem planlarımızı güncelleyeceğiz İDDMİB Yönetim Kurulu Üyesi Serdar Koçtürk ise çalıştayın amacının sorunları tespit ve çözüm önerileriyle, sektörün rekabet gücü ve verimliliğinin artırılmasına yönelik yol haritasının çıkarılması olduğuna dikkat çekti. Birliğin, 2023 ihracat stratejisinde belirlenen eylem planlarının tekrar tartışmaya açılarak güncelleneceğini ve ilgili bakanlık katılımcılarıyla mevzuattan kaynaklanan konuların ele alınacağını dile getiren Koçtürk, şunları söyledi: Bu çalıştay kapsam ve katılımcı sayısı olarak sektörün bugüne kadar yaptığı en büyük çalıştay. Daha önce İDDMİB olarak, 2023 ihracat stratejisi ve yol haritasını ortaya koymak için hem bakır sektörü hem alüminyum sektörü olarak çalıştaylar yaptık. Ancak bunlarda katılım maalesef sınırlı oldu. O nedenle bu çalıştayı sektörlerimiz için şans olarak görüyorum. 500 bin doların üzerinde ihracat yapan 317 firmaya davetiye gönderdik ve 58 firmanın yetkilileri çalıştaya katıldı. Katılımcı profiline baktığımızda, Türkiye de bu iki sektörü layıkıyla temsil eden, kurumsal gelişimleri, iş hacimleri açısından da sektöre katkı veren ve çalıştaya değer katacak firmalar olduğunu görüyoruz. Burada aynı zamanda bakanlık temsilcilerimiz de var. Sektörün mesajlarını birinci elden bürokrasimize, bakanlıklarımıza aktarmamızı sağlayacaklar. Bir başka amacımız ise sektörü temsil eden tüm sivil toplum örgütleri temsilcileriyle birlikte tek ses olarak sorunlarımızı aktarmak. Gelişmiş çağdaş toplumlarda sivil toplumların gücü ve ortaya koydukları doğruları savunmaları ile orantılı. Burada ortaya çıkan görüşleri, sektörün sivil toplum örgütleri tarafından da desteklenerek, önümüzdeki dönemde Ankara ile ilişkilerin ortak yürütülmesini istiyoruz. Önce unvan ve kravatlardan kurtulun Çalıştayın moderatörü Yönetim Danışmanı Tınaz Titiz ise herkesten eşit katkı almak istediklerini söyledi. Bu nedenle konuşmaların başına ya da sonuna unvan koymadan konuşulmasını isteyen Titiz, Lütfen kravatlarınızı da çıkarın. Çünkü insanlar üzerinde etkisi oluyor. Profesör olarak konuştuğunu bildiğiniz kişiden etkileniyorsunuz. Ama amacımız herkesin aklından yararlanmak diye konuştu. Vizyon 2023 ün hedefinin 500 milyar dolar ihracat olmadığına 500 milyar dolar yüksek katma değerli ihracat olduğuna vurgu yapan Titiz, çalıştayın amacı ve nasıl işleyeceği ile ilgili kısa bir bilgi vererek, şunları söyledi: Amacımız bu hedef doğrultusunda, alüminyum ve bakır sektörünün yüksek rekabet gücüne erişebilmesi için stratejik yol haritasının çerçeve çizgilerini belirlemek. Hikayenin özü budur. Peki, bunu bir uzmanlar kuruluna ya da sektörün duayenlerine verseydik, yapılmaz mıydı? Yapılabilirdi tabii. Ancak tek akıl ile ortak akıl arasında çok önemli bir fark vardır. Bugünün teknolojisinde yani uzaya bile gidilebilirken ilk 50 metrede en hızlı araç hala insan. Gündelik işlerdeki en pratik akıl, tek akıllardan geliyor. Bunu kaça satalım gibi sorularda örneğin. Ama büyük resimlerde ve uzlaşı isteyen konularda, teknik kanallar kadar uzman aklı da gerekiyor. Önemli kararlar ortak akılla belirleniyor. Böyle olmazsa, iş hayatı, aile hayatı, siyaset ve demokrasi işleyemez. Bu toplantı, alüminyum ve bakır sektörünün büyük resmi ile ilgili. Sizlerin ortak aklı bu nedenle gerekiyor. Ortak aklın önünde de bazı sorunlar var. Sorunların çözümü için burada bulunan herkese tek tek sorsak, birbiri ile uzlaşmaz, birbirine benzemez bir sürü görüş çıkar. Bunun olmaması için sorunları önce anlaşılabilir, anlamlı sorulara çeviriyoruz. Sorunları çözmekten önce, o konuyla ilgili doğru soruları sormak en önemli noktadır. Doğru soru sorsanız da mutlaka çözülemeyebilir. Ama çözülecekse, mutlaka iyi sorular sorularak çözülebilir. Katılımcılar, o soru ya da sorular çevresinde düşünür ve fikirlerini ifade ederek sorun için çözüm önerileri üretirler. 22

İ S T A N B U L D E M İ R V E D E M İ R D I Ş I M E T A L L E R İ H R A C A T Ç I L A R B İ R L İ Ğ İ A Y L I K Y A Y I N I T E M M U Z 2 0 1 3 S A Y I : 2 0 Sistem nasıl işledi? Çalıştayda önce Tınaz Titiz, birbirinden farklı kesimlerden gelen katılımcılar arasında asgari ortak kavram oluşturmak için İDDMİB in Tanıtımı ve Çalışmaları Hakkında Bilgiler, Grup Çalışmaları, Sorular, Sorunlar lar Değildir, Yaratıcılık Temelli Katma Değer, Değişim, Taahhüt Sistemi konularında kısa bir sunum yaptı. Ayrıca Ateşan Aybars, Hammadde Fiyatlarındaki Oynaklığa Karşı Korunma Yöntemleri, Remzi Örnek Dünyada ve Türkiye de Alüminyum konusunda görüşlerini paylaştı. Sorular nasıl oluşturuldu? Çalıştayda altısı, yönetim kurulu ve Tınaz Titiz tarafından, dokuzu ise beyin fırtınasıyla oluşturulan 158 soru adayının oylanmasıyla belirlenen 15 sorunun cevaplanması istendi. Sorular üç gruba bölünerek, paralel oturumlarda cevaplanmasına karar verildi. A, B ve C salonlarında, beşer soruyu cevaplayacak, beşer çalışma grubu kuruldu. Her soru için birer host belirlendi. Bu düzende çalışan gruplar, her bir sorudan sorumlu hostlara düşüncelerini ileterek, aranan cevaplar için ipucu sağladı. Hostlar, bu ipuçlarını derleyerek tüm katılımcılara toplu sunum yaptı. Sunumlar sırasında, salondan ek katkılar da alındı. Stratejik yol haritasının çerçeve çizgileri altısı çakıl 15 soru içinde örtüşmeler bulunduğu için birleştirmeler yapılarak yedi ana ve 18 alt soruya göre belirlendi. Buna göre; Soru - 1 Alüminyum üretiminin önemli girdisi enerjidir. Buna göre, bir yandan ucuz enerji aranırken, bir yandan da üretim teknolojilerinde inovasyonlara ihtiyaç var. Sizce bu konudaki etkili ve gerçekçi yaklaşım ne olabilir? Çalışanlar ve işletmeler nasıl yenilikçi olabilir? Spesifik destekler açılmalı, ihracatla ilgili enerji kullanımında sanayicilere geri ödeme yapılmalı. Nükleer, güneş, rüzgâr enerjisi yatırımları hayata geçirilerek, enerji tasarrufu sağlayan AR-GE yatırımları mevcuttan daha cazip teşviklerle desteklenmeli. Enerji yatırımlarındaki teşvik oranları artırılarak, ton başına enerji tüketiminde günbegün başarılı olan işletmeler ayrıca teşvik edilmeli. Firmaların birim enerji miktarı tespit edilerek, yüksek enerji tüketen firmaların, makine ve teçhizatlarını yenileyerek tasarruf sağlaması devlet tarafından desteklenmeli. Enerji Verimliliği Derneği (ENVERDER) tarafından, tasarruf yapan firmalara uygun kredi teşviki söz konusu. Bölgesel kalkınma ajansları da enerjide tasarruf noktalarının tespiti için firmalara ücretsiz destek veriyor. Moderatör katkısı Özellikle ihracat gibi, ülkelerin tüm kozlarını seferber ettiği bir alanda, kendimize özgü rekabet avantajlarına ve devletin desteklerine sahip olmaksızın yüksek rekabet gücüne erişmek neredeyse olanaksızdır. Ama bu desteğin düzeyi, kendi ayakları üzerinde durabilmeyi zayıflatan ve sorun çözme kabiliyetini geliştirmek yerine, devletten sürekli destek talep etme noktasına yükselirse, bu durum bizatihi rekabet gücü aşınması anlamına gelir. Devlet destekleri, harekete geçirici olarak kullanıldığı zaman yararlıdır. Aksi takdirde, yapısal rekabet gücü, dezavantajı bulunan alanlardaki eksikleri telafi için kullanılırsa sürdürülebilir olamaz. Enerji başta olmak üzere, sektörün rekabet gücünü etkileyen hemen her konuda devlet desteklerinin talep edilmesi yaklaşımının giderek kendini büyüten bir geri besleme (feed-back) döngüsü oluşturduğu değerlendirilir. Ham maddeden nihai ürüne kadarki değer zincirinin her baklasında, rekabetçi olmak çoğunlukla mümkün olmadığı gibi böyle bir zorunluluk da yoktur. Değer zincirinin, yüksek enerji talep eden baklalarında daha az ve devlet desteksiz yer alıp, böylece tasarruf edilecek kıt kamu kaynakları, daha rekabetçi olunabilecek değer üretim alanlarına aktarılabilir. Ayrıca, enerji verimliliği bağlamında bir hususa da dikkat edilmelidir: En ucuz hatta bedava enerji, tasarruf edilendir. Soru 2 Alüminyum sektöründe yerli ham madde üretimi yetersizliği nedeniyle ithalat yapılıyor. Bu hem temin güvenliği riski hem de bu risklerin yaratabileceği ek maliyetler nedeniyle rekabet gücünü olumsuz etkiler. Buna göre, toplu ham madde alımları için işleyebilir sistemin belirleyici çizgileri neler olabilir? Londra Metal Borsası (LME) Deposu veya Türkiye Metal Borsası kurmak gibi seçenekleri değerlendirir misiniz? Alüminyum ve bakır da geri toplama ve geri dönüşüm süreçleri için etkili sistem kurmanın belirleyici çizgileri neler olabilir? Hurda ticareti ile ilgili düzenlemelerin ilkeleri neler olmalı? Birincil alüminyum ham maddesi, üreticiler tarafından kurulan konsorsiyum ile yıllık bağlantılarla tedarik edilebilir. Ucuz enerji 23

ve boksit bulunan Dubai ve Bahreyn de, Türkiye nin de içinde olduğu ortak girişimle ham madde üretim tesisi kurulabilir. Konsantre bakır ihracatı, üç yıl içinde ortadan kaldırılmalı, bunları işleyecek bakır izabe tesisi kurularak, kapasite artırılmalıdır. LME konusunda ise öncelikle sektörün, borsa deposu muhteviyatı ve faaliyetleri hakkında bilgi eksikliği olduğu tespit edildi. Bu konuda bilgilendirme talep edildi. Dünya örnekleri göz önüne alınarak fizibilite çalışması yapılması da iletildi. En büyük engelin vergilendirme mevzuatı olduğu, düzenleme için tebliğ yayımlanması, LME yönetiminde yer alınması için girişimde bulunulması, LME nin Türkiye de demir dışı metaller, özellikle de alüminyum konusunda çalışması cesaretlendirilmeli ve 2009 da LME ile ilgili yapılan kanun değişikliğine ilişkin tebliğin çıkarılması gereğine dikkat çekildi. Türkiye Metal Borsası kurulmasıyla, ham madde temini güvence altına, primler kontrol altına alınarak, girdi maliyetlerindeki düşüş ve sürdürülebilir kârlılık sağlanacaktır. Kur dalgalanmalarına karşı, üretici olası zararları tolere edebilecek ve fiyat eşitliği uygulanabilecektir. Ürün bazında, kaliteyi artırarak markalaşmayı teşvik edecek ve ürün doğru fiyattan pazara çıkacaktır. Firmalar tam kapasite ile çalışacak ve üretim artacaktır. Hurda ve geri kazanım konusunda ise alüminyum hurda ihracatı ve teşvikini engelleyecek yasa çıkarılmalıdır. Bu konuda Türkiye Alüminyum Sanayicileri Derneği (TALSAD) görev alabilir. Hurda ithalatının önü açılmalı, geri dönüşümde maksimum verim sağlanmalı, yeni maden arama ruhsat başvurusunda izabe tesisi kurulması zorunlu tutulmalıdır. Bakanlığın İstanbul yakınlarında kontrollü pilot depo kurulmasını değerlendirdiği öğrenildi. Metal borsası kurulması için çalışmalar sürüyor. İstanbul Bölgesel ve Uluslararası Finans Merkezi (İFM) yapılanması devam ediyor, ama fiyatlama ve diğer dinamikler açısından ne kadar yararlı olacağı tartışılmalıdır. LME deposunun faydası ile ilgili görüş birliği var. Ancak LME gibi etkin bir kurum varken, Türkiye de metal borsasının yaşayabilmesinin mümkün olmadığı görüşü de var. LME, 11 bankanın sahip olduğu özel bir şirketti ve Aralık 2012 de şirket, yeni limitet şirket olan Hong Kong Borsası na 2,2 milyon dolara satıldı. Tekrar satışa çıkarılırsa, LME yi satın alma konusu etüt edilmelidir. Ekonomik olmadığı için izabe tesisi zorunlu olmamalı, kapsamlı literatür araştırmasıyla, bugüne kadar yapılan tüm çalışmalar incelenmeli. Toplantı salonlarında cevaplanan sorulardan elde edilen ipuçları, hostlar tarafından katılımcılarla paylaşıldı. katılımcılar cevaplara yönelik görüşlerini dile getirdi. Soru 3 Devlet, sanayi ve ticaretin yüksek katma değerli ürünlere yönelimini sağlamak için, ham madde ve enerji gibi girdilerde, Türkiye den dezavantajlı olmasına rağmen, yüksek katma değerli üretim yapan Japonya gibi ülkeleri dikkate aldığında, alüminyum ve bakır sektörleri için uygulanabilecek politika ilkesi ne olabilir? Alüminyum ve bakır özelinde katma değeri düşük ürünlerdeki kapasite artımlarına akması nasıl önlenebilir? İhraç ürünlerinin katma değerlerini hesaba katan ve böylece teşviklerin işlevselliğini artıran sistem nasıl olabilir? Yenilikçi fikirlerin tartışılacağı online platform bilgi havuzu geliştirilmeli, sektördeki sivil toplum kuruluşları eliyle işletilen makine envanteri sistemi oluşturularak, yeni kapasite yaratacakların bilgisine sunulmalı. LME ortalaması ile hesaplanacak ham madde girdisi ile ihracat cirosu arasındaki orana dayalı teşvik sistemi kurulmalı. Devlet de şirket gibidir, destekleyeceği alanları birer kâr merkezi olarak değerlendirmeli, bunun dışındaki mülahazalarla düşey ve yatay entegrasyona gitmemelidir. Teşvik kurulu, üniversite, sanayi ve ilgili bakanlık temsilcilerinden oluşmalı. Politika ilkesi, devletin, kıt kaynaklarını tahsis edeceği alanlarda akılcı öncelikler, tek yol gösterici olmalı. Rekabet avantajı bulunan alanlarda, daha yüksek değer üretebilmek yerine, her alana girilmemeli. Bir ürünün ham maddeden nihai formuna kadar tüm evreleri yerine rekabet edilebilecek evrelerine girilmeli. Örneğin, alüminyum alanında ucuz ve bol enerji gerektiren boksit alumina geçiş sürecinde rekabet gücü kazanmak için devlet destekleri talep etmek yerine, daha sonraki süreç adımlarında rekabet gücü kazanmaya çalışmak ve kamu kaynaklarının, bu aşamalarda kullanımı daha doğru bir politika olarak görünüyor. Bununla birlikte, büyük resmin gereği, daha büyük getiriler düşünülerek avantajımız bulunmayan 24

İ S T A N B U L D E M İ R V E D E M İ R D I Ş I M E T A L L E R İ H R A C A T Ç I L A R B İ R L İ Ğ İ A Y L I K Y A Y I N I T E M M U Z 2 0 1 3 S A Y I : 2 0 alanlara da girilebilir. Bu tür istisnaların yaygın yaklaşım olmaması gerekir. Bazı nedenlerle girilen ve rekabet avantajımız bulunmadığı için, sürekli devlet desteği talep edilen alanlardan, çıkılması gibi radikal kararlardan kaçınılmamalı. Bu kararlar alınamadığı hallerde, teşvikler dar alanlara uygulanmalı. Teşvik edilmemesi gerekirken, teşvik görmüş mal ve hizmetler, zaman içinde doğal rekabet güçlerine bırakılmalı, üretimi sürdürülecekse kaynak kullanılmadan soft yollarla teşvik edilmeli. Ayrıca teşvik ve destek felsefesi yeniden gözden geçirilmeli. Yeni sistem oluşturulurken, 1970 li yıllarda zorunluklar gereği makul karşılanan, fakat bugün farklı bakılması gereken ithal ikamesi felsefesi yerine, küresel rekabet gücüne sahip, az sayıda mal ve hizmet ile stratejik kalemlere odaklanılmalı, geri kalan kısım ithal edilmeli ve bundan kompleks duymayan bir anlayış benimsenmeli. Bu öneri, ihraç kalemlerinden vazgeçilmesi değil, az sayıda kalemin özendirilip desteklenmesi anlamına gelmektedir. Soru 4 Esas amaç, dış pazarlarda yarışabilecek rekabet gücüne sahip yüksek katma değerli ürünlerdir. O halde, sadece alüminyum ya da bakır yerine, çeşitli girdilerden oluşan ve özellikle bilgi katma değeri yüksek bileşik ürünlere yönelmek gerekir. Bu ise, şu anlamlara geliyor; Kurumlar arası yıkıcı rekabeti yapıcı dayanışmaya dönüştürmek, küçük firmaların çoğunlukta olduğu sektörlerde ölçek ekonomileri sağlamak, firmaların tek tek veya kümeler halinde rekabet güçlerini artırmak, sektörler arası iş birlikleri yoluyla yüksek katma değerli alanlar için bileşik ürünler üretmek ve sektörü markalaştırmak. Bu amaçları gerçekleştirebilecek etkili ve gerçekçi önlemler neler olabilir? Şirketleri, küçük olsun, benim olsun anlayışından uzaklaştıracak model yaratmak, gelişmiş ülkelerdeki katma değerli bileşik ürünlerin başarılı örneklerini araştıran platform oluşturmak, küçük firmaların ortak satın alma ve satış platformları kurmasını teşvik etmek, ihracatçı üzerindeki yüklerin kaldırılması ile ilgili etüt yapmak, teknoloji transferi yerine, know-how üretmek. Ayrıca uluslararası kalite standartlarında ve akredite kurumlarca denetlenerek yapılan üretimin fiyat ve katma değer artışı, rekabeti yıkıcı olmaktan, yapıcı olmaya dönüştürür. Standartlara uyum, devlet ve uluslararası denetleme kuruluşlarında yapılır. KDV nin finansman üzerindeki maliyeti düşürülmeli, kolay geri alınabilmeli, gizli vergiler netleşmeli, kayıt dışı önlenmeli, sektöre yeni giren firmalar denetlenmelidir. Markalaşmak için ön koşul, firmanın bu yönde vizyonunun olmasıdır. Her üniversite ayrı bir spesifik konu hakkında araştırma yapmalıdır. Alüminyumda birçok özel alaşım Türkiye de üretilmiyor (5/6/7000 serileri vb.). Dünyadaki öncü olan sektör firmalarında, Türklerin üst seviyede görev almaları, patent, know-how, telif haklarını koruma, uluslararası sempozyumlarda Türk alüminyum bakır sektörünü tanıtmak amaçlanmalıdır. Şirketlerin, küçük olsun benim olsun anlayışından uzaklaştıracak yeni modelin özünü oluşturacak birkaç ipucuna ihtiyaç var. Bunun için şunlar hayata geçirilebilir: Sosyoloji bölümü güçlü bir üniversitede, kültürümüzün ortaklığa pek pirim vermeyen özelliğinin nedenleri araştırılabilir. Küçük kuruluşların kendi kimliklerini kaybetmeksizin birleşmelerini mümkün kılabilecek mevzuat taslağının oluşturulması ve paralel olarak da hukuk sistemimizin birleşmeler için yeterli güveni sağlayıp sağlamadığını anlamak için çalışma grubu oluşturulabilir. Çok ortaklı şirketlerde, küçük hisse sahiplerinin haklarını koruyan mevzuatın eksik yanları gözden geçirilmeli. Küçük olsun benim olsun anlayışına sahip kuruluşlarda derinlemesine araştırma yapılarak, bu anlayışa yol açan nedenler anlaşılabilir. Dış ülke örnekleri incelenebilir. Bütün bunlar sonunda iletişim kampanyası düzenlenerek, birleşmenin getireceği avantajlar tanıtılabilir. Üniversite-sanayi iş birliği sürekli gündemde olan, iş birliğini gerçekleştirmek için araçlar ve kaynaklar ortaya konulmasına karşın, istenen sonucun alınamayışının sorgulanması gerekir. Hemen her sorun alanında geçerli olan nedenlerini sorgulamadan çözüm üretmek yaklaşımı, harcanan kıt kaynakların amacına erişmesine engel olur. İş birliği kavramıyla tam olarak ne kastediliyor?, İş birliğinin düzeyini ve kalitesini ölçebilecek metrikler nelerdir?, İşbirliğini yüksek düzeyde ve kalitede gerçekleştiren dünya örneklerinde bulunan, bizde bulunmayan nelerdir? gibi üç soruyu cevaplamak üzere, yerli ve yabancı katılımcıları dikkatle seçilmiş ve bir haftaya yayılan çalışma yapılabilir. Firmaların, dolayısıyla da sektörün rekabet gücünü azaltan çeşitli faktörler içinde diğer önemli konu, rekabet gücü faktörlerinin çoğu açısından kayda değer olmamakla birlikte, çeşitli nedenlerle sektör içinde bulunabilen firmalardır. Sektör örgütlerinin, bu gibi firmaların haksız rekabet yaratıcı, dolayısıyla da sektörün rekabet gücünü düşürücü etkilerini en aza indirecek Etik Güvence oluşturulabilir. İhracatçı üzerindeki yüklerin kaldırılması ile ilgili öneri, OECD tarafından zaman zaman yenilenen bir çalışmadır. Benzer çalışmanın TİM tarafından yaptırılması talep edilebilir. İhracat konusunda çeşitli kurumlarca yapılan çok sayıda çalışma var ise de, burada kastedilen, kapsamlı, sistematik ve işlevsel noktaların yer aldığı bir etüttür. Teknoloji transferi yerine, know how üretimi yapılması önerisinin nasıl gerçekleştirileceği önemli bir konudur. Teknoloji transferi 25

İsimlerin önündeki unvanların ve kratavatların çıkarıldığı toplantıda tüm görüş ve öneriler dikkatle değerlendirildi. toplantı sonrasında bilgiler rapor haline getirildi. deyimi aslında bir alan için geliştirilen teknolojinin farklı alanlara aktarılarak ilk maliyetinin azaltılması ve de getirilerinin katlanması amacıyla üretildi. Ancak bizdeki kullanımı, bir ülkeden-bedeli karşılığındabir teknolojinin satın alınması anlamına geliyor. Bu ikinci yolla sağlanabilecek rekabet gücü, ancak küçük getiriler sağlayabilir. Önerimiz, akademik ve araştırma kuruluşlarımızın temel bilim araştırmalarına ağırlık vermesidir. Buna paralel olarak, satın alınan teknolojilerin yüksek verimle üretime geçirilmesi konusunda çalışılması da doğru bir yaklaşımdır. Markalaşma Marka hakkındaki maksimler daima göz önünde tutulmalıdır. Bunların estetik bir poster haline getirilerek, mesela Markanın 5 Emri gibi tüm firmalara dağıtılabilir. Vizyon eksiğinin katılımcılar ve host tarafından vurgulanması çok ümit vericidir. Vizyon için şöyle bir öneri üretilebilir: Bu konuda uzun ve detaylı plan önermek yerine, doğurgan ilke ortaya konulmalıdır. Bu ilke vizyon (ülkü, Büyük İddialı Sonuç, Big-Hairy- Audacious -Goal) vazetmeksizin hiçbir yere ulaşılamayacağıdır. Bu soru aslında, tüm çalıştayın tek sorusu olabilecek değerdedir. Biz kim olmak, ne yapmak istiyoruz? 500 milyar dolar ihracat ya da sektörün bundaki payı, kimlerle nasıl yarışacağımız gibi tüm konular, bu ana sorunun sonucu olarak ortaya çıkacak türevlerdir. Soru 5 Çeşitli sorunlar konusunda alınabilecek önlemlerle mevcut ihracat rakamlarında kısmi gelişmeler sağlanabilir. Bir sıçrama yaratabilmek içinse sıra dışı sayılabilecek etken ne olabilir? Nasıl gerçekleştirilebilir? Marka değeri olan ürünlerden katma değeri yüksek ürünler üretmek. Ham madde temini konusunu ülke bazlı yapılandırmak. Korumacı devlet politikaları. Alüminyum ve bakır alanlarında kamuoyu duyarlığını artırmak ve bu yolla yeni gelişmelerin filizlenebileceği ortam yaratmak için ayrı ayrı Bilim Merkezleri oluşturulmalı. Sektör ve devlet destek programları açıklayabilir. Alüminyum ve bakır ile ilgili yapılan ancak atıl duran doktora tezi ya da araştırmaların envanteri çıkarılabilir. Dış araştırma merkezleriyle ilişki kurularak, düzenledikleri toplantılara katılıp, yayınlarına abone olunabilir. Web siteleri sürekli izlenerek, aynı zamanda bu merkezlerde çalışan vatandaşlarımızla onlardan yasal sorumluluk altına girmeyecekleri bilgileri bizimle paylaşmaları istenebilir. Üniversiteler ile anlaşarak, alüminyum ve bakır konusunda ihtisaslaşmaları, dış temsilciliklerimizde görevli personelimizin, alüminyum ve bakır konusuna duyarlı bakmaları sağlanabilir. Soru 6 Alüminyum yerine, hafifliği, sağlamlığı, fiyatı gibi özellikleri nedeniyle ikame olabilecek ve böylece ileriki yıllarda mevcut sektöre tehdit oluşturabilecek alternatiflerle ilgili ne tür çalışmalar yapılmalıdır? Üretim birimlerinin atıl kalmaması için devletin de yönlendirmesi ile ürün değişikliğine uyum sağlayabilecek esnek yapılanma gerçekleştirilmeli. Malzeme özelliklerini ikame malzemeden üstün kılmak için ülke çapında AR-GE örgütlenmesi oluşturulmalıdır. Önerilerim aynı zamanda bir önceki soru için de geçerlidir. Üniversite ve araştırma 26

İ S T A N B U L D E M İ R V E D E M İ R D I Ş I M E T A L L E R İ H R A C A T Ç I L A R B İ R L İ Ğ İ A Y L I K Y A Y I N I T E M M U Z 2 0 1 3 S A Y I : 2 0 kuruluşlarının malzeme bölümlerinin daha iyi örgütlenmesine özen göstermek, organik elementlerin çeşitli alanlarda giderek daha çok kullanılmaya başlanacağı öngörüsüyle, uygun üniversitelerle bu konuda sektör örgütlerinin anlaşmalar yapması, nanoteknoloji konusunda ihtisaslaşacak birkaç üniversite ile çalışılması. Soru 7 Tevkifatlı KDV sorunu nasıl aşılabilir? Genelde her sorun, özelde ise fikri mülkiyetlerin yeterince korunamayışı, denetim sorunu ile ilgilidir. Denetim yetersizliklerinin en önemli nedenleri nelerdir ve giderilmesi için hangi gerçekçi ilkeler çare olabilir? Çeşitli ilgi alanlarındaki kişiler arasındaki bilgi alışverişini sağlamak, çözülmüş sorunlar hakkında bilgi edinmek, çözülmek istenilenler hakkında alandaki diğer kişilerin bilgi ve deneyimlerine başvurmak gibi amaçlarla internet grupları ülkemizde de mevcuttur. Alüminyum ve bakır alanında benzer bir sistemin belirleyici çizgileri neler olabilir? İç piyasada tüm alışlardan yüzde 50 tevkifat uygulanması, ithalatta teminat mektubu uygulanması, mahsuplaşmalarda süre kısaltılması, mahsup oranlarının değişmesi ve fatura limitlerinin artırılması. Konu çeşitli platformlarda irdelendi ve genel olmamakla beraber bazı durumlar için çözüldü. Bulunan çözümün genelleştirilmesini sağlayabilecek tebliğ yayımlanması için girişimler sürüyor. Fikri mülkiyet konusundaki denetimlerden sorumlu devlet organları ile sektör örgütlerinin oluşturacakları komiteler kurulması, denetim sistem ve uygulamalarının ortak birimlerde gözden geçirilebilir. Fikri mülkiyetin yeterince korunamayışının önemli nedeni, konunun hırsızlık olarak algılanmayışı, bir diğeri ise ahlaki yaptırım araçları yerine daima yasal yaptırımların tek araç olarak kullanılmasıdır. Etik Güvence aracının, mümkün olabilen yerlerde, usulüne uygun tasarlanıp uygulanması kaydıyla kullanılabilir. İletişim platformları, sektörde irili ufaklı kuruluşlar arasında deneyim birikimlerinin paylaşımı, rekabet nedeniyle her zaman mümkün olamayabilir. Ancak, kuruluşların çoğunluğunu ilgilendiren sorunlarda durum farklıdır. Bu tür sorunlar ancak dayanışma ağları yoluyla çözülebilir. Bu tür platformların örnekleri bilişim alanında sıkça görülmektedir. Benzer platformların TİM önderliğinde kurulabilir. Sonuç Alüminyum ve bakır sektörlerinin rekabet gücünün geliştirilmesini irdeleyen bu rapor aslında tüm sanayi yapımızın raporu sayılabilir. Burada geçen önlemlerin tamamı değilse de çok büyük bölümü, herhangi bir mal veya hizmet ürününün üretim ve ticareti ile meşgul sektörlere uygulanabilir / uyarlanabilir. Düzenlenmesi mükemmel bir çalıştayın katılımcılarının seçimi de böylesi geniş bir konunun önemine paraleldi. Bundan sonraki ortak akıl çalışmalarında belki biraz daha ağırlık verilmesi gereken yön, üniversite paydaşının temsili, özellikle de üniversite-sanayi iş birliğinin aracı durumundaki teknopark ve TEKMER yöneticilerinin daha fazla sayıda katılımlarının teminidir. Benzer şekilde üst düzey kamu ve siyaset yöneticileri de katılımcılar arasında bulunabilir. Ortaya çıkan bu raporun dağıtımı ve çalıştay sırasında bir sunum olarak dikkatlere getirilen taahhüt isteme yollarıyla sürece katılmalarının temini de bir zorunluktur. 27