Örnekleme Yöntemleri
Evren & Örneklem (Fraenkel & Wallen, 1990) Evren & Örneklem 2
Evren Evren, araştırma sonuçlarının genelleneceği (geçerli olacağı) büyük grup. Hedef evren, araştırmacının ulaşmak istediği, ancak ulaşması güç olan ve ideal seçimini yansıtan soyut evrendir. Ulaşılabilir (araştırma) evren, araştırmacının ulaşabileceği, gerçekçi seçimi olan somut evrendir. 3
Örneklem ve örnekleme Örneklem, evrenle ilgili çalışmak için seçilen evrenin sınırlı bir parçasıdır. Örnekleme, evrenden örneklem için birim çekme işlemine denir. Nasıl yapılır? 4
Örneklem ve örnekleme II Evrenden örneklemi oluşturmada temel alınan birime örnekleme birimi denir. Örnekleme birimi eleman ise süreç eleman örnekleme, grup ise küme örnekleme olarak isimlendirilir. Gözlem birimi, hakkında bilgi toplanan ve evrenin en küçük parçası olarak tanımlanabilen ve araştırmanın bilgi kaynağı durumunda olan birimdir. 5
Evren, örnekleme ve örneklem Örnekleme Örneklem Evren Sayım Evren değer - Ortalama (μ) -Standart sapma (σ) Tahmin Şekil. Evren, örnekleme, örneklem ve tahmin Evren & Örneklem 6
7 Örnekleme yöntemleri (Fraenkel & Wallen, 1990)
8 Örnekleme yöntemleri Tek aşamalı örnekleme, örnek için evrenden birim çekme işleminin tek aşamada tamamlanmasını; Çok aşamalı örnekleme ise, iki ya da daha fazla aşamada tamamlanmasını gösterir. Tesadüfi-Rastgele (random) örneklemede temel alınan birimlerin örneklem için seçilme olasılıklarının eşit olmasıdır.
Örnekleme yöntemlerinin gruplandırılması Seçkisiz örnekleme (probality) yöntemleri, evrenden örneklem için birim çekme işleminin seçkisizlik ilkesine uygun olarak yapıldığı örnekleme yöntemleridir. Seçkisiz olmayan (non-probability) örnekleme yöntemleri, örnekleme alınacak birimlerin seçkisizlik ilkesine bağlı olmaksızın belirlendiği yöntemlerdir. 9
Seçkisiz örnekleme Seçkisiz örnekleme yöntemleri, evrenden örneklem için birim çekme işleminin seçkisizlik ilkesine uygun olarak yapıldığı örnekleme yöntemleridir. 10
Örnekleme Yöntemleri Örnekleme Yöntemleri Seçkisiz Örnekleme Yöntemleri Seçkisiz Olmayan Örnekleme Basit Seçkisiz Tabakalı Örnekleme Sistematik Örnekleme Amaçsal Örnekleme Uygun Örnekleme Aykırı Örnekleme Maksimum Çeşitlilik Benzeşik Örnekleme Tipik Örnekleme Tabakalı Amaçlı Ölçüt Örnekleme 11
Basit Seçkisiz Örnekleme (Simple Random Sampling) Evren Örneklem Oluşturulan evren listesinden örnekleme birimlerinin seçkisiz olarak çekilmesidir. Her bir örnekleme birimine eşit seçilme olasılığı vererek (seçilen birim yerine konularak)seçilen birimlerin örnekleme alındığı yöntemdir. 12
Tabakalı örnekleme (Stratified Random Sampling) Evrendeki alt grupların evrendeki ağırlıkları oranında örneklemde temsil edilmelerini amaçlar. Alt evrenlerden birim çekme işlemi basit yansız örnekleme ile gerçekleştirilir. Evren Örneklem 13
Tabakalı örnekleme 15
Seçkisiz Olmayan Örnekleme Yöntemleri Uygun örnekleme. Zaman, para ve işgücü açısından var olan sınırlılıklar nedeniyle örneklemin kolay ulaşılabilir ve uygulama yapılabilir birimlerden seçilmesidir. Amaçlı örnekleme. Derinlemesine araştırma yapabilmek amacıyla çalışmanın amacı bağlamında bilgi açısından zengin durumların seçilmesidir. Sistematik örnekleme. Birimlerin belli bir sistematik izlenerek bulunan bir aralık ve başlangıç noktasına dayalı olarak örnekleme seçilmesidir. 16
Seçkisiz Olmayan Örneklemeler 17
Uygun örnekleme 18
Amaçlı örnekleme yöntemleri Aykırı durum örnekleme. Örneklemin problemle ilgili olarak birbirine aykırı (uç) durumlardan, örneklerden oluşturulmasıdır. - Bu nasıl olmuştur dedirtecek durumların seçilmesi. Maksimum çeşitlilik örnekleme. Örneklemin problemle ilgili olarak kendi içinde benzeşik farklı durumlardan oluşturulmasıdır. - Bu örneklemdeki temel amaç farklı gruplardan ortak görüşleri ortaya çıkarmaktır. 19
Amaçlı örnekleme yöntemleri II Tipik durum örnekleme. Örneklemin araştırma problemi ile ilgili olarak evrende yer alan çok sayıdaki durumdan tipik olan biriyle oluşturulmasıdır. - Uç noktalar, yoğun örneklemler değil, daha geniş grupları yansıtan durumlar tercih edilir. Benzeşik örnekleme. Örneklemin araştırmanın problemine ilgili olarak evrende yer alan benzeşik bir alt grubundan ya da durumundan oluşturulmasıdır. - Evrende yer alan birbirine benzeyen alt gruplardan birinin seçilmesi işidir. 20
Amaçlı örnekleme yöntemleri III Tabakalı amaçsal örnekleme. Örneklemin ilgilenilen belli alt grupların özelliklerini göstermek, betimlemek ve bunlar arasında karşılaştırmalar yapabilmek amacıyla bu alt gruplardan oluşturulmasıdır. - Amaçlı olarak farklı katmanlar seçilebilir. Ölçüt örnekleme. Örneklemin problemle ilgili olarak belirlenen niteliklere sahip kişiler, olaylar, nesneler ya da durumlardan oluşturulmasıdır. - Önceden belirlenmiş araştırma için önemli olan kriterlerin olmasıdır. 21
Sistematik Örnekleme 22
Örneklem Büyüklüğü Nicel araştırmalarda incelenen değişkenin sürekli ve süreksiz olmasına göre farklı formüller kullanılarak hesaplanır. Nitel araştırmalarda ise örneklem büyüklüğünü hesaplamada belli bir kural yoktur. Araştırmanın amacına ve sahip olunan olanaklara göre kararlaştırılır. 23
Nicel araştırmalarda örneklem büyüklüğü: Sürekli değişken - N evren büyüklüğü, - t güven düzeyine karşılık gelen tablo değeri, - S evren için tahmin edilen standart sapma, - d tahmini tolerans (sapma) miktarıdır. 24
Nicel araştırmalarda örneklem büyüklüğü: Süreksiz değişken - N evren büyüklüğü, - t güven düzeyine karşılık gelen tablo değeri, - PQ evren için tahmin edilen varyans, - d tahmini tolerans miktarıdır. 25
Örneklem büyüklüğünü hesaplama 1. Tolerans miktarı (d) ve t-tablo değeri kararlaştırılır. 2. Evren varyansı tahmin edilir. Şu yollar izlenebilir: İki aşamalı geçiş. İlk aşamada n 1 büyüklüğünde bir örneklem seçilir, veriler toplanır ve varyans tahmin edilir. Örneklem büyüklüğü (n) tahmin edilir. Eğer, n 1 < n ise aradaki fark tamamlanır. Önceki benzeri araştırmalardan elde edilmiş varyans tahminleri kullanılabilir. Normal dağılım özellikleri dikkate alınarak tahmin edilebilir. 3. Kararlaştırılan parametre değerleri ilgili formülde yerine konularak örneklem büyüklüğü (n) hesaplanır. 26
Tahmini Örneklem Büyüklüğü Tablo. Belli evren büyüklükleri için tahmini örneklem büyüklüğü (Alfa =.05) 27
Örnek 28
Özet Örneklem; araştırmanın amacına, araştırma için ayrılan kaynağa, araştırma sorularına, ve sınırlılıklarına göre değişir. 29
Kaynaklar Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları. Fraenkel, J.R. & Wallen, N.E. (1990). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill Publishing Company. Bu sunum; yukarıdaki sunu ve kaynaklardan yararlanılarak hazırlanmıştır. Emek sahiplerine teşekkür ederiz... 30