1. ÖRNEKLEME VE ARAŞTIRMA PROBLEMİNE UYGUN ÖRNEKLEME YAPMA

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "1. ÖRNEKLEME VE ARAŞTIRMA PROBLEMİNE UYGUN ÖRNEKLEME YAPMA"

Aysu Kashani
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 1. ÖRNEKLEME VE ARAŞTIRMA PROBLEMİNE UYGUN ÖRNEKLEME YAPMA Araştırmacı kişi ya da kurumlar birinci el veri elde etye yönelik araştırma yapmaya karar verdiklerinde çoğu zaman araştırma yapacağı grubun tüm bireylerine ulaşma imkanları yoktur. Dolayısıyla bu grubun özelliklerini taşıyan ve araştırmacının ulaşabileceği aynı zamanda araştırma sonuçlarının istatistiki açıdan kabul edilebilir düzeyde olacağı daha küçük birimleri araştırma yoluna giderler. Bu durumda araştırmacının araştırma yapacağı grubun tüm elamanları araştırmanın ana kütlesi yani evreni iken bu grubun özelliklerini taşıyan küçük gruplara ise örneklem diyoruz. birbirini izleyen yedi aşamadan oluşur ( 1. amacının saptanması 2. Ana kütlenin tanımlanması 3. Örneğin seçileceği ana kütle çerçevesinin belirlensi 4. m büyüklüğünün belirlensi 5. yöntemi seçilsi 6. Örneğin seçimi 7. Örnek verilerinden ana kütle özelliklerinin tahmini 1.1. Yapmayı Gerekli Kılan Nedenler Daha öncede belirtildiği gibi araştırmacının bütün bir ana kütleye ulaşması çeşitli nedenlerle mümkün olmadığı durumlarda araştırmacı ana kütle ile ilgili yorumları seçtiği örneklemden elde edillidir. Dolayısıyla şu nedenlerle örnekle tam sayıma tercih edilir Maliyet Tasarrufu Sağlaması Doğru bir örneklem seçimi ile çok daha az maliyetle faydalı, doğru ve güvenilir bir bilgi elde edilebilir Zaman Tasarrufu Sağlaması tam sayıma göre daha kısa zamanda daha ayrıntılı bilgi elde edilsini sağlar 1

Dolayısıyla bu grubun özelliklerini taşıyan ve araştırmacının ulaşabileceği aynı zamanda araştırma sonuçlarının istatistiki açıdan kabul edilebilir düzeyde olacağı daha küçük birimleri araştırma

2 Doğru Bilgi Edin İmkanı Sağlama Tam sayım çalışmalarında çok sayıda verinin derlensinde ciddi hata riskleri söz konusudur oysaki örnekle yönteminde daha az sayıdaki veri daha iyi kontrol edilebilir Pratik İmkansızlık Halinin Bulunması Bir birimin (gözlem biriminin) bilgi derlek amacıyla tahrip edilsi gerekiyorsa, çalışılacak evren sonsuz evren ise örnekleye başvurmak zorunludur. Örneğin bir savunma sanayi kuruluşunda üretilen rmilerin patlayıp patlamadığı hatalı rmi üretim oranının ne olduğu konusunda yapılacak bir araştırma için gerekli bilgilerin derlensi amacıyla üretilen tüm rmilerin teste tabi tutulması olanaksızdır ve aynı zamanda anlamsızdır m Büyüklüğü m büyüklüğü belirlede çeşitli istatistiksel yöntemler kullanılmaktadır. m büyüklüğü ne kadar büyük olursa ana kütleyi karşılama olasılığı artacaktır. Bu kapsamda örneklem boyutunda aşağıdaki etkenler göz önüne alınır: (Altunışık vd.,2010:136) Kararın önem derecesi Araştırmanın cinsi ve doğası Değişken sayısı Analiz türü Benzer çalışmalarda kullanılan örnek boyutları İncelenen olayın evrendeki yoğunluğu Cevap ver (geri dönüş) oranları Mali kaynak kısıtları Örnekte yer alan alt grupların sayısı Hedef kitlenin varyansı 1.3. Teknikleri Öncelikle örnekle tekniklerini olasılığa dayalı teknikler ile olasılığa dayalı olmayan teknikler olarak ikiye ayırabiliriz. 2

1.1.4. Pratik İmkansızlık Halinin Bulunması Bir birimin (gözlem biriminin) bilgi derlek amacıyla tahrip edilsi gerekiyorsa, çalışılacak evren sonsuz evren ise örnekleye başvurmak zorunludur.

3 Şekil 1: Teknileri ((Altunışık vd.,2010:137) Teknikleri Olasılığa Dayalı Teknikler Olasılığıa Dayalı Olmayan Teknikler Basit Tesadüfi Sistemat ik Tabakalı Gruplara Göre Kolayda Kasti Kota si Kartopu si Olasılığa Dayalı Yöntemleri m unsurlarının rasgele seçilerek araştırmaya katıldığı yöntemlerdir Basit Tesadüfi Ana kütlenin tüm unsurlarının örneklem içinde yer almasında eşit şans tanınmasıdır. Yani evreni oluşturan birimler arasında herhangi bir ayrıcalık gösterilsidir Tabakalı (Zümrelere Göre) Tabakalı örnekle, evrendeki alt grupların belirlenip bunların evren büyüklüğü içindeki oranlarıyla örneklemde temsil edillerini sağlamayı amaçlayan örnekle yöntemidir. (Büyüköztürk vd.,2012:86) Zaman zaman bazı değişkenlerin araştırmanın selati açısından daha etkili olabileceği durumlarda kullanılan bir yöntemdir. Zümreleri oluştururken birden fazla değişkeni (yaş, iş durumu ve eğitim seviyesi gibi) aynı anda dikkate almak mümkündür. (Altunışık vd.,2010:138,139) Külere Göre 3

1.3.1.1. Basit Tesadüfi Ana kütlenin tüm unsurlarının örneklem içinde yer almasında eşit şans tanınmasıdır. Yani evreni oluşturan birimler arasında herhangi bir ayrıcalık gösterilsidir. 1.3.1.2.

4 Evren hacmi çok büyük ve birimler geniş bir coğrafi alana yayılmış olduğunda örneklem evrendeki birimlerden rassal seçim yöntemi yaparak değil de, bu birimlerden oluşturulan gruplardan rassal seçim yapmak suretiyle oluşturulması daha etkili olabilir. Bu durumda külere göre örnekle yöntemini uygulamak faydalı olur. Çünkü basit rassal örnekle yöntemini uygulamak pratik olmaz, sistematik örnekle yöntemini uygulamak için uygun çerçeve bulmak veya çerçeve hazırlamak çok zaman alır ve masraflı olur haliyle en uygun yöntem seçimi külere göre örnekle olacaktır Sistematik Evren birimlerinin sıralanabilsi durumunda örnekle birimlerinden her birinden K ıncı birimlerin örneklem seçildiği yöntemdir. m birimleri, örneklem çerçevesi içinden belirlenmiş eşit aralıklarla seçilir. Örneğin muhasebe departmanlarında belgelerin kontrolü yapılırken faturalardan her yirmincisinin kontrol edilsi sürecidir Olasılığa Dayalı Olmayan (Önyargılı) Bu yöntemlerde örneklem oluşturulurken, evrendeki birimler arasında fark gözetilir, evrendeki birimlere örnekle seçilleri konusunda eşit şans verilz. Araştırmayı planlayan, örnekle uygulamasını yapan kişinin/kişilerin istekleri ve sübjektif değer yargıları örnekle seçilecek birimlerin tespitinde örneklem hacminin belirlensinde etkili oluyorsa yapılan örnekle olasılıklı olmayan örnekle olarak isimlendirilir. Bu yöntemin başarısı örnekle uygulamasını yürüten kişinin, çalışılan araştırma konusundaki deneyimine, çalışılan evrenin özellikleri hakkındaki bilgi birikimine ve evrenin ilgilenilen özellikleri itibariyle homojenliğine bağlıdır. Olasılıklı olmayan örnekle yöntemleri çeşitli adlarla anılmaktadır Hazır (Kolayda, Uygun/Kazara) m Farklı araştırmacılar tarafından farklı isimlerle anılan bu yöntemde örnekle tasarımı yapılamaz. Bir anketörün yolda ya da bir alışveriş rkezinde karşılaştığı kişilere sorular sorduğu duruma benzer. Katılımcıların seçimi tamamıyla anketöre 4

Çünkü basit rassal örnekle yöntemini uygulamak pratik olmaz, sistematik örnekle yöntemini uygulamak için uygun çerçeve bulmak veya çerçeve hazırlamak çok zaman alır ve masraflı olur haliyle en uygun

5 bırakılmıştır. Bu yöntem gibi bazı yöntemler, potansiyel katılımcıların sorulara cevap verip verye kendilerinin karar versine olanak sağlar. Araştırmalar bilgi edink için ana kütlenin en rahat ulaşılabilen üyelerini seçerler. m, üzerinde çalışılan ana kütleyi makul bir biçimde temsil edebiliyorsa araştırmacıya yararlı bilgiler sağlar. (Proctor Tony, Çev. İclem Er, 2003, s:110) Yargıya Dayalı (Kasti/Kararsal) Araştırmacının, ana kütlesi temsil ettiğine inandığı grup kendinin seçip ilgili araştırmayı bu örneklem üzerinde yapmasıdır Kota Tabakalı örnekle yönteminin tesadüfi olmayan biçimidir. Genellikle mülakatlar için kullanılır. Yine evrenin özelliklerini belirlediğine inanılan belli değişkenler dikkate alınarak, örnek kütlenin oluşturulması hedeflenir. (Altunışık vd.,2010:141) Kartopu Ana kütlenin herhangi bir birimine ulaşmanın zor olduğu durumlarda araştırmacı bir biri temas kurduğunda bu temas kurulan kişinin desteğiyle diğer birim ve birimlere ulaşılması kısaca örneklemin kartopunun çığa dönüşsi gibi birbirlerine temas yoluyla artması ve örneklemin büyütülsidir Hatası ve Sistematik Hata Bir araştırmanın örnekleminin belirlensi konusu araştırmanın güvenilirliği açısından ve sağlıklı veriler elde edebilk için çok önemlidir. Haliyle bu yazıyla ilgili dört sayfa kısıtından dolayı her ne kadar aşılmış olsa da daha fazla artmaması için bazı konular göz ardı edilmiştir. Ancak son olarak değinilsi yararlı olabilecek konulardan birisi de araştırma hatasıdır. Araştırma hatası örneklem hatası ve sistematik hatadan kaynaklanır. Araştırmada örneklemin, ana kütlenin özelliklerini temsil etsi yani örnekle hatası ortaya çıkar. Diğer taraftan sistematik hata ise Sistematik hata, 5

(Proctor Tony, Çev. İclem Er, 2003, s:110) 1.3.2.2. Yargıya Dayalı (Kasti/Kararsal) Araştırmacının, ana kütlesi temsil ettiğine inandığı grup kendinin seçip ilgili araştırmayı bu örneklem üzerinde yapmasıdır.

6 belirli bir örneklemdeki katılımcıların gözlenen ortalama değeri ile bir örneklemin katılımcılarının gerçek ortalama değerinin birbiriyle ne ölçüde uyumsuz olduğunu gösterir. Sistematik hatanın büyüklüğü iki faktöre bağlıdır: verilen cevaplardan kaynaklanan hatalar ve örnekle seçilmiş kişilerin görüş yapmayı reddetsinden kaynaklanan hatalar. Katılımcının görüş yapmayı reddetsinden kaynaklanan hataların nedeni örnekle seçilen herkesin gerçekte çalışmaya katılmayı kabul etsidir. Bunun yanı sıra görüş yapmayı reddeden kişilerin gerçek ortalama değeri, tüm örneklemin gerçek ortalama değerinden farklı olabilir. Verilen cevaplardan kaynaklanan hatalar ise, katılımcılar doğru olmayan cevaplar verdiğinde ortaya çıkar. (Proctor Tony, Çev. İclem Er, 2003, s:112) Sonuç olarak bilimsel araştırma sürecinde maliyet, zaman ve araştırılacak birimlerin hepsine ulaşmanın zorluğu nedeniyle ana kütleden belirli bir kısmını çeşitli yöntemlerle örneklem olarak seçk gerekliliği ortaya çıkmakta ve bu örneklemin ana kütleyi temsil edebil derecesinde kullanılabilir doğru bilgiye ulaşabileceği düşünülebilir. Böylece araştırmacı örneklemden aldığı sonuçları ana kütleye genellerler. 6

Katılımcının görüş yapmayı reddetsinden kaynaklanan hataların nedeni örnekle seçilen herkesin gerçekte çalışmaya katılmayı kabul etsidir.

7 Kaynakça Altunışık, R., Çoşkun, R., Yıldırım, E. ve Bayraktaroğlu, S. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. 6.Baskı, Sakarya: Sakarya Kitabevi. Büyüköztürk Ş., Kılıç Çakmak, E,. Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F., (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 11.Baskı, Ankara: Pegem Akademi. Proctor, T.,(2003). Pazarlama Araştırmasının Telleri (1.Baskı), (İ. ER çev.), İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi. Tokol, T., (2002), Pazarlama Araştırması, (11.Baskı), Bursa: Vipaş

Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 11.Baskı, Ankara: Pegem Akademi. Proctor, T.,(2003). Pazarlama Araştırmasının Telleri (1.Baskı), (İ. ER çev.

Benzer belgeler

Araştırmada Evren ve Örnekleme

6. Bölüm Araştırmada Evren ve Örnekleme 1 İçerik Örnekleme Teorisinin Temel Kavramları Örnekleme Yapmayı Gerekli Kılan Nedenler Örnekleme Süreci Örnekleme Yöntemleri 2 1 Giriş Araştırma sonuçlarının geçerli,