ATILIM ÜNİVERSİTESİ MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE ANKARA PANELİ ANKARA NIN BAŞKENT OLMA NEDENLERİ ve MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE ANKARA Dr. Metin ÖZASLAN Ankara Kulübü Derneği Genel Başkanı 23 ARALIK 2010 13:30 ATILIM ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ SALONU
İçerik... I. Metodolojiye İlişkin Bazı Saptamalar... II. Mustafa Kemal Atatürk e Göre Ankara nın Başkent Seçilme Nedenleri... II.1. Ankara nın Doğal ve Coğrafi Konumu II.2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu II.3. Ankara Ahiler Devleti/ Cumhuriyeti III. Sonuç...
I. Metodolojiye İlişkin Bazı Saptamalar...
Temel Kaynak Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk ün 1924 Yılında Cumhuriyet Gazetesi Başyazarı Yunus Nadi (Abasıyanık) Bey ile Yaptığı Mülakat: ( ) Ankara nın doğal ve coğrafi konumuna (mevk-i tabii ve coğrafisine) kıyket ilave eden bir başka yön (cihet) daha vardır. En acı ve felaketli günlerde millet her taraftan zehirlenirken (tesmim olunurken) Ankaralılar, memleket ve milletin gerçek kurtuluşuna yönelik girişimler (halas-ı hakikisine müteveccih teşebbüsler) hakkındaki iman ve itimatlarını bir an dahi sarsmamışlardır. (Ankara daki Milli Mücadele Ruhu)
Temel Kaynak Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk ün 1924 Yılında Cumhuriyet Gazetesi Başyazarı Yunus Nadi (Abasıyanık) Bey ile Yaptığı Mülakat: Ben Ankara yı coğrafya kitabından ziyade tarihten öğrendim ve cumhuriyet merkezi olarak öğrendim. Hakikaten, Selçuki idaresinin bölünmesi (inkisamı) üzerine Anadolu da teşekkül eden küçük hükümetlerin isimlerini okurken bir Ankara Cumhuriyeti ni görmüştüm. Tarih sahifelerinin bana bir cumhuriyet merkezi olarak tanıttığı Ankara ya ilk defa geldiğim o gün de gördüm ki aradan geçen asırlara rağmen Ankara da hala o cumhuriyet kabiliyeti devam ediyor. ( ) Beni, Türkiye nin en münasip merkezinin Ankara olabileceğini düşünmeye sevkeden ilk vesile çok eskidir ve bilimseldir (fennidir). (Ankara Ahiler Devleti/ Cumhuriyeti)
Temel Kaynak ve Bir Soru(nsal) Mustafa Kemal Atatürk e Göre Ankara nın Başkent Seçilme Nedenleri... 1. Ankara nın Doğal ve Coğrafi Konumu 2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu 3. Ankara Ahiler Devleti/ Cumhuriyeti Soru(nsal): Ankara nın Başkent Seçilmesi olayların sürüklediği bir tesadüf müdür, yoksa Mustafa Kemal Atatürk ün çok önceden tasarladığı bir projenin yaşanan gelişmeler karşısında hayata geçirilmesi midir?
Sunumun Ana Amacı ve Bazı Sınırlılıklar Atatürk ün vurguladığı 3 temel nedeni irdelemek Ancak! Milli Mücadele Dönemi Ankarasına (1919-1923) ilişkin bazı bilgilerin (tarih, kişi ve mekanlar), çeşitli kaynaklarda farklılaştığı görülmektedir Ankara Ahiler Devleti/ Cumhuriyeti ise araştırılmaya muhtaç niteliktedir. Bu alanda yazılı kaynaklar ve konu üzerine yapılan araştırmalar oldukça sınırlı Hem Anadolu hem de Ankara (ve diğer şehir) tarihlerinin yazımında sosyoloji, antropoloji, halkbilimi, halk edebiyatı gibi sosyal bilim dallarının metodolojik araçlarına ve çözümleme yöntemlerine başvurma gereği Yerel tarih yazımında genelleyici yaklaşımlar yerine yerel özgünlükleri dikkate alan bir bakış açısının önemi
II. Mustafa Kemal Atatürk e Göre Ankara nın Başkent Seçilme Nedenleri...
1. Ankara nın Doğal ve Coğrafi Konumu Osmanlının Son Dönemlerinde Başkentin taşınması Gereği ve Tartışmaları 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı Devletinin jeopolitik dengesinin bozulması, Balkanlarda kaybedilen topraklar ile Payitaht İstanbul un devletin orta yeri olma özelliğini kaybetmesi ve kenarda kalması 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşında (93 Harbi) İstanbul karadan tehtide uğradı. Rus Orduları Yeşilköy e dayandılar. İstanbul un başkentlik statüsü sarsıldı. Geçici veya kalıcı olarak Başkent in iç bölgelere taşınması tartışmaları başladı Uzun yıllar Osmanlı ordusuna hizmet etmiş olan Alman Generali Von Der Goltz Paşa 1897 yılında başkenti önce Konya ve Kayseri ye, sonra da Halep veya Şam a taşınmasını öneriyor. (Türk-Arap İmparatorluğu)
1. Ankara nın Doğal ve Coğrafi Konumu 1912 Balkan Savaşı: Bulgar Ordusu nun Çatalca ya dayanması Başkent in Bursa ya taşınması tartışmaları Kütahya eski milletvekili Ahmet Ferit (Tek), Başkentin Anadolu ya taşınmasını öneriyor. Kayseri yakınında Osmaniye adı ile yeni bir başkent kurulmasını teklif ediyor. Çanakkale de püskürtülen düşman kuvvetleri, 1918 de Mondros Mütarekesi sonucu İstanbul a girmeyi başarıyorlar 93 Harbinden bu yana gündemde olan Başkentin Anadolu içlerine taşınması konusu, 13 Ekim 1923 te tam 46 yıl sonra gerçekleşir. Anadolu nun merkezinde yer alan ve oldukça güvenli bir noktada olan Ankara Türkiye Cumhuriyeti nin başkenti olur. Ankara nın doğal ve coğrafi konumu yanında, tren yolu ve telgraf sistemleri gibi iletim ve iletişim altyapısının varlığı da etkili olmuştur.
1. Ankara nın Doğal ve Coğrafi Konumu Ancak doğal ve coğrafi konum yeterli mi?... En acı ve felaketli günlerde millet her taraftan zehirlenirken (tesmim olunurken) Ankaralılar, memleket ve milletin gerçek kurtuluşuna yönelik girişimler (halas-ı hakikisine müteveccih teşebbüsler) hakkındaki iman ve itimatlarını bir an dahi sarsmamışlardır... Ben Ankara yı coğrafya kitabından ziyade tarihten öğrendim ve cumhuriyet merkezi olarak öğrendim. Hakikaten, Selçuki idaresinin bölünmesi (inkisamı) üzerine Anadolu da teşekkül eden küçük hükümetlerin isimlerini okurken bir Ankara Cumhuriyeti ni görmüştüm. ( ) Beni, Türkiye nin en münasip merkezinin Ankara olabileceğini düşünmeye sevkeden ilk vesile çok eskidir ve bilimseldir (fennidir).
2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu 1919 da Ankara da Genel Durum İzmir in İşgaline ve Batı Anadolu da Yunan Askerlerinin Yayılmasına Tepkiler Hükümet Merkezi İstanbul un işgal altında oluşu Ankara da İngiliz, İskoçyalı ve Fransız Askerlerin Varlığı: İngilizlerin Karargahı İstasyonda, Fransızlar ise 1. TBMM Binasında. 190 İttihatçının Tutuklanması İngiliz Muhipleri Cemiyeti Kurma Çabaları Azm-i Milli Cemiyetinin Kurulması Damat Ferit Hükümeti nin ve Vali Muhittin Paşa nın Baskıları
2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu Telgrafhane Vakıası ve İstanbul u Tanımama Kararı Vali Muhittin Paşa nın 11 Eylül 1919 da Kırıkkale ve Kırşehir civarına Teftişe Gitmesi Ankara Önderlerinin Müftülük Dairesinde (ya da Defterdar Yahya Galip in evinde) Toplantı Yapmaları Padişaha Telgraf Çekilmesi Kararı: Vali yi Padişah a şikayet etmek için Hacı Atıf ve Hoca Ahmet Efendilerin bu işle görevlendirilmesi... Telgrafhane de Padişah ın Saray Telgrafhanesi ne gelmelerini isterler Telgrafhane Saray yerine Babıali deki Telgraf makinesine bağlanır Telgrafın ucunda Sadrazam Damat Ferit Paşa vardır. Atıf Efendi: Ankaralılar Zat-ı Şahane ile mühim bir mesele için görüşmek istiyor. Damat Ferit Paşa: Halk doğrudan doğruya Zat-ı Şahane ile görüşemezler. Diyeceğinizi bana söyleyiniz, ben arz edeyim. der. Israrcı olan Temsilciler: Biz Padişahımızı istiyoruz! diyerek taleplerini yinelerler. Ferit Paşa sert bir şekilde: Hayır! Millet Padişahla görüşemez diyerek talebi geri çevirir. Bunun üzerine hiddetlenen Hoca Atıf Efendi: Öyleyse Ankaralılar da ne senin gibi Sadrazamı, ne de senin Padişahını tanımıyor diye son sözü söyleyerek görüşmeyi sonlandırır. Ankara nın Milli Mücadele günlüğüne Telgrafhane Vakıası olarak geçen bu olay aynı zamanda Anadolu dan Padişaha karşı çekilen ilk isyan telgrafı olur..
2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu Vali Muhittin Paşa nın Tutuklanması Vali Muhittin Paşa nın 12 Eylül 1919 da Kırıkkale ve Kırşehir civarına Tutuklanması (Yenişıhlı Rıza Bey- Hamitli Rıza ve Polatlı nın Hacı Tuğrul Köyü nden Kara Sait Efe Muhittin Paşa Sivas a Heyet-i Temsiliye ye gönderilir İstanbul Hükümeti Ankara yı elden çıkarmamak için Ankara ya yeni bir Vali atama hazırlıklarına girer Önce Galip Paşa sonra da Ziya Paşa nın Ankara ya vali olarak atanması girişimleri.
2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu Yeni Valinin Reddi İstanbul Hükümeti (Rıza Paşa Kabinesi): Ziya Paşa nın Ankara ya Vali Atanması Ankaralıların bu durumdan hoşnut olmaması Zira, Damat Ferit Paşa daha önce Ziya Paşa yı Ankara ya tayin etmiş ama gönderememiştir. Amaç Ankara daki milli hareketi söndürmektir) Müftü Rifat Efendi ile Belediye Reisi Kütükçüoğlu Ali Bey in sert bir dille mektup yazması. Eski Vali Muhittin Paşa ile aynı kaderi paylaşacağı Ziya Paşa nın Eskişehir den geri dönmesi Müftü Rıfat Efendi nin İdama Mahkum Edilmesi.
2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu Yeni Vali Vekili Defterdar Yahya Galip: Hakan Halk arasında Hakan denilmeye başlanmıştır Tutuklananların Serbest Bırakılması Ankara nın Heyet-i Temsiliye için Güvenli Hale gelmesi. Ankaralıların kendi atadığı/ seçtiği yeni vali Yahya Galip Eylül 1919 dan Haziran 1920 ye kadar görevini sürdürmüştür (8 ay) Önemi: Yönetime dönük bir kargaşa, kaos ortamında Ankaralılar kendi kendisini yönetecek ve görevlendirecek kişi ve kişileri görevlendirerek bu dönemde fiilen bağımsız bir yönetim altında varlığını sürdürmüştür Geçmişte olduğu gibi
2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti nin Kurulması Ankara Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti Karar Defteri nde ilk karar 29 Ekim 1919 a ait İlk Karar Kurucular Listesi: (Başkan) Müftü Rıfat Börekçi, (Üyeler) Binbaşı Fuat Bey (20. Kolordu Temsilcisi), Yahya Galip Bey (Defterdar, Vali Vekili), Hanifzade Mehmet Bey, Bulgurluzade Mehmet Bey, Serattarzade Rasim Bey, Hacı Ahmet Efendi, Kınacızade Mehmet Bey, Tolluzade Hacı Rıfat Bey, Ademzade Ahmet Bey Müftü Rıfat Börekçi Heyet-i Temsiliye üyelerinin idam kararı için İstanbul un verdiği fetvayı topladığı ulema ile reddetmiştir. Milli Mücadelenin finansmanı Ankara da Kuvayı Milliye Müfrezesi Oluşturulması ve Batı Cephesine Gönderilmesi 400 Jandarma Talebesi, Ankara Seymenlerinden bir grup ve civardan gelen 3000 mahkum Bazıları Seymen kıyafetli, bazıları kara kalpaklı Atatürk ün Ankara ya Gelme Kararını Bildirmesi...
2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu Kızılca Gün : 27 Aralık 1919 ve Büyük Önder in Ankara ya Gelişi Aslında bir haftadan beri Ankara nın kasabalarından ve köylerinden atlı ve yaya çok sayıda Seymen ile kalabalık bir halk grubu Ankara yı doldurmuştur. O zamanlar 15-17 bin olan Ankara'nın nüfusu, kazalardan ve çevre illerden gelenlerle birlikte 80 bin kişiyi bulmuştur. 3000 atlı ve 700 yaya Seymen büyük bir coşkuyla Mustafa Kemal Paşa nın yolunu gözlemeye başlar. Bu tarihte benzerine az rastlanır bir galeyandır... Atatürk ün karşılandığı 27 Aralık ta düzenlenen Seymen Alayı basit bir karşılama töreninden öte, ülkeyi içinde bulunduğu karanlıktan kurtaracak yeni bir liderin, dağınık olarak sürdürülen Milli Mücadele hareketini şahsında toplayacak Önder in, Ankara halkı ve Seymenler tarafından seçilmesidir... Bu sivil oluşum ve tarihte eşine az rastlanır halk desteği, Milli Mücadeleyi taşıyacak olan Ulu Önder e ve Kuvayı Milliyecilere olağanüstü bir moral güç vermiştir...
2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu Milli Mücadelenin Finansmanı: Türkiye Cumhuriyeti 1000 Lira ile Kuruldu Heyet-i Temsiliye Ankara ya gelmişti ancak ciddi bir finansman sıkıntısı vardı (Kasa mevcudu 48 kuruş) Bu durumu Ankaralılardan gizlemeye çalışıyorlardı Heyetin muhasip üyesi, vekilharcı olan Mazhar Müfit Kansu ile Müftü Rıfat Börekçi arasında şekerli kahve anlatısı Müftü Rıfat Börekçi Ankara Halkının kendi arasında topladığı 1000 lirayı Heyet-i Temsiliye nin kasası olan Mazhar Müfit Kansu ya teslim eder. Sonra şekerli kahve içilir
2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu 5 Ekim 1922: Atatürk ün Ankara Hemşehriliğini Kabulü 3 muhalif milletvekilinin Milletvekili Seçimi Kanununda değişiklik teklifi: Mersin Mebusu Çolak Selahattin Köseoğlu, Erzurum Mebusu Süleyman Necati Güneri, Samsun Mebusu avukat Emin Gevecioğlu... Teklifin İçeriği: Misak-ı Milli sınırları içerisinde doğmamış olan veya Misak-ı Milli sınırları içerisinde en az 5 yıl süreyle görev yapmamış olanlar milletvekili seçilemezler. Ankaralılar ise derhal Gazi ye Ankara nın Onursal Hemşehriliğini teklif suretiyle sahip çıkmıştır. Ankara hemşehriliği, 2 Ekim 1922 de Mustafa Kemal Atatürk e, Belediye Başkanlığınca arz olunmuştur. Ankara halkının verdiği bu sivil tepki Atatürk e sahip çıkışının ve vatanseverlik anlayışının önemli bir örneğini oluşturmuştur.
2. Ankara daki Milli Mücadele Ruhu Özet Umutların tükendiği Anadolu da, Ankara halkı, Milli Mücadele ruhundan ödün vermeden, azimli bir biçimde Ankara yı; Mustafa Kemal Paşa ya, Kuvay-ı Milliye hareketine ve Ulusal Kurtuluş Savaşımız a güvenilir bir merkez olarak hazırlamıştır. Mustafa Kemal Paşa nın Ankara nın seçiminde ikinci neden olarak belirttiği "En acı ve felaketli günlerde millet her taraftan zehirlenirken (tesmim olunurken) Ankaralılar, memleket ve milletin gerçek kurtuluşuna yönelik girişimler (halas-ı hakikisine müteveccih teşebbüsler) hakkındaki iman ve güvenlerini (itimatlarını) bir an dahi sarsmamışlardır... ifadesi işte kısaca bu durumu özetlemektedir.
3. Ankara Ahiler Devleti/ Cumhuriyeti Büyük Önder in Ankara yı önce Milli Mücadele ve Ulusal Kurtuluş Savaşımızın üssü, daha sonra da yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti nin başkenti seçmesinin üçüncü ve en önemli nedeni Ankara nın 14 ncü yüzyılda yaşadığı Cumhuriyet ve demokrasi tecrübesidir. Selçuklu Devleti yıkıldıktan sonra Anadolu nun diğer yörelerinde Beylikler kurulurken, Ankara da Ahiler tarafından fütüvvet olarak nitelenen bir anayasa temelinde demokratik esaslar ve paylaşım felsefesine dayalı bir Cumhuriyet devleti kurulmuştur. Bu dönemden aktarılan cumhuriyet ve demokrasiye dayalı organizasyon (örgütlenme) kabiliyeti ve tecrübesi Ankara halkını kendi ayakları üzerinde durmaya sevkederken, Büyük Önder in Ankara yı seçmesinde başlıca etkenlerden birisi olmuştur.
3. Ankara Ahiler Devleti/ Cumhuriyeti 13. yüzyılda Anadolu Selçuklu Devletinin yıkılması Anadolu da Beylikler Dönemi Ankara da 1304-1343 yılları arasında İlhanlı Hakimiyeti: Ankara yakınlarında İlhanlı Ordusunun bir karargahı Osmanlı İdaresi: 1354 1304-1354 (50 yıl) ya da 1344-1354 (10 yıllık ara dönem) Ahi Yönetimi
3. Ankara Ahiler Devleti/ Cumhuriyeti Ahiliğin bir kurum olarak gelişimi Anadolu Selçuklu Devleti döneminde olmuştur. Moğol İstilası ile Selçuklu egemenliği ve etkinliğinin zayıflamasından Fetret Devrinin bitimine kadar Anadolu da siyasi ve idari etkinliklerini arttırmışlardır. Fetret Döneminde Anadolu da Türk birliğinin kurulmasında en önemli aktörlerden biri olmuştur. Bu kurum kentlerin yönetiminde bazen bir yerel yönetim, bazen de otorite boşluğunu dolduran egemen ve bağımsız bir güç olarak siyasi ve idari bir görev üstlenmişlerdir.
3. Ankara Ahiler Devleti/ Cumhuriyeti Ahilik bir yaşam biçimi ile üretim sisteminin birlikte düzenlenmesi sonucu oluşan bir kurum, organizasyondur. Ahiler, bu dönemde dini, ahlaki, sosyal ve iktisadi bir kurum (örgütlenme) olarak kalmamış, içinde yaşanılan koşullar gereği, şehrin asayişini (güvenliğini) koruma ve dışarıdan gelen saldırılara karşı şehri savunma görevini de üzerlerine almışlardır. Bu amaç doğrultusunda Ahi organizasyonunun askeri kanadı olan ve Ankara da bugün de yaşayan ve Seymenlik geleneğinin ve Seymen Alayı nın biçimlenmesinde etkin olan Ahi Alayları diğer bir adıyla da Yiğit Alayları kurulmuştur. Nitekim bu dönemde Anadolu küçük beyliklere bölündüğü sıralarda Ahilik, esnaf loncalarına dayanarak, Ankara yı Batı daki Venedik Cumhuriyeti benzeri bağımsız bir şehir cumhuriyeti halinde yönetmiştir. Ahiler in Ankara daki egemenlikleri 1354 yılında, I inci Murat ın Ankara yı Osmanlı topraklarına eklemesiyle sona ermiştir.
3. Ankara Ahiler Devleti/ Cumhuriyeti Ahilik ve Ankara Ahilerin mesleki ve siyasi örgütlenmeleri Ankara da daha belirgin bir biçimde görülür. Kösedağ Savaşı sonrası Ahiliğin siyasi işlevi artmıştır Bu dönemde Moğollar Tokat ı alır, ardından Kayseri yi almak ister, Ahiler direnir, kent kendini korur. Aynı şekilde Ankara Savaşı günlerinde Timur kentin gücü sebebiyle Ankara yı kuşatıp almaya teşebbüs etmemiştir. Ahiler Moğol istilasına karşı tavır koymuşlar, başta Ankara olmak üzere, Konya, Kayseri, Niğde ve Aksaray gibi kentlerde kent yönetiminde etkili olmuşlardır. Kentlerdeki Ahi reisleri; belediye başkanı, vali, emir ve bey gibi hareket edip yönetimin başında bulunmuşlardır.
3. Ankara Ahiler Devleti/ Ahilik ve Ankara Cumhuriyeti Ankara Ahilik tarihinde ve uygulamalarında daima özel bir yere sahip olmuştur. Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerinde bu konumunu korumuştur. Ankara merkezi düzenin bozulması ve sahipsiz kalması dönemlerinde bağımsız yönetim tarzını benimsemiştir. (Bunun bir örneği de 1919 yılında Atatürk ün Ankara ya gelişine kadar İstanbul yönetimini tanımayarak kendi yönetimini kurmasıdır.) Selçuklu yönetimin sonunda Ankara, güneyde Karamanoğlu, doğuda Eratna Beyliği ve Batıda da Bizans ın arasında kalan bir alanda başka bir otoriteye tabi olmayan bir bölgede kendi yönetiminde kalmıştır. Beylikler döneminde her beyliğin onun yöneticisi ailenin adıyla anılması nedeniyle Ankara daki bağımsız ve seçime dayanan bir yönetimin özellikleri gözden kaçmıştır.
3. Ankara Ahiler Devleti/ Ahilik ve Ankara Cumhuriyeti 14. asrın başında Söğüt te kurulan Osmanlı Beyliği ilk önce Batıya yönelmiş. 1354 yılında Ankara daki Ahi yönetimi gönüllü olarak Osmanlı yönetimine katıldı. Ancak, 1402 Ankara Savaşından sonra başlayan Fetret döneminde merkezi yönetim otoritesinin kaybolması ile Ankara da Ahi yönetimi tekrar etkin oldu. Atatürk ün işaret ettiği Selçuklu sonrası Ankarasındaki Cumhuriyet yaşamı Ankarada hükümran olan Ahi yönetimidir. Aileden gelen hükümdarlığa değil de seçime dayanan bir sistemden oluşan ahi yönetimini tarihçi Yılmaz Öztuna, İtalyan kent cumhuriyetlerine benzetir. Aynı zamanda bir Ahi olan Ankaralı Hacı Bayram ise esnaf ve zenaatkarlığa dayanan Ahilik sistemi dışında kalan çiftçileri bu eksikliği gidermiş ve çiftçiler ile zenaat erbabını kendi kurduğu düşünce sistemi içinde ve çalışma ve emek ekseninde birleştirmiştir.
III. Sonuç...
Sonuç Milli Mücadele döneminde Ankara İstanbul Hükümetine karşı tavrını koymuş, onun atadığı yöneticileri Ankara ya sokmamış ve kendi bağımsız yöneticisini seçmiştir. Geçmiş tarihin, inançların ve kültürel birikimin sonucunda oluşan güçlü ulusal duygular ile bağımsızlık ve özgürlük düşüncesi, çalışma, üretim ve dayanışmayı temel alan köklü bir kent kültürü, Ankara ve Ankaralıların yaşam biçimidir. Ankara; Anadolu nun sönmeyen bağımsızlık ve özgürlük ateşini taşıyan insanların kentidir. Milli Mücadelenin başlangıç günlerinde Ankaralılar tarihlerinden gelen güçlü bir önsezi ve inançla Mustafa Kemal i coşkulu bir biçimde karşılamışlar ve Kurtuluş Savaşı nda ve devrimler sırasında da verdikleri olağanüstü destekle Atatürk ün gönlünde müstesna bir yer kazanmışlardır. Bu değeri Mustafa Kemal Ankara nın ve Ankaralıların benim gönlümde bambaşka bir yeri vardır sözleriyle ifade etmiştir.
Sabrınız için Teşekkürler