İÇİNDEKİLER Giriş... 1 BÖLÜM 1: Radyo Yayınlarının Tarihçesi... 5 1.1 Radyonun Bulunuşu ve İlk Radyo Yayınları... 5 1.2 Radyo Yayıncılığının Gelişimi... 8 BÖLÜM 2: Radyo Yayın Sistemleri, Örgüt Yapısı... 13 2.1 Radyo Yayın Sistemleri... 13 2.1.1 Devlet Hükümet Sistemi... 15 2.1.2 Özel Ticari/Tecimsel Sistem... 16 2.1.3 Kurum Radyoları... 17 2.2 Radyo Kuruluşlarının Örgütsel Yapısı... 18 2.2.1 Büyük Ölçekte Radyo Kuruluşları... 19 2.2.2 Orta Ölçekte Radyo Kuruluşları... 21 2.2.3 Küçük Ölçekte (Yerel) Radyo Kuruluşları... 22 BÖLÜM 3: Radyo Yayınının Teknik Özellikleri... 31 3.1. Ses ve Sesin Özellikleri... 31 3.2 Radyoda Teknik Donanım... 33 3.2.1 Yazımlama ve Ses Araçları... 33 3.2.2 Yazımlayıcı Kayıt Teybi... 34 3.2.3 Ses Saklama Gereçleri/Ortamları... 36 3.2.3 Stüdyolar... 43 xvii
3.2.4 Yönetim/Kumanda Odası... 48 3.2.5 Radyo Yayın Otomasyon Sistemleri... 50 3.2.6 Kurgu/Montaj Odası... 53 3.2.7 Anakumanda Masası... 53 3.2.8 Mikrofonlar... 54 BÖLÜM 4: Radyo Yayınının Özellikleri ve İşlevleri... 65 4.1 Radyo Yayınının Özellikleri... 65 4.2. Radyo İzleyicisinin Özellikleri... 68 4.3 Radyo Yayınlarının İşlevleri... 72 4.3.1 Haber Verme, Bilgilendirme İşlevi... 72 4.3.2 Eğitme, Kültürlendirme İşlevi... 74 4.3.4 Eğlendirme İşlevi... 80 4.3.5 İnandırma ve Hareket Geçirme İşlevi... 81 BÖLÜM 5: Program Türleri... 83 5.1 Yapım Malzemesine Göre Programlar... 83 5.1.1 Söz Programları... 84 5.1.2 Müzik Programları... 84 5.2 Amacına Göre Programlar... 85 5.2.1 Haber ve Haber Programları... 86 5.2.2 Eğitim ve Kültür Programları... 88 5.2.3. Müzik ve Eğlence Programları... 90 5.2.4. Reklam Yayınları... 92 5.3 İzleyici Özelliklerine Göre Programlar... 93 5.3.1. Cinsiyet... 93 5.3.2 Yaş... 94 5.3.3 Meslek... 96 5.3.4 Yerleşme Birimleri... 97 5.3.5 Eğitim ve Kültür... 97 5.4 Kapsama Alanına Göre Programlar... 98 5.4.1 Ulusal (Yurt İçi) Programlar... 99 5.4.2 Bölgesel Programlar... 99 5.4.3 Yerel/Yöresel Programlar... 100 5.4.4 Yurt Dışı Programlar... 101 5.5 Teknik Özelliklerine Göre Programlar... 105 xviii
5.5.1 Bant Programlar... 105 5.5.2 Canlı Yayın... 105 5.6 Biçimlerine Göre Program... 107 5.7 Yaygın Program Türleri... 108 BÖLÜM 6: Radyoda Program Yapımı... 109 6.1 Program Yapımındaki Özellikler... 109 6.1.1 Konu, Öz... 109 6.1.2 Biçim... 111 6.1.2.1 Düz Programlar... 113 6.1.2.2 Çok Sesli Programlar... 114 6.1.2.3 Oyunlaştırılmış/Dramatik Programlar... 115 6.1.2.4 Müzik Formatı... 116 6.1.2.5 Karma Programlar... 117 6.1.3 Programın Dili ve Anlatım... 118 6.1.4 Programın Süresi... 121 6.1.5 Programın Yayın Zamanı... 123 6.1.5.1 İzleme Olanağı... 123 6.1.5.2 Programın Diğer Programlar Arasındaki Yeri. 124 6.1.6 Programın Bütçesi... 126 6.2 Program Yapımındaki Temel Malzemeler... 128 6.2.1 İnsan Sesi/Sözü... 128 6.2.2 Müzik... 130 6.2.2.1 Doğrudan Müzik İletisi... 131 6.2.2.2 Dolaylı Müzik İletisi... 131 6.2.3 Efekt/Etki... 133 6.3 Program Yapım Aşamaları... 136 6.3.1 Araştırma Aşaması... 137 6.3.2 Öneri Aşaması... 137 6.3.3 Planlama Aşaması... 143 6.3.4 Metin Yazma Aşaması... 144 6.3.5 Deneme (Prova) Aşaması... 145 6.3.6 Seslendirme Aşaması... 145 6.3.7 Kurgu/Montaj Aşaması... 147 6.3.8 Zamanlama/Minütaj Aşaması... 150 6.3.9 Denetim Aşaması... 151 xix
6.3.10 Yayın Aşaması... 154 6.4 Yayın Sonrası Değerlendirme... 156 6.5 Programda Yer Alan Kısımlar... 157 6.5.1. Program Metni... 157 6.5.1.1 Programın Kimliği... 157 6.5.1.2 Program Metni ile İlgili Biçimsel Özellikler... 158 6.5.1.3 Metnin İçeriğine İlişkin Özellikler... 161 6.6 Programın Sinyali/Tanıtımı... 166 6.6.1 Sinyalin Unsurları... 166 6.6.2 Sinyalin Hazırlanışı... 168 6.7 Röportaj/Mülakat Tekniği... 170 6.7.1 Röportajın Öğeleri... 171 6.7.2 Röportaj Türleri... 171 6.7.2.1 Konusuna Göre Röportajlar... 173 6.7.3 Röportajın Yapılması... 174 6.7.3.1 Teknik Özellikler... 174 6.7.3.2 İçerik ile İlgili Özellikler... 175 6.7.4 Röportajın Kullanılması... 181 BÖLÜM 7: Program Türleri, Özellikleri... 185 7.1 Eğitsel Programlar... 185 7.1.1 Eğitsel Programlar Türleri... 186 7.1.2 Radyo ile Eğitimin Özellikleri... 189 7.1.3 Eğitsel Program Yapımındaki Özellikler... 192 7.1.4 İzleme Olanakları ile İlgili Özellikler... 196 7.1.5 Etkinliği Ölçmede Özellikler... 196 7.2 Dramatize/Oyunlaştırılmış Programlar... 197 7.2.1 Dramatize Program Öğeleri... 199 7.2.2 Dramatize Program Türleri... 201 7.2.3 Dramatize Program Biçimleri... 205 7.2.4 Dramatize Programların Yapım Özellikleri... 206 BÖLÜM 8: Radyo Program Yapımcıları... 215 8.1 Program Yapımcısı... 215 8.2 DJ (Diskjokey)... 216 8.3 Yapımcının Özellikleri... 218 xx
8.4 Radyo Program Yapımcısı Meslek Standardı... 226 8.5 Haber Elemanları... 227 8.6 Sunucu /Spiker... 229 BÖLÜM 9: Radyo Dinleyici Araştırmaları... 233 9.1 Dinleyici Araştırmalarının Tarihçesi... 233 9.2 Radyo Araştırma Türleri... 234 9.2.1 Telefonla Ölçme Tekniği... 234 9.2.2 Dinleyiciölçerle Ölçümleme... 235 9.2.3 Anket Yöntemi... 235 9.2.4 Günlük Tutma Yöntemi... 235 BÖLÜM 10: Türkiye de Radyo Yayıncılığı... 237 10.1 Radyo Yayınlarının Başlaması: Özel Radyoculuk... 237 10.2 Hükümet Yönetiminde Radyo Yayıncılığı... 239 10.3 Çok Partili Dönemde Radyo Yayınları... 240 10.4 TRT Dönemi Radyo Yayıncılığı... 241 10.4.1 1961 Anayasası ve Özerk Yayıncılık Dönemi... 242 10.4.2 Mart 1971 Sonrası Durum... 243 10.4.3 12 Eylül 1980 Askeri Harekatı... 243 10.4.4 2954 Sayılı TRT Yasası... 244 10.5 Özel Radyolar Yayınlarının Başlaması... 245 10.6 Günümüz Türkiye sinde Radyo Yayınları... 247 10.6.1 TRT Radyoları... 248 10.6.2 Özel Radyo Kuruluşları... 253 10.6.3 Müzik Ağırlıklı Radyolar... 258 10.6.4 Söz Yayını Ağırlıklı Radyolar... 260 10.6.5 Tematik Radyolar... 261 10.6.6 Etnik Radyolar... 261 10.6.7 Karma Program Yayını Yapan Radyolar... 262 10.7 Özel Radyo Yayıncılığının Getirdikleri ve Götürdükleri... 263 10.8 Kurum Radyoları: Polis Radyosu... 265 10.9 Türkiye Radyo Dinleme Ölçümleri... 267 xxi
EKLER... 275 EK: 1: KAYNAKÇA... 277 EK: 2: RADYO PROGRAMI ÖNERİSİ... 281 EK: 3: PROGRAM KİMLİĞİ İLE İLGİLİ ÖRNEK... 287 EK: 4: CANLI YAYIN AKIŞ PLANI: "RADYO KEYFİ"... 288 EK: 5: SÖZ PROGRAMI ÇAĞDAŞ BİR MASAL (BAND YAYINI)... 295 EK: 6: MÜZİK AĞIRLIKLI YAYIN AKIŞ PLANI... 305 EK: 7: DJ li PROGRAM ÖRNEĞİ... 307 EK: 8: DRAMA ÖRNEK METNİ (ARKASI YARIN)... 311 EK: 9: TRT RADYOLARI İLK DENETİM RAPORU... 316 EK 10: 6112 SAYILI RADYO VE TELEVİZYONLARIN KURULUŞ VE YAYIN HİZMETLERİ HAKKINDA KA NUN DA YER ALAN YAYIN HİZMETİ İLKELERİ VE YAYIN HİZMETLERİNDE TİCARİ İLETİŞİM BÖLÜMLERİ...317 EK 11: DİZİN... 325 xxii