G. Ü. ÇALIŞKAN, D. SEYREK-İNTAŞ, N. ÇELİMLİ, O.S. GÖRGÜL, E. ÇARKUNGÖZ, B. EDİZ * Özel Pati Veteriner Polikliniği, İhsaniye-BURSA ** Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi ABD, Görükle-BURSA Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik ABD, Görükle-BURSA XII. ULUSAL VETERİNER CERRAHİ KONGRESİ, ANTALYA-2010
Türkiye de Tendinitis Geçiren Yarış Atlarında Klinik ve Ultrasonografik Bulguların Yarış Performansıyla İlişkilendirilmesi Amaç Tendinitis olgularında klinik ve ultrasonografik bulguların prognostik değerlerinin ortaya konulması 2
Gereç Atlar İngiliz ırkı (n=62) Arap ırkı (n=56) Toplam Ekipman Ultrasonografi cihazı ve ekipmanları Proplar 5-7,5 MHz lik lineer 6-7,5 MHz lik mikrokonveks Jel-ara yastık Elektrikli tıraş makinası 3
Yöntem 1. Muayeneler 2. Kayıtlar 3. Yarış Kayıtlarının Değerlendirilmesi 4. İstatistik Yöntemleri 4
Yöntem 1. Muayeneler Anamnez Klinik muayene Ultrasonografik muayene 2. Kayıtlar Muayene kayıtları Yarış kayıtları tendo muayene formları TJK at koşu bilgileri 3. Yarış Kayıtlarının Değerlendirilmesi Yarışa dönme oranları Yarıştan uzak kalma süreleri Dereceye girme oranları Performans skorları Bireysel toplam yarış kazançları 4. İstatistik Yöntemleri SPSS 13.0 programı
Yöntem 3. Yarış Performanslarının Değerlendirilmesi. Sakatlanma sonrası katılınan yarışlardaki Performans Skorları Sakatlanma Sonrası Yapılan Yarışlarda Alınan Derece Kat Sayı Derece Alınan Yarış Sayısı Toplam Skor (Kat sayı x Yarış Sayısı) 1. lik ise 4 Toplam 1. lik Skoru 2. lik ise 3 X = Toplam 2. lik Skoru 3. lük ise 2 Toplam 3. lük Skoru 4. lük ise 1 Toplam 4. lük Skoru Olgunun Sakatlanma Sonrası Yarış Performansı Skoru
Bulgular ve Tartışma 1. Tanımlayıcı Bulgular 2. Bulguların İlişkilendirilmesi. Koşular. Atlar. Klinik muayene bulguları. Ultrasonografik muayene bulguları. İyileşme sonrası yarışa dönme oranları. Klinik ve ultrasonografik bulgular ve tanılar. İyileşme sonrası yarışa dönme oranları. Sakatlanma sonrası yarış performansları. Yarıştan uzak kalma süresi
Bulgular ve Tartışma 1. Tanımlayıcı Bulgular
. Koşular - Hipodromlar İstanbul VELİEFENDİ HİPODROMU Bursa OSMANGAZİ HİPODROMU Kum pist ÇİM Pist Kum pist ÇİM Pist Adana YEŞİLOBA HİPODROMU Ankara 75. yıl HİPODROMU İZMİR ŞİRİNYER HİPODROMU Kum pist ÇİM Pist Kum pist ÇİM Pist Kum pist ÇİM Pist
. Koşular - Hipodromlar İstanbul VELİEFENDİ HİPODROMU Koşu Yönü Pist Tipi ve Uzunluğu Hipodrom Kum İdman Sol Sağ Çim Pist (m) Kum Pist (m) Pisti (m) İstanbul Veliefendi 2.020 1.870 1.720 Bursa Osmangazi 1.860 1.683 980 İzmir Şirinyer 1.572 1.756 1.345 Ankara 75. Yıl 2.200 2.056 1.900 Adana Yeşiloba 1.600 1.800 1.400
. Atlar - Signalement Irk Kısrak Cinsiyet Aygır Toplam n % n % n % İngiliz 19 51,4 43 53,1 62 52,5 Arap 18 48,6 38 46,9 56 47,5 Toplam 37 31,4 81 68,6 118 100,0 11
. Atlar - Signalement Yaş Grupları (yıl) n % 2-3 48 40,7 4-6 62 52,5 > 7 8 6,8 Toplam 118 100,0 12
. Atlar - Signalement Irk Cidago Yüksekliği (cm) 145-155 156-165 >165 Toplam n % n % n % n % İngiliz 1 1,6 49 79,0 12 19,4 62 52,5 Arap 39 69,6 17 30,4 - - 56 47,5 Toplam 40 33,9 66 55,9 12 10,2 118 100,0 13
. Atlar - Signalement Irk Vücut Ağırlığı (kg) < 400 401-450 451-500 501-550 > 550 Toplam n % n % n % n % n % n % İngiliz - - 26 41,9 22 35,5 13 21,0 1 1,6 62 52,5 Arap 40 71,4 13 23,2 3 5,4 - - - - 56 47,5 Toplam 40 33,9 39 33,1 25 21,2 13 11,0 1 0,8 118 100,0
. Klinik Muayene Bulguları - İNSPEKSİYON - PALPASYON Etkilenen ekstremite Topallık Lokal değişiklikler Lokal yangı bulguları. Şişkinliğin bulunduğu dokular. Şişkinliğin kıvamı. Isı artışı. Duyarlılık. Adezyon - MENSURASYON
. Klinik tanı Tendinitis (n= 95, % 79,2) n % Fazla Gerilme 33 27,5 Akut (< 6 hafta) 32 26,7 Subakut (6-12 hafta) 8 6,7 Kronik (> 12 hafta) 22 18,3 Peritendinitis 22 18,3 Sağlıklı 3 2,5 Toplam 120 100,0 16
. Ultrasonografik Muayene Bulguları Etkilenen ekstremite ve tendolar Adezyon Tendoda kalınlaşma Tendonun ekojenitesi Lezyon Peritendinöz değişiklikler İyileşme dönemi bulguları
. Ultrasonografik Muayene Bulguları ETKİLENEN TENDOLAR % 74,2 (89/120) % 4,2 (5/120) MFDS MFDS-MFDP MIM
. Ultrasonografik Muayene Bulguları TENDODA KALINLAŞMA TENDO EKOJENİTESİ % 25,0 (30/120) % 75,0 (90/120) % 44,2 (53/120) % 55,8 (67/120)
. Ultrasonografik Muayene Bulguları - Lezyon LEZYONUN ŞEKLİ % 35,0 (42/120) % 40,8 (49/120) Multifokal
. Ultrasonografik Muayene Bulguları - Lezyon SİRKUMSKRİPT LEZYONUN LOKALİZASYONU % 29,6 (21/71) % 40,8 (29/71) Marjinal
. Ultrasonografik Muayene Bulguları - Lezyon LEZYONUN BOYUTLARI % 15,8 (19/120) % 42,5 (51/120) % 40,8 (49/120) Şiddetli
. Ultrasonografik Muayene Bulguları - Lezyon LEZYONUN EKOJENİTESİ % 21,7 (26/120) % 40,8 (49/120) Hiperekoik
. Ultrasonografik tanı Tendinitis (n= 102, % 85,0) n % Fazla Gerilme 21 17,5 Akut 55 45,8 Nüks 5 4,2 Kronik İyileşen 19 15,8 İyileşmeyen 2 1,7 Peritendinitis 18 15,0 Toplam 120 100,0 24
. İyileşme sonrası yarışa dönme oranları % 30 (36/120) % 70 (84/120)
. İyileşme sonrası yarışa dönme oranları - Tanı gruplarına göre % 17,9 (15/84) % 82,1 (69/84)
. İyileşme sonrası yarışa dönme oranları - Lezyon varlığına göre % 45,2 (38/84) % 54,8 (46/84)
. İyileşme sonrası yarışa dönme oranları - Lezyon şiddetine göre % 45,2 (38/84) % 40,5 (34/84) - % 14,6 (12/84)
. İyileşme Sonrası Yarışa Dönme Oranları ve Yarış Performansı - Ata İlişkin Faktörler;. Yarışlara dönüp dönmeme oranları. Yarışlarda dereceye girme oranları CİNSİYET X p < 0,05. Performans skorları p > 0,05. Toplam yarış kazançları
. İyileşme Sonrası Yarışa Dönme Oranları ve Yarış Performansı - Ata İlişkin Faktörler;. Yarışlara dönüp dönmeme oranları. Sakatlanma sonrası yapılan yarış sayısı. Yarışlarda dereceye girme oranları. Performans skorları IRK X p > 0,05. Toplam yarış kazançları
. İyileşme Sonrası Yarışa Dönme Oranları ve Yarış Performansı - Ata İlişkin Faktörler;. Yarışlardan uzak kalma süresi YAŞ X. Sakatlanma sonrası yapılan yarış sayısı. Toplam yarış kazançları. Performans skorları p > 0,05 p < 0,05 Atın yaşı arttıkça sakatlanma sonrası yapılacak yarışlarda elde edilebilecek performans skorunun azalma olasılığı yüksek bulundu ( Zayıf korelasyon, p < 0,05).
. İyileşme Sonrası Yarışa Dönme Oranları ve Yarış Performansı - Ata İlişkin Faktörler; Vücut Ağırlığı Cidago Yüksekliği X. Yarışlara dönüp dönmeme oranları. Sakatlanma sonrası yapılan yarış sayısı p > 0,05. Dereceye girme oranları. Performans skorları. Toplam yarış kazançları
. İyileşme Sonrası Yarışa Dönme Oranları ve Yarış Performansı - Lezyona İlişkin Faktörler;. Yarışlara dönüp dönmeme oranları. Yarıştan uzak kalma süreleri p > 0,05 LEZYON VARLIĞI X. Toplam yarış kazançları. Sakatlanma sonrası yapılan yarış sayısı. Dereceye girme oranları p < 0,05. Performans skorları p < 0,01 Sakatlanma sonrasındaki yarış performansı skorlarının tendolarında lezyon saptanan olgularda Ø 8,0 puan, tendolarında lezyon saptanmayan olgularda Ø 18,8 puan olduğu belirlendi (p < 0,01)
. İyileşme Sonrası Yarışa Dönme Oranları ve Yarış Performansı - Lezyona İlişkin Faktörler; Lezyonun şekli şiddeti ekojenitesi lokalizasyonu p > 0,05
. İyileşme Sonrası Yarışa Dönme Oranları ve Yarış Performansı - Lezyona İlişkin Faktörler;. Yarıştan uzak kalma süreleri p > 0,05. Yarışlara dönüp dönmeme oranları Tendoda kalınlaşma X. Sakatlanma sonrası yapılan yarış sayısı. Dereceye girme oranları p < 0,05. Toplam yarış kazançları. Performans skorları Sakatlanma sonrasındaki yarış performansı skorlarının tendolarında kalınlaşma tespit edilen olgularda Ø 10,7 puan, tendolarında kalınlaşma tespit edilmeyen olgularda Ø 17,7 puan olduğu belirlendi (p < 0,05)
. İyileşme Sonrası Yarışa Dönme Oranları ve Yarış Performansı - Lezyona İlişkin Faktörler;. Yarışlara dönüp dönmeme oranları Tendoda Ekojenitesi X. Yarıştan uzak kalma süreleri. Toplam yarış kazançları. Dereceye girme oranları p > 0,05. Sakatlanma sonrası yapılan yarış sayısı. Performans skorları p < 0,05 Sakatlanma sonrasındaki yarış performansı skorlarının tendolarında inhomohen görünüm tespit edilen olgularda Ø 8,5 puan, tendoları homojen görünümde olan olguların Ø 15,6 puan olduğu belirlendi (p < 0,05)
. İyileşme Sonrası Yarışa Dönme Oranları ve Yarış Performansı - Peritendinöz Değişikliklere İlişkin Faktörler;. Yarışlara dönüp dönmeme oranları Peritendinöz değişiklikler X. Yarıştan uzak kalma süreleri. Dereceye girme oranları. Toplam yarış kazançları. Sakatlanma sonrası yapılan yarış sayısı p > 0,05 p < 0,01. Performans skorları p < 0,001 Sakatlanma sonrasındaki yarış performansı skorlarının tendinitis olgularında Ø 9,6 puan ve peritendinitis olgularında Ø 28,3 puan olduğu belirlendi (p < 0,001)
. İyileşme Sonrası Yarışa Dönme Oranları ve Yarış Performansı - Yarıştan Uzak Kalma Sürelerine İlişkin Değerlendirmeler;. Pist zeminleri *. Irk Yarıştan Uzak Kalma Süreleri X. Cinsiyet. Lezyon varlığı. Tendo ekojenitesi p > 0,05. Ultrasonografik tanı grupları. Koşu sayısı * p < 0,05 * Sakatlanma öncesindeki 3 aylık dönemde katılınan yarışlar temelinde
Sonuç lezyon Tendoda kalınlaşma sakatlanma sonrasında yarış performansları ekojenite değişikliği
Sonuç. Tendolarında kalınlaşma ve ekojenite değişikliği şekillenenlerde mutlaka profilaktik önlemler alınmalıdır. Klinik muayeneler en azından ultrasonografi ile desteklenmelidir. Hipodromlarda kapsamlı bir kayıt sistemi oluşturulmalıdır