ODTÜ Kablosuz Ağ Kurulum Deneyimi ODTÜ BİDB Network Grubu ( 25 Mayıs 2010 ) 25052010_v4.3 Ulaknet Eğitim ve Çalıştayı -2010
Kablosuz Ağ Kurulum Süreci 2
2009 BEK Toplantısı İhtiyaç Belirleme, Bütçe / Yönetim Onayı 3
Anket ANKET SORULARI 1) Birim içi kablosuz ağ varsa- kim yönetiyor? (birim / BİDB / yok?) 2) Birimin işlettiği cihazlar nerelerde kurulu? (Derslik /Amfi?, Ofis? vs) 3) Birimin işlettiği cihazlarla ilgili ek sorular 4) Birimin, tercih ettiği ihtiyaç alanlarını önceliklendirmesi 5) Bu yerlerin öncelik sırasına göre krokilerde/çizimlerde işaretlenmesi 4
Anket Sonuçlarının Yorumu Yapılan Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi Öncelikli Yerlere Göre: mekan kullanıcı... tahmini ağ cihazı 1. Öncelikli Yerler Toplamı : ### ### ### 2. Öncelikli Yerler Toplamı : ### ### ### 3. Öncelikli Yerler Toplamı : ### ### ### 4. Öncelikli Yerler Toplamı : ### ### ### 5. Öncelikli Yerler Toplamı : ### ### ### Bölgelere Göre: mekan kullanıcı... tahmini ağ cihazı 1. Derslik / Amfi Yerleri Toplamı : ### ### ### 2. Laboratuvar Yerleri Toplamı : ### ### ### 3. Ortak Alan Yerleri Toplamı : ### ### ### 4. Personel / Ofis Yerleri Toplamı : ### ### ### 5. Dinlenme Yerleri Toplamı : ### ### ### 6. Diğer Yerler Toplamı : ### ### ### 5
Kablosuz Ağ Teknolojileri 6
2009 BEK Toplantısı Alınan Kararlar: Bütçenin onayı Derslik/amfi laboratuvar ve ortak alanların öncelikli kapsanması Bölüm-birimler, isterlerse ofis odaları için kendi alımlarını kendilerinin yapması. Cihazların yönetiminin BİDB tarafından sağlanması (BEK: Bilgisayar Enformatik Komisyonu) 7
Araştırma- Kavramsal Tasarım Araştırmalar, Kavramsal Tasarım 8
Araştırma Kaynakları * Gartner Kablosuz Ağ Raporu Magic Quadrant for Wireless LAN İnfrastructure * ihale.gov.tr * Dell Oro Kablosuz Ağ Satış Oranları www.delloro.com * Firma web sayfaları * Arama motorları * Ürün karşılaştırma dokümanları (*) 9
Kaynaklar 2008 Kablosuz Ağ Raporu 2009 Kablosuz Ağ Raporu - 10
Gartner Referansları - Örnekler 11
Gartner Referansları - Örnekler 12
Gartner Referansları - Örnekler 13
Gartner Referansları - Örnekler 14
Gartner Referansları - Örnekler 15
http://vatandas.ihale.gov.tr Kik.gov.tr 16
http://vatandas.ihale.gov.tr 17
http://vatandas.ihale.gov.tr http://vatandas.ihale.gov.tr -> İhale Sorgulama linki ile KİK kapsamındaki tüm ihalelerle ilgili elde edilebilecek bilgiler: * İşin tanımı * İlan bilgileri * Geçerli/toplam teklif sayısı * Sözleşme imzalanan firma * Teyit edilen 2. firma * Yaklaşık maliyet * En yüksek ve en düşük teklifler * Sözleşme bedeli * Şikayet süreci * İdarenin diğer alım istatistikleri 18
Tasarımsal Temel Kararlar Tasarım Kriterleri (1/2) 1-) Kapsama alanı planlaması mı? Kapasite planlaması mı? 2) Belirlenmiş ağ cihazı sayısı mı? Minimum koşulların sağlayan cihaz hesaplaması mı? 3) Tek radyolu cihazlar mı? Çift radyolu cihazlar mı? 4) Tek merkezden donanım kontrolü mü? Dağıtık yapı mı? Hibrit yapı mı? 5) Tamamen 802.11n mi? Yoksa bir kısım yerlerde 802.11n e yükseltilebilir ürünler mi? 6) vs. vs. vs. 19
Tasarımsal Temel Kararlar Tasarım Kriterleri (2/2) 1-) Cihazların elektriksel yönetim koşulları nasıl? 2) Ek servisler alınacak mı? (Yer belirleme, VPN, FW, IDS/IPS) 3) Yapısal kablolama koşulları nasıl? 4) Bina dışı kapsama alanları nasıl? 5) Acil durum müdahale, servis- bakım koşulları? 6) Sonraki alım dönemleri koşulları? 7) vs. vs. vs. 20
Tasarım ve Genel Şartname Sistem Tasarımı, Genel Şartname Oluşumu 21
Tasarımsal Temel Kararlar Kablosuz ağ cihazları istenilen kapsama alanına göre mi? İstenilen kapasiteye göre mi planlanacak? Kapsama Alanı Tanımlanan minimum sinyal seviyesine göre yerleşim Kapasite Cihaz başına düşen kullanıcı sayısına göre yerleşim Seçim: Çok yoğun yerler (Kütüphane Sesli Salon ve Kültür Kongre Merkezi Fuayesi) harici yerlerde kapsama alanı planlaması yapıldı 22
Tasarımsal Temel Kararlar Kablosuz Ağ Cihaz Sayısınıİdare mi belirtsin? Firma belirtilen koşulları sağlayacak cihaz sayısını kendisi mi hesaplasın? İdare Belirtsin Firma Hesaplasın Avantajları *Bütçenin belirgin olması *Hızlı hazırlık süreci Dezavantajları *Tahmin zorluğu *Eksik/Fazla hesaplama *Yetkin olmayan Firmalara kolaylık Avantajları *Sorumluluk Firmada *Yetkin Firmaların katılımı Dezavantajları *Teklifler arası farklılıklar *Bina çizimleri gerekliliği *Uzun hazırlık süreci Seçim: Firma hesaplasın. İdare kapsama alanlarında cihaz hesaplaması için minimum koşulları tanımlasın ( Ayrıntılar 4. bölüm detay tasarım sayfalarında) 23
Araştırmalar Kapsama Alanları 24
Tasarımsal Temel Kararlar Kablosuz Ağ Cihazları tek radyolu mu çift radyo mu? Tek Radyo *Daha Ucuz *Aynı anda tek bantta yayın *Daha düşük hız Seçim: Çift Radyo * Daha pahalı * 2,4 + 5 Ghz bandını aynı anda kullanım * Hem yayın hem tam monitor modu * Gerçek 802.11n performansı (300 Mbps) İhalede tek ve çift radyolu olarak tanımlansa da şu aşamada tüm ağ cihazlarımız çift radyolu olarak hizmet veriyor. Bütçesel sınırlamaları da düşünerek çift radyolu ürünler incelenebilir. 25
Tasarımsal Temel Kararlar Merkezi donanım kontrollü mü? Tekil çalışan yapı mı? Hibrit yapı mı? Merkezi Donanım Tekil Çalışma Hibrit Yapı * Tüm kullanıcı trafiği merkezi donanıma * Tak çalıştır kullanım * Tam merkezi kontrol * Ek yatırım maliyeti * Düşük yatırım maliyeti * Yönetim zorluğu * Kısıtlı servisler * Yerel trafiği ayırma * merkezi+tekil kullanım özellikleri * Sınırlı kontrol Seçim: Şase tipi kapasiteli bir donanım tanımlandı. Gelen teklifler Merkezi Donanım yönetimi şeklinde oldu. 26
Tasarımsal Temel Kararlar Kablosuz Ağ Cihazları Elektrik Yönetimi Nasıl? 1. Seçim: 2. Seçim: 3. Seçim: 4. Seçim: Adaptör PoEİnjektör PoE Midspan PoE Switch Data (UTP Kablo) Elektrik Data + Elektrik Seçim (802.3af mi? 802.3at mi? ): 802.3.at high power PoE Ethernet Anahtar 24 x 10/100/1000 ( bina cihaz kapasitesi > 5) 27
Tasarımsal Temel Kararlar Ek servisler alınacak mı? ( Yer bulma, Kablosuz Güvenlik Duvarı, VPN, IDS/IPS vs.) Seçim: Kullanıcının yerine bağlı servisler, kablosuz tarafta güvenlik duvarı vb. istenilen özellikler olmasına rağmen ihale bütçesine sığmak amacıyla buna benzer ek yazılım / servisler alınmadı. Fakat ihalede kurulacak sistemin bu tür özellikleri destekleyebilmesi istendi. 28
Tasarımsal Temel Kararlar Tamamen 802.11n mi? Bir kısım cihazlar 802.11n e yazılımsal yükseltilebilir mi? Seçim: İhale hazırlığı sürecinde 802.11n henüz standart olmadığı için bir kısım yerler 802.11n e yazılımsal yükseltilebilir cihazlar olarak tanımlandı Fakat ihale tarihinde 802.11n standartlaştığı için gelen tekliflerdeki tüm ürünler 802.11n teknolojisine sahip oldu. Tüm kurulum 802.11n olarak yapıldı. 29
Tasarımsal Temel Kararlar Kablolama/Altyapı Koşulları Neler Olmalı? Seçim: *Tüm yeni çekilen kablolar Cat6 ( 23 AWG kablo) *Merkezde modüler patch panel, uç noktada duvar prizi, her iki tarafta UTP patch kablo (kablo /konnektör /priz detayları) * Çalınmaya karşı Kensington/Küçük asma kilit koruması * Monte aparatını en az 1 adet çelik dübelle duvara sabitleme * Yetersiz boşluğu olan kabinlerin değiştirilmesi şartları * Ağ cihazlarını UPS hatlarımıza alma koşulları (K.A.K.Ş yerleşimleri) * Elektrik hat planlamaları * Kabloların profesyonel testlerinin yapılması 30
Tasarımsal Temel Kararlar Bina dışı alanlar nasıl kapsanacak? Seçim: İhale hazırlığı sürecinde Firmaların bina dışı özellikte 802.11n teknolojili cihazları olmadığı için, bina dışı kapsama alanları için, cihazlar binaların dış duvarına yakın yerlerine konuşlandırıldı. İsteğe bağlı olarak NEMA koruma kutuları kullanarak bina içi ağ cihazları bina dışında konuşlandırılabilir. 31
Tasarımsal Temel Kararlar Tamamen 802.11n mi? Bir kısım cihazlar 802.11n e yazılımsal yükseltilebilir mi? Seçim: İhaleye çıkıldığı dönemde hazırlığı sürecinde 802.11n henüz standart olmadığı için bir kısım yerler 802.11n e yazılımsal yükseltilebilir cihazlar olarak tanımlandı Fakat ihale tarihinde 802.11n standartlaştığı için gelen tekliflerdeki tüm ürünler 802.11n teknolojisine sahip oldu. Tüm kurulum 802.11n olarak yapıldı. 32
Tasarımsal Temel Kararlar Acil durum müdahale şartları, garanti koşulları nasıl olmalı? Merkezi Donanım Tarafında Seçenekler: * 1+1 tüm yedekleme * 1 adet ana cihaz + yüksek seviyede problem çözme koşulları * 1 adet ana cihaz + 1 adet yedek yönetim kartı + 1 adet güç kaynağı + düşük seviyede cihaz değişim koşulları (4+24 müdahale, 4-6 haftada değişim) Kablosuz Ağ Cihazı Tarafında Seçenekler: * Yüksek seviyede hızlı müdahale koşulları * Bir miktar yedek cihaz bulundurma + düşük seviyede cihaz değişim koşulları (8+24 müdahale, 4-6 hafta değişim) Garanti Süreleri: * Merkezi Donanım ve Kablosuz Ağ cihazlarında 3 yıldan az olmamak üzere üretici firma web sayfalarında standart duyurulmuş garanti süreleri 33
Tasarımsal Temel Kararlar Güncellemeler, sonraki alım dönemleri, bakım onarım koşulları, Yazılım güncellemeleri nasıl olmalı? Seçim: İndirim oranlarının korunması temennisi (*) Sonra çıkacak ürünlerde benzer indirim oranları temennisi (*) İhalede alınan tüm özelliklerin yazılım güncellemesinin sağlanması Bakım-onarım dönemi için üst ödeme limiti ( % oran) Diğer koşullar 34
Tasarımsal Temel Kararlar Şartnamenin Genel Koşullarının Tanımlanması -Şartname cevaplama şekli - Tüm işlerin yapılmasındaki sorumluluklar -İşlerin planlama gereklilikleri - Çalışmaların raporlama şekli - Elektriksel /çevresel koşullar -İhale öncesi keşif yapma koşulları - Katalog / broşür sunma - Ürünlerin birbirleriyle uyumu - Fiyatlandırma teklifi formatı, birim fiyatlandırma -İşlerin bitim tarihi - Teslimat koşulları 35
2009 BEK Toplantısı Sistem Detayları, İhale Son Hazırlıklar 36
Detaylar (1/3) - Radyo başına desteklenen SSID yayın sayısı - Cihaz antenlerinin kazanım güçleri - Cihazların 802.11n çalışma modu (2x2, 3x3 MIMO vs.) -Şasenin toplam kablosuz ağ cihazı kapasitesi -Şasenin desteklediği ethernet bağlantı port kapasiteleri - Kablosuz ağ planlama yapabilme özelliği - Verilecek harici yazılımların unix/linux desteği - Zamana bağlı olarak radyo açma-kapama - Yönetim donanımı kullanıcı kapasitesi 37
Detaylar (2/3) - Tüm kapasiteyle kullanılırken N+1 güç kaynağı yedeği - RAM ve flash ların donanımsal destekli en üst seviyede - Servis dışı kalan cihazları çevredekilerin tolere etmesi - Cihazlar arası yük paylaşımı - Kapsama alanı ısı haritaları oluşturabilme - Yetkisiz cihazları sınıflandırma ve engelleme - Aktif RFID tag çözümü - Uzaktan paket yakalama (remote packet capturing) - L2 ve L3 mobilite (mobility) 38
Detaylar (3/3) - Güvenlik duvarı destek çözümleri - Ağ cihazlarının otomatik yazılım güncellemesi - OSPF, DHCP sunucu, multicast, Ipv6 vs. vs. - Dokümantasyon oluşturma koşulları - Yetkilendirme / Rol tabanlı servis tanımlamaları - Cihazların aynı anda hizmet verme + monitörleme + engelleme özelliği (*) * ve / veya / yapabilmelidir / yapmalıdır /desteklemelidir 39
Kapsama Alanı Cihaz Planlama 1- Binaların tamamı kapsanacakmış gibi cihaz yerleri planlanacak 2- Yoğun alanlardaki kapasite planlaması, aynı sinyal seviyesiyle N+1 cihaz yedeklemesi şekliyle olacak 3- Testler 2,4 Ghz bandında yapılacak, ağ cihazları yarı sinyal seviyesine indirilecek ( 100 mw dan 50 mw a ) 4- Ölçümde kullanılacak ağ kartları gücü en fazla 15 dbm olacak 5- Kapsama alanlarının her yerinde minimum 18 Mbps ( SNR > ~10 dbi ) sinyal seviyesi olacak 40
Son Çalışmalar - Bitirilen şartnamenin üretici firmalardan son uyum onaylarının alınması (*) - Örnek keşifler / çizimler üzerinden firmalarla ön teklif çalışması -İdari şartnamenin sonlanması - İhale tarihi alınması 41
2009 BEK Toplantısı İhale ve Kurulum Dönemi 42
İhalemiz İhale Çalışmaları Tamamlandığında: - 34 sayfalık şartname - 168 adet çizimi - 469 adet kapsama alanı bölgesi ( derslik, amfi, ortak alan ağırlıklı) - 50 kadar eski kablosuz ağ cihazının Hazırlık Okulu bölgesine kaydırılması planlaması... 8 Eylül İhale Duyurusu 11 Eylül standardın duyurulması... 29 Eylül 2009 da ihale İhalede: 2 farklı markanın çözümüyle 3 farklı firma 43
Kurulum/ Ölçüm Çalışmaları Kapsama Alanlarının Oluşturulması * Cihazların yer planlaması * Site - Survey * Yazılım destekli saha ölçümleri * Eski cihazlarla aynı yetkilendirme sistemi ayarları * 2 tam günlük eğitim * Derslik + Amfi ortamlarında çalışma zorluğu * Bina içi mimari görüntü kaygıları * Dağıtık yapıdan kaynaklı organizasyon sıkıntıları Bugün itibarıyla toplam kablosuz ağ cihazı sayısı : 360 [ 245 yeni (802.11n) + 115 eski ( 802.11a-b/g) cihaz ] 44
Saha Çalışması Örneği 45
46
47
48
49
Öncüİhale Olma + ları leri ARTILAR 1) 2000 yılında üniversitelerarası ilk kablosuz ağ kurulumu sonrası 802.11n teknolojisiyle ilk geniş kablosuz ağ kurulumu ihalesi 2) Rekabet koşulları ve firmalar açısından referans ihale olması sebebiyle en iyisini en ucuza alma. 3) İhale öncesi ve sonrası yüksek seviyede teknik destek alınması 4) Öncü ihale olması sebebiyle isteklerimizde ısrarcı olabilme 5) Rekabetçi, tek bir marka/firmayı hedeflemeyen ihale koşulları EKSİLER 1) Çok uzun ön hazırlık çalışmaları, ciddi bir emek harcanması 2) Yeni standartlaşan teknoloji riskleri 50
Öneriler 1) Büyük alımlarda ilkönce üreticilerin Türkiye temsilciliği veya ana dağıtıcı firmasıyla konuşun 2) Firmalar arası rekabet oluşturun ( en az 2 marka / 3 firma ) 3) Hassas kurulum yerleri için tercihen yazılı onay alın 4) Anahtar teslim tek bir ihale yapın 5) Alternatif kaynaklardan bilgi edinin 6) Ürün /hizmet desteği araştırması yapın ( -yazılım güncelleştirme takibi, firma teknik yeterlilikleri) 7) Bolca araştırın, bolca soru sorun 8) İhtiyaçlarınızı iyi tespit edin. İhtiyacınız olanı alın 9) Seçeceğiniz ürünlerde fayda /maliyet analizi yapın 51
Kapanış Teşekkürler Soru / Yorum? ccnet@metu.edu.tr Ferdi AYAYDIN ODTÜ BİDB Network Grubu Yöneticisi 52