İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 Sayfa GÜVENLİ OKULLAR... 1 Giriş... 1 Güvenli Okulların Bileşenleri... 3 Acil Durumlarda Okullar... 8 Okulların Acil Durum Yönetimine İlişkin Araştırmalar... 10 Okullarımızda Acil Durum Yönetimi... 14 BÖLÜM 2 ACİL DURUM YÖNETİMİ VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR... 17 Tehlike... 18 Acil Durum... 20 Sivil Savunma... 21 İşletme Alanında ve Endüstride Kullanıla Kavramlar... 21 Acil Durum Yönetimi... 22 Felaket- Afet... 24 Facia... 27 Risk Yönetimi... 28 Kriz Yönetimi... 29 Kaos Yönetimi... 30 vi
BÖLÜM 3 ACİL DURUM YÖNETİMİNİN AŞAMALARI... 31 Zarar Azaltma/Hafifletme Aşaması... 33 Hazırlıklı Olma Aşaması... 35 Müdahale Aşaması... 36 İyileştirme Aşaması... 37 BÖLÜM 4 EĞİTİMDE ACİL DURUM YÖNETİMİ... 39 Eğitimde Acil Durum Yönetiminin Aşamaları... 39 Hazırlıklı Olma Aşaması... 40 Zarar Azaltma/Hafifletme Aşaması... 42 Müdahale Aşaması... 44 İyileştirme Aşaması... 45 Acil Durum Seviyeleri... 46 Okul Seviyesindeki Acil Durumlar... 46 Bölge Seviyesindeki Acil Durumlar... 46 Toplum Seviyesindeki Acil Durumlar... 47 Geniş Ölçekteki Acil Durumların Etkileri Anlamak... 47 Felaketlerin Okullardaki Etkileri... 48 Tesisler Üzerindeki Etkiler... 48 Okul Personeli Üzerindeki Etkiler... 49 Felaketlerin Örgütler Üzerindeki Etkileri... 49 vii
BÖLÜM 5 OKULLARDA ACİL DURUM PLANLAMASI... 51 Plan Geliştirmedeki Adımlar... 54 Bir Çalışma Grubu (Planlama Komisyonu) Oluşturma... 54 Mevcut Plan/Prosedürleri Gözden Geçirilmesi... 56 Tehlike Analizi Yapılması... 56 1. Adım Tehlikeleri Analiz Etmek (Tehlike Avı)... 57 2. Adım Her Tehlikeyi Profillemek... 58 3. Adım Hassasiyeti Belirlemek... 59 4. Adım Riski Belirlemek... 59 5. Adım Sonuçlara ve Senaryolara Karar Vermek... 60 6. Adım Olanaklar ve Kısıtlılıkları Belirlemek... 60 7. Adım Stratejik Planlama Sürecini Uygulama... 60 Stratejiler Geliştirme... 60 Okul Planları... 61 Okulla İlgili Bilgiler... 62 Riskler ve Planda Yer Alan Acil Durum Türleri... 63 Risk Düzeltme Programı... 64 BÖLÜM 6 OLAY KOMUTA SİSTEMİ (OKS)... 65 OKS Yer Alan Bölümlerin ve Görevlilerin Rolleri ve Sorumlulukları... 66 Olay Yöneticisi... 67 Eşgüdüm Görevlisi... 68 Güvenlik Görevlisi... 68 Medya İlişkileri Görevlisi... 68 Planlama Bölümü... 68 Operasyonlar Bölümü... 69 Lojistik Bölümü... 69 İdari/Finans Bölümü... 70 viii
BÖLÜM 7 OKUL ACİL DURUM YÖNETİMİ MODELİ... 71 Okulda Olay Komuta Sistemi... 73 Okul Olay Yönetim Ekibi (OYE)... 73 Olay Yöneticisi (Sorumlu)... 75 Güvenlik Görevlisi... 76 Medya İlişkileri Görevlisi... 77 Eşgüdüm Görevlisi... 77 Planlama Bölümü Şefi... 77 Operasyon Bölümü Şefi... 78 Lojistik Bölümü Şefi... 78 Finans Bölümü Şefi... 79 Acil Durumda Personelin Rolü... 80 Okul Müdürü... 80 Öğretmenler... 80 Rehber Öğretmenler... 81 Öğrenciler... 82 Okul Hemşireleri... 82 Okul Memurları... 83 Yiyecek Hizmetleri ve Kafeterya Çalışanları... 83 Servis Araçları Şoförleri... 83 Anne Babalardan Beklenenler... 84 ix
BÖLÜM 8 OKUL ACİL DURUM MÜDAHALE EKİPLERİ... 85 Tahliye Ekibi... 85 İlk Yardım Ekibi... 87 Arama ve Kurtarma Ekibi... 87 Yangın ve Altyapı Hizmetleri Ekibi... 89 Öğrenci-Veli Buluşturma Ekibi... 90 Öğrenci/Personel Gözetim Ekibi... 91 Destek ve Güvenlik Ekibi... 92 Hasar Değerlendirme Ekibi... 94 BÖLÜM 9 EVRENSEL ACİL DURUM PROSEDÜRLERİ... 95 Tahliye Prosedürü... 96 Tersine Tahliye Prosedürü... 97 Kötü Hava Koşulları Güvenli Bölgesi Prosedürü... 99 Sığınma Prosedürleri... 100 Kilitleme Prosedürleri... 101 Çök, Sığın ve Bekle Prosedürü... 102 Acil Durum Ek Prosedürleri... 102 Erken Okul Kapatma ve Öğrencilerin Salıverilmesi Prosedürü... 103 Ziyaretçi Karşılama Prosedürü... 104 Güvenlik Kuvvetleriyle İlgili Prosedürler... 105 x
BÖLÜM 10 OKUL ACİL DURUM YÖNETİMİ PROTOKOLLERİ... 107 Okullarda Kullanılabilecek Acil Durum Protokolleri... 108 AIDS / HIV Enfeksiyonu Acil Durum Protokolü... 109 Alerjik Reaksiyon Acil Durum Protokolü... 110 Bomba Tehlikesi Acil Durum Protokolü... 111 Deprem Acil Durum Protokolü... 113 Gaz Sızıntısı Acil Durum Protokolü... 115 Hava ile İlgili Acil Durum Protokolü... 116 İntihar Acil Durum Protokolü... 117 Çocuk Kaçırma Acil Durum Protokolü... 123 Kimyasal Dökülmesi Acil Durum Protokolü... 124 Okuldaki Kazalar Acil Durum Protokolü... 125 Otobüs Kazası Acil Durum Protokolü... 127 Ölüm veya Ciddi Hastalık Acil Durum Protokolü... 128 Rehine Alma Durumu Acil Durum Protokolü... 129 Silahlarla İlgili Acil Durum Protokolü... 130 Şiddet Olayları Acil Durum Protokolü... 132 Tecavüz/Cinsel Taciz Acil Durum Protokolü... 135 Travma Acil Durum Protokolü... 136 Yangın Acil Durum Protokolü... 138 Zehirlenme Acil Durum Protokolü... 140 BÖLÜM 11 ACİL DURUMLARDA İLETİŞİM... 141 Haberleşme Araçları... 142 Dedikodularla Baş Etmek... 143 Aileler ve Toplumla İletişim... 145 Medya ile İletişim... 146 xi
BÖLÜM 12 ACİL DURUM HAZIRLIK EĞİTİMİ... 149 Alıştırma ve Egzersiz Türleri... 154 Yönlendirme Semineri (Oryantasyon)... 154 Alıştırma... 155 Masabaşı Egzersizleri... 156 İşlevsel Tatbikat... 156 Gerçek Boyutta Tatbikat... 157 Egzersizler ve Tatbikatları Yürütmenin Nedenleri... 158 BÖLÜM 13 OKUL ACİL DURUM YÖNETİMİ PLANI ÖRNEĞİ... 161 Okul Hakkında... 163 Riskler ve Planda Yer Alan Acil Durum Türleri... 164 Risk Düzeltme Planı... 165 Olay Komuta Sistemi ve Olay Yönetim Ekibi... 166 Olay Yönetim Ekibi Görev Dağılımı... 168 Acil Durum Müdahale Ekibi... 172 Arama Kurtarma Ekibi... 175 Evrensel Acil Durum Prosedürleri... 182 Okul Acil Durum Yönetimi Protokolleri... 188 Acil Durum Telefon Numaraları... 217 Acil Durum Planı Eğitim Programı... 218 SONSÖZ... 220 KAYNAKÇA... 221 xii