EKONOMİ RAPORU Ekonomik Araştırmalar Bölümü Aralık 2011 İÇİ İNDİ EEK İ LL EER Kilometre Taşları, Ege CANSEN...1 Sui Generis, Tuğrul BELLİ...2 Bütçe ve Kamu Finansmanı...3 Ödemeler Dengesi ve Dış Ticaret...4 Üretim ve Büyüme...5 Enflasyon ve Faizler...6 Parasal Göstergeler...7 KİLOMETRE TAŞLARI EGE CANSEN GÖKTEN EURO YAĞACAK! 2008 yılı sonunda Gökten Dolar Yağacak diye bir makale yazmıştım. O günlerde ABD ekonomisi krize henüz girmişti. Herkes Amerika da müthiş bir para sıkışıklığı yaşanacağını yazıp duruyordu. Hatta nakit para sıkışıklığı (liquidity crunch) zaten bütün haşmetiyle Garbın Afakını kaplamıştı. Garbın afakından (Batının ufku) kastım Amerikan ekonomisidir. Bu sıkışıklık daha da artacak ve tüm Dünya ile birlikte Türkiye de de dolar kıtlığı yaşanacaktır zannediliyordu. Ben, tersini düşünüyordum. Çünkü Amerikan Merkez Bankası FED in başına geçen Bernanke nin geçmişini öğrenmiştim. Bernanke, 1929 krizinde sıkı para politikası uygulandığı için kolay atlatılabilecek bir daralma Büyük Buhran a dönüşmüştür diyenler ekolünden geliyordu. Parayı sıkmayacağı, tam aksine, sisteme nakit şırınga edeceği açıktı. Onun için tersi çıkarsa mahcup olurum diye korkmadan Hürriyet Gazetesindeki köşemde Gökten Dolar Yağacak başlıklı yazıyı yayımladım. 2011 de Avrupa finansal krize girdi. Avrupa Merkez Bankası, Amerikan FED i ile aynı kültürden gelmez. Onlar yani Almanlar, 1920 lerde hiper enflasyon yaşamış bir ırkın çocuklarıdır. Vebadan korkar gibi enflasyondan korkarlar. Enflasyonun sebebi olarak da merkez bankasının para basmasını görürler. Bu sebepten gökten Euro yağacak diye sağda solda konuştum, ama böyle bir yazı kaleme almayı gözüm yemedi. Lakin Avrupa daki krizin de para basmadan çözülemeyeceğini adım gibi biliyordum. Nitekim Almanlar, bütçe açıkları veren ülkelerde, seçilmiş başbakanların kovdurup, yerlerine atanmış uzman başbakan getirilmesini temin ettikten sonra, para musluklarını açtılar. Avrupa Merkez Bankası Avrupa bankalarına sınırsız miktarda %1 faizle Euro (para) vereceğini ilan etti. Atın başı dönmüştür. Euro yağmuru geliyor.
SUI GENERIS TUĞRUL BELLİ EKONOMİDE AVRUPA KAYNAKLI RİSKLER ARTIYOR Önümüzdeki sene Avrupa nın bir durgunluğa gireceği ve yaşamakta olduğu borç krizinden çıkmasının oldukça uzun bir süre alacağı konusunda piyasa yorumcuları fikir birliği içerisinde. Avrupa daki krizin Türkiye ekonomisini ödemeler dengesinin hem cari açık, hem de finansman tarafından etkilemesi bekleniyor. Açıkçası iki konuda da son dönemdeki gelişmelerin müsbet yönde olduğu söylenemez. Hal böyle iken, Türkiye nin dış ticaret ve finansman kaynaklı risklerini çok iyi yönetmesi gerekiyor. Her ne kadar gerek Merkez Bankası, gerekse de Hükümet kanadı risklerin oldukça bilincindeyse de, Türkiye yi Avrupa nın peşinden bir durgunluğa sokmadan yapılabilecekler oldukça sınırlı. Öte yandan, ülkenin demografik yapısı dikkate alındığında, ekonomik dengelerin sağlıklı sürdürülebilmesi için büyüme hızının uzun dönemli büyüme hızı olan %4.5 in altına da düşmemesi gerekiyor. Ancak Hükümet in 2012 büyüme hedefi %4 ve Avrupa daki krizin boyutunun artması bu büyüme hedefinin gerçekleşmesini bile zora sokabilir. Bu bağlamda, dış ticaret verileri önem kazanmakta. Nitekim, ihracatta Kasım ayında göreceli olarak olumlu sayılabilecek %14 artışa karşın, Aralık ayı verileri artışın %7 civarına gerilediğini göstermekte. Enerji ihtiyacımız dikkate alındığında ithalatımızın esnekliğinin ise çok az olduğu görülmekte. Bu nedenle, iyimser tahminlerle bile aylık dış ticaret açığımızın 7 milyar doların altına düşmesi oldukça zor gözüküyor. Bu miktar yılın diğer aylarına göre düşük ise de, tarihsel olarak bakıldığında gene de oldukça yüksek. Bilindiği gibi dış ticaret dengesinden cari açık dengesine ulaşmak için Türkiye nin nette hizmet sektöründen kazandığı dövizlerin de ilave edilmesi gerekiyor. Başlıca hizmet sektörlerinin taşımacılık, turizm ve inşaat olduğu hatırlanırsa, önümüzdeki dönemde bu sektörlerden net girişlerde bir azalma olmasının şaşırtıcı olmayacağı söylenebilir. Dış ticaret hacminin azalmasıyla taşımacılık gelirleri, Avrupa dan gelen turist sayısındaki azalışla turizm gelirleri ve inşaat hizmeti verilen Libya ve diğer Arap ülkelerindeki karışıklıklar nedeniyle inşaat gelirlerinde azalma olması kuvvetle muhtemel. Girdiğimiz kış aylarında zaten hizmet gelirlerinde mevsimsel olarak da azalma olacağını dikkate alırsak, buradan gelecek net gelirlerin cari açığımızı 6 milyar dolarların altına çekme ihtimalinin oldukça düşük olduğunu söyleyebiliriz. Bu durumda, İMF nin Türkiye ile ilgili aylar önce açıkladığı ve çokça eleştirilen düşük büyüme hızı yüksek cari açık tahmininin gerçekleşme ihtimalinin de oldukça yüksek olduğu görülmekte. Son aylarda cari açığın döviz kurları üzerindeki baskısı da hissedilir şekilde artmış vaziyette. Ekim ayında Ödemeler Denges nin finansman hesabı 30 aydan sonra eksiye düştü; diğer bir ifadeyle bu ay ülkeden çıkan kaynak, giren kaynaktan daha fazla oldu. Avrupa bankalarının artan likidite ve sermaye ihtiyaçları bizim banka ve şirketlerimize sağladıkları fonlarda ister istemez kısıtlamaya gitmelerine sebep olmakta. Ayrıca dış finansmanın kalitesi de zayıflamış durumda. Özel sektörün uzun vadeli borçları azalırken, kısa vadeli borçlarında artış görülüyor. Doğrudan yatırımlar ise 2010 yılına göre bir artış göstermekle birlikte 2006-2008 yılları arasındaki yıllık 20 milyar dolar seviyesinin oldukça altında seyrediyor. Sonuçta oluşan finansman açığını da Merkez Bankası döviz satarak kapamak durumunda kalıyor. Bu şartlar altında, döviz dengelerinin sürdürülmesi amacıyla iç piyasanın bilinçli olarak soğutulması kaçınılmaz bir seçenek olarak karşımıza çıkmakta. Eğer bu yola gidilmez ise, gene soğuma oluşacak ama çok daha sert ve kontrolsüz bir biçimde. Bu durum karşısında Merkez Bankası gizli parasal sıkılaştırma diyeceğimiz bir şekilde ortalamada piyasa faizlerinin 3 puan kadar artmasını sağladı. Ancak aynı dönemde enflasyonun da aynı oranda artmış olması, sıkılaştırmanın yeterli olup olmadığını sorgulatmakta. Henüz kapasite kullanımı ve sanayi üretimi yeteri ölçüde bir soğuma olduğunu göstermiyor. Bankaların kredi genişlemesinde ise bir miktar yavaşlama gözlemlenmekte. Yılın ilk 9 ayında 83 milyar TL kadar artmış bulunan toplam TL krediler son 2.5 ayda sadece 10 milyar TL artmış bulunuyor. Kredilerdeki bu yavaşlamanın devam etmesi durumunda ekonomik aktivitenin zayıflaması ve büyüme hızının daralması kaçınılmaz olacaktır. Ancak bu durumun cari açığın finansmanı ile ilgili riskleri tamamıyla ortadan kaldırdığını söylemek de oldukça zor. t.belli@turkishbank.com 2
Gene sağlam bir bütçe performansı BÜTÇE VE KAMU FİNANSMANI Önceki aylarda olduğu gibi Kasım da da bütçenin tarihi olarak iyi bir performans gösterdiğine şahit olmaktayız. Bu ay gelirler %14.4 oranında artış gösterirken faiz-dışı giderlerdeki artış %12.6 olarak gerçekleşti. Böylece 2010 Kasım ında 365 milyon TL açık vermiş olan bütçe bu Kasım da 2.15 milyar TL fazla vermiş oldu. Kümülatif olarak da ilk 11 ayda bütçe 438 milyon TL fazla vermiş durumda. Eğer Hazine nin Aralık ayı ile ilgili 600 milyon TL lik faiz-dışı fazla öngörüsü gerçekleşirse bu sene bütçe açığının sıfırlanması bile mümkün. 2010 Kasım 2011 Kasım Artış 2010 Oca-Kas 2011 Oca-Kas Artış Harcamalar 25,740,026 26,885,701 4.5% 255,770,357 272,327,787 6.5% 1-Faiz Hariç Harcama 20,750,933 23,373,412 12.6% 209,311,593 231,341,552 10.5% Personel Giderleri 5,442,990 6,367,910 17.0% 58,195,841 68,153,918 17.1% Sosyal Güv.Kur. Devlet Primi 962,769 1,077,325 11.9% 9,921,146 11,575,976 16.7% Mal ve Hizmet Alımları 2,334,015 2,606,446 11.7% 21,608,734 26,088,644 20.7% Cari Transferler 8,268,929 9,205,573 11.3% 92,949,328 96,922,265 4.3% Sermaye Giderleri 2,704,564 3,245,320 20.0% 17,556,650 20,753,632 18.2% Sermaye Transferleri 543,178 665,971 22.6% 3,855,149 3,645,791-5.4% Borç Verme 494,488 204,867-58.6% 5,224,745 4,201,326-19.6% 2-Faiz Harcamaları 4,989,093 3,512,289-29.6% 46,458,764 40,986,235-11.8% Gelirler 25,375,367 29,031,812 14.4% 232,281,068 272,766,653 17.4% 1-Genel Bütçe Gelirleri 24,836,167 28,394,152 14.3% 225,049,879 264,300,845 17.4% Vergi Gelirleri 22,162,942 25,980,281 17.2% 192,574,246 234,106,422 21.6% Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri 417,877 489,542 17.1% 9,147,969 8,422,748-7.9% Alınan Bağış ve Yardımlar ile Özel Gelirler 70,776 92,195 30.3% 1,543,136 1,165,325-24.5% Faizler, Paylar ve Cezalar 2,145,018 1,760,219-17.9% 19,133,186 17,930,524-6.3% Sermaye Gelirleri 22,525 29,144 29.4% 2,481,386 2,417,823-2.6% Alacaklardan Tahsilat 17,029 42,771 151.2% 169,956 258,003 51.8% 2-Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri 448,631 516,582 15.1% 5,442,957 6,459,915 18.7% 3-Düzen. ve Denet. Kurumların Gelirleri 90,569 121,078 33.7% 1,788,232 2,005,893 12.2% Bütçe Dengesi -364,659 2,146,111-688.5% -23,489,289 438,866-101.9% Faiz Dışı Denge 4,624,434 5,658,400 22.4% 22,969,475 41,425,101 80.3% Bilindiği gibi ülkemizde gelir vergisi çok ağırlıklı olarak beyanname üzerinden değil, çalışanların bordroları üzerinden doğrudan tahsil edilmekte. Tarım-dışı istihdamın geçen seneye göre önemli oranda artış göstermekte olduğu dikkate alındığında Kasım da gelir vergisi tahsilatının %32 oranında artmış olması şaşırtıcı değil. Diğer doğrudan vergi kalemi olan kurumlar vergisinde de bu ayki artış oranı %17. Böylece doğrudan vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payı %30.4 e yükselmiş durumda. (Bu rakam geçen senenin tümünde %29.1 idi.) Ancak, hâlâ bütçe gelirleri içinde dolaylı vergilerin payı çok yüksek. Bu nedenle 2012 yılında ekonomide olası bir soğuma meydana gelmesi ile bütçe dinamiklerinde bir bozulma yaşanabilir. Ancak, kamu borcunun milli hasılaya oranının %40 civarına gerilemiş olması, önümüzdeki sene için Maliye ye önemli bir tampon sağlamış durumda. Ekonomik aktiviteyi takip etmek açısından dolaylı vergilerdeki artış önemli olmakta. Ancak bu senenin özellikle 2. yarısında gerek kurların artmış olması, gerekse de pek çok vergi oranında yapılan değişiklikler geçen sene ile anlamlı bir karşılaştırma yapmayı zorlaştırmakta. Ayrıca, ay sonlarının tatil günlerine denk gelmesi, tahsilatlarda aylık geçişkenlikler yaratmakta. Ancak, örneğin Kasım da ithalde alınan KDV deki artışın %20 ile 12 aylık kur artışının altında kalmış olması en azından ithal talebinde bir azalma olduğunu göstermekte. (Bu kalemde ilk 10 ayın ortalama artış oranı %40 idi.) Dikkatle takip edilen bir başka kalem de cari transferler rakamında ifadesini bulan sosyal güvenlik açıkları. Özellikle son dönemde sağlık harcamalarında gerçekleştirilmeye çalışılan reformlar ve ilaç masraflarını kısıtlamaya yönelik tedbirlerin ne ölçüde sonuç verdiği nihayetinde cari transfer harcamalarının artış oranıyla ölçümlendirilebilecek. Kasım da %11.3 artmış bulunan cari transferler ilk 11 ayda ise sadece %4.3 artmış vaziyette. Sene sonu itibarıyle enflasyonun altında kalması beklenen cari transfer harcamaları sosyal güvenlik açıklarının reel bazda az da olsa bir gerileme içerisinde olduğunu göstermekte. Kamu finansmanı ise sorunsuz bir şekilde devam etmekte. Kasım da %11 e yaklaşan bono faizleri Aralık ta %10 seviyesine geriledikten sonra ay sonuna doğru tekrar bir artış eğilimine girdi. Bu durum sene sonuna doğru TL den çıkmaya çalışan yatırmcılardan kaynaklanmakta. 3
ÖDEMELER DENGESİ ve DIŞ TİCARET MB 5 ayda 10 milyar doların üzerinde döviz sattı Ekim de cari açık Eylül ayına göre 2.2 milyar dolar gerileyerek 4.2 milyar dolar olarak gerçekleşti. Tarihsel olarak Ekim aylarında her zaman cari açığın Eylül ün üzerinde gerçekleştiğini dikkate alırsak, ilk defa cari açıkta kalıcı bir azalma trendinden bahsedilebilir. Öte yandan, açığın hâlâ geçen senenin aynı ayına göre 800 milyon dolar daha fazla olduğu da bir gerçek. Cari açığımızın yarıdan fazlası net enerji açığından kaynaklanıyor. Bu nedenle petrol fiyatlarındaki gelişmeler açığa doğrudan etki yapmakta. Bilindiği gibi Ekim 2009 Ekim 2010 döneminde sabit kalan petrol fiyatları, Ekim 2010 Nisan 2011 arasında çok hızlı bir artış gösterdikten sonra o tarihten beri az da olsa bir azalma eğilimi içerisinde. Ancak, geçen senenin aynı aylarına göre Kasım ve Aralık ta petrol fiyatları yaklaşık %25 artmış durumda. Bu nedenle son 2 ayda diğer malların ithalatında bir azalma görülse bile, petrol ithalatının göreceli yüksek seyretmesi nedeniyle, cari açık istenen miktarda gerilemeyebilir. Tahminimiz tüm sene açığının Ekim 2011 deki 12 aylık açık olan $ 78.6 milyar civarında gerçekleşmesi yönünde. Bu sene dolar cinsinden milli hasıla 780 milyar dolar civarında gerçekleşeceği için, cari açık da milli hasılanın %10 unu geçmiş olacak. Eylül de cari açık fonlamasının tekrar Merkez Bankası üzerinde kaldığı görülüyor. Bu ay rezerv azalışı 3.7 milyar dolar. Finans hesabında da nette az da olsa çıkış görülmekte ($ 481 milyon) ki bu neredeyse 30 aydan sonra ilk defa görülen bir durum. 14000 12000 10000 ÖDEMELER DENGESİ (milyon $) 95000 93000 MB DÖVİZ REZERVLERİ BİN $ 8000 91000 6000 89000 4000 2000 87000 0 85000-2000 83000-4000 81000-6000 -8000-10000 -12000 REZERV VARLIKLAR NET HATA VE NOKSAN FİNANS HESABI CARİ İŞLEMLER 79000 77000 75000-14000 Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Tem.11 Ağu.11 Eyl.11 Eki.11 31.12.2010 04.02.2011 11.03.2011 15.04.2011 20.05.2011 24.06.2011 29.07.2011 02.09.2011 30.09.2011 04.11.2011 09.12.2011 Merkez Bankası döviz satım ihalelerine başladığı 5 Ağustos tan bu yana $ 10.1 milyar döviz satışı gerçekleştirmiş bulunuyor. Aynı dönemde bankaların MB de bulundurdukları döviz mevduatı ise 7.8 milyar dolar artarak 32.2 milyar dolara ulaştı. (Bu artışın ana sebebi bankalara TL mevduatları ile ilgili zorunlu karşılıklarının %40 a kadar olanını döviz olarak yatırma imkanı verilmesi.) Kısacası normal olarak rezervlerin $ 2.3 milyar azalmış olması gerekiyor. Ancak aynı dönemdeki azalış yaklaşık $ 4.4 milyar. Aradaki 2.1 milyar dolarlık fark Merkez in doğrudan müdahelelerinden ve bu dönemde euro nun dolara karşı değer kaybetmesinden kaynaklanıyor. (Tam rakamı açıklanmamakla birlikte MB bir kısım rezervini euro olarak tutmakta.) Ekim de ihracatımız %8.8 ile senenin en düşük oranında artmasına rağmen dış ticaret açığı Eylül ayına göre $ 2.5 milyar gerileyerek $ 8 milyar olarak gerçekleşti. Bu durumda önceki ay %35 oranında artmış bulunan ithalatın bu ay sadece %15 artması etkili oldu. TİM kayıtlarına göre Kasım da ihracat %14 oranında artarak $ 10.8 milyara ulaştı. Ancak Aralık ta ihracatın tekrar ivme kaybettiği görülüyor. İlk 25 gündeki artış sadece %2.6. Geçen seneye göre mal birim fiyatlarında önemli artışlar meydana geldiği de dikkate alındığında, büyük olasılıkla yılın son çeyreğinde ihracat miktar bazında gerilemiş bulunuyor. 4
2011 de büyüme hızı %8 i geçecek ÜRETİM ve BÜYÜME 2011 in 3. çeyreğinde de milli hasıla beklentilerin üzerinde artış gösterdi. Bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla %17.4 lük artışla 348.8 milyar TL olan gayri safi yurtiçi hasıla sabit fiyatlarla da %8.2 artış gösterdi. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla ise GSYH 2011 yılı 3. çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %7.7 lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki döneme göre %1.7 arttı. Ayrıca 1. çeyrek büyüme hızı da revize edilerek %11.6 dan %12 ye yükseltildi. Cari fiyatlarla GSYH Gelişme hızı Cari fiyatlarla GSYH Gelişme hızı Sabit fiyatlarla GSYH Gelişme hızı Dönem (Milyon TL) % (Milyon $) % (Milyon TL) % I 241 881 16,3 160 332 27,3 23 390 12,2 II 267 144 16,9 173 821 19,5 25 645 10,2 III 297 184 13,6 196 516 13,0 28 672 5,3 IV 297 541 17,0 204 260 19,2 28 033 9,2 2010 Yıllık 1 103 750 15,9 734 929 19,2 105 739 9,0 I* 290 178 20,0 183 975 14,7 26 205 12,0 II* 318 345 19,2 203 586 17,1 27 905 8,8 III 348 802 17,4 201 512 2,5 31 029 8,2 2011 9 aylık 957 326 18,7 589 072 11,0 85 139 9,6 3. çeyrekte %8.2 lik büyümenin %4.7 si özel tüketim harcamalarından geliyor. Özel sektör sermaye yatırımları %3.4 ve devletin tüketim harcamaları ise %1.3 katkı yapmış. Ayrıca diğer 2 çeyrekte büyümeye negatif etki yapan dış ticaret bu çeyrekte %0.6 pozitif etki yapmış. Her ne kadar son çeyrekteki büyüme verileri diğer çeyreklere göre belirgin bir yavaşlamaya işaret etmekte ise de gerek Ekim ayı sanayi üretiminin %7.3 artış göstermesi, gerekse de Kasım ayına ilişkin kapasite kullanım oranlarının geçmiş yılın aynı ayının üzerinde seyretmesi son çeyrek büyüme hızının da %5 in altında olmayacağını göstermekte. Bu şartlar altında 2011 yılı büyüme hızının %8-8.5 arasında gerçekleşmesi mümkün gözüküyor. Böylece Türkiye bu sene gelişmekte olan ülkeler arasında %9.2 büyümesi beklenen Çin den sonra en yüksek büyüme hızını elde eden ülke olacak. Öte yandan, önemli bir soru işareti ise daralan yurtdışı finansman kaynakları karşısında ekonominin yeterince soğutulup soğutulmadığı ile ilgili. Her ne kadar kapasite kullanımı Aralık ayında yönünü aşağı çevirmişse de, MB tarafından hesaplanan mevsim etkilerinden arındırılmış KKO Kasım ayına göre 1.0 puan artmış vaziyette. Soğutmanın yeteri miktarda ve doğru zamanda gerçekleşmemesi durumunda kurlar üzerindeki baskı artabilir, ve neticede ekonomide daha ciddi bir daralma ortaya çıkabilir. SEKTÖREL ÜRETİM 80 KAPASİTE KULLANIM ORANLARI Elektrik, Gaz ve Su Taşıt Araçları 78 Metal Esya Sanayi Ana Metal Sanayi 76 Kimyasal Maddeler Giyim Eşyası 74 Tekstil Ürünleri 72 Gıda Ürünleri Imalat Sanayi Madencilik Eki.11 Eki.10 70 Toplam Tüketim Malları Ara Malları Yatırım Malları Toplam Sanayi 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 68 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Tem.11 Ağu.11 Eyl.11 Eki.11 Kas.11 Ara.11 5
ENFLASYON ve FAİZLER ENFLASYON Kasım da TÜFE %1.73, ÜFE ise %0.65 artış gösterdi. Son 12 aylık enflasyon ise TÜFE de %9.48, ÜFE de ise %13.67 oldu. 4.00% TÜFE 3.00% ÜFE 2.50% 3.00% 2.00% 2.00% 1.50% 1.00% 1.00% 0.50% 0.00% 0.00% -1.00% 2011 2010-0.50% -1.00% 2010 2011-2.00% -1.50% oca şub mar nis may haz tem ağu eyl eki kas ara oca şub mar nis may haz tem ağu eyl eki kas ara Grafikten de görüldüğü gibi TÜFE Ekim ayında hızlı bir artış göstermişti. Kasım da da bu artışın devam etmesiyle birlikte 2011 tüm sene enflasyonunun çift haneye çıkması kesinleşti. Geçen Aralık ta TÜFE nin eksi olması bu sene güçlü bir baz etkisi yaratmakta. Aralık ayında enflasyonun %0.2 bile olması tüm sene enflasyonunu %10 un üzerine taşıyacak. Bu senenin ilk 3 ayında da enflasyonun göreceli düşük seyretmiş olması, enflasyondaki yükselişin Nisan sonuna kadar devam edeceği anlamına geliyor. Enflasyonun %11 lere kadar çıktıktan sonra 2012 sonuna doğru %7 lere doğru gerilemesi beklenebilir. Bu sene enflasyonun yükselmesinde 3 faktör özellikle etkili oldu: Dolaylı vergi artışları, petrol fiyatındaki yükseliş, ve TL nin geçen sene sonuna göre %20 civarında değer kaybı. Öte yandan her ne kadar işlenmemiş gıda fiyatları Kasım da %5.47 artarak bu ay enflasyonu artırıcı bir etki yapsa da, 12 aylık bazda bakıldığında bu mal grubundaki artışın sadece %4.7 olduğu görülüyor. FAİZLER Merkez Bankası Aralık toplantısında da politika faizlerinde herhangi bir değişikliğe gitmedi. Grafikten de görüldüğü gibi son 1 aydır, gerek bankalararası faizlerde, gerekse de devlet tahvili faizlerindeki oynaklık son derece azalmış durumda. 8 Bugünlerde MB bankalara yaklaşık 7.5 25 milyar TL kadar bir miktarı haftalık 7 olarak %5.75 faizden, 14 milyar TL 6.5 6 kadar bir miktarı ise gecelik olarak 5.5 %12-12.5 faizden vermekte. Böylece bankaların ortalama fonlama maliyeti %8 civarına gelmekte. Oldukça esnek bir para politikası izlemeyi amaçlayan MB son olarak da her Cuma günü gerçekleştireceği repo ihaleleri ile aylık bazda azami 12 milyar TL kadar bir kaynağı 1 aylık vade ile bankalara kullandırma kararı aldı. Öte yandan, MB nin biraz kafa karıştıran bir kararı da 1 gün içinde maksimum 1.35 milyar dolara kadar döviz satma limiti olduğu, ancak normal şartlarda satış miktarının 50 milyon doları geçmeyeceği şeklindeki açıklaması oldu. Bu kararla MB hem TL üzerinde olası kısa spekülatif atakları caydırmayı, hem de bazı Devlet kuruluşlarının ortaya çıkabilecek ani döviz taleplerini karşılamayı amaçlamakta. 6 12 11.5 11 10.5 10 9.5 9 8.5 29 Temmuz 11 GÖSTERGE TAHVİL FAİZİ vs. GECELİK TL LİBOR FAİZİ 12 Ağustos 11 GÖSTERGE TAHVİL FAİZLERİ TL LİBOR O/N FAİZİ 29 Ağustos 11 15 Eylül 11 29 Eylül 11 13 Ekim 11 27 Ekim 11 15 Kasım 11 29 Kasım 11 13 Aralık 11
PARASAL GÖSTERGELER PARASAL GÖSTERGELER 1 2 3 4 5 (milyon YTL) 09.12.2011 11.11.2011 31.12.2010 1/2 1/3 Dolaşımdaki Para 51,321 55,227 44,595-7.1% 15.1% Vadesiz Mevduatlar 49,994 52,606 48,963-5.0% 2.1% M1 101,315 107,833 93,559-6.0% 8.3% Vadeli Mevduatlar 328,255 329,826 305,696-0.5% 7.4% M2 429,571 437,659 399,255-1.8% 7.6% DTH 175,113 173,431 144,790 1.0% 20.9% DTH (milyar$) 96.1 97.5 93.7-1.5% 2.6% M2Y 604,684 611,089 544,045-1.0% 11.1% Mevduat Bankaları Kredileri 553,409 545,089 420,643 1.5% 31.6% Açık Piyasa İşlemleri -46,229-47,058-10,913-1.8% 323.6% Kamu Menkul Kıymetleri 236,100 237,470 249,473-0.6% -5.4% Dolarizasyon (DTH/M2Y) 29.0% 28.4% 26.6% 2.0% 8.8% Sen sonuna az bir süre kala parasal göstergelerin oldukça dengeli gittiği gözlemleniyor. Hatta, bu sene enflasyonun %10 un üzerinde gerçekleşeceği ve büyümenin de %8 e yaklaşacağı dikkate alındığında, parasal büyüklüklerdeki artışların oldukça düşük kaldığı bile söylenebilir. Daha geniş para tanımı M2Y deki artış bile sadece %11.1, ki M2Y nin içinde devaluasyon nedneiyle TL değeri oldukça artış göstermiş bulunan DTH lar da var. Bu gidişat dikkate alındığında 2012 de kalıcı bir enflasyon artışı konusunda endişelenmek oldukça yersiz olacaktır. Öte yandan, banka kredilerindeki artış azalarak da olsa devam etmekte. Ancak, bu durum kredilerin nette azalması gibi bir durumdan çok daha tercih edilmeli. Kredi stoğunun azalması hemen her zaman ekonomik daralma anlamına gelir. Bütçenin fazla vermeye devam etmesi ile birlikte kamu menkul kıymetleri stoğundaki azalma da sürüyor. Bu sene toplam kamu borç stoğunun milli hasılaya oranının %40 ın altına gerilemesi kesinleşmiş bulunuyor. GELİN HER YIL 25 AĞACI BİRLİKTE KURTARALIM! İçinde yaşadığımız doğayı ve yaşam kaynağımız olan ağaçları korumak adına daha az kağıt tüketen bir kurum olma yolundaki uygulamalarımıza devam ediyoruz. Değerli Okurlarımızla kağıt ortamında paylaştığımız ekonomik raporumuzu 2012 itibariyle sadece elektronik ortamda Sizlerle buluşturmayı ve bu sayede her yıl 25 ağacı kurtarmayı hedefliyoruz. Ekonomik raporumuzu sadece e-posta ile almayı tercih ederek, bu oluşuma Siz de destek verin! Turkish Bank Ekonomik Raporunu e-posta ile almaya devam etmek için (212) 373 73 73 numaralı telefonlardan bize ulaşabilir veya mdh@turkishbank.com adresine isteğinizi iletebilirsiniz. Desteğiniz için şimdiden teşekkürlerimizi sunarız. Eski aylara ait raporlar Turkish Bank web sitesi www.turkishbank.com dan sağlanabilir. Abone olmak isteyen okuyucularımız mdh@turkishbank.com veya 212-373 73 73 numaralı telefondan Bankamıza ulaşabilirler. İmtiyaz Sahibi : Turkish Bank A.Ş. Yazı İşleri Müdürü : Tuğrul Belli Yazışma Adresi : Vali Konağı Cad. No:1 Nişantaşı, Istanbul 34371 Türkiye Telefon : +90 212 373 63 73 E-posta : rapor@turkishbank.com veya mdh@turkishbank.com 7
ŞUBE MÜDÜR ADRES TEL NO Merkez / İst. Semra Oktayoğlu Valikonağı Cad. No:1, Nişantaşı (212) 373 71 11 İstanbul Kurumsal Hüseyin Maraş Valikonağı Cad. No:1 Kat:1, Nişantaşı (212) 373 71 71 Abdi İpekçi / Ist. Ayşenur Kaynak Abdi İpekçi Cad. No:57, K:7, Nişantaşı (212) 315 11 33 Bakırköy / İst. Aylin Yavuz İncirli Cad. Yeşilada Sok. No: 2 (212) 543 33 67 Bayrampaşa / İst. Cüneyt Gültekin Abdi İpekçi Cad. No: 69/1, Bayrampaşa (212) 576 10 10 Çiftehvz./ İst. Şule Çetinkaya Bağdat Cad. No:198 (216) 302 69 22 Levent / İst. Fatma Kaptan (tedviren) Gonca Sok., No:2, Levent (212) 268 04 30 Moda / İst. Ercan Osman Koroç Moda Cad. No:254/13, Kadıköy (216) 348 12 73 Pangaltı / İst. Linet Çapan Dolapdere Cad., no:187, Pangaltı (212) 233 70 55 Pendik / İst. Mustafa Kutlu E5 Kaynarca yan yolu, Barış İş Mer. no:34/ 2 (216) 598 34 89 Ankara Dilşad Duyurucu (vek.) Mithatpaşa Cad. No 57-A/B 06420 Çankaya (312) 431 11 80 Ostim / Ankara Tolga Musluoğlu Bağdat Cad. No 354, Yenimahalle (312) 386 15 75 İzmir Binnur Balıkçı Gazi Bulvarı Köstepen hanı No:68/A (232) 483 00 42 Adapazarı Metin Tunç Orta Mah. Ankara Cad. No:47 (264) 272 69 48 Antalya Duygu Yarımsakal Adnan Menderes Bulv., Erkal Apt. No:7 (242) 243 43 89 Bursa Ayhan Aktaş Haşim İşcan Cad., No:1/1,Osmangazi (224) 220 91 91 Denizli Şule Yılmaz Saraylar Mah. 2.Ticari Yol No:39 (258) 262 34 39 Eskişehir Olcay Oktay Sakarya Cad., no:19 (222) 231 45 31 Gebze Erkan Kızılçay Hacı Halil Mah., Millet Cad., No:1 (262) 642 41 79 Mersin Mustafa Seven İstiklal Cad. No:19 (324) 233 50 91 TURKISH BANK MÜŞTERİ DESTEK HATTI (212) 373 73 73 ŞUBE MÜDÜR ADRES TEL NO Commercial Branch Vedat Çelik 84-86 Borough High Str. London SE1 1LN (44-207) 403 5656 London Branch Çiğdem Beyköylü 84-86 Borough High Str. London SE1 1LN (44-207) 403 5656 Harringay Şule Ahmet 577 Green Lanes, Harringay London N8ORG (44-208) 348 9600 Palmers Green Filiz Yazıcıoğlu 391 Green Lanes, London N13 4JG (44-208) 447 6870 Edmonton Asya Yaman Unit 2A, 92-94 Fore St., Edmonton, N18 2XA (44-208) 887 8080 Lewisham Ahmet Ali Günay Lewisham High Street London SE13 5JX (44-208) 852 3089 Dalston Suheyla İsmail 121 Kingsland High St. Dalston London E8 2PB (44-207) 923 3339 ŞUBE MÜDÜR ADRES TEL NO Lefkoşa/Merkez Nevin Özkan 92 Girne Cad.Lefkoşa (392) 228 33 13 Lefkoşa/Köşklüçiftlik Münevver Bereketligil Mehmet Akif Cad.Çığır Apt.No2 Köşklüçiftlik (392) 227 21 15 Lefkoşa/Kaymaklı Neşe Gönyeli Kemal Aşık Caddesi, No.66 Kaymaklı (392) 227 73 80 Lefkoşa/Taşkınköy Nilgün Bayraktar Şehit Kemal Ünal Sok. No:104A Taşkınköy (392) 225 69 03 Lefkoşa/Çarşı Seyit Ali Mutsuz (sor.) Uray Sk., Belediye Pazarı Yanı (392) 229 11 67 Gönyeli Sevda Gençay Atatürk Cad. Belediye Karşısı, Gönyeli (392) 223 17 68 G.Mağusa Merkez Nemika Eser 24, Liman Yolu G.Mağusa (392) 366 90 85 G.Mağusa/Salamis Reşat Gündoğdu (sor.) Yeni İzmir Cad.,İsmet İnönü Bul.Salamis Yolu,No:2-3(392) 365 53 67 G.Mağusa Terminal Nuray Veziroğlu Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, 28D, Dumlupınar (392) 366 72 69 Girne/Merkez Hüseyin Alemdar Poltan Palas, Hürriyet Cad.Girne (392) 815 13 60 Girne/Çarşı Mehtap Fehmi 1, Tokat Meydanı Girne (392) 815 21 01 Girne/Karaoğlanoğlu Şuruk Çağlar Karaoğlanoğlu Cad., No:118,Karaoğlanoğlu (392) 822 40 32 Girne/Karakum Alev Özkandemir Hz. Ömer Cad., Ozanköy Kavşağı Karakum (392) 815 47 13 Girne/Alsancak Ayşın Özbodurlu (sor.) 206 Karaoğlanoğlu Cad., Engindereli Dükkanları, No (392) 821 33 98 Güzelyurt Güven Hacımulla Ecevit Cad., Piyale Paşa Mah. 3-4 nolu Dükkan (392) 714 21 98 Gemi Konağı Nazlı Erk Cellatoğlu Ecevit Cad., No:42 Gemi Konağı (392) 727 73 52 Ortaköy Esra Ayalp Şht.Gzt.Hasan Tahsin cad.16/a blok no:43 (392) 227 04 39 Lefke Nazlı Erk Cellatoğlu 19 Mayıs Cad. Lefke (392) 728 75 45 Önder Yıldan Karamona (sor.) Bedrettin Demirel Cad. No.87, Lefkoşa (392) 228 08 30 TEFE TÜFE GSMH İTHALAT İHRACAT (%) (%) (%) (milyon $) (milyon $) 2000 32.7 39.0 6.8 54,503 27,775 2001 88.6 68.5-5.7 41,399 31,334 2002 30.8 29.7 6.2 51,554 36,059 2003 13.9 18.4 5.3 69,340 47,252 2004 13.8 9.3 9.4 97,341 63,017 2005 2.7 7.7 8.4 116,352 73,275 2006 11.6 9.7 6.9 137,300 85,300 2007 5.9 8.4 4.6 170,048 107,184 2008 8.1 10.1 1.1 201,800 132,000 2009 5.9 6.5-4.8 140,775 102,165 2010 8.9 6.4 8.9 185,493 113,930 2011 (t) 13.3 10.8 7.5 240,000 135,000 DOLAR 2006 2007 2008 2009 2010 2011 OCAK 1.3263 1.4203 1.1736 1.6424 1.4903 1.6068 ŞUBAT 1.3123 1.4198 1.1963 1.6955 1.5427 1.6005 MART 1.3482 1.3868 1.3127 1.6762 1.5230 1.5437 NİSAN 1.3218 1.3673 1.2911 1.5862 1.4810 1.5214 MAYIS 1.5675 1.3317 1.2125 1.5419 1.5741 1.5935 HAZİRAN 1.5773 1.3109 1.2245 1.5321 1.5813 1.6235 TEMMUZ 1.4882 1.2807 1.1620 1.4762 1.5118 1.6814 AĞUSTOS 1.4548 1.2976 1.1803 1.5028 1.5282 1.7538 EYLÜL 1.5043 1.2106 1.2375 1.4841 1.4504 1.8601 EKİM 1.4610 1.1773 1.5036 1.4898 1.4370 1.7542 KASIM 1.4528 1.1772 1.5699 1.4983 1.5063 1.8498 ARALIK 1.4124 1.1649 1.5291 1.5130 1.5450 EURO 2006 2007 2008 2009 2010 2011 OCAK 1.6060 1.8384 1.7441 2.1128 2.0817 2.1947 ŞUBAT 1.5585 1.8736 1.8185 2.1463 2.0976 2.2132 MART 1.6332 1.8472 2.0743 2.2270 2.0503 2.1927 NİSAN 1.6586 1.8606 2.0090 2.1133 1.9711 2.2605 MAYIS 2.0177 1.7887 1.8796 2.1659 1.9366 2.2954 HAZİRAN 2.0059 1.7670 1.9341 2.1627 1.9385 2.3510 TEMMUZ 1.8988 1.7557 1.8142 2.0835 1.9691 2.3995 AĞUSTOS 1.8669 1.7743 1.7398 2.1461 1.9371 2.5307 EYLÜL 1.9055 1.7168 1.8065 2.1715 1.9788 2.5128 EKİM 1.8549 1.7007 1.9682 2.2083 1.9841 2.4569 KASIM 1.9173 1.7378 2.0136 2.2389 1.9629 2.4636 ARALIK 1.8604 1.7142 2.1435 2.1707 2.0650 İMKB 2006 2007 2008 2009 2010 2011 OCAK 44,590 41,138 42,698 25,934 54,650 63,278 ŞUBAT 47,016 41,431 45,823 24,027 49,705 61,284 MART 42,911 43,661 40,160 25,764 56,538 64,434 NİSAN 43,880 44,984 43,468 31,651 58,959 69,250 MAYIS 38,132 47,081 40,326 35,002 54,384 63,046 HAZİRAN 35,453 47,094 35,090 36,949 54,839 63,269 TEMMUZ 36,068 52,825 42,201 42,643 59,866 62,296 AĞUSTOS 37,286 50,199 39,844 46,551 59,973 53,946 EYLÜL 36,925 54,044 36,051 48,989 65,774 59,693 EKİM 40,581 57,616 27,833 47,184 68,760 56,061 KASIM 38,169 54,214 24,947 45,350 65,350 54,517 ARALIK 39,117 55,538 26,864 52,668 66,004 YATIRIMLARIN GETİRİLERİ DOLAR EURO IMKB MEVDUAT ARALIK 2010 2.6% 5.2% 1.0% 0.7% OCAK 2011 4.0% 6.3% -4.1% 0.7% ŞUBAT 2011-0.4% 0.8% -3.2% 0.7% MART 2011-3.5% -0.9% 5.1% 0.7% NİSAN 2011-1.4% 3.1% 7.5% 0.7% MAYIS 2011 4.7% 1.5% -9.0% 0.8% HAZİRAN 2011 1.9% 2.4% 0.4% 0.8% TEMMUZ 2011 3.6% 2.1% -1.5% 0.8% AĞUSTOS 2011 4.3% 5.5% -13.4% 0.8% EYLÜL 2011 6.1% -0.7% 10.7% 0.8% EKİM 2011-5.7% -2.2% -6.1% 0.9% KASIM 2011 5.4% 0.3% -2.8% 0.9% SON 12 AY BİLEŞİK 22.8% 25.5% -16.6% 9.7% 8