RAST MÜZİKOLOJİ DERGİSİ Uluslararası Müzikoloji Dergisi Bahar Sayısı Editörleri Yrd. Doç. Dr. Hikmet Toker - Yrd. Doç. Dr. Esra Karaol Öğr. Gör. Bilen Işıktaş - Arş. Gör. Sami Dural İstanbul Üniversitesi Osmanlı Dönemi Müziği Uygulama Araştırma Merkezi (OMAR) Türk Dili Editörü Mustafa Uğurlu Arslan İngilizce Editörü Yrd. Doç. Dr. Süleyman Başaran Azerbaycan Türkçesi Editörleri Dr. Azer Abdurrahman & Dr. Faiq Ahmedzade Strateji Geliştirme M. Nil Soysal Kurucu ve Baş Editör Dr. Fikri Soysal ISSN:2147-7361 e-issn: 2147-7531 Doi:10.12975 Cilt II, Sayı 1 (2014), Bahar Sayısı, 14 Nisan 2014 İstanbul, Türkiye
RAST MUSICOLOGY JOURNAL International Musicology Journal Contributing Editors For Spring Issue Assist. Prof. Dr. Hikmet Toker - Assist. Prof. Dr. Esra Karaol Teaching Asst. Bilen Işıktaş - Research Asst. Sami Dural Istanbul University Osmanlı Dönemi Müziği Uygulama Araştırma Merkezi(OMAR) Performance and Research Center for Ottoman Era Music Turkish Language Editor Mustafa Uğurlu Arslan English Language Editor Assist. Prof. Dr. Süleyman Başaran Azerbaijan Turkish Language Dr. Azer Abdurrahman & Dr. Faiq Ahmedzade Department of Strategy Development M. Nil Soysal Editor-In-Chief and Founder Dr. Fikri Soysal ISSN:2147-7361 e-issn: 2147-7531 Doi:10.12975 Volume II, Issue 1 (2014), Spring Istanbul, Turkey ii
İlkbahar Sayısı Hakkında Kapak Tasarım: Fatih Akçay (MarAjans, email: info@marajans.org) ve Fikri Soysal Websitesi güncelleme, Doi Ataması, İç Tasarım, Kurucu, Baskı, Kurucu ve Baş Editör: Fikri Soysal İlkbahar Sayısı Editörleri: Yrd. Doç. Dr. Hikmet Toker -Yrd. Doç. Dr. Esra Karaol- Öğr. Gör. Bilen Işıktaş - Arş. Gör. Sami Dural Bu dergide yayınlanan bütün makaleler birbirinden bağımsız alanının uzmanı üç hakem tarafından incelendikten ve en az ikisinin yayınlanabilir raporu alındıktan sonra yayına kabul edilmektedirler. Yılda iki kez yayınlanmaktadır. Ancak bu sayı Rast Müzikoloji Dergisinin alacağı karar ile artabilir. Rast Müzikoloji Dergisi üçlü ve gizli değerlendirmeli bir dergidir. Ön kapakta bulunan resim Rauf Yekta Bey'e, arka kapakta bulunan zahriye sayfası ise Fikri Soysal & Mustafa Uğurlu Arslan'ın birlikte çalıştığı (s.68-88) güfte mecmuasının makam fihristidir. Bu sayı toplamda 190 sayfadan oluşmuştur. Website: www.rastmd.com, Yayınlanma Tarihi:14 Nisan 2014, İstanbul, Türkiye, Telif Hakları Rast Müzikoloji Dergisine Aittir 2014 Atıf yapılmadan kullanılamaz. About Spring Issue Cover Design: Fatih Akçay (MarAjans, email: info@marajans.org) and Fikri Soysal Website, Registration of DOIs, Print Editor, Founder and Editor-In-Chief: Fikri Soysal Contributing Editors: Assist. Prof. Dr. Hikmet Toker - Assist. Prof. Dr. Esra Karaol- Teaching Asst. Bilen Işıktaş - Research Asst. Sami Dural Submitted papers are examined with respect to originality, concept, academic quality, methodology, social benefit, evidence and intellectual framework By Reviewers. Triple-blind Journal Front cover picture belong to Rauf Yekta Bey and back cover picture is related to Fikri Soysal & Mustafa Uğurlu Arslan' paper (p.68-88) in which there is a maqam index. It is also called "Zahriye" page. Rast Musicology Journal is published two times for a year (Spring and Fall) Visit Website: www.rastmd.com, Publication Date:14 April 2014, Istanbul, Turkey Copyright 2014 by Rast Musicology Journal iii
EDİTÖRÜN KÖŞESİ Rast Müzikoloji Dergisi nin cilt 2, sayı 1 (2014, Bahar Sayısı) titiz ve hummalı bir çalışmanın ardından beğenilerinize sunulmaktadır. Kurulduğu günden beri müzikoloji araştırmalarına yeni bir soluk getiren Rast Müzikoloji Dergisi bu sayısını İstanbul Üniversitesi Osmanlı Dönemi Müziği Uygulama Araştırma Merkezi (OMAR) ile akademik işbirliği içinde çıkarmıştır. Müzikoloji araştırmalarına yeni bir bakış ve heyecan getiren bu iki oluşumun müzikoloji dünyası için önemli faydalar getireceği kanaatindeyiz. Bu sayıda yer alan değerli araştırmacılara ait çalışmaların içeriğinden kısaca bahsedersek: Mısırlı Ahmet: Toprak Darbuka Tekniği ve İcrâ Analizi adlı çalışmada, Prof. Dr. Nilgün Doğrusöz ve Yrd.Doç. Dr. Esra Karaol Mısırlı Ahmet in geliştirmiş olduğu toprak darbuka tekniğini, yaptıkları kompozisyon analizleri üzerinden çalgıya dair vuruşları tanımlayan özel işaretlerle metodize etmişlerdir. Yrd. Doç. Dr. Fikri Soysal ile Mustafa Uğurlu Aslan, 1774 yılında yazılmış Hâfız Abdülbâki'ye ait bir güfte mecmuası üzerinde çalışarak, tezhipli zahriye sayfasında makam fihristi bulunan ve 328 adet güfte içeren bu el yazmasını günümüz müzikoloji alanına kazandırmışlardır. Öğretim görevlisi Bilen Işıktaş ın Aydınlan(ma) dan, Meta ya : Aydınlanmada Birey ve Müzik İlişkisi Üzerine başlıklı çalışmasında, birey müzik ilişkisi kültür endüstrisi zemininde ele alınmıştır. Genç Müzik araştırmacısı Duygu Tardü nün, Arthur Schopenhauer ve Frıedrıch Nıetzsche nin Program Müziğine Yaklaşımları adını taşıyan makalesi ise, başlıkta adı geçen bu iki ismin romantik dönem program müziği üzerine tartışmalarına odaklanmıştır. Türk müzik eğitimi tarihi konusunda araştırmaları bulunan Yrd. Doç. Dr. Erhan Özden, Osmanlı Maarifinde Müzik Eğitimi -I- adlı çalışmasında 19. Yüzyılın ikinci yarısında kurulan Osmanlı maarifinde müzik eğitiminin tuttuğu yeri belgeler ışığında gözler önüne sermektedir. Araştırmacı Hüseyin Akbaş da, alanında ilkler arasında gösterilebilecek yazısında 20. Yüzyıl Harezm makam müziğinin terminoloji sorunları konusunu ele almış ve incelemiştir. iv
Ülkemizin önde gelen bağlama sanatçıları arasında da yer alan müzikolog Okan Murat Öztürk Makam, Avaze, Şube ve Terkib: Osmanlı Musıki Nazariyatında Pisagor cu "Kürelerin Uyumu / Musikisi" Anlayışının Temsili adı verilen yapıyı ele almış olup, bu modelde perde ve ezgi alanını oluşturan makam, avaze, şube ve terkib kavramlarını ve bahsi geçen modeli kadim kaynaklardan yararlanarak çözümlemiştir. Bu çözümlemeler ışığında, adı geçen kavramların Pysagor cu gelenek içinde yer alan kürelerin uyumu prensibiyle bağlantılı olduğu gözler önüne serilmektedir. Bu sayımızın ilgi çekici makaleleri arasında gösterebileceğimiz çalışmasında Yrd. Doç. Dr. Rohat Cebe ise, ülkemizde halen yürürlükte olan fikir ve sanat eserleri kanunu hakkında bilgiler vermiş ve bu kanunun eser üreticileri açısından önemini irdelemiştir. Arş. Gör. Sami Dural da yaptığı çalışmada, birbirini takip eden dönemlerde yaşamış olan Ali Ufki Bey, Kantemiroğlu ve Kevseri nin kayıt altına almış oldukları Uzzal Peşrevi ni analiz etmiş ve her yazım şeklini ayrı ayrı icra etmiştir. Bu analiz ve icralar sonucunda elde edilen bulgularla, dönem içinde Türk mûsikîsi geleneğinin aktarımı, algılanması ve icrâsı açılarından karşılaştırma imkânı yaratılmış olmaktadır. İçeriğinden kısaca bahsettiğimiz 2014 Bahar sayısının müzikoloji dünyasına faydalı olması dileğiyle, çalışmanın tamamlanmasında emeği geçen tüm yazar ve hakemlerimize teşekkür eder, bu sayının basımını üstlenen İstanbul Üniversitesi'ne şükranlarımızı sunarız. Yrd. Doç. Dr. Hikmet Toker Öğr. Gör. Bilen Işıktaş Yrd. Doç. Dr. Esra Karaol Arş. Gör. Sami Dural İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Osmanlı Dönemi Müziği Uygulama Araştırma Merkezi (OMAR) v
PREFACE BY EDITORS We gladly present to you the first (Spring) issue of Rast Musicology Review of 2014 after arduous and meticulous work. We are, as the academic staff of the Performance and Research Center for Ottoman Era Music (OMAR) of Istanbul University, acting as editors for this issue of Rast Musicology Review that, since its foundation, has been adding new perspectives to the musicology research. We believe that these enterprisesthat bring a breath of fresh air to the musicology research will be of significant service throughout the world of musicology. We would like to briefly mention the contents of this issue publicated in academic cooperation with the Performance and Research Center for Ottoman Era Music(OMAR) of Istanbul University. Prof. Nilgün Doğrusöz and Asst. Prof. Esra Karaol in Mısırlı Ahmet Technique And Its Performance Analysis On The Clay Darbuka, methodize this particular technique through the composition analyses with the help of special symbols defining the strokes made on the instrument. Asst. Prof. Fikri Soysal and Mustafa Uğurlu Aslan have studied on the Hâfız Abdülbâkî s lyrics journal written in 1774, a handwritten manuscript containing lyrics to 328 musical pieces and a makam index on an illuminated zahriyepage and introduce it to the field of musicology. Teaching Asst. Bilen Işıktaş in his study From (Non)Enlightenment To Commodity : On the Relationship Between Individual and Music During the Enlightenment, discusses the relationship between individual and music in terms of culture industry. In her study Approachment of Arthur Schopenhauer and Friedrich Neitzsche to Programme Music, the young musicology researcher Duygu Tardü focuses on the discussions between the two philosophers regarding programme music in the romantic period. Asst. Prof. Erhan Özden who has a number of studies on the history of Turkish music education focuses in his study The Musical Training In Ottoman Educational System -I-, on the status of the musical training in Ottoman educational system established in the vi
second half of 19 th centuryin thelight of the official documents of the time. Researcher Hüseyin Aktaş, in his study that could be deservedly considered as the very first in its field, tackles the issue of Terminological Problems of Harezm Makam Music in the 20 th Century. The musicologist Okan Murat Öztürk, who is also one of the most prominent bağlama players of Türkiye, discusses in his study the structure called Makam, Avaze, Şube ve Terkib: The Representation of Perception of Pythagorean vii Harmony / Music of the Spheresin Ottoman Musical Doctrines and analyses the concepts of makam, avaze, şube and terkib and the said structurewith the help of ancient transcripts. Through these analyses, he points out that these concepts and the principle of harmony of the spheres within the Pythagorean tradition are,in fact, connected. One of the most interesting articles in this issue is authored by Asst. Prof. Rohat Cebe in which he informs us about the current Law no. 5846 on Intellectual and Artistic Works and explores its significance from the viewpoint of intellectuals and artists. Research Asst. Sami Dural, in his study, studies the Uzzal Pishrev that is notated by Ali Ufkî Bey, Cantemir and Kevserî in their successive periods and performes every notation separately which enables us to make a comparison in terms of transmission, perception and performance of Turkish Music tradition. Hoping that 2014 Spring issuewill be beneficial for the world of musicology, we would like to express our deepest gratitude to all the authors and referees for their contributions and İstanbul University for undertaking the printing of this issue. Asst. Prof. Hikmet Toker Teaching Asst. Bilen Işıktaş Asst. Prof. Esra Karaol Research Asst. Sami Dural ISTANBUL UNIVERSITY Osmanlı Dönemi Müziği Uygulama Araştırma Merkezi(OMAR) Performance and Research Center for Ottoman Era Music Spring Issue - Istanbul 2014
RAST MÜZİKOLOJİ DERGİSİ YAYIN KURULU Prof. Dr. Gülçin Yahya Kaçar Prof. Dr. Hakan Cevher Prof. Dr. Fırat Kutluk Prof. Dr. Ertuğrul Bayraktarkatal Prof. Dr. Nilgün Doğrusöz Dişiaçık Prof. Dr. Songül Karahasanoğlu Prof. Dr. Ş. Şehvar Beşiroğlu Prof. Dr. Ahmet Hakkı Turabi Prof. Dr. Safa Yeprem Prof. Dr. Ruhi Ayangil Prof. Dr. Nezihe Şentürk Prof. Dr. Bülent Alaner Yrd. Doç. Dr. Recep Uslu San. Öğr. Elm. Gönül Paçacı Prof. Dr. Kronig Richard (İsviçre) Prof. Dr. Martin Stokes (İngiltere) Prof. Dr. Mahmud Guettat (Tunus) Prof. Dr. Thomas Solomon (Norveç) Prof. Dr. Süreyya Ağayeva (Azerbaycan) Prof. Dr. Fettah Halikzade (Azerbaycan) Prof. Dr. Ariz Abdulaliyev (Azerbaycan) Prof. Dr. Janos Sipos (Macaristan) Prof. Dr. Ivanka Vlaeva (Bulgaristan) Dr. Raziya Sultanova (İngiltere) Prof. Dr. Feza Tansuğ Doç. Dr. Aida İslam (Makedonya) Bahar Sayısı Editörleri Yrd. Doç. Dr. Hikmet Toker - Yrd. Doç. Dr. Esra Karaol Öğr. Gör. Bilen Işıktaş - Arş. Gör. Sami Dural Türk Dili Editörü Mustafa Uğurlu Arslan İngilizce Editörü Yrd. Doç. Dr. Süleyman Başaran Azerbaycan Türkçesi Editörleri Dr. Azer Abdurrahman & Dr. Faiq Ahmedzade Strateji Geliştirme M. Nil Soysal Kurucu ve Baş Editör Dr. Fikri Soysal ISSN:2147-7361 e-issn: 2147-7531 Doi:10.12975 Cilt II, Sayı 1 (2014), Bahar Sayısı, İstanbul, Türkiye viii
RAST MUSICOLOGY JOURNAL EXECUTIVE AND ADVISORY BOARD Prof. Dr. Gülçin Yahya Kaçar (Turkey) Prof. Dr. Hakan Cevher (Turkey) Prof. Dr. Fırat Kutluk (Turkey) Prof. Dr. Ertuğrul Bayraktarkatal (Turkey) Prof. Dr. Nilgün Doğrusöz Dişiaçık (Turkey) Prof. Dr. Songül Karahasanoğlu (Turkey) Prof. Dr. Ş. Şehvar Beşiroğlu (Turkey) Prof. Dr. Ahmet Hakkı Turabi (Turkey) Prof. Dr. Safa Yeprem (Turkey) Prof. Dr. Ruhi Ayangil (Turkey) Prof. Dr. Nezihe Şentürk (Turkey) Prof. Dr. Feza Tansuğ Prof. Dr. Martin Stokes (England) Prof. Dr. Mahmud Guettat (Tunis) Prof. Dr. Kronig Richard (Switzerland) Prof. Dr. Thomas Solomon (Norway) Prof. Dr. Süreyya Ağayeva (Azerbaijan) Prof. Dr. Fettah Halikzade (Azerbaijan) Prof. Dr. Ariz Abdulaliyev (Azerbaijan) Prof. Dr. Janos Sipos (Hungary) Prof. Dr. Ivanka Vlaeva (Bulgaria) Prof. Dr. Bülent Alaner (Turkey) Dr. Raziya Sultanova (England) Dr. Recep Uslu (Turkey) Dr. Aida İslam (Macedonia) Performer Lecturer Gönül Paçacı (Turkey) Contributing Editors For Autumn Issue Asst. Prof. Hikmet Toker - Asst. Prof. Esra Karaol Teaching Asst. Bilen Işıktaş - Research Asst. Sami Dural Turkish Language Editor Mustafa Uğurlu Arslan English Language Editor Assist. Prof. Dr. Süleyman Başaran Azerbaijan Turkish Language Dr. Azer Abdurrahman & Dr. Faiq Ahmedzade Department of Strategy Development M. Nil Soysal Editor-In-Chief and Founder Dr. Fikri Soysal ISSN:2147-7361 e-issn: 2147-7531 Doi:10.12975 Volume II, Issue 1 (2014), Spring ix
RAST MÜZİKOLOJİ DERGİSİ ÜÇÜNCÜ SAYI HAKEMLERİ Prof. Dr. Ahmet Hakkı Turabi ( Marmara Üniversitesi, İstanbul) Prof. Dr. Feza Tansuğ ( İpek Ünivesitesi, Ankara) Prof. Dr. Nilgün Doğrusöz ( İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul) Prof. Dr. Oya Levendoğlu ( Erciyes Üniversitesi, Kayseri) Prof. Dr. Safa Yeprem ( Marmara Üniversitesi, İstanbul) Prof. Dr. Songül Karahasanoğlu (İstanbul Teknik Ünivesrsitesi, İstanbul) Doç. Dr. Abdullah Akat ( Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon) Doç. Dr. Ali Tan ( Medeniyet Üniversitesi, İstanbul) Doç. Dr Alper Maral ( Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul) Doç. Dr. Ayşegül Komsuoğlu (İstanbul Üniversitesi, İstanbul) Doç. Dr. Namık Sinan Turan (İstanbul Ünivesritesi, İstanbul) Yrd. Doç. Dr. Ali Paslı (İstanbul Üniversitesi, İstanbul) Yrd. Doç. Dr. Ayşe Başak İlhan ( Marmara Üniversitesi, İstanbul) Yrd. Doç. Dr. Burçin Uçaner ( Gazi Üniversitesi, Ankara) Yrd. Doç. Dr. Erhan Özden ( İstanbul Üniversitesi, İstanbul) Yrd. Doç. Dr. Recep Uslu ( Gazi Üniversitesi, Ankara) Yrd. Doç. Dr. Ubeydullah Sezikli ( İstanbul Üniversitesi, İstanbul) Yrd. Doç. Dr. Yeşim Gürer Oymak ( İstanbul Üniversitesi, İstanbul) Öğr. Gör. Bilen Işıktaş ( İstanbul Üniversitesi, İstanbul) San. Öğr. Elm. Gönül Paçacı ( İstanbul Üniversitesi, İstanbul) Dağhan Baydur ( Müzikotek, İstanbul) x
RAST MUSICOLOGY JOURNAL REVIEWERS TASK PANEL Prof. Dr. Ahmet Hakkı Turabi ( Marmara University, İstanbul) Prof. Dr. Feza Tansuğ ( İpek University, Ankara) Prof. Dr. Nilgün Doğrusöz ( ITU, İstanbul) Prof. Dr. Oya Levendoğlu ( Erciyes University, Kayseri) Prof. Dr. Safa Yeprem ( Marmara University, İstanbul) Prof. Dr. Songül Karahasanoğlu (ITU, İstanbul) Associate Prof. Dr. Abdullah Akat ( KTU, Trabzon) Associate Prof. Dr. Ali Tan ( Medeniyet University, İstanbul) Associate Prof. Dr. Alper Maral ( YTU, İstanbul) Associate Prof. Dr. Ayşegül Komsuoğlu (İstanbul University, İstanbul) Associate Prof. Dr. Namık Sinan Turan (İstanbul University, İstanbul) Assist. Prof. Dr. Ali Paslı (İstanbul University, İstanbul) Assist. Prof. Dr. Ayşe Başak İlhan ( Marmara University, İstanbul) Assist. Prof. Dr. Burçin Uçaner ( Gazi University, Ankara) Assist. Prof. Dr. Erhan Özden ( İstanbul University, İstanbul) Assist. Prof. Dr. Recep Uslu ( Gazi University, Ankara) Assist. Prof. Dr. Ubeydullah Sezikli ( İstanbul University, İstanbul) Assist. Prof. Dr. Yeşim Gürer Oymak ( İstanbul University, İstanbul) Lecturer Bilen Işıktaş ( İstanbul University, İstanbul) Performer Lecturer Gönül Paçacı ( İstanbul University, İstanbul) Dağhan Baydur ( Müzikotek, İstanbul ) xi
İÇİNDEKİLER Makam, Âvâze, Şûbe ve Terkib: Osmanlı Musiki Nazariyatında Pisagorcu "Kürelerin Uyumu / Musikisi" Anlayışının Temsili Okan Murat Öztürk 1-49 Mısırlı Ahmet: Toprak Darbuka Tekniği ve İcra Analizi Esra Karaol & Nilgün Doğrusöz 50-67 1774 Tarihli Hâfız Abdülbakî'ye Ait Güfte Mecmuasının İncelenmesi Fikri Soysal & Mustafa Uğurlu Arslan 68-88 Osmanlı Maârifi'nde Mûsikî -I- Erhan Özden 89-107 "Aydınlan(ma)'dan, Meta'ya" Birey ve Müzik İlişkisi Üzerine Bilen Işıktaş 108-119 Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun Kısa Tarifçesi ve Eser Üreticileri Açısından Önemi Rohat Cebe & Hayrettin Suçin 120-127 XX. Yüzyıl Harezm Makam Müziğinde Terminoloji Sorunları Hüseyin Akbaş 128-146 Ali Ufkî, Kantemiroğlu ve Kevserî'nin Müzik Yazılarının Türk Müzik Geleneği Bağlamında Uzzal Peşrevi Üzerinden İncelenmesi Sami Dural 147-162 Arthur Schopenhauer ve Friedrich Nietzsche'nin Program Müziğine Yaklaşımları Duygu Tardü 163-173 xii
TABLE OF CONTENT Makam (Maqam, Melody - Type), Âvâze (Voice), Şûbe (Branch) and Terkib (Compound): Representation of the Pythagorean Concept of Harmony / Music of the Spheres in the Ottoman Music Theory Okan Murat Öztürk 1-49 Mısırlı Ahmet: The Clay Darbuka Technique and Its Performance Analysis Esra Karaol & Nilgün Doğrusöz 50-67 An Analysis of the Lyrics Journal (Majmua) by Hâfız Abdülbakî Dated 1774 Fikri Soysal & Mustafa Uğurlu Arslan 68-88 Music in Ottoman Education -I- Erhan Özden 89-107 "From (non)enlightenment to Commodity" on the Relationship between the Individual and Music Bilen Işıktaş 108-119 Intellectual and Artistic Works Short History of the Law and Its Significance for Work Manifacturers Rohat Cebe & Hayrettin Suçin 120-127 Terminology Problems of Khwarezm Maqam Music in XX. Century Hüseyin Akbaş 128-146 Investigation on the Music Notation System of Alî Ufkî, Kantemiroğlu and Kevserî in the Context of Tradition of Turkish Music on the Example of Uzzal Peşrevi Sami Dural 147-162 Arthur Schopenhauer and Friedrich Nietzsche's Approaches on Program Music Duygu Tardü 163-173 xiii