Çanakkale Muharebelerinin 100. y l an s na... 2015
Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yay nlar - 4 SO ANLIDERE Çanakkale Destanı'ndan Bir Yaprak Haz rlayan Cemil YAVUZ Art Director Ayflegül TEK N Bask Gria Reklam Yayıncılık Sanayi ve Ticaret Ltd. fiti. Bas m Yeri stanbul Bas m Tarihi fiubat 2015 ISBN : 975-605-85988-7-4 Zeytinburnu Belediye Baflkanl Beştelsiz Mahallesi. Belediye Caddesi. No:5 Zeytinburnu / İSTANBUL 444 1984 www.zeytinburnu.bel.tr
ÖZEL TEŞEKKÜR Çevre ve Orman Bakan Sn. Osman Pepe'ye, Müsteflar Sn. Prof. Dr. H. Zuhuri Sar kaya'ya Müsteflar yard mc s Sn. Bünyamin Karaca'ya Milli Parklar Genel Müdürü Sn. Prof. Dr. Mustafa Kemal Yal nk l ç'a Genel Müdür Yard mc s Sn. Ayla Teker'e Proje Mimar Sn. fiahver K raç'a Gelebolu Yar madas Tarihi Milli Park Müdürlü ü Çal flanlar na, fiehitli in Yap m nda Maddi Desteklerini Bizden Esirgemeyen fladam Sn. Fuat Güven'e ve Olivium Outlet Center'a ve Her Türlü Faaliyetlerimizde Bize Destek Olan Zeytinburnu Halk na Teflekkür Ederiz. MURAT AYDIN Zeytinburnu Belediye Baflkan
İÇİNDEKİLER 6 Çanakkale Muharebelerinde Cephe Gerisi ve So anl dere fiehitli i 9 1. Dünya Savafl Öncesi Avrupaya Genel Bir Bak fl 15 18 Mart 1915 19 Kara Savafllar 22 25 Nisan 1915 24 As l Ç kartmalar 32 So anl dere'nin Hikayesi 34 18 Mart Deniz Muharebesine Uzanan Süreçte So anl dere'nin Rolü 36 26 fiubat 1915 37 2 Mart Sal 37 3 Mart Çarflamba 37 9 Mart Sal 37 10 mart Çarflamba 37 12 Mart Cuma 37 13 Mart Cumartesi 42 afle Durumu 46 Sa l k Hizmetleri 52 Yine So anl dere 60 So anl Dere fiehitli i'nde Yatan fiehitlerimiz 80 Protokol
ster arkeologlar n titiz ve steril f rçalar yla olsun, ister tarlas n süren çiftçilerin duygusuz sabanlar n n keskileriyle olsun, isterse ifl makinelerinin kaba güçleriyleolsun; topra n alt ndan ç kar lan kemiler bizi her zaman buruk bir duyguyla karfl karfl ya b rak r. Geçmiflten kalan bir yaflanm fll k hissi önümüze ç kan o kemiklerde apans z n somutlayir ve bizi, topra n alt nda kalm fl ac kl hayat hikayeleriyle yüzlefltirir. Kaçamay z o hikayelerden. ÖNSÖZ Tarih belki, evet, galiplerin kalemleriyle yaz l r. Belki yan lt r bizi. Ancak boz topra n alt ndan birdenbire görünüveren bir kafatas parças, bir uyruk kemi i, k r lm fl bir bacak, parçalanm fl bir elmac k kemi i, kendisinden baflka bir yoruma mahal b rakmayacak biçimde gerçektir. Önümüzdedir ve kaç n lmaz biçimde trajiktir. nsan n içini burkacak biçimde insanl k durumuna aittir. S radan bir topra a, s radan bir ölümle düflmüfl ceset bizi ürpertir de; Çanakkale topra na düflen flehitlerin kemikleri ürpertmez mi? Bir zamanlar vatan borcuyla yollara düflmüfl, aylarca yal n ayak, aç, sefil bir halde yürümüfl ve sonunda aflkla, olgun bir meyve gibi topra a düflmüfl bir delikanl n n kafatas kemi ini ellerimize ald m zda ne düflünmeliyiz? fiunu düflünmeliyiz belki; o kemikler, geçmiflte kalah büyük bir destan n harfleri gibi dizilmifllerdir topra m za. O kemiklerin önünde sayg ile e ilmeliyiz ve onlara, hiç de ilse gelecek kuflaklar n rahatl kla okuyabilece i tertemiz mezar tafllar n çok görmemeliyiz. Y llar önce bu duygularla yola ç km fl ve on binlerce vatandafl m z "bu topraklar için topra a düflmüfl asker"in ölümsüzlük yurduna, Çanakkale'ye götürmük için çal flmalar bafllatm flt k. Oralara gitti imizde, hemen herkesin ortak bir ac s n fark ettik. Bakt k ki toprakta üniformalar yla yatmakta olan flehitlerimizin mezarlar oraya buraya da lm fl, tafllar n otlar bürümüfl ve seksen y l n sisi ve belirsizli i onlar n üzerine çökmüfl! Buna ne yürek dayan rd ne de insaf olan flehit torunlar için bu trajedinin bir aç klamas olabilirdi. Hemen harekete geçtik. Çevre ve Orman Bakanl 'n n muvafakat yla, hiç de ilse Çanakkale'nin bir yamac na flehitlik yapma projemizi hayata geçirdik. Bir zamanlar sahillerimize ç karma yapan, teçhizat muazzam ama cesareti ve feraseti zay f düflmana karfl amans zca karfl koymufl, teçhizat zay f ama yüre i muazzam atalar m z n hat ras n yeniden canland rmak istedik. Onlara güllerle süslenmifl tafllar dimdik mezarlar, topra s ms cak ebedi istirahatgâhlar haz rlamak istedik. Onlar n, art k bütün dünyaca bilinen büyük kahranal karfl s nda elbette mütevaz kalan, küçük bir jest yapmak niyetindeydik. Çok flükür baflard k bunu da. Onlar hakk yla hat rlamak arzumuzu yerine getirdik. Onlara yüzlerce y l sonra bile torunlar n n gelip rahatl kla Fatiha okuyabilecekleri bir mekan haz rlad k. Onlar n mübarek kemiklerini öpüp yeniden topra a verdik. Denizin serin meltemlerine karfl uykular na devam ederken bafllar na do ru dürüst mezar tafllar olsun diye bir flehitlik meydana getirdik. Bizim yapt m z, vatan için çarpan kalplere sahip bütün vatan evlatlar elbette ki yapmak isterdi. Olsun. Bizimkisi bir iflaret, bir hat rlatma olsun. Daha önce Çanakkale ile ilgili birkaç kitap ve bir belgesel çalışması yapmıştık. "ÇANAKKALE DESTANI'NDAN BİR YAPRAK: SOĞANLIDERE" kitabımız da bu yolda ayrı bir hatırlatma notu olarak algılanırsa sevineceğiz. Bu duygularla, Çanakkale Savaşı'nın en çetin, en ibretli muharebelerinden birine sahne olmuş SOĞANLIDERE mevkiinen hikayesini, duyarlı milletimize sunuyoruz. İnşallah gerisi gelir. Başlatmış olmaktan onur ve gurur duyduğumuz bu geleneğin, başta kurum - kuruluş ve zümrelerce daha iyi örneklerle devam ettirileceğine inanıyoruz. MURAT AYDIN Zeytinburnu Belediye Başkanı
Çanakkale Muharebelerinin 100.y l an s na So anl dere fiehitli i Aç l fl Töreni; Zeytinburnu Belediye Baflkan Sn. Murat Ayd n (soldan ikinci), fiehitli in Yap m nda Maddi Katk lar n Esirgemeyen De erli fladam Sn. Fuat Güven (sa dan ikinci),olivium Outlet Center Yönetim Kurulu Baflkan Sn. Halit Güraslan (sa dan birinci), Olivium Outlet Center Genel Müdürü Sn. Murat zci (soldan dördüncü arkada), Olivium Outlet Center Yönetim Kurulu Üyesi Sn. Osman Uzun (sa dan dördüncü) bir arada görülüyorlar. 6
ÇA NAK KA LE MU HA RE BE LE R NDE CEPHE GERİSİ VE SOĞANLIDERE ŞEHİTLİĞİ