Enflasyon Düzeltmesine İlişkin Sermaye Piyasası Kurulu Düzenlemeleri ve Maliye Bakanlığı Yasa Tasarısı*

Benzer belgeler
DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

Vergi Usul Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun

FİRMA YÖNETİCİLERİ VE MUHASEBE BİRİMLERİNİN DİKKATLERİNE,

(Resmi Gazete ile yayımı: Sayı: )

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

SİRKÜLER NO: POZ-2004 / 9 İST,

BİLANÇO DİPNOTLARI 1- İşletmenin fiili faaliyet konusu :Vana İmalatı 2- Sermayenin %10 ve daha fazlasına sahip ortakların : Adı Pay Oranı Pay Tutarı

MEVZUAT SİRKÜLERİ /

TOPLULAŞTIRILMIŞ YÖNTEMLERE GÖRE STOKLARIN DÜZELTİLMESİ

Eminiş Ambalaj Sanayi ve Ticaret AŞ 31 Aralık 2005 Tarihi İtibariyle Bilanço (Para birimi: YTL)

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

ATA YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş.

Özsermaye Değişim Tablosu

Bilanço Cari Dönem Önceki Dönem Finansal Tablo Türü Konsolide Olmayan Konsolide Olmayan Dönem Raporlama Birimi TL TL

TURKCELL FİNANSMAN A.Ş. Finansal Kurumlar Finansal Rapor Konsolide Aylık Bildirim

SİNERJİ SİRKÜLER RAPOR

SİRKÜLER NO: POZ-2004 / 38 İST, 08/03/2004

BİLANÇO (YTL) VARLIKLAR

5024 sayılı Kanunla yapılan bu değişikliklere paralel olarak tekdüzen hesap planında aşağıdaki düzenlemelerin yapılması gerekli görülmüştür.

FİRMA YÖNETİCİLERİ VE MUHASEBE BİRİMLERİNİN DİKKATLERİNE,

SİRKÜLER 2018/70. Taşınmazların Yeniden Değerlemeye Tabi Tutulabilmesine İlişkin VUK. Tebliği Yayımlanmıştır.

UZERTAŞ BOYA SANAYİ TİCARET VE YATIRIM A.Ş TARİHLİ TTK 376 BİREYSEL (KONSOLİDE OLMAYAN) FİNANSAL DURUM TABLOSU VE DİPNOTLAR

TEBLİĞ 032 GERÇEĞE UYGUN DEĞER FARKI DİĞER KAPSAMLI GELİRE YANSITILAN MENKUL DEĞERLER - T.P.

Teşvik Belgesi No Yatırım Niteliği Sabit yatırım Tutarı Başlangıç ve Bitiş Tamamlanma Derecesi Komple Yeni Yatırım

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 ENVANTER İŞLEMLERİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR

Dipnot Cari Dönem Geçmiş Dönem Referansları

FİRMA YÖNETİCİLERİ VE MUHASEBE BİRİMLERİNİN DİKKATLERİNE,

Sirküler Rapor Mevzuat /13-1

TMS 29 YÜKSEK ENFLASYONLU EKONOMİLERDE FİNANSAL RAPORLAMA. GÜNCELLEMELER ve YÜRÜRLÜK TARİHLERİ

FİNAL VARLIK YÖNETİM A.Ş. Banka Finansal Rapor Konsolide Olmayan Aylık Bildirim

XI-29-KONSOLİDE OLMAYAN İncelemeden Bağımsız Denetimden

İhlas Ev Aletleri İmalat San. ve Tic. A.Ş.

Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarı üzerinden % 5 oranında vergi hesaplanması gerekmektedir.

KATILIM BANKALARINCA UYGULANACAK TEKDÜZEN HESAP PLANI VE İZAHNAMESİ HAKKINDA TEBLİĞDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ

TEBLİĞ. ARACI KURUMLARIN SERMAYELERİNE VE SERMAYE YETERLİLİĞİNE İLİŞKİN ESASLAR TEBLİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (Seri: V, No: 135)

TAŞINMAZLARIN YENİDEN DEĞERLEMEYE TABİ TUTULMASI

İncelemeden Bağımsız Denetimden Geçmiş Notlar 30 Eylül Aralık 2009 VARLIKLAR

İŞ GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. BAĞIMSIZ DENETİMDEN GEÇMİŞ 31 ARALIK 2009 TARİHLİ KONSOLİDE BİLANÇO. Dipnot Referansları.

XI-29-KONSOLİDE OLMAYAN İncelemeden Bağımsız Denetimden

TMS - 29 YÜKSEK ENFLASYONLU EKONOMİLERDE FİNANSAL RAPORLAMA

RABOBANK A.Ş. Banka Finansal Rapor Konsolide Olmayan Aylık Bildirim

BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU

UZERTAŞ BOYA SANAYİ TİCARET VE YATIRIM A.Ş TARİHLİ TTK 376 BİREYSEL (KONSOLİDE OLMAYAN) FİNANSAL DURUM TABLOSU VE DİPNOTLAR

İhlas Ev Aletleri İmalat San. ve Tic. A.Ş.

Nakit ve Nakit Benzerleri

GERSAN ELEKTRİK TİCARET VE SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ VE BAĞLI ORTAKLIKLARI BAĞIMSIZ DENETİMDEN GEÇMİŞ 31 ARALIK 2012 TARİHLİ KONSOLİDE BİLANÇO

ÇAĞDAŞ FAKTORİNG A.Ş. Finansal Kurumlar Finansal Rapor Konsolide Olmayan Aylık Bildirim

BİLİCİ YATIRIM SANAYİ VE TİCARET A.Ş. / BLCYT, 2011/6 Aylık Bağımsız Denetim Görüşü Bağımsız Denetim Kuruluşu Denetim Türü Görüş Türü

Tebliğ. Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlamaya İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 29) Hakkında Tebliğ Sıra No: 16

YABANCI PARALARIN TARİHİ İTİBARİYLE DEĞERLEME KURLARI

ENFLASYON DÜZELTMESİNDEN KALAN BİLANÇO KALEMLERİ

GEÇMİŞ YILLAR KAR VE ZARARLARININ ENFLASYONA GÖRE DÜZELTİLMESİ

KOÇ FİNANSMAN A.Ş. Finansal Kurumlar Finansal Rapor Konsolide Olmayan Aylık Bildirim

GERSAN ELEKTRİK TİCARET VE SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ VE BAĞLI ORTAKLIKLARI 31 MART 2011 TARİHLİ ÖZET KONSOLİDE BİLANÇO

İlişikteki dipnotlar konsolide finansal tabloların tamamlayıcı parçalarıdır.

EGELİ & CO YATIRIM HOLDİNG A.Ş. 31 ARALIK 2017 TARİHLİ SOLO BİLANÇO VE DİPNOTLARI

YABANCI PARALARIN TARİHİ İTİBARİYLE DEĞERLEME KURLARI

İŞLETMELERİN AKTİFLERİNDE YER ALAN GAYRİMENKULLERİN DEĞERLENMESİNDE VUK VE TTK/TMS YAKLAŞIMI

LİDER FAKTORİNG A.Ş. Finansal Kurumlar Finansal Rapor Konsolide Aylık Bildirim

Alkhair Portföy Yönetimi Anonim Şirketi (Eski Adıyla Unicorn Portföy Yönetimi Anonim Şirketi)

6. GELİR TABLOSU HESAPLARI İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satış-indirimleri satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

Referansları. Dönen Varlıklar

SERİ:XI NO:29 SAYILI TEBLİĞE İSTİNADEN HAZIRLANMIŞ MART 2010 İTİBARI İLE YÖNETİM KURULU FAALİYET RAPORU

Özsermaye Değişim Tablosu. Özsermaye Değişim Tablosu. Raporlama Birimi

2 yıldan fazla elde tutulan tam mükellef kurumlara ait hisse senetlerinden elde edilen kazançlar istisnadır.

Rehber 7144 SAYILI KANUN (VERGİ DÜZENLEMELERİ)

UZERTAŞ BOYA SANAYİ TİCARET VE YATIRIM A.Ş TARİHLİ TTK 376 BİREYSEL (KONSOLİDE OLMAYAN) FİNANSAL DURUM TABLOSU VE DİPNOTLAR

UFRS Bülten Uluslararası Finansal Raporlama Standartları Bülteni

Finansal Rapor. Konsolide Aylık Bildirim

KELEBEK MOBİLYA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. BİLANÇO (TL) Bağımsız Denetim'den (XI-29 KONSOLİDE) KLBMO VARLIKLAR

VARLIKLAR Dönen Varlıklar 10,844,336 3,671,355

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

Beşiktaş Futbol Yatırımları Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları. 30 Kasım 2016 tarihi itibariyle konsolide TTK 376 Bilançosu

5024 VE 5228 SAYILI KANUNLAR SONRASINDA AMORTİSMAN AYIRMA YÖNTEMLERİ VE BİRİKMİŞ AMORTİSMANLARIN DÜZELTİLMESİ

31 Mart Aralık 2011 Pay oranı Pay tutarı Pay oranı Pay tutarı

ÇALIK YATIRIM BANKASI A.Ş. ENFLASYONA GÖRE DÜZELTİLMİŞ KONSOLİDE OLMAYAN BİLANÇOSU

ARACI KURUMLARIN SERMAYELERİNE VE SERMAYE YETERLİLİĞİNE İLİŞKİN ESASLAR TEBLİĞİ NDE DEĞİŞİKLİK YAPILDI

TURKISH BANK A.Ş. KONSOLİDE OLMAYAN BİLANÇOSU

TURKISH BANK A.Ş. KONSOLİDE BİLANÇOSU

OTOKAR OTOMOTİV VE SAVUNMA SANAYİ A.Ş. Finansal Rapor Konsolide Aylık Bildirim

GELĠR VE GĠDER TAHAKKUKLARININ VERGĠ UYGULAMASI VE TEK DÜZEN HESAP PLANI YÖNÜNDEN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Konsolide Gelir Tablosu

TURKCELL FİNANSMAN A.Ş. Finansal Kurumlar Finansal Rapor Konsolide Aylık Bildirim

ÜÇÜNCÜ KISIM 31 ARALIK 2010 HESAP DÖNEMİNE AİT KONSOLİDE OLMAYAN FİNANSAL TABLOLAR

ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU

2013 Yılı Menkul Kıymet Gelirlerinin Vergilendirilmesi

ZORUNLU KARŞILIKLAR HAKKINDA TEBLİĞ (Sayı: 2013/15) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Dayanak

ENFLASYON DÜZELTMESİ VE YENİDEN DEĞERLEME ORANI 1

5024 SAYILI KANUN İLE MEVZUATIMIZA GİRMİŞ BULUNAN ENFLASYON DÜZELTMESİ UYGULAMASI * SMMM Muzaffer Demir Tarafından Hazırlanmıştır.

Đ.M.K.B.'NIN UYARISI!

VESTEL BEYAZ EŞYA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. Finansal Rapor Konsolide Olmayan Aylık Bildirim

Züccaciyeciler Derneği

AKTİF TOPLAMI 153, , , , , ,818. İlişikteki açıklama ve dipnotlar bu mali tabloların tamamlayıcı bir unsurudur.

ALCATEL LUCENT TELETAŞ TELEKOMÜNİKASYON A.Ş. Finansal Rapor Konsolide Aylık Bildirim

Beşiktaş Futbol Yatırımları Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları. 28 Şubat 2017 tarihi itibariyle konsolide TTK 376 Bilançosu

PINAR SU SANAYİ VE TİCARET A.Ş. Finansal Rapor Konsolide Olmayan Aylık Bildirim

31 Mart 2005 tarihi itibariyle Uluslararası Raporlama Standartlarına Göre Hazırlanmış Bilanço

ATILIM FAKTORİNG ANONİM ŞİRKETİ FİNANSAL DURUM TABLOSU (BİLANÇOSU)

Transkript:

Enflasyon Düzeltmesine İlişkin Sermaye Piyasası Kurulu Düzenlemeleri ve Maliye Bakanlığı Yasa Tasarısı* Prof. Dr. Ümit Gücenme Uludağ Üniversitesi, İİBF 1. S.P. Kurulu'nun Enflasyon Düzeltmesine İlişkin Düzenlemeleri Ülkemizde muhasebe uygulamalarına öncülük etmiş olan S.P. Kurulu'nun Uluslararası Muhasebe Standartları ile uyumlu Seri. XI. No. 25 "Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ"i 15.11.2003 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Bilindiği gibi değişik ülkelerdeki faklı muhasebe uygulamalarını olabildiğince ortadan kaldırmak ve uluslararası bir muhasebe dili oluşturmak amacıyla 1973 yılından bu yana faaliyetlerini sürdüren Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi bugüne kadar değişik konularda standart yayımlamış ve belirli süreçler içersinde mevcut standartları güncelleştirmiştir. Komite 2001 yılında yeniden yapılandırılmış, Uluslararası Muhasebe Standartları'nı (UMS) yeni adıyla Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını (UFRS) geliştirme ve yayımlama görevini Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu devralmıştır. Avrupa Birliği, hisse senetleri borsalar ve diğer teşkilatlanmış piyasalarda işlem gören tüm işletmelerin konsolide mali tablolarını UFRS ile uyumlu hazırlamasını zorunlu tutmuş, Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Örgütü (IOSCO) Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu çalışmalarını destekleme politikasını benimseyerek kendisine üye kuruluşlara çokuluslu işletmelerin UFRS'yi kullanmalarına izin vermelerine * 21.11.2003 Tarihinde Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde düzenlenen "2003 Yılı Sonlarında Türkiye'nin Ekonomik Durumu" konulu panelde sunulan tebliğ. ilişkin bir tavsiye kararında bulunmuştur. Avrupa Birliği'ne tam üyelik için başvuruda bulunan ülkemiz, Uluslararası Para Fonu'na (IMF) verilen 30.7.2002 tarihli Niyet Mektubunda Sermaye Piyasası Kurulu'nun UFRS'yi uygulamaya koyacağını belirtmiş ve bu, Kurul'un UFRS ile uyumlu muhasebe standartlarını geliştirme çalışmalarına hız kazandırmıştır. Bu kapsamda kamuyu aydınlatma amacına hizmet eden S.P. Kurulu tarafından yayımlanan XI seri nolu tebliğlerinde düzenlemeler yapılmaktadır. S.P. Kanunu'na tabi işletmeler için uygulanması zorunlu olan bu tebliğlerden Seri XI, No 2 "Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Mali Tabloların Düzeltilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ". 2001 yılında yayımlanmış olup. bu Tebliğ 1.1.2003 tarihinden sonra sona eren yıllık ve bundan sonra gelecek ilk ara mali tablolara uygulanacaktır. Bu Tebliğ'deki düzenlemeler 1.1.2005 tarihinden itibaren uygulanması zorunlu olarak getirilen Seri XI, No 25 "Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ" kısım 15 kapsamında yer aldığından Seri XI, No 20, 2005 yılında yürürlükten kalkacaktır. Dolayısıyla S.P. Kanunu'na tabi işletmeler enflasyon düzeltmelerini Seri XI, 25 Nolu Tebliğ'in uygulama tarihine kadar Seri XI, 20 Nolu Tebliğ hükümlerine göre yapacaklardır. 2. Enflasyon Düzeltmesine İlişkin Malîye Bakanlığı Yasa Tasarısı Avrupa Birliği'ne giriş sürecinde yasal düzenlemelerde de uyumlaştırma çalışmaları gündemde olduğundan Maliye Bakanlığı tarafından S.P. Kurulu düzenlemeleri 25

paralelinde enflasyon düzeltmesine ilişkin bir yasa tasarısı hazırlanmıştır. Bu kapsamda "Vergi Usul Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu'nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı" Mecliste olup,bütçe görüşmeleri nedeniyle ertelenmiş olan Tasarı'nın 2003 Aralık sonuna kadar yasalaşması beklenmektedir. Tasarıda VUK. mükerrer 298. maddesindeki yeniden değerleme ile ilgili düzenlemeler yerine enflasyon düzeltmesine ilişkin düzenlemeler getirilmiştir. Buna bağlı olarak VUK. 274. maddesinde emtianın maliyet bedeliyle değerleneceği,değerleme gününde satış bedelinin maliyet bedeline nazaran % 10 veya daha fazla düşüklük göstermesi halinde emsal bedelinin uygulanabileceği belirtilmiş, bu maddedeki stok değerlemesinde LIFO'nun kullanılabileceğine ilişkin ifade kaldırılmıştır. Nitekim bu güne kadar işletmelerin enflasyondan korunmak için başvurabileceği maliyet artış fonu uygulaması kaldırılmakta, finansman giderleri kısıtlamasına son verilmektedir. Öte yandan amortismana tabi kıymetlerin Maliye Bakanlığı tarafından iktisadi kıymetlerin faydalı ömürlerini dikkate alarak tespit ve ilan edeceği oranlar üzerinden itfa edilmesi gerekmektedir. Azalan bakiyelerle amortisman uygulamasında, üzerinden amortisman ayrılacak değer amortismana tabi kıymetlerin düzeltilmiş değerinden daha evvel ayrılmış olan amortismanların toplamının taşınmış değerleri indirilmek suretiyle tespit edilir. Yatırım indirimi istisnası tutarının hesaplanmasında amortismana tabi iktisadi kıymetlerin aktife alındığı hesap dönemi sonundaki düzeltilmiş değeri esas alınmaktadır. Matrahın tespitinde kanunen kabul edilmeyen giderler, istisnalar ve geçmiş yıl mali zararları enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarları ile dikkate alınır. Amortismanlar ve itfa payları düzeltilmiş değerler üzerinden hesaplanır. Enflasyon düzeltmesine tabi tutulan değerlerin elden çıkarılması halinde bunlara ilişkin enflasyon düzeltme farkları (bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için) maliyet addolunur. Matrahın tespitinde mükellef lehine bir durum yaratacak olan bu düzenlemeler yanında aktif kalemlerdeki düzeltme farklarının, pasif kalemlerdeki düzeltme farklarından fazla olması halinde aradaki farkın enflasyon karı olarak gelir tablosuna yansıtılması gerekmektedir. Bu durum düzeltmeye tabi tutulmayan yabancı kaynak kalemleri yüksek olan işletmelerde matra- hın artmasına neden olacaktır. Enflasyon dönemlerinde borçlanarak sağlanan fonların kullanılması ile satın alma gücü kazancı sağlandığından, bu kazancın matraha ilavesi söz konusudur. Dolayısıyla vergi matrahı açısından, özkaynakları yüksek olan işletmeler için enflasyon düzeltmesi avantaj getirirken,borç tutarı yüksek olan işletmeler için bu durum tersine dönmektedir. Maliye Bakanlığı Yasa Tasarısı'nın kabul edilmesi halinde 2003 yıllık mali tabloları üzerinde ilk düzeltme yapılacak ve 2004 geçici vergi dönemleri itibariyle enflasyon düzeltmesi uygulanacaktır. S.P. Kurulu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun düzenlemelerine göre 31.12.2003 bilançolarında enflasyon düzeltmesi yapmış olan mükelleflerin, VUK.' daki düzenlemelere göre yeniden düzeltme yapmaları gerekmemektedir. 3. Mali Tabloların Düzeltilmesi 3.1. Kapsam ve Düzeltme Yapılması Gereken Dönemler S.P. Kurulu Tebliği'ndeki düzenlemelerin Sermaye Piyasası Kanunu'na tabi işletmeler tarafından uygulanması zorunludur. Tebliğ'de yüksek enflasyon döneminin tanımı iki koşula bağlanmaktadır. - Yıllık bilanço tarihindeki endeks raka mının önceki üçüncü hesap dönemi başındaki endeks rakamının iki katını aşması, - İlgili dönemin bilanço tarihindeki fiyat endeksi rakamının, hesap döneminin başına göre %10 ve daha fazla oranda artması Yukarıdaki koşullardan ilki gerçekleşmediğinde yüksek enflasyon döneminin sona erdiği, ancak birinci koşul sağlanıyorken ikinci koşulun gerçekleşmemesinin yüksek enflasyon dönemini sona erdirmediği ifade edilmektedir. Öte yandan fiyat endekslerinde yukarıda belirtilen düzeyde artış olmamakla beraber, halkın tasarruflarını yabancı para cinsinden tutması, mal ve hizmet fiyatlarının yabancı para birimi üzerinden belirlenmesi gibi yüksek enflasyon emarelerinin mevcut bulunması halinde Kurul, mali tabloların bu kısımdaki hükümler yarınca hazırlanmasını isteyebilir. Maliye Bakanlığı Tasarısı'nda enflasyon düzeltmesi yapacak olan mükellefler kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleridir. Tasarıda enflasyon düzeltmesini gerekli kılan koşullar aşağıdaki gibidir. 26

- Son üç hesap döneminde fiyat endek sinde meydana gelen artışın % 100'ü aş ması - İçinde bulunulan hesap dönemindeki fiyat endeksi artışının % 10'dan fazla ol ması Enflasyon düzeltmesi uygulaması her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer. Geçici vergi dönemlerinde hesap dönemi yerine üçer aylık dönemlerin son ayı dahil önceki otuz altı aydaki fiyat endeksi artışının % 100'ü ve son on iki aydaki artışın % 10'u aşması dikkate alınır. Bir hesap dönemi içindeki herhangi bir geçici vergi döneminde düzeltme yapılması halinde takip eden geçici vergi dönemlerinde de fiyat endeksindeki artışa bakılmaksızın düzeltme yapılmaya devam olunur. Geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi yapılması halinde içinde bulunulan hesap dönemi sonu itibariyle enflasyon düzeltmesi yapılması zorunludur. 3.2. Bilanço ve Gelir Tablosunun Düzeltilmesi Düzeltme işlemleri için bilanço kalemleri parasal ve parasal olmayan kalemler olarak ayrılır. Parasal kalemler TL.'sının değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan,ancak satın alma güçleri fiyat hareketleri ile ters yönde değişen kalemlerdir (nakit değerler,alacaklar ve borçlar gibi.) Cari dönem bilançosundaki parasal kalemler, paranın cari satın alma gücü ile ifade edilmiş olduğundan düzeltme işlemine tabi tutulmaz. Parasal kalemler dışındaki parasal olmayan kalemler, para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri değişen ancak satın alma güçleri aynı kalan kalemlerdir. Cari dönem bilançosundaki parasal olmayan kalemlerin tarihi maliyetleri düzeltilerek bilanço tarihindeki satın alma gücü cinsinden ifade edilmesi ve cari değerleri ile bilançoda yer alması sağlanır. Parasal olmayan kalemler içinde yer alan ancak cari değerleri (dönem sonu kuru veya borsa rayici) ile değerlenen yabancı para, kıymetli madenler,menkul kıymetler gibi kalemler enflasyona endekslenerek gösterildiklerinden bu kalemler için düzeltme uygulanmaz. Parasal olmayan kalemlerin tarihi maliyetleri düzeltme katsayıları ile çarpılarak düzeltilir. S.P. Kurulu Tebliği'nde düzeltme katsayıları, cari dönem sonu fiyat endeksi rakamının,düzeltme yapılacak kalemin gerçekleştiği tarihteki fiyat endeksi rakamına bölünmesiyle elde edilen katsayıdır. Düzeltme katsayısı: Dönem sonu endeks Edinim (işlem) tarihindeki endeks Maliye Bakanlığı Tasarısı'nda ise bu katsayı, cari dönem sonu fiyat endeksi rakamının, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait ortalama fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayıdır. Ortalama fiyat endeksi, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren ayın sonundaki fiyat endeksi ile söz konusu aydan bir önceki ayın sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endeksi ifade etmektedir. Buna göre Maliye Bakanlığı Taslağı'nda; Düzeltme katsayısı: Dönem sonu endeks (Edinim (işlem) tarihindeki endeks+önceki ay endeksi) / 2 Maliye Bakanlığı Tasarısındaki düzeltme katsayısı, S.P. Kurulu Tebliği'ndeki düzeltme katsayısından farklıdır. Ayrıca Maliye Bakanlığı Taslağı'nda gelir tablosu kalemlerinin düzeltilmesinde ve stokların toplulaştınlmış yöntemlerden basit ortalama yöntem ile düzeltilmesinde ortalama düzeltme katsayısının kullanılacağı belirtilmektedir. Ortalama düzeltme katsayısı aşağıdaki gibi hesaplanır. Ortalama düzeltme katsayısı: Dönem sonu endeks (Dönem sonu endeks+ Önceki dönem sonu endeks) / 2 Maliye Bakanlığı Tasarısı'ndaki ortalama düzeltme katsayısına benzer bir uygulama olarak, S.P. Kurulu Tebliği'nde döneme yaygın olarak yapılan gelir ve giderlerin, tahakkuk tarihleri dikkate alınmadan dönem ortalama fiyat endeksi ile düzeltilebileceği ifade edilmektedir. Buradaki ortalama fiyat endeksi dönemdeki aylık endeks rakamları toplamının ay sayısına bölünmesiyle bulunacak, on iki ay için hesaplanan ortalama endeks, tam karşılamamakla birlikte Maliye Bakanlığı Tasarısı'ndaki ortalama düzeltme katsayısına yaklaşık bir rakam bulunacaktır. S.P. Kurulu Tebliği'nde stokların alım tarihine göre düzeltileceği veya toplulaştınlmış bir yöntem olarak, dönem sonu stok maliyetine eşit veya Yakın alım maliyetinin ger- 27

çekleştiği ayın endeksine göre düzeltme yapılabileceği ifade edilmektedir. Maliye Bakanlığı Tasarısı'na göre, "Düzeltme işlemi Türkiye geneli için hesaplanan toptan eşya fiyatları genel endeksini göz önünde bulundurarak Maliye Bakanlığı'nca belirlenen düzeltme katsayıları kullanılarak yapılır. Düzeltme işlemi 1970 yılından itibaren uygulanır. Bu yıldan önce aktif ve pasife giren kalemler 1970 yılında girmiş kabul edilir." Maddi duran varlıklar maliyet bedeli ile mali duran varlıklar ise alış bedeli üzerinden düzeltmeye tabi tutulur. Maddi duran varlıklar, mali duran varlıklar ve özel tükenmeye tabi varlıklar ile stokların maliyet veya alış bedelleri içinde yer alan ve tevsik edilebilen reel olmayan finansman maliyeti, ilgili varlığın maliyet veya alış bedelinden düşülür." Maddi duran varlıklardaki 1.1.2004 tarihinden önceki yasal yeniden değerlemeden kaynaklanan artışlar ile özsermaye kalemlerindeki değer artış fonları özsermayeden (sermayeye ilave edilmişse sermayeden) düşülür. Varlık maliyetlerine ilave edilmiş ve ayıklanması gereken reel olmayan finansman maliyetleri, her türlü borçlanmada borç tutarına (yabancı paralı borçlanmalarda düzeltme tarihindeki TL. karşılıklarına) borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanan tutarı ifade etmektedir. Reel olmayan finansman maliyeti: Borç tutan x Borcun vadesindeki TEFE artış oranı 3.2. Mali Tablolardaki İlk Düzeltme S.P. Kurulu Tebliği ve Maliye Bakanlığı Taslağı'nda mali tablolarda ilk düzeltme yapıldığında düzeltme farkının geçmiş yıllar karı (zararı) hesabında izlenmesi gerektiği belirtilmektedir. S.P. Kurulu Tebliği'nde, "Düzeltilmiş tutarları ile olmak üzere aktif kalemlerden, borçlanma ve özsermaye kalemlerinin çıkarılması sonucunda kalan kısım özsermaye hesap grubu içinde "geçmiş yıllar kâr/zararı hesabı"nda izlenir" denmektedir. Maliye Bakanlığı Tasarısı'ndaki geçici medde 25, g bendi daha açıklayıcıdır. "31.12.2003 tarihli bilançonun düzeltilmiş aktif toplamından düzeltilmiş sermaye, düzeltilmiş hisse senetleri ihraç primleri ve düzeltilmiş hisse senedi iptal karları ile borç toplamının çıkarılması sonucu bulunan fark "geçmiş yıllar kâr/zararı hesabı"nda gösterilir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl karı vergiye tabi tutulmaz, geçmiş yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmez." Buna göre; Düzeltilmiş Geçmiş Yıllar kâr/zararı: Düz. aktif toplamı - (sermaye+hisse snt.ihraç primi+ his.snt.iptal karı) + BORÇLAR 3.3. Önceki Dönem Mali Tablolarının Karşılaştırma Amacıyla Düzeltilmesi Maliye Bakanlığı Tasarısı'nda önceki dönem mali tablolarındaki kıymetlerin, parasal ve parasal olmayan kıymetler ayırımına tabi tutulmaksızın taşıma katsayısı kullanılarak ilgili dönemin sonunda yeni değerlerinin hesaplanması (taşıma) istenmektedir. Taşıma katsayısı olarak "Dönem sonu endeks / Önceki dönem sonu endeks kullanılır. Buradan anlaşılan önceki yıl düzeltilmiş mali tablolarının, cari yıl düzeltilmiş mali tabloları ile karşılaştırmasının mümkün kılınmasıdır. S.P. Kurulu Tebliği'nde, önceki dönem mali tablolarının karşılaştırma amacıyla düzeltilmesi madde 411'de yer almaktadır. Buna göre; "Mali tablolar Önceki dönem mali tabloları ile karşılaştırmalı olarak hazırlanır. Karşılaştırmanın sağlıklı yapılabilmesini sağlamak amacıyla, bu Tebliğ hükümlerini göre hazırlanmış Önceki döneme ait mali tablolar,düzeltme katsayısı kullanılarak cari satın alma gücü cinsinden ifade edilir. Önceki dönem mali tablolarının karşılaştırma amacıyla düzeltilmesi, mali tabloların tüm kalemlerinin dönemin düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle yapılır." 3.4. Satın Alma Gücü Kazanç ve Kaybının Hesaplanması S.P. Kurulu seri XI, No 20 ekler kısmında yer alan net parasal pozisyon kar veya zararının hesaplanmasına ilişkin tablo, seri XI, No 25 Tebliği'nde yer almamakta, madde 399'da net parasal pozisyon kar-zararının hesaplanması ile ilgili düzenleme bulunmaktadır. Buna göre parasal varlık bulundurmaktan dolayı katla- 28

nılan satın alma gücü kaybı ve parasal yükümlülüklerden sağlanan satın alma gücü kazancı hesaplanmalı ve bunların sonucu gelir tablosunda "net parasal pozisyon karı ( zararı)" olarak gösterilmelidir. Bu hesaplama ilk düzeltme yılından sonraki düzeltilmiş bilançoda aktif ve pasif arasında ortaya çıkan fark olarak da yapılabilir. Bu fark düzeltilmiş kar veya zarardır. Bu tutar ile gelir tablosunun düzeltilmiş dönem sonucu arasındaki fark, net parasal pozisyon kar veya zararını verir. Net parasal pozisyon karı(zararı), düzeltilmiş tutarları ile dikkate alınmak üzere dönem başı net parasal pozisyon kalemine dönem içinde parasal pozisyonda artış yaratan kalemlerin ilave edilmesi, bu şekilde bulunan tutardan dönem içinde parasal pozisyonda azalış yaratan kalemlerin indirilmesi suretiyle bulunan tutarın,dönem sonu net parasal pozisyon tutarı ile karşılaştırılması suretiyle hesaplanır. Maliye Bakanlığı Tasarısı'nda,net parasal pozisyon tanımlanmış, net parasal pozisyon kar-zarar hesabı yaptırmaya Maliye Bakanlığı yetkili kılınmış(mükerrer madde 298/8), ancak bu konuda sadece mükerrer madde 298 /2-m,n bentlerinde enflasyon ve enflasyon düzeltme hesabından bahsedilmiştir. Buna göre; Enflasyon Fark Hesapları: Parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işlemi sonrası değeri ile düzeltme öncesi değeri arasındaki farklarının kaydedildiği hesapları, Enflasyon Düzeltme Hesabı: Parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farkların kaydedildiği hesabı, (Bu hesap enflasyon fark hesapları ile karşılıklı olarak çalışır. Parasal olmayan aktif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar bu hesabın alacağına, parasal olmayan pasif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar ise bu hesabın borcuna kaydedilir. Enflasyon düzeltmesi hesabının ba- kiyesi gelir tablosuna aktarılmak suretiyle kapatılır.) Enflasyon düzeltme hesabının alacağına kaydedilen aktiflerin düzeltme farkı,özsermaye kalemlerinin düzeltme farkından daha fazla ise (enflasyon düzeltme hesabı alacak kalanı veriyor ise), fark enflasyon karı, tersi ise enflasyon zararı olarak hesaplanır ve gelir tablosuna aktarılır. Bir başka deyişle parasal olmayan aktiflerdeki değer artışı, özsermaye değer artışlarından daha fazla ise, bu bir enflasyon karının hesaplanmasına neden olmakta, gelir tablosuna aktarılan bu kar dönem sonucunu ve vergi matrahını artırmaktadır. Bilanço üzerinden düzeltme farklarına dayanılarak yapılan bu yaklaşım, yapılan işin Özüne sadık kalınarak sade bir hesaplamaya dayanmaktadır. S.P. Kurulu Tebliği'nde de benzer bir yaklaşıma izin verildiği anlaşılmakta, ancak net parasal pozisyon kar-zarar hesaplaması yeterince açık ifade edilmediğinden uygulamada güçlükler yaşanmaktadır. Maliye Bakanlığı düzeltme farklarının alt hesaplarda izlenmesi ve bilançoda ayrıca gözükmemesi yönünde bir eğilim içindedir. Bu durumda Tekdüzen Hesap Planına sadece "enflasyon düzeltme hesabının" ilave edilmesi yeterli olmaktadır. Yasanın kabulü halinde Maliye Bakanlığı uygulamaya ilişkin açıklamaları içeren tebliğler yayımlayarak mükellefleri aydınlatacaktır. 4. Sonuç Bilanço usulüne göre defter tutan bütün mükellefleri ilgilendiren Maliye Bakanlığı Yasa Tasarısı'ndaki enflasyon düzeltmesi matrahı değiştirdiğinden mükelleflerin ilgi odağı olmaktadır. Yıllardan beri standartlarda ve S.P. Kurulu Tebliği içinde yer alan benzer düzenlemeler için gerekli hazırlıklar yapılmadığından, yayımlanmasını takiben hemen uygulamaya geçecek olan tasarıdaki düzenlemelerin uygulamacılar tarafından doğru algılanması gerekmektedir. 29

MUFAD Yönetim Kurulu Üyesi ve Başkan Yardımcısı Prof Dr. Ümit Gücenme bu yazıyı hazırlamak için 14.11.2003 tarihinde Ankara'da Maliye Bakanlığı, Gelirler Genel Müdürlüğü, Hesap, Uzmanları Kurulu Başkanı Mahmut Vural'ı ve Sermaye Piyasası Kurulu - Muhasebe Standartları Daire Başkanı Zafer Sayar'ı ziyaret etmiş ve adı geçenlerle söyleşi yapmıştır. Prof. Dr. Ümit Gücenme, Hesap Uzmanları Kurulu Başkanı Mahmut Vural ile birlikte Prof. Dr. Ümit Gücenme, SPK Daire Başkanı Zafer Sayar ve Uzman Nevruz Dursun ile birlikte. 30