SINAİ MÜLKİYET KANUNU KAPSAMINDA MARKA HAKKI Stj. Av. Belce BARIŞ ERYİĞİT HUKUK BÜROSU / ANKARA 20.07.2017 belce@eryigithukuk.com
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile sınai haklara ilişkin kanun hükmünde kararnamelerin birleştirilerek, tek bir kanun altında toplanması amaçlanmış olup Kanun, 10 Ocak 2017 tarihli 29944 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Nihayetinde, 551, 554, 555 ve 556 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu altında toplanmış ve Eski Kanun Hükmünde Kararnamelerde, her bir sınai hak için geçerli olan ortak hükümlerin tekrar edilmesi yönteminden vazgeçilmiş, gereksiz tekrar yerine bunlar için geçerli olan müşterek hükümlere yer verilmiştir. 1 Marka; bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesinin sağlanması ve marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla; kişi adları dâhil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her tür işaretler olarak, Sınai Mülkiyet Kanunu nda tanımlanmaktadır. 2 Yeni kanunun 4. maddesinde, markanın içereceği işaretlere renkler ve sesler de eklenmiştir. Dolayısıyla Eski 556 Sayılı KHK ile renkler ve sesler marka olarak tescil edilemezken; yeni düzenleme ile seslerin ve renklerin marka olarak tescil edilebileceği hüküm altına alınmış olduğu görülmektedir. Markalar, Sınai Mülkiyet Kanunu nun 4. maddesinde sayıldığı üzere marka olabilecek işaret türüne göre tasnif edilebilmektedir. Bunun yanı sıra Eski 556 Sayılı KHK da, tescil edilebilecek dört çeşit marka bulunduğu belirtilmekte idi. 6769 sayılı Kanunda açıkça yer verilmemesine rağmen, marka çeşitlerini tanımlamak amacı ile Eski 556 Sayılı KHK da bunlar, dört sınıfta tasvip edilmekteydi; Ortak marka; birden çok kişi adına tescil söz konusudur. Böylece birden çok kişi, tescil ettirdikleri markayı ayrı ayrı kullanma hakkı elde etmektedir. Ortak markanın amacı, ortak markayı kullanma hakkına sahip olan kişilerin ürettikleri mal veya hizmetleri diğer işletmelerin mal ve hizmetlerinden ayırt etmektir. Garanti markası; markayı taşıyan ürünlerin önceden belirlenmiş belirli bir kaliteyi veya özelliği taşıdığını gösteren markadır. Ticaret markası; marka olarak ortaya çıkan ilk marka türüdür. Mallar için tescil edilen ancak uygulamada adı ticaret markası olarak anılan bu marka türünde, ticaret konusu emtialar için kullanım söz konusudur. 1 Kılıçoğlu Yılmaz Kumru, Sınai Mülkiyet Kanunu, sf.18 2 (Sınai Mülkiyet Kanunu [SMK], 2017: madde 4): Marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla kişi adları dâhil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her tür işaretten oluşabilir.
Hizmet markaları; ticaret markalarının aksine, somut olmayan ekonomik değerlerdir. Bunlardan bir kısmı doğrudan ve bağımsız olarak hizmet iken(bankacılık, sigortacılık, avukatlık hizmetleri gibi), diğer kısmı ise bir eşyaya bağlı olarak gerçekleştirilebilen hizmetlerdir (tamircilik, taşımacılık, temizlik gibi). Belirli bazı hizmetlerin sunumunun tescil ettirilecek marka altında gerçekleştirilmesi mümkündür. 3 Ancak artık, tescil başvurusuna konu olacak mal ve hizmetler aşağıda da değinecek olduğum üzere, Markaların Tescili Amacıyla Mal ve Hizmetlerin Uluslararası Sınıflandırmasına İlişkin Nice Anlaşmasına göre sınıflandırılmaktadır. Başvuru Süreci 6769 sayılı kanunun yürürlüğe girmesinin evvelinde, 30.12.2016 tarihli Marka Tescil Başvurularına Ait Mal ve Hizmetlerin Sınıflandırılmasına İlişkin Tebliğ, Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Bu tebliğin amacı; tescil başvurusuna konu mal ve hizmetlerin, Markaların Tescili Amacıyla Mal ve Hizmetlerin Uluslararası Sınıflandırmasına İlişkin Nice Anlaşması hükümlerine göre düzenlenen Nice Sınıflandırmasına uygun olarak, Türk Patent Enstitüsü Başkanlığı na yapılan marka tescil başvurularında esas alınacak Mal ve Hizmet Sınıflandırma Listesini oluşturmak ve bu listeye ilişkin esasları düzenlemektir. İlgili tebliğe göre, Mal ve Hizmet Sınıflandırma Listesinde, mallar 34, hizmetler 11 sınıfta toplanmaktadır. 4 Başvurunun yapılması ile beraber, başvurunun kanuna uygunluk açısından değerlendirilmesi gerekir. Şekli eksiklik bulunmadığına karar verilmesi halinde başvuru, başvurunun alındığı tarih, saat ve dakika itibarıyla kesinleşir. Şekli eksiklik bulunması halinde ise başvuru sahibine eksikliği gidermesi için iki ay süre verilir. Şekli açıdan yapılan inceleme sonrasında bir eksikliğe rastlanılmaması veya eksikliklerin sonradan giderilmesi halinde, başvuru bu kez esastan incelenmeye alınır. Bu noktada yapılan başvuru, ilgili 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu nun 5. maddesinde düzenlenmekte olan mutlak ret nedenleri bakımından incelenir. İnceleme sonucunda, başvurunun, başvuru kapsamındaki mal veya hizmetlerin bir kısmı ya da tamamı için tescil edilemeyeceği sonucuna varılırsa başvuru bu mal veya hizmetler bakımından reddedilir. Ancak bu inceleme neticesinde de başvuru açısından mutlak tescil engellerinden birine veya birkaçına aykırılık görülmez ise başvuru bültende yayımlanır ve böylece iki aylık askı süresi boyunca üçüncü kişilerin itirazlarını sunabilmeleri sağlanır. Eski 556 Sayılı KHK da üç ay olarak düzenlenmekte olan itiraz süresi, 6769 Sayılı Kanun ile iki aya indirilmiştir. Bu süre boyunca yapılan itirazların değerlendirilmesi ve reddedilmesi ile veya itiraz yapılmaması neticesinde, marka tescil edilir. Bunun yanı sıra, markalarla ilgili olarak mutlak ret nedenleri başlığı altındaki 5. maddenin 3. fıkrasında, Eski 556 Sayılı KHK da olmayan bir düzenlemeye yer verilmiştir; 3 Çağlar Hayrettin, Marka Hukuku Temel Esaslar, sf.25-27 4 Marka Tescil Başvurularına Ait Mal Ve Hizmetlerin Sınıflandırılmasına İlişkin Tebliğ (TPE: 2016/2)
Madde 5: Bir marka başvurusu, önceki marka sahibinin başvurunun tesciline açıkça muvaffakat ettiğini gösteren noter onaylı belgenin Kuruma sunulması halinde birinci fıkranın (ç) bendine göre reddedilemez. Muvafakatnameye ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir. 5 Bu hükme göre, 6769 sayılı kanun ile birlikte; noter onaylı muvaffakaname ile bir marka, aynı mal ve hizmetler için bir başkası adına tescil edilebilecektir. Eskiden ise, bir mal ve hizmet bir kişi adına tescil edildiyse, yani markanın sahibi varsa, bu durum yeni başvuru yapanın başvuru talebinin reddi sebebi idi. Yeni düzenleme ile marka hakkı sahibinin, böyle bir muvafakatname vermesi halinde, bir marka, aynı sınıfta başka bir kimse tarafından kullanılabilecektir. 6 Koruma Süresi ve Yenileme Talebi Tescilli markanın koruma süresi başvuru tarihinden itibaren on yıldır. Bu süre, onar yıllık dönemler halinde yenilenmektedir. Yenileme talebi, marka sahibi tarafından koruma süresinin sona erdiği tarihten önceki altı ay içinde yapılmalı ve aynı süre içinde yenileme ücretinin ödendiğine ilişkin bilgi kuruma sunulmalıdır. Aksi halde, yenileme talebi, koruma süresinin sona erdiği tarihten itibaren altı aylık süre içinde ek ücretin ödenmesi şartıyla da yapılabilmektedir. Yenileme, önceki koruma süresinin sona erdiği tarihi izleyen günden itibaren hüküm ifade eder ve sicile kaydedildikten sonra bültende yayımlanır. Marka Hakkına Tecavüz 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu nun 29. maddesinde marka hakkına tecavüz fiilleri sayılmaktadır. Buna göre aşağıdaki fiiller marka hakkına tecavüz sayılır: a) Marka sahibinin izni olmaksızın, markayı 7. maddede belirtilen biçimlerde kullanmak. b) Marka sahibinin izni olmaksızın, markayı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerini kullanmak suretiyle markayı taklit etmek. c) Markayı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerini kullanmak suretiyle markanın taklit edildiğini bildiği veya bilmesi gerektiği halde tecavüz yoluyla kullanılan markayı taşıyan ürünleri satmak, dağıtmak, başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak, ithal işlemine tabi tutmak, ihraç etmek, ticari amaçla elde bulundurmak veya bu ürüne dair sözleşme yapmak için öneride bulunmak. ç) Marka sahibi tarafından lisans yoluyla verilmiş hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları üçüncü kişilere devretmek. 5 SMK, 2017: madde 5 6 Kılıçoğlu Yılmaz, sf.20
Bunun yanı sıra, daha önce def i olarak ileri sürülemeyen kullanmama hali, artık ileri sürülebilecek olup, davacının markasına karşı hükümsüzlük davası açılması zorunluluğu ortadan kalkmıştır. 7 Kanunda, tescilli markalar bakımından marka hakkına tecavüz halinde, şikayete bağlı çeşitli cezai hükümler de öngörülmektedir; Marka hakkına tecavüze ilişkin cezai hükümler Madde 30- (1) Başkasına ait marka hakkına iktibas veya iltibas suretiyle tecavüz ederek mal üreten veya hizmet sunan, satışa arz eden veya satan, ithal ya da ihraç eden, ticari amaçla satın alan, bulunduran, nakleden veya depolayan kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. 8 İlgili 6769 Sayılı Kanun ile beraber, üretmek ve satmak yine suç dahilinde kalmış ve fakat suç sayılan fiiller arttırılmıştır. İlgili maddeye, ithal ya da ihraç eden, ticari amaçla satın alan, bulunduran, nakleden veya depolayan kişi eklenerek, kapsam dahiline alınmış ve hükmün açıklığa kavuşması sağlanmıştır. Cezai hükümlerin yanı sıra, kanunun Ortak Hükümler başlıklı kısmı altında, sınai mülkiyet hakkı tecavüze uğrayan hak sahibinin ileri sürebileceği talepler belirtilmektedir; Sınai mülkiyet hakkı tecavüze uğrayan hak sahibinin ileri sürebileceği talepler MADDE 149- (1) Sınai mülkiyet hakkı tecavüze uğrayan hak sahibi, mahkemeden aşağıdaki taleplerde bulunabilir: a) Fiilin tecavüz olup olmadığının tespiti. b) Muhtemel tecavüzün önlenmesi. c) Tecavüz fiillerinin durdurulması. ç) Tecavüzün kaldırılması ile maddi ve manevi zararın tazmini. d) Tecavüz oluşturan veya cezayı gerektiren ürünler ile bunların üretiminde münhasıran kullanılan cihaz, makine gibi araçlara, tecavüze konu ürünler dışındaki diğer ürünlerin üretimini engellemeyecek şekilde el konulması. e) (d) bendi uyarınca el konulan ürün, cihaz ve makineler üzerinde kendisine mülkiyet hakkının tanınması. f) Tecavüzün devamını önlemek üzere tedbirlerin alınması, özellikle masraflar tecavüz edene ait olmak üzere (d) bendine göre el konulan ürünler ile cihaz ve 7 Şıracı Sertel, 556 Sayılı KHK ile Sınai Mülkiyet Kanunun Karşılaştırması, sf.16 8 SMK, 2017: madde 30
makine gibi araçların şekillerinin değiştirilmesi, üzerlerindeki markaların silinmesi veya sınai mülkiyet haklarına tecavüzün önlenmesi için kaçınılmaz ise imhası. g) Haklı bir sebebin veya menfaatinin bulunması hâlinde, masrafları karşı tarafa ait olmak üzere kesinleşmiş kararın günlük gazete veya benzeri vasıtalarla tamamen veya özet olarak ilan edilmesi veya ilgililere tebliğ edilmesi. 9 Ayrıca, sınai mülkiyet hakkına tecavüz sayılan fiilleri işleyen kişiler, hak sahibinin zararını tazmin etmekle yükümlüdür. Hak sahibinin uğradığı zarar, fiili kaybı ve yoksun kalınan kazancı kapsamaktadır. Markanın Sona Ermesi 6769 sayılı kanun ile birlikte, markanın sona ermesi, yeni düzenleme ile birlikte isabetli bir şekilde Hükümsüzlük ve İptal ile Diğer Sona Erme Halleri ve Sonuçları olarak ayrı ayrı düzenlenmiştir. Marka hakkının sona ermesi, sona erme sebebinin gerçekleşmiş olduğu andan itibaren hüküm ifade etmektedir. Sona erme sebepleri; yenilememe, vazgeçme, hükümsüzlük ve iptal başlıkları halinde ele alınmaktadır; Hükümsüzlük İlgili kanunun 5. veya 6. maddelerinde sayılan; nispi veya mutlak ret nedenlerinin varlığı hallerinden birinin mevcut olması durumunda, mahkeme tarafından markanın hükümsüzlüğüne karar verilmektedir. Buna göre, menfaati olanlar, Cumhuriyet savcıları veya ilgili kamu kurum ve kuruluşları markanın hükümsüzlüğünü mahkemeden isteyebilmektedir. Markanın hükümsüzlüğüne karar verilmesi hâlinde bu karar marka başvuru tarihinden itibaren etkili olup, markaya ilgili 6769 sayılı kanun ile sağlanan koruma hiç doğmamış sayılmaktadır. İptal a) Tescil tarihinden itibaren beş yıl içinde haklı bir sebep olmadan tescil edildiği mal veya hizmetler bakımından marka sahibi tarafından Türkiye de ciddi biçimde kullanılmayan ya da kullanımına beş yıl kesintisiz ara verilen marka olması, b) Marka sahibinin fiillerinin veya gerekli önlemleri almamasının sonucu olarak markanın, tescilli olduğu mal veya hizmetler için yaygın bir ad hâline gelmesi, c) Marka sahibi tarafından veya marka sahibinin izniyle gerçekleştirilen kullanım sonucunda markanın, tescilli olduğu mal veya hizmetlerin özellikle niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı konusunda halkı yanıltması, d) Garanti markası veya ortak markanın tescili için markanın kullanımına ilişkin usul ve esasları gösteren teknik şartnamenin başvuruyla birlikte sunulmaması, hallerinde Kurum tarafından markanın iptal kararı verilmektedir. 9 SMK, 2017: madde 149
Markanın iptaline karar verilmesi halinde; bu karar, iptal talebinin kuruma sunulduğu tarihten itibaren etkilidir. Ancak talep üzerine, iptal hâllerinin daha önceki bir tarihte doğmuş olması hâlinde iptal kararının bu tarihten itibaren etkili olacağına karar verilebilmektedir. Yenileme ve Vazgeçme Madde 28- (1) Aşağıdaki hâllerde marka hakkı sona erer: a) Koruma süresinin dolması ve markanın süresi içinde yenilenmemesi. b) Marka sahibinin marka hakkından vazgeçmesi. 10 Marka hakkı, hükümsüzlük ve iptal sebeplerine ek olarak, ilgili kanunun Diğer Sona Erme Hâlleri ve Sonuçları başlıklı 28. maddesinde görüldüğü üzere, markanın koruma süresinin dolması ve markanın süresi içerisinde yenilenmemesi nedenleri ile de sona ermektedir. Sonuç olarak, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu nun yürürlüğe girmesi ile birlikte kanun; markaların, patentlerin, coğrafi işaretlerin ve endüstriyel tasarımların korunmasıyla ilgili Kanun Hükmünde Kararnamelerin yerine geçerek tüm bunları tek bir çatı altında birleştirmektedir. Markalar bakımından kanunla getirilen değişiklikler ile birlikte, Kanun Hükmünde Kararnamelerin çeşitli hükümlerini iptal eden Anayasa Mahkemesi kararlarından kaynaklanan boşlukları giderilmiştir. En önemlisi de yukarıda da değinmiş olduğum üzere, ilgili düzenlemelerin Eski 556 Sayılı KHK ya nazaran daha açık ve anlaşılır şekilde düzenlenmiş olmasıdır. Bunun yanı sıra, kanun kapsamında bazı maddeler yürürlüğe girinceye kadar uygulanması amacıyla geçici maddeler ile hüküm altına alınmıştır; İptal Halleri ve İptal Talebi başlıklı 26. madde hükmü yürürlüğe girene kadar iptal yetkisinin mahkemeler tarafından kullanılacaktır. Kanunun yayımı tarihinden önce Enstitüye yapılmış olan ulusal ve uluslararası marka başvurular, başvuru tarihinden önce yürürlükte olan 556 Sayılı KHK ya göre sonuçlandırılacaktır. Ayrıca, marka hakkının yenilenmesi başvurusuna ilişkin süre, sona erme tarihinden önceki altı ay içerisinde yapılmasını öngören değişiklik yürürlüğe girinceye kadar eski sayılı 556 sayılı KHK nın ilgili hükümlerinin uygulanacaktır. 10 SMK, 2017: madde 28
KAYNAKÇA : Çağlar Hayrettin. Marka Hukuku Temel Esaslar. Adalet Yayınevi, Ekim 2015. Kılıçoğlu Yılmaz Kumru. Sınai Mülkiyet Kanunu. Ankara Barosu Dergisi. Şıracı Sertel. 556 Sayılı KHK ile Sınai Mülkiyet Kanunun Karşılaştırması. Slide Share. Marka Tescil Başvurularına Ait Mal Ve Hizmetlerin Sınıflandırılmasına İlişkin Tebliğ. Sınai Mülkiyet Kanunu (2017) T.C. Resmi Gazete, 29944, 10/01/2017.