UNIDO EKO-VERĐMLĐLĐK (TEMĐZ ÜRETĐM) PROGRAMI VE PĐLOT UYGULAMALAR Tekstil Sektöründe Temiz Üretim Sempozyumu Emrah Alkaya Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı
BM Ortak Programı TÜRKİYE NİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM KAPASİTESİNİN GELİŞTİRİLMESİ BM ORTAK PROGRAMI Proje Süresi: 3 Yıl (2008-2011) Ana Faydalanıcı: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Proje Yürütücü Ortakları: 1. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) 2. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) 3. Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) 4. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Faydalanıcı: T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Pilot Bölge: Seyhan Havzası (Kayseri, Niğde, Adana)
UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı Yürütücü Kuruluşlar: Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) Proje Danışmanı: Prof. Dr. Göksel N. Demirer (ODTÜ) Program Süresi Haziran 2008 Aralık 2011
UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı Ulusal Bazda Neye Đhtiyaç Var? Politika Reformları Tavandan tabana etkileşim Finansal Mekanizmaların Yaratılması Bilgi Paylaşım Ağları Ortaklıklar Kurma Kapasite Oluşturma Farkındalık Yaratma Tabandan tavana etkileşim
UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı Programın Hedefleri Programın ve eko-verimlilik (temiz üretim) yaklaşımının tanıtılması; Eko-verimlilik (temiz üretim) alanında ulusal uzman havuzunun oluşturulmasına yönelik eğitimlerin verilmesi; Seyhan Havzası nda öncelikli olduğu belirlenen sektörlerde su tasarrufu başta olmak üzere eko-verimlilik (temiz üretim) alanında altı firmada pilot projelerin uygulanması; Pilot projelerden birkaçının farklı illerde gerçekleştirilmesi Eko-verimliliğin su tasarrufu boyutu dışındaki alanlarına yönelik uygulamaların da gösterilmesi
UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı Programın Hedefleri Pilot projelerin sonuçlarının yaygınlaştırılması; Ulusal ve uluslararası düzeydeki ilgili kurumlarla koordine olmuş bir Bilgi Merkezi nin oluşturulması; Belirlenen öncelikli sektörlerde eko-verimlilik (temiz üretim) uygulamalarına yönelik kılavuz dokümanların hazırlanması ve Ulusal Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Merkezi nin kurulması
Gerçekleştirilen Faaliyetler Bilgilendirme ve Tanıtım Faaliyetleri Farkındalık Yaratma Seyhan Havzası nda bilgilendirme ve tanıtım toplantıları ve çalıştaylar (2009) (150 kişi) Ankara da bilgilendirme ve tanıtım toplantısı (2009) (60 kişi) Katılım sağlanan pek çok etkinlikte ekoverimlilik (temiz üretim) kavramına, programda gerçekleştirilen faaliyetlere ilişkin bilgilerin aktarılması (2009-2011) (~1000 kişi)
Gerçekleştirilen Faaliyetler Bilgilendirme ve Tanıtım Faaliyetleri Bilimsel yayınlar, ulusal ve uluslararası konferanslara bildiri ve poster sunumları ile katılım, ulusal dergilerde çeşitli makaleler (2009-2011) Bilgi Paylaşım Ağları Farkındalık Yaratma
Gerçekleştirilen Faaliyetler Eğitim Programları Bilgi Paylaşım Ağları Đki aşamalı: Kapasite Geliştirme 1) Orta Doğu Teknik Üniversitesi ile işbirliği içinde Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Temel Eğitimi - ülkemizin farklı bölgelerinden kamu kurumları, özel sektör ve üniversite temsilcisi 68 katılımcı 2) Almanya Duisburg da faaliyet gösteren Ekoverimlilik Merkezi (Effizienz-Agentur NRW) ile işbirliği içinde malzeme akış analizi ve metodolojisi ve uygulamalı eğitimler - Eğitim programının ikinci aşamasına ilk eğitime katılanlar arasından belirlenen 25 katılımcı
Eğitim Programları Katılımcı Profili Kapasite Geliştirme Ortaklıklar Kurma UNIDO EKO-VERĐMLĐLĐK PROGRAMI Bölgesel/Ulusal Merkezler/Ajanslar Çevre Danışmanlık Şirketleri Yarı-zamanlı/ Proje bazlı Uzmanlar Üniversiteler Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri Sanayi Odaları/ OSB ler Đlgili Kamu Kurumları
Eğitim Programları
Eğitim Programları
Gerçekleştirilen Faaliyetler Paylaşım toplantıları, çalıştaylar ve e-bülten Program web sitesi: www.ekoverimlilik.org / www.temizuretim.org www.ecoefficiency-tr.org Paylaşım toplantıları ve çalıştaylar E bülten Belgesel (türkçe ingilizce) Bölgede ve farklı illerde yaygınlaştırma toplantıları Broşür (türkçe ingilizce) Bilgi Paylaşım Ağları Kapasite Geliştirme Farkındalık Yaratma
Gerçekleştirilen Faaliyetler Bilgi Merkezinin Oluşturulması ve Yaygınlaştırma Kapasite Geliştirme Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Kılavuzları Genel Kılavuz Sektörel Ekler: (3 sektör: metal işleme, tekstil yıkamaboyama, su ürünleri işleme) Farkındalık Yaratma
Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Pilot Projeleri Firma Seçim Kriterleri Firmanın öncelikli sektörde bulunması. Su tüketiminin yüksek olması. Firmanın projeye katılma konusunda istekli olması. Firmanın projede gerekli teknik/idari desteği sağlamayı kabul etmesi. Firmanın üretim hattının su odaklı ekoverimlilik uygulamalarına uygun olması. Proje bütçesiyle hayata geçirilebilecek potansiyel uygulamaların bulunması. Sektörel dağılımın sağlanabilmesi. Đllere göre (Adana, Kayseri ve Niğde) dağılımın sağlanabilmesi Kapasite Geliştirme Farkındalık Yaratma
Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Pilot Projeleri Gıda ve Đçecek Sektörü Adana - PAKYÜREK Tarım San. ve Tic. A.Ş. Kayseri - GÜLSAN Gıda San. ve Tic. A.Ş. (MEYSU) Metal Đşleme ve Makine Sektörü Niğde - DĐTAŞ Doğan Yedek Parça Đma. ve Tek. A.Ş. Ankara - BOSAN Boyama Ltd. Şti. Kimya Sektörü Adana - ADVANSA SASA Polyester Sanayi A.Ş Tekstil Sektörü Bursa - ÖZEL TEKSTĐL Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti
Kullanılan Yöntem ve Araçlar Çevresel Performans Göstergeleri (EPI) Birim ürün başına tüketim (su, enerji vb.) Birim hammadde başına tüketim (su, enerji vb.) Kıyaslama (Benchmarking) Uluslararası literatür ve uygulamalar Mevcut en iyi teknikler/teknolojiler (BATs) Hammadde Maliyet Analizi Malzeme Akış Analizi Su Kütle Dengesi Proses bazlı su tüketim verileri Atıksu üretim değerleri
ÖZEL Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Firma Bilgisi Sektör: Tekstil Sektörü Tekstil boyama ve apreleme Bayan dış giyim grubuna yönelik kumaş üretimi 1.500.000 metre/ay kumaş üretim kapasitesi Ürünler: Polyester, pamuk ve likra bazlı kumaşlar Şehir: Bursa Kuruluş yılı: 1940 Çalışan sayısı: 150
ÖZEL Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Proje Öncesinde Durum Su Tüketimi Üretim miktarına bağlı olarak yıllık toplam 300.000 m 3 su tüketiminin gerçekleştiği firmanın toplam su kullanımının %80-85 i boyama ve apreleme proseslerinde gerçekleşmektedir Enerji Tüketimi Enerji gereksinimini doğalgaz ve elektrik ile karşılayan firmanın yıllık yaklaşık 1.300.000 m3 doğalgaz ve 4.250.000 kwh elektrik tüketimi söz konusudur.
ÖZEL Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Proje Öncesinde Durum Tekstil Boyama ve Apreleme Prosesleri Yaklaşık olarak yıllık 260.000 m 3 su bu prosesler için kullanılmakta olup bu tüketim değeri firmanın toplam tüketiminin % 80-85 ini oluşturmaktadır. Su Yumuşatma Sistemi Proseslerde kullanılan distile su eski teknoloji bir su yumuşatma ekipmanı ile üretilmekte olup bu ekipman manüel olarak çalıştırılmadadır. Su yumuşatma cihazının rejenerasyonu sırasında tüketilen su miktarı 15 m3 /rej iken tüketilen tuz miktarı 450/kg/rej dur.
ÖZEL Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Gerçekleştirilen Uygulamalar Her bir proses için su tüketim değerlerinin daha iyi kontrol edilmesi ve bu proseslerdeki optimum su tüketim değerlerinin belirlenmesi Yıkama sürelerinin azaltılması, terbiyede kullanılan taşarlı yıkamadaki taşar yıkama vanalarının kapatılması sağlanmıştır. Boyama makinelerinin soğutma suyu bölümlerindeki giriş-çıkış vanalarının yenilenmesi. Kurutma makinesi soğutma sularının toplanarak yeniden kullanılmak üzere yumuşak su havuzuna gönderilmesi Kumaş açma makinesinde kullanılan suyun optimum debisinin belirlenmesi Kumaş tüy yakma makinesi soğutma suyunun yeniden kullanılmak üzere yumuşak su havuzuna gönderilmesi
ÖZEL Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Gerçekleştirilen Uygulamalar Su Yumuşatma Sistemi Proje kapsamında eski teknoloji olan su yumuşatma cihazı tam otomatik ve üretilen suyun kalitesini de artıran yeni sistem bir su yumuşatma ünitesi ile değiştirilmiştir. Proje Bütçesi: 10.000 $ UNIDO Katkısı 12.000 $ Firma Katkısı
ÖZEL Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Sağlanan Kazanımlar 8,0 Yumuşatma İşlemi için Tüketilen Su Miktarı /Üretilen Yumuşak Su Miktarı (%) 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 6,7 7,1 2,0 1,0 0,0 1,5 0,8 0,9 0,3 Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart
ÖZEL Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Sağlanan Kazanımlar Su tasarrufu üretilen ürün bazında aylık olarak takip edilmiştir. Proje öncesinde üretilen kg ürün başına 111,7-129,4 L su tüketimi gerçekleşirken, proje ile su tüketimi kg ürün başına 50,9 L seviyelerine kadar düşürülebilmiştir. Proje Öncesi Proje Sonrası 140,00 129,4 127,0 124,0 120,00 114,7 111,7 116,9 114,0 112,6 L su / kg ürün 100,00 80,00 60,00 91,8 85,6 67,7 69,5 63,5 50,9 63,0 40,00 20,00 0,00
ÖZEL Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Sağlanan Kazanımlar Yıllık yaklaşık 162.000 m 3 su tüketiminin önüne geçilmiştir. Firmanın toplam su tüketimi %54 oranında azaltılmıştır. Sıcak su üretimi için kullanılan enerjiden de tasarruf edilmiş ve bu anlamda %22 verim artışı sağlanmıştır. Sağlanan enerji verimliliği ile yıllık doğalgaz ve elektrik tüketimi toplamda 4.780.000 kwh azalmıştır. Firmanın toplam CO 2 salımı 879,6 ton/yıl azaltılmıştır. Su yumuşatma sisteminde sağlanan iyileşmeler neticesinde yıllık 192 ton tuz (NaCl) tasarruf edilmiştir.
ÖZEL Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Sağlanan Kazanımlar Kazanım Enerji Su Miktar %22 (3,17 kwh/kg) % 54 (61,5 L/kg) (TL/yıl) Yatırım Maliyetleri Su yumuşatma 34.659 üniteleri ve hidrofor Toplam 34.659 Ekonomik Kazanımlar (TL/yıl) Enerji (Pompa) 17.435 Enerji (ısıtma) 327.726 Toplam 345.161 Toplam Yatırım Tutarı Yıllık Mali Kazanç Geri Ödeme Süresi 34.659 TL 345.161 TL 2 aydan kısa
PAKYÜREK Tarım Sanayi ve Ticaret A.Ş. Gerçekleştirilen Uygulamalar Uygulama: Hamsi Çözdürme ve Temizleme Sularının Geri Kazanımı Yöntem: Yeni bir çözdürme sistemi tasarımı (Duşlama) Filtrasyon + Çöktürme + Ozonlama (Arıtılmış suyun yeniden kullanımı) Proje Bütçesi: 26.900 $ UNIDO Katkısı 50.000 $ Firma Katkısı
PAKYÜREK Tarım Sanayi ve Ticaret A.Ş. Sağlanan Kazanımlar Proses Proje Öncesi Su Tüketimi Mevcut Su Tüketimi Sağlanan Tasarruf m 3 / ton hamsi m 3 / ton hamsi % Hamsi Temizleme (Ayıklama) 46,5 16,4 64,7 Hamsi Çözdürme 28,4 15,4 45,8 İlgili Prosesler Toplamı 74,9 31,8 57,5 Toplam Su Tasarrufu: 33.400 m 3 /yıl Uygulamalar sonucu ürün kalitesi de artmıştır.
GÜLSAN Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. (MEYSU) Gerçekleştirilen Uygulamalar Uygulama: Meyve konsantresi ve meyve suyu üretim hattında soğutma suyu geri kazanımı Yöntem: Đki ayrı soğutma kulesi ve pompalama sistemi ile soğutma sularının sistemde yeniden kullanılması Proje Bütçesi: 28.600 $ UNIDO Katkısı 28.300 $ Firma Katkısı
GÜLSAN Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. (MEYSU) Sağlanan Kazanımlar Proses Meyve konsantresi üretimi Soğutma Hattı Meyve suyu üretimi Soğutma Hattı Proje Öncesi Su Tüketimi (m 3 /yıl) Mevcut Su Tüketimi (m 3 /yıl) Tasarruf miktarı (%) 346.000 18.000 94,8 173.000 28.000 84,0 Toplam Soğutma Prosesleri 519.000 46.000 91,2 Firma Toplam Su Tüketimi 851.500 378.500 55,6 Yıllık su kazancı: 473.000 m 3 OSB ye gönderilen atık su miktarı azalmıştır.
GÜLSAN Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. (MEYSU) Çevresel Performans Göstergeleri (EPI) - Kıyaslama Referans Değerler Su Tüketimi (m 3 / m 3 içecek) Binnie, 1987b (cited in Gumbo et. al., 2003) 2.3 Gumbo et. al., 2003 3.5 Hsine et. al., 2005 2.5 3.5 Environment Report, 2006 1.5 IFC, 2007 6.5 ETBPP, 2009 2.3 6.1 Proje Öncesi 23,6 Proje Sonrası 10,6
Pilot Projeler ile Sağlanan Kazanımlar Su Tasarrufu Kimyasal Tasarrufu 784.550 m 3 /yıl(%22) 192 ton/yıl Tuz (NaCl) 7,7 ton/yıl Tiner 5,2 ton/yıl Sodyum Siyanür (NaCN) 1,2 ton/yıl Kadmiyum Oksit (CdO) 1,7 ton/yıl Diğer Enerji tasarrufu 4.681.000 kwh/yıl Doğalgaz (425.545 m 3 ) 265.970 kwh/yıl Elektrik CO 2 salımındaazalma 978 ton/yıl CO 2
Pilot Projeler ile Sağlanan Kazanımlar Diğer Kazanımlar Üretim sürecinde ve ürün kalitesinde iyileşme Proses süresinin kısalması İş gücünden tasarruf Bakım-onarım, nakliye maliyetlerinin azalması Atıksuarıtma maliyetlerinde azalma vb. Yatırım Tutarı UNIDO Katkısı: 139.800 $ Firmaların Katkısı: 125.000 $ Toplam: 264.800 $ Yıllık Mali Kazanç 1.357.792 $ Geri Ödeme Süresi Yaklaşık 3 ay
TEŞEKKÜRLER Emrah Alkaya Çevre Projeleri Grubu Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Cyberplaza B-Blok Kat: 5-6 Bilkent/Ankara ealkaya@ttgv.org.tr www.ekoverimlilik.org