Sevgili 2. Sınıf Öğrencimiz

İstanbul 2011 1

Sevgili 2. Sınıf Öğrencimiz Tıp eğitimi, mesleki bilgi, beceri ve tutumların kazanılmasını içeren bir eğitim sürecidir. Bu eğitim, standartları olmayan usta-çırak eğitimiyle başlamış, yüz yıllarca bu şekilde sürdürülmüştür. 20. yüzyılın başlarında disiplinlere (bağımsız anatomi, fizyoloji, biyokimya vb. dersleri) dayalı olarak yapılan eğitim, yirminci yüzyılın ortalarında organ sistemleri temelinde (dolaşım sistemi ders kurulu, sindirim sistemi ders kurulu vb.) entegre edilen programlara yerini bırakmıştır. Toplumlardaki ve teknolojideki gelişim, daha iyi bir sağlık hizmeti talebi ve sunumunu ortaya çıkarmış; tıp eğitiminin de hekimlik mesleğinin yeni tanımına uygun biçimde kendini yenileme gereği doğmuştur. Dünya Sağlık Örgütü, geleceğin doktorları için şu özellikleri tanımlamıştır: - Hastayı, hem birey hem de ailenin ve toplumun bir üyesi olarak bütüncül bir şekilde gören bir HİZMET SUNUCU - Sunduğu hizmeti geliştirirken kanıta dayalı tıp bilgilerini kullanan ve etik değerlere sahip bir KARAR VERİCİ - Bireylere ve gruplara kendi sağlıklarını koruma ve iyileştirmede güç veren, etkili ve destekleyici İLETİŞİMCİ - Birlikte çalıştığı insanların güvenini kazanarak, bireyin ve toplumun sağlık gereksinimlerini ortak görebilen ve toplum yararına girişim yapan bir TOPLUM LİDERİ - Hastaların ve toplumun sağlık ihtiyaçlarını karşılamak için tüm kurum ve bireylerle uyum içinde çalışabilen YÖNETİCİ olmalıdır. Profesyonel bir meslek olarak, hekimliğin gelişen ve değişen bu rolü, hekimlerin omuzuna daha fazla yükler getirmiştir. Bu nedenle tıp eğitimcileri, tıp fakültelerindeki eğitime yeni yönler vermek zorundadır. Yirminci yüz yılın son çeyreğinde hızla gelişen ve içinde bulunduğumuz 21. yüz yılın ilk çeyreğinde standartları tam olarak ortaya çıkacak olan yeni eğitim yöntemi, toplumun sağlık sorunlarını ön plana çıkaran ve öğrenen merkezli bir eğitim olacaktır. Bilginin yarılanma ömrünün kısalması, artan bilgi yükü, hızla gelişen-değişen tıbbi teknoloji, toplumlarda her geçen gün haklı olarak daha da artan en iyi sağlık hizmeti talepleri, bunu ciddi şekilde etkileyen finansman sorunları, sağlık hizmeti alan birey memnuniyeti, hasta hakları ve yeni ortaya çıkacak sorumluluklar böyle bir eğitimi zorunlu kılmaktadır. Ülkemizde de tıp fakültesi eğitim programlarının hızla bu yeni tanıma uygun hale getirilmesi gereklidir. 2008 2009 Öğretim Yılında başlayan, uygulama ağırlıklı TIBBİ BECERİ dersinin sizlerden gördüğü büyük ilgi nedeniyle, bu öğretim yılında da aynı düzende yürütülmesine karar verilmiştir. Fakültemizde, şu anda sadece 2. sınıflarda başlatılan TIBBİ BECERİ dersi, maket / modeller üzerinde beceri kazanmayı sağlama yanında, Dünya Sağlık Örgütünün yeni hekimlik tanımını destekleyen entelektüel becerilerin de kazanılmasını hedeflemektedir. Cerrahpaşa Tıp Fakültesinde daha iyi bir tıp eğitimine ulaşma yolundaki çabalarımızın bir ürünü olan tıbbi beceri uygulamaları, Fakültemizdeki 150 nin üzerinde öğretim üyesi, öğretim üye yardımcısı ve Uzm. Hemşirelerin büyük katkıları ile gerçekleştirilmektedir. Online olarak fakültemiz web sayfasının eğitim öğretim bölümünde yayınlanan ders notları aynı ekip tarafından hazırlanmıştır. Kendilerine teşekkürlerimizi sunuyoruz. Her öğrencinin mutlak katılımı ile gerçekleştirilecek olan Tıbbi Beceri uygulamalarının, 8 ayrı istasyonuna ait öğrenim hedefleri ilişikte sunulmuştur. Sağlık ve başarılı bir öğretim dönemi dileklerimizle. CERRAHPAŞA, Mart 2011 Prof. Dr. Mehmet YILDIRIM Tıp Eğitimi Anabilim Dalı ve Multidisipliner Tıbbi Beceri Uygulamaları Koordinatörlüğü Başkanı 2

TIBBİ BECERİ UYGULAMALARI ve ÖĞRENİM HEDEFLERİ I. MAKET / MODELLERLE TIBBİ BECERİ EĞİTİMİ - Profesyonel bir meslek olarak hekimliğin mutlak beceri gerektirdiğini öğrenme - Hümanistik anlayışla, tıbbi becerilerin önce insan dışı yapay materyallerle / modellerle kazanılması gerektiğinin bilincine varma - En önemli tıbbi uygulamalarda (el yıkama becerisi, steril eldiven giyme-çıkarma becerisi, cerrahi düğüm becerisi, cerrahi dikiş atma becerisi, İM ve İV enjeksiyon yapma becerisi, vücut ısısı alma, nabız sayma, tansiyon ölçme, oskültasyon, palpasyon ve perküsyon) beceri kazanma - Bu temel becerilerin kazanılmamasının doğurduğu sonuçları öğrenme II. TEMEL YAŞAM DESTEĞİ EĞİTİMİ - Temel yaşam desteği ihtiyacı olan hastayı anlama - Temel yaşam desteği ihtiyacı olan hastaya gerekli pozisyonu vermeyi öğrenme - Çevre ve hasta güvenliğini sağlamayı öğrenme - Hava yolunun açık olup olmadığını anlama - Ağız ağız solunumu yapmayı öğrenmek - Eksternal kalp masajı yapabilmeyi öğrenmek III. YARALI / HASTA TAŞIMA BECERİSİ - Sağlık problemlerinin çoğunun sağlık hizmeti sunum alanlarının dışında gerçekleştiğinin bilincinde olma - Sağlık problemi olan kişilerin, uygun sağlık hizmetine ulaşıncaya kadar emin şartlarda taşınmasının gerekliliğini kavrama - Uygun şartlarda sağlık kurumlarına ulaşamayan hastaların / kazazedenin olası risklerini öğrenme - İdeal hasta taşıma yol / araç-gereçlerini öğrenme - Hasta taşımada temel prensipleri kavrama IV. İLETİŞİM BECERİSİ / SAĞLIK KURUMLARINDA İLETİŞİM - İletişimin önemini kavrama - Temel iletişim yöntemlerini öğrenme - İletişim becerilerinin öğrenilebilir beceriler olduğunu kavrama - İletişim sorunlarının doğurduğu kötü sonuçları kavrama - İyi bir iletişimin sağlık hizmeti sunumundaki önemini anlama - İletişimde içerik, süreç ve algılama becerilerinin katkılarını öğrenme, uygulayabilme. 3

V. HASTANE ENFEKSİYONLARININ KONTROLÜ - Sağlık hizmeti sunumunda sağlık elemanlarının enfeksiyon risklerini kavrama - Dezenfektan maddelerini ve uygun dezenfektanı seçmeyi öğrenme - Dezenfeksiyon / sterilizasyonu etkileyen faktörleri öğrenme - Dezenfeksiyonun temel kurallarına uymadan yapılan sağlık hizmetlerinin doğuracağı zararları anlama - Sterilizasyon prensiplerini öğrenme - Hastane enfeksiyonlarından korunma yollarını öğrenme ve uygulama VI. TIP ve HUKUK / HEKİM SORUMLULUĞU / HASTA HAKLARI / AYDINLATILMIŞ ONAM - Sağlık hizmeti sunumunda tarafların haklarını ve hekim sorumluluğunu öğrenme - Çeşitli tanı ve tedavi yöntemlerinin hastaya anlaşılır bilimsel ifadelerle açıklanmasını öğrenme - Çeşitli tanı ve tedavi yöntemlerinin olası risklerinin, dünyadaki ve ülkemizdeki durumunun hastaya açıklanmasının gerekliliğini kavramak - Meslekte bilgisizlik, acemilik ve hataların doğuracağı sorunları kavramak - Tüm sağlık hizmeti sunumlarında hastanın rızasının alınma gerekliliğini kavramak VII. İNTERNET KULLANARAK BİLGİYE ERİŞME / TIBBİ YAYIN / DERLEME ve YAYIN ETİĞİ - Bilim ve bilimsellik kavramlarını tanımlayabilme - Bilimsel araştırma kurallarını öğrenme - Bilgiye ulaşma yolları ve bunları kullanma becerisi kazanma - Bilgiyi yayma ve bunların etik ilkelerini kavrama - Tıbbi makale ve derleme yazmada uyulması gereken kuralları öğrenme - Tıbbi yayınlarda kaynak belirtme kurallarını öğrenme - Yayın etiği kurallarını ve önemini öğrenme VIII. SAĞLIK HİZMETİ SUNUMU İZLEME - Ülkemizde sunulan sağlık hizmetlerini öğrenme - Bir hastanın Fakültemizdeki sağlık hizmeti birimlerine ulaşma zincirini öğrenme - Hasta ve yakınları ile iletişim kurma becerisini geliştirme - Sağlık hizmeti sunanları gözleme ve model benimseme - Sağlık hizmeti sunumundaki aksaklıkları görebilme ve bunlara çözüm önerileri üretme - Hizmet ortamlarını yakından izleme ve daha iyiye ulaşma yönünde öneriler hazırlama - Sağlık hizmeti alanları izleme ve sosyokültürel durumlarını değerlendirerek gelecekteki görevleri için görüş sahibi olma 4

İ.Ü. CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ TIP EĞİTİMİ ANABİLİM DALI ve MULTİDİSİPLİNER TIBBİ BECERİ UYGULAMALARI KOORDİNATÖRLÜĞÜ TIBBİ BECERİ DERSİ MODELLERLE TIBBİ BECERİ KAZANIMI Öğrenim Rehberleri 1 HİJYENİK EL YIKAMA BECERİSİ Amaç: Tüm tıbbi uygulamalar öncesinde ve sonrasında mikroorganizmaların ellerden uzaklaştırılmasını ve bu şekilde diğer hastaları ve kendini enfeksiyonlardan korumak Araç Gereç: Lavabo, su, sıvı sabun, kağıt havlu Uygulama: Gerekli malzemenin varlığı kontrol edilir Takılar ve saat çıkarılır bilek seviyesi yıkanacak şekilde kollar sıvanır Eller su ile ıslatılır Sabun alınarak iyice köpürtülür İki eli kenetleyerek el sırtı, avuç içi, tırnak uçları ve araları (başparmaklar dahil) ve en az 15 saniye ovulur Eller akan suyun altında ovalanarak durulanır Kağıt havlu ile eller kurulanır Kağıt havlu ile tutularak musluk kapatılır Kağıt havlu evsel atık olarak atılır Uyguladı Uygulamadı SORUYA YANITI: BAŞARILI YETERSİZ BAŞARISIZ SONUÇ DEĞERLENDİRME: BAŞARILI BAŞARISIZ NOT: Öğrenci Adı Soyadı:.. Numara: Tarih: 1

ELDİVEN GİYME BECERİSİ Hastalara uygulanacak herhangi bir işlem öncesinde eldiven giyilmesi gereklidir. Cerrahi girişim öncesinde steril eldiven giyilmeli ve girişim süresince yapılan işlem alanı dışında herhangi bir temastan kaçınılmalıdır. Steril eldiven giyme basamakları: 1- Yüzük, saat ve benzeri takılar çıkartılır, 2- Eller yıkanır, (El yıkama becerisinde anlatıldığı gibi) 3- Uygun büyüklükte eldiven seçilir, 4- Steril eldiven ambalajının sağlamlığı ve son kullanım tarihi kontrol edilir, 5- İç ambalaj bozulmadan dış kat açılır ve iç ambalaj, sağlam ve katlanması bozulmadan dışarı çıkarılır, 6- İç ambalajın üzerinde sağ veya sol olduğu ve hangi pozisyonda yerleştirildiği belirtilir. Bileklik bölümü kullanıcı tarafında olmak üzere kağıt ambalaj dikkatlice ikiye açılarak masaya konulur, 7- Eldivenlerin üzerini örten iç kat ambalajının aralığından eldivenlerin yerleştirilme pozisyonu ve bilekliğin dışa doğru katlı oluşu kontrol edilir, 8- Sağ eldivenin giyilmesi (sol el kullananlar için tersi uygulanır): Sol elin 1. ve 2. parmakları ile sağ eldivenin başparmak tarafında kalan katlı bileklikten (dışa katlanan alanın dışındaki eldiven bölgelerine temas etmeden) tutulur ve eldiven giyilir. 9- Sol eldiven giyilmesi : Eldivenli sağ elin 2.,3.,4., ve 5. parmakları sol eldivenin dışa katlı bilekliğinin altına sokulur ve bu parmakların yardımı ile eldiven giyilir (Bu işlemde sağ el 1. parmağın açık olmasına ve giyilmeye yardımda kullanılmamasına dikkat edilmelidir). 10- Eldivenlerin giyilişi sırasında başka bir yere temastan kaçınılmalıdır. En ufak dış temas işlemin yeniden uygulanmasını gerektirir. 11- Giyilen eldivenler parmak uçlarıyla (bilek seviyesine dokunmadan) ve bileklikten çekiştirmeden parmak uçlarına iyice oturtulur, 12- Bu aşamalar tamamlandıktan sonra eller, işlem aşamasına kadar, vücuttan uzak ve karın seviyesinden yukarda tutulur (önkol ve kol arasında 90 o açı olacak şekilde). 2

CİLT DİKİŞİ YERLEŞTİRİLMESİ VE DÜĞÜMLENMESİ Cilt Dikişi (Sutürü) Cerrahi girişimlerin her türünde hastaya yapılacak olan işlem açıklanmalı ve onamı alınmalıdır. Cerrahide birçok sütür ve düğümleme tekniği bulunmaktadır. Aşağıda anlatılacak olan teknik basit ve temiz cilt kesisinin dikilmesi ve yara dudaklarının yaklaştırılarak sütür materyalinin düğümlenmesi aşamalarını içermektedir. 1-İşlemin hastaya açıklanması 2-Ellerin yıkanması (Önceden anlatıldığı gibi) 3-Sütür malzemelerinin seçilmesi 4-Hastaya uygun pozisyonun verilmesi 5-Sütür setinin açılması: Sütür setleri steril olarak değişik şekillerde hazırlanabilir. İşlem masasının üzerine içinde sütür koyma aletlerinin bulunduğu içi steril olan kapalı çamaşır, içine temas etmeden kenarlarından dikkatlice açılarak yerleştirilir. Kapalı steril poşet içinde hazırlanan setlerde, steril eldiven önceden giyilerek masa üzerine yerleştirilen steril örtünün üzerine, yardımcı personelin içine dokunmadan iç malzemenin alınabileceği kadar yırttığı paket içinden set paketin dışına dokunmadan alınır ve örtü üzerinde hazırlanır. Sütür seti kapsamı: a- Portegü: iğne tutucu b- Makas c- Penset d- Hemostat e- Gazlı bez/tampon 5-Steril eldiven giyilmesi (Önceden anlatıldığı gibi) 6- Yara ve yakın çevre cildi temizlenir. 7- Yara üzerine ortasında yaraya uygulanacak işlemi engellemeyecek büyüklükte hazırlanmış delikli kompres eldivenlerin sterilizasyonunu bozmadan örtülür. 8- Uygun sütür materyali seçilir. Hazırlanan işlem seti üzerine konulur ve işlem süresince bu set ve delikli kompres dışına temas etmemesine dikkat edilir. 9- Sütür uygulanacak alana lokal anestezi uygulanır. 10- Aletlerin kullanımı: Aletlerin kullanımı sırasında güvenliğe çok dikkat edilmelidir. Uygunsuz ve telaşlı davranışlar sterilizasyonun bozulmasının yanında hekimin veya hastanın yaralanmasına neden olabilir.aletleri sakin ve en uygun pozisyonlarında kullanmak gereklidir. Portegü ve hemostat gibi aletler tutulma halkalarının yakınında kilitleme mekanizmasına sahiptirler. Bu sistem aleti sürekli ve aynı sıkılıkta tutma zorluğunu ortadan kaldırmaktadır. Kullanım sırasında bu kilit sisteminin oluşturulması ve açılması işlemleri sıkça uygulanır. Aletlerin halkaları 1. ve 4. parmakların distal falanksları düzeyinde tutulur. Halkaların daha ileri götürülmesi çıkartılmalarında ve işlem sırasındaki hareketlerinde zorluk oluşturur. İşaret parmağı aletin eklem yerine veya yakınına yerleştirilir. Kontrollü hareket olanağı sağlar. Penset kalem tutuşu şeklinde kullanılır. 11- İğnenin portegüye yerleştirilmesi: Penset ucuyla tutularak iplikli bölümüne doğru 1/3 arka kısmından portegüye dik olarak yerleştirilir ve alet kilitlenir. 12- Dikişin yerleştirilmesi: Yaranın tipine ve oluştuğu yere göre birçok özellikler taşır. Standart bir yerleştirmede: a- Penset ile dikişin konulacağı yara dudağı dokuyu zedelemeden ve ezmeden uygun bir basınçla ucundan tutularak hafifçe kaldırılır ve dikiş konulması sırasında yara dudağının sabitlenmesi ve iğnenin hareketinin rahatça gerçekleşmesi için yeterli görüş alanı sağlanır. b-iğne takılı portegü vücut yüzeyine paralel olarak yaklaştırılır. Elin bilek rotasyonuna uygun olarak kıvrık üretilen iğnenin ucu cilde dik şekilde batırılır ve kıvrımına uygun ilerletilerek cilt altının yeterli derinliğinden ucu çıkartılır. Cilt altından çıkan uç penset ile tutulur. İğne portegüden serbestlenir. Portegü ile penset yer değiştirilerek iğne kıvrımına uygun olarak çekilir. İplik yara boyuna dik yerleşimde ve arkasında düğüm atmaya yeterli uzunluk kalıncaya kadar çekilir ve yerinde bırakılır. İğne yeniden portegüye yerleştirilir. İkinci aşamada karşı dudağın cilt altından başlayarak tersine cilt altı-cilt doğrultusunda ipliğin yara kenarına olan uzaklığı önceki yerleştirmeye benzer ve yaraya dik olarak ipliğin yerleştirilmesi tamamlanır. 13- Düğüm atılması: Yerleştirilen sütür materyali yara kenarlarını birbirine yaklaştırarak bağlanır. Düğümün sıkılığı doku tipine göre farklılık gösterir. Genel prensip dokuda beslenme bozukluğu oluşturmayacak ve dokuyu kesmeyecek sıkılıkta bağlanmasıdır. El veya aletler ile düğüm oluşturulabilir. 14. Düğüm yara üzerinde yaranın bir kenarında sağlam cilt üzerine yerleştirilir. 3

MODELLERLE TIBBİ BECERİ 2 İNTRAMUSKÜLER ENJEKSİYON UYGULAMASI İntramusküler enjeksiyon parenteral uygulamalardan olup 2 5 cc. kadar kas içerisine verilmesidir. Kas dokusu bol damarlı ve sinirleri daha azdır. Bu nedenle fazla miktarda ve irritan ilaçlar verilebilir. IM enjeksiyonda uygulama alanının seçimi çok önemlidir. IM ENJEKSİYONLARIN UYGULANABİLECEĞİ BÖLGELER; 1- Dorsagulüteal bölge; krista iliaka anterior seperior ile koksix arasında bir çizgi çekilir ve çizgi üç eşit parçaya bölünür. Krista iliaka anterior superiora yakın olan parça, enjeksiyon için uygun olan bölgedir. 2- Laterofemoral bölge;hastanın diz kapağı ile kasığı arasında kalan bölüm üç eşit parçaya bölünür, orta ve medialde kalan tarafı (dış kısmı) enjeksiyon için uygun olan bölgedir. 3- Rektus femoris;hastanın diz kapağı ile kasığı arasında kalan bölüm üç eşit parçaya bölünür ve ortada kalan bölge enjeksiyon için tercih edilir. 4- Deltoid bölge;kolda dirsekten 4 parmak üstü ve omuzdan 4 parmak aşağısı enjeksiyon bölgesidir İNTRAMUSKÜLER ENJEKSİYON UYGULAMA BASAMAKLARI 1. Eller yıkanır,eldiven giyilir. 2. Yapılacak olan ilaç aseptik tekniğe uygun hazırlanır. 3. Uygulama tepsisine gereken malzemeler yerleştirilir (%10 povidon iyot,alkol,gazlı bez veya pamuk,steril iğne ucu,uygulanacak ilaç) 4. Uygulama tepsisi her zaman uygulama yapanın ulaşabileceği güvenli bir yerde olmalıdır. 5. Hastanın yanına gidilir ve gereken açıklamalar yapılır. 6. Hasta uygun pozisyona getirilir;inramusküler enjeksiyon için en uygun pozisyon yüzüstü yatar pozisyondur. 7. Enjeksiyon yapılacak uygun alan belirlenir.hastanın durumuna göre uygulama bölgesi farklılıklar gösterir. 8. Seçilen bölge şişlik,hassasiyet ve nodül yönünden kontrol edilir.böyle bir olgu varsa bölge değiştirilmelidir. 9. Enjeksiyon alanı önce%10 povidon iyotlu pamuk ile sonrasında alkollü pamuk ile ortadan başlanarak dairesel hareketle silinir. 10. Silinme işleminden sonra 3 5 saniye kadar beklenir. 11. Enjeksiyon yapılacak alana;şişman hastalarda gerdirilerek,zayıf hastalarda deri toplanarak uygulama yapılır. 12. İğnenin steril başlığı çıkarılır *** İlaç hazırlanmış olan enjektörün iğnesi temiz başka bir iğneyle değiştirilir. Bu yapılacak uygulamanın daha kolay ve ağrısız yapılmasını sağlar. 4

13. Enjektör ajutajından elin baş ve işaret parmağı arasında tutulur. 14. 0 derecelik açı ile hızlı bir şekilde belirlediğiniz bölgeye iğne batırılır. *** İğneyi batırırken hastanın gevşemesi için derin bir nefes alması söylenir. 15. Şişman hastalarda iğnenin tamamı,zayıf hastalarda iğnenin ¾ lük bölümü kas içerisine girmelidir. 16. İğne yerine ulaştıktan sonra deriyi kavrayan geren el kaldırılır ve enjektörün pistonu bu el yardımıyla yukarıya doğru çekilir. 17. Piston yukarıya doğru çekilerek kan gelip gelmediği kontrol edilir. *** kan geliyorsa enjektör çıkartılır ve işlem sonlandırılır. Yeni bir ilaç ve enjektör ile işlem başka bir bölgeye uygulanır. 18. Kan gelmediyse ilacın tamamı yavaşça verilir. 19. Enjektör uygulama alanından hızla çekilirken boş elimizdeki pamuk ile enjeksiyon alanına bastırılır. 20. Hastaya rahat olduğu pozisyon verilir. 21. Kirli malzemeler uygulama tepsisine konur,enjektör ve iğne ucu tıbbi atık kutusuna atılır. 22. Eller yıkanır işlem kayıt edilir. Z tekniği ile IM enjeksiyon uygulaması 1. İlaç hazırlanması esnasında enjektöre 0,1 2 mm olacak şekilde hava çekilmelidir. 2. Uygulama alanı olarak dorso gluteal bölge en uygun alandır. 3. Silme işlemi sonrasında deri bir elin ayası yardımıyla iğce gerdirilir. 4. Boşta klan elin baş ve işaret parmağı yardımıyla enjektör ajutajından tutulur. 5. Uygulama alanına 90 derecelik açı ile hızlıca iğne batırılır. 6. Deriyi geren elin,hiç kımıldatılmadan işaret ve başparmağı ajutajı tutar. 7. Daha önce enjektörü tutan el boşta kalacaktır bu el ile piston geri çekilerek kan gelip gelmediği kontrol edilir.kan gelmediğinden emin olunduktan sonra ilaç yavaşça uygulanır. 8. Z tekniği ile yapılan uygulamalar sonrasında kesinlikle deriye masaj yapılmamalıdır.yapılan uygulamada ilacın irritan etkisi olduğu için deri tabakasında ilacın hareket etmeden kas içerisinde kalması gerekmektedir İNTRAVENÖZ ENJEKSİYON UYGULAMA BECERİSİ İntravenöz yolla hastaya ilaç verilmesinde aşağıdaki yol izlenir; Temel İlke. IV ilaç hazırlarken 5 doğru kuralına uyulur. - Doğru ilaç - Doğru hasta - Doğru zaman - Doğru doz - Doğru yol. Ven seçiminde uygulama distalden proksimale doğru yapılır.. Mastektomi yapılan taraftan, arterio-venöz fistül olan koldan, ağrı, ödem,kızarıklık, hassasiyet olan koldan IV enjeksiyon yapılmaz.. IV enjeksiyon için kullanılacak venler şekilde gösterilmiştir 5

Kullanılacak Malzemeler İşlem Turnike Enjektör Antiseptik solüsyon (%10 luk povidon iyot, alkol) Pamuk tampon Tedavi muşambası İlaç Eldiven 1- Elleri yıkama 2- Hastaya işlem hakkında bilgi verme 3- Eldivenleri giyme 4- Enjektöre ilacı çekmeden önce ilacın uygunluğunu kontrol etme 5- Enjektörü steril ambalajından çıkarıp iğnesini takma 6- İlacın ampulün gövde kısmında kalmasını sağlama 7- Ampulün boynunu tamponla destekleyip kolay kırılabileceğini gösteren işaretli yerden başparmakla iterek kırma 8- Enjektörün kapağını açma 9- İlacı enjektöre çekme 10- Enjektörü dik tutup hafifçe vurarak hava kabarcıklarının enjektörün üst kısmında toplanmasını sağlama 11- Enjektörün pistonunu hafif iterek havayı çıkarma 12- Enjektörün koruyucu kapağını kapatma 13- Hastaya uygun pozisyon verme 14- Belirlenen bölgenin altına tedavi muşambası koyma 15- Kullanılacak veni belirleme 16- Turnikeyi arteriyel kan akımını engellemeyecek şekilde girişim yapılacak venin 10 15 cm yukarısından bağlama 17- Aseptik maddeli tampon ile girişim yapılacak bölgeyi yukarıdan aşağıya doğru silme 18- Enjektörün kapağını açma 19- Pasif el ile kolu destekleyip, başparmakla girişim yapılacak bölgenin altından cildi aşağı doğru çekerek gerdirme 20- Vene girilecek bölgenin 1 cm altından, önce vene paralel olarak 30 45 derecelik acı ile cilde girdikten sonra 15 derecelik açı ile vene girme 21- Enjektör pistonunu pasif elle geri çekerek, ven içine girildiğini kontrol etme 22- Ven içine girilmişse pasif elle turnikeyi açma 23- Uygulanan veni kontrol ederek ilacı yavaşça verme 24- Kuru tamponla bastırırken enjektörü aynı açı ve hızla geri çekme 25- Enjeksiyon bölgesini tamponla bastırma 26- Enjektör iğnesinin koruyucu kapağını kapatmadan enjektörü delici-kesici enfekte atık kutusuna atma 27- Kullanılan malzemeleri uygun çöp torbalarına atma 28- Eldivenleri çıkarma 29- Elleri yıkama 30- İşlemi kaydetme 6

İNTRAVENÖZ SIVI TEDAVİSİ UYGULAMA BECERİSİ Temel İlke İşlem için düz ve kalın damar seçilir Uygun intraket kullanılır İntraket numaraları kalından inceye (14 16 18 20 22 24) Malzemeler İntraket Eldiven Pamuk tampon Turnike Antiseptik solüsyon (%10 luk povidon iyot, alkol) Flaster Makas Tedavi muşambası Serum ve serum seti 1- Hastaya uygun pozisyon verme İşlem 2- Elleri yıkama 3- Hastaya işlem hakkında bilgi verme 4- Sıvı setinin paketini açma 5- Solüsyon şişesine plastik askı takma 6- Solüsyon şişesinin plastik disk kapağını çıkarma 7- Sıvı setinin uç kısmını, şişenin lastik tıpasının tam ortasından hızlıca şişenin içine doğru itme 8- Sıvı setinin akış ayarlayıcı makara ya da mandalını kapatma 9- Solüsyon şişesini ters çevirerek sıvı askısına asma 10- Sıvı setinin havalandırma kapağını açma 11- Sıvı setinin damlalığını başparmak ve işaret parmağı arasında sıkıp gevşeterek yarısına kadar solüsyon ile doldurma 12- Sıvı setinin sıvı ayarlayıcısını açıp içinden serum geçirerek havayı çıkarma ve daha sonra ayarlayıcıyı kapatma 13- Sıvı setinin uç kısmını hastaya takıncaya kadar sıvı askısına asma 14- İntraketi tespit için kullanılacak malzemeleri hazırlama 15- Flasterlerden birinin üzerine tarih, saat ve uygulamayı yapan kişinin ismini yazar 16- Eldivenleri giyme 17- Belirlenen bölgenin altına tedavi muşambası koyma 18- Kullanılacak veni belirleme 19- Uygun intraketi seçme 7

20- İntraket paketini açma 21- Turnikeyi arteriyel kan akımını engellemeyecek şekilde girişim yapılacak venin 10 15 cm yukarısından bağlama 22- Aseptik maddeli tampon ile girişim yapılacak bölgeyi yukarıdan aşağıya doğru silme 23- İntraketin koruyucu kapağını açma 24- Pasif el ile kolu destekleyip, başparmakla girişim yapılacak bölgenin altından cildi aşağı doğru çekerek gerdirme 25- İntraketin ucu yukarıya bakacak şekilde, vene girilecek bölgenin 1 cm altından, 15 derecelik açı ile vene girme 26- İntraketi ucunda kan görününceye dek ven boyunca ilerletme 27- Pasif elin başparmağı ile venin üst kısmından bastırarak aktif el ile intraketin içteki iğne kısmını 1 cm geriye çekme 28- Plastik olan dıştaki kısmı ven boyunca sonuna kadar itme 29- Turnikeyi çözme 30- İntraket içindeki metal iğneyi tamamen çıkarma 31- Vene baskı yapan eli oynatmadan setin soruyucu kısmını çıkarma 32- İntraketin bağlantı ucuna setin ucunu yerleştirme 33- Sıvı setinin akış ayarlayıcı makara ya da mandalını açarak solüsyonu kısa bir süre hızlı gönderme 34- İntraketi flaster ile tespit etme 35- Akış hızını ayarlama 36- Verilen solüsyonun alerjik reaksiyon yapıp yapmadığını kontrol etme 37- Kullanılan materyali kırmızı atık torbasına atma 38- Eldivenleri çıkarma 39- Elleri yıkama 40- İşlemi kaydetme KAN BASINCININ İNDİREKT YOLDAN ÖLÇÜLMESİ 1- Malzeme hazırlanmadan önce ve sonra eller yıkanır. 2- Yapılacak işlem hastaya açıklanır. 3- Hastaya uygun pozisyon verilir. Hasta oturuyorsa ön kol alttan yastıkla desteklenerek kalp hizasına getirilir. Kol kaslarının gergin olmaması gereklidir. 4- Ölçüm için uygun kol seçilir. Kan basıncının ölçüleceği kolda IV infüzyon olmaması, o tarafta lenf hastalığı veya meme ya da koltukaltı ameliyatı geçirmiş olmaması önemlidir. 5- Brakial arter antekubital fossanın (dirseğin iç kısmı) ortalarında, parmakla palpe edilerek hissedilir. 6- Tansiyon aletinin manşeti dirseğin 2,5 5 cm üzerine gelecek şekilde kola sarılır. Manşet çok sıkı ya da gevşek sarıldığında hatalı ölçüme neden olur. Manşetin altına iki parmaktan fazlasının girmemesi manşetin doğru sarıldığını gösterir. 7- Steteskobun kulaklığı silinerek kulağa takılır, diski brakial arterin üzerine konur ve sol el ile tutularak yerinde kalması sağlanır. 8- Tansiyon aletinin puvarı kapatılır, puvar elle sıkılarak manşet içine hava verilir. Kişinin normal sistolik basıncının 20 30 mmhg üzerine çıkıncaya kadar manşet şişirilmeye devam edilir. 8

9- Puvar yavaş bir şekilde açılarak, manşetin içindeki hava boşaltılır. (saniyede 2 3 mmhg olacak şekilde). Bu arada manometre dikkatle gözlenir. Net olarak duyulan ilk ses sistolik basıncı verir, son ses ise diyastolik basınçtır. 10- Hastanın kolunda oluşan basıncı ortadan kaldırmak için manşetin havası hızla boşaltılır. Bulunan değerin doğru olduğundan emin olmak için 30 sn bekledikten sonra işlem tekrarlanır. 11- Manşet hastanın kolundan çıkarılır. Hastaya rahat bir pozisyon verilir. 12- Sonuç ilgili formlara kaydedilir. Kan basıncı değerinin kaydedilmesi sırasında önce sistolik, sonra diyastolik basınç yazılır. Örn: 120/80 mmhg. 9

I. CIVALI CAM TERMOMETRE İLE AKSİLLER VÜCUT 1- Hastaya işlemi açıklayın, 2- Ellerinizi protokole uygun yıkayın, 3- Disposable eldiven giyin, 4- Hastaya uygun pozisyon verin (rahat edebileceği oturma/ yatma gibi.) 5- Hastanın axsillar bölgesi terli ise peçete ile tampone edecek şekilde kurulayın, 6- Dereceyi alkollü pamukla sildikten sonra 36 o C nin altına düşürün, 7- Derece yüksekse silkeleyerek 36 o C nin altına düşürün, 8- Dereceyi cıvalı ucu koltuk altında olacak şekilde yerleştirin ve o kolu göğüs üzerinde çaprazlayın, 9- Hastaya dereciyi düşürecek hareket yapmamasını söyleyin, 10- Dereceyi 5 10 dakika bekletin, 11- Dereceyi başta kalan uç kısmından tutarak alın, 12- Dereceyi göz hizasında tutarak civanın yükseldiği değeri okuyun, 13- Temizden kirliye doğru dereceyi alkollü pamuk ile silin ve silkeleyerek 36 o C nin altına düşürün, 14- Dereceyi kılıfına yerleştirin, 15- Okunan değeri rakamla kaydedin. II. CIVALI CAM TERMOMETRE İLE ORAL YOLLA VÜCUT ISISININ ÖLÇÜLMESİ 1- Derecenin hazırlanmasını aksiler ölçümdeki gibi yapın, 2- Hastaya oral ölçümden 15 20 dakika öncesinden sıcak/soğuk yememesini-içmemesini söyleyin, 3- Derecenin cıvalı kısmını dilin altına sağ/sol yana yerleştirin, 4- Dereceyi ısırmamasını söyleyerek dudaklarını kapattırın, 5- Dereceyi ağızda 3 5 dakika tutun, 6- Dereceyi başta kalan uç kısmından tutarak alın, 7- Göz hizasında tutarak civanın yükseldiği değeri okuyun, 8- Temizden kirliye doğru dereceyi alkollü pamukla silin ve silkeleyerek 36 o C nin altına düşürün, 9- Dereceyi kılıfına yerleştirin, 10- Okunan değeri rakamla kaydedin. III. CİVALI CAM TERMOMETRE İLE REKTAL YOLA VÜCUT ISISININ ÖLÇÜLMESİ 1- Derecenin cıvalı (balon) kısmı aksiller dereceye göre daha kısadır, 2- Derecenin hazırlığını aksiler yolla ölçümdeki gibi yapın, 3- Perde/paravanı çekin, 4- Hastaya pron (yüzüstü) veya lateral pozisyon verin, 5- Derecenin civalı kısmını kayganlaştırın, 6-Dereceyi anüsten içeriye 2,5 3,5 cm kadar yavaşça itin, 7- Dereceyi 2 4 dakika bekletin, 8- Bilinçsiz hastalarda ölçüm süresince dereceyi elle destekleyin, 10

9- Dereceyi başta kalan uç kısmından tutarak alın, 10-Göz hizasında tutarak okuyun, 11-Temizden kirliye doğru dereceyi alkollü pamukla silin ve silkeleyerek 36 o C nin altına düşürün, 12- Okunan değeri rakamla kaydedin. 11

GÖĞÜS ÖN DUVARINDA ICTUS CORDIS YOLU İLE NABIZ ALMA 1- Hastaya semi Fowler veya yatar pozisyon verin, 2-15 dakika öncesinden hastayı dinlendirin, 3- Steteskobu avuç içinde ısıtın, 4- Steteskobun diyaframını/çanını sol 5. interkostal aralığa orta klavikular hat ile kesiştiği yere yerleştirin, 5 yaşın altındaki çocuklarda 3 ve 4 interkostal aralığa yerleştirin, 5- Kalp vurularını hissedin. Kalp vuruları düzenli ise 30 sn, düzensiz ise 1 dk sayın, 6- Kaydınızı yapın.

PERİFERİK ARTERDEN NABIZ ALMA 1-15 dakika öncesinden hastayı dinlendirin, 2- Hastaya nabız alınacak bölgeye uygun pozisyon verin. 3 - İşaret, orta ve yüzük parmağınızı arter üzerine kolundan nabız alınıyorsa kolu yanına veya göğsü üzerine yerleştirin. 4- Hafifçe bastırılarak vuruları hissedin. 5-Vuruların dolgunluğu ve ritmini değerlendirin. 6- Saate bakın ve kalp atım vurularını sayın, 7- Nabız ritmik ise 15 saniye sayıp 4 ile çarparak dakikadaki kalp atım sayısını bulun, 8- Nabız aritmik ise 1 dk sayın, 9- Gözlem dosyasına sayı/dakika/ritim/dolgunluk ve alınan bölge şeklinde kayıt yapın. 10- Çocukların ölçüm sırasındaki durumu (uyuduğu, ağladığı vb.) kaydedin. Dorsalis Pedisten Nabız Alma Radialden Nabız Alma

NABIZ ALMA, TANSİYON VE VÜCUT ISISI ÖLÇME (ANT), İNTRAVENÖZ ENJEKSİYON UYGULAMA, İNTRAMUSKULER ENJEKSİYON UYGULAMA BECERİSİ DEĞERLENDİRME 1. Aşağıdaki Beceri Laboratuarı uygulamalardan hangisine katıldınız. Nabız alma Tansiyon ölçme Vücut ısısı ölçme İntravenöz enjeksiyon uygulama İntramusküler enjeksiyon uygulama 2. Beceri Laboratuarı uygulamalarındaki görevlileri, size olan ilgileri ve yaklaşımları açısından değerlendiriniz. (1) çok ilgisiz (2) ilgisiz (3) kararsızım (4) ilgili (5) çok ilgili Nabız alma Tansiyon ölçme Vücut ısısı ölçme İntravenöz enjeksiyon uygulama İntramusküler enjeksiyon uygulama 3. Katıldığınız uygulamaları, mesleki yararı açısından aşağıdaki sayılara göre değerlendiriniz. (1) hiç yararlı değil (2) yararlı değil (3) kararsızım (4) yararlı (5) çok yararlı Nabız alma Tansiyon ölçme Vücut ısısı ölçme İntravenöz enjeksiyon uygulama İntramusküler enjeksiyon uygulama 4. Nabız Alma, Tansiyon, Vücut Isısı Ölçme, İntravenöz Enjeksiyon Uygulama, İntramusküler Enjeksiyon Uygulama Becerisi ile ilgili varsa önerilerinizi belirtiniz?

HASTA MUAYENESİ Uz. Dr. Şeniz Öngören Dikkat Edilecek Noktalar Hasta aydınlık bir ortamda muayene edilmelidir. Hasta soyunuk olmalıdır. Hastalar soyunurken yanında bir refakatçinin ve/veya hemşirenin bulunmasına dikkat edilmelidir. Soyunmuş olan hastanın üstü muayene örtüsü ile örtülerek utanma duygusuna saygılı olmalıdır. Oda sıcaklığı uygun olmalıdır. Hastayı muayene edecek hekimin tırnakları kısa kesilmiş, elleri temiz ve sıcak olmalıdır. Hasta, yapılacak sistemin muayenesine göre yatağında oturur veya yatar. Muayene hastaya dikkatle bakmakla (inspeksiyon) başlar; palpasyon, perküsyon ve oskültasyon ile devam edilir. Durum acele bir girişim gerektirmiyorsa daima sistemik muayene uygulanmalıdır. PALPASYON Palpasyon hastanın söz konusu bölgesinin elle dokunarak muayene edilmesidir. Palpasyon belli bir disiplin içinde ve simetrik olarak yapılmalıdır. Burada karın palpasyonu örneği üzerinden palpasyon tekniği anlatılacaktır: Hekim hastanın sağ tarafına geçmelidir. Hasta sert bir yatakta sırt üstü (supin pozisyon), baş sol yana çevrilmiş olarak yatar. Hastanın elleri yanında olmalıdır. Yatak uygun bir yükseklikte olmalı, gerektiğinde hekim yatağın kenarına ilişebilmeli ve muayenesine devam edebilmelidir. Hastanın başının altında bir tek yastık bulunur. Dispne, şişmanlık, kifoz, servikal artroz, yatınca artan baş dönmesi olan hastalar için yedek yastık bulundurulmalıdır. Hastanın dizleri bükülü olmalıdır. Böylece karın kasları gevşer. Muayene sırasında hastayı başka konularda konuşturarak oyalamak karın kaslarının kısmen gevşemesine yardım edebilir. Karnın alt kısmı palpe edilirken bacaklar uzatılmalıdır. Hastanın mesanesi boş olmalıdır. Palpasyon süresince hasta ağız açık olarak, rahat ve biraz derin soluk alıp vermeli, abdominal solunuma zorlanmalıdır.

Palpasyon için sağ el kullanılır. Eli karın üzerine birdenbire değil, yavaş yavaş koymalıdır. Hekimin eli soğuk olmamalıdır. Soğuk elle muayene hastanın karın kaslarının kasılmasına neden olabilir. Eller sıkıca ovuşturularak ısıtılmalıdır. Palpasyon sırasında el karın duvarına paralel tutulmalıdır; parmak uçları ile değil, parmakların iç yüzleri ile yapılmalıdır. Muayene öncesinde hastaya karnında herhangi bir ağrılı bölgesi olup olmadığını sorulmalıdır; bu bölge en son muayene edilecek kadran olmalıdır. İlk muayenede hiçbir hassas bölge bulunmamış ise sağ üst kadrandan başlayarak saat yönünde diğer tüm kadranlar nazik bir şekilde palpe edilmelidir. Palpasyon boyunca hastanın yüzüne bakılmalıdır. Normalde karın yumuşaktır, rektus kası gevşektir ve palpasyon süresince rahatsızlık duyulmaz. Karındaki hassasiyetin en önemli göstergelerinden birisi, hastanın muayene sırasındaki yüz ifadesidir. Yüzeyel palpasyonda elle önkol aynı horizontal planda olmalıdır. Parmak uçlarının bastırılması hastayı rahatsız ederek kontraktüre neden olabilir. Yüzeyel palpasyonda 1 cm derine kadar bastırılır. Palpasyona, ağrının bulunduğu yerden değil, uzağından başlanmalı; ağrılı bölgeye yavaş yavaş gelinmelidir. Derin palpasyonda el ve parmaklar ile daha kuvvetlice basılır. Baskı yavaş yavaş arttırılmalı, kasılma uyandırılmamalıdır. Karnın her bölgesi derin palpasyonla taranmalıdır. Karın tonüsünün fazla olması durumunda palpasyonda her iki el de kullanılır. Sağ el ile palpasyon yapılırken sol el sağın üstüne konur ve iki elle birden bastırılır. Karın palpasyonunda: Ağrılı noktalar tespit edilir, defans varsa belirlenir, organ büyüklüklerinin sınırları saptanır, organların kıvamı hakkında bilgi elde edinilir, organlarda yer değiştirme olup olmadığı araştırılır, karın içinde sıvı toplanıp toplanmadığına bakılır. Palpasyonda bir kitle tespit edilmesi durumunda: o o o o o o o o Kitlenin bulunduğu yerin tanımlanması, Kitlenin boyutunun belirlenmesi Kitlenin sınırlarının belirlenmesi Kitlenin yoğunluğu ve doğasının belirlenmesi Kitlenin hareketliliği ve hareket sınırlarının tanımlanması Kitlenin vücut bölümleriyle ilişkisinin tanımlanması Kitlenin simetrisinin tanımlanması Vücut hareketlerinin kitleye etkilerinin tanımlanması gereklidir. Elde edilen verilerin doğru bir şekilde hasta dosyasına kaydedilmesi hastanın takip ve tedaviye yanıtının değerlendirilmesinde çok önemlidir. İNDİREKT PERKÜSYON Perküsyon vücudun çeşitli bölümlerine parmakla vurularak oluşturulan titreşimin, o dokulardan yansımasını (ekosunu) değerlendirmektir. Muayene edilen dokunun hava veya sıvı içermesine, hastalıkların varlığında normal doku dansitelerinin değişmesine bağlı olarak seslerin kalitesi değişir.