Amatör Ku bilimcinin Elkitab Bu elkitab n n sahibi
Haz rlayan: Tu ba Can Çizimler: Robin Reckitt Grafk Tasar m: Ay egül Do an Bircan Eylül 2009 Bu elkitab n n haz rlanmas na katk lar ndan dolay Eray Ça layan a ve Do a Derne i ne te ekkür ederiz.
Herkes Ku lar Gözlemleyebilir! Ku lar gözlemlemek çok güzel bir u ra. O kadar çok çe itli ve renkliler ki. Bayku, lamingo, a açkakan, karaakbaba, saksa an Birçok ilginç ku türü var. Onlar her yerde görmek mümkün. Ormanlardan da lara, göllerden denizlere, bozk rlardan makilere pek çok ya am alan nda, hatta köylerden kentlere birçok yerle im yerinde ya yorlar. Üstelik ku lar gözlemlemek için neredeyse hiçbir malzeme gerekmiyor. Dikkatli bir göz ve kulak yeterli. Elbette biraz da sab r! Çünkü birçok ku küçük oldu undan çok iyi saklan yor. Baz lar da onlara yakla man z istemiyor, p r diye uçup gidiyor. Bu nedenle ku gözlemcili iyle u ra may sürdürürseniz, bir dürbüne gereksinim duyabilirsiniz. 1
Peki gözlemledi iniz ku u nas l tan yacaks n z? Serçeyi, güvercini, kumruyu ya da saksa an herkes bilir. Bu ku lar insanlarla iç içe ya yor. Onlar tan mak kolay! Ancak karabatak, dikkuyruk, sumru, puhu gibi ço umuzun kar la mad ku lar da var. Bu ku lar tan mak için bir rehber kitapç ktan yararlanabilirsiniz. Bu kitapç k da bunlardan biri. Kitapç kta ülkemizin de i ik yerlerinde gözlemleyebilece iniz, farkl ku gruplar ndan yetmi ku türü tan t l yor. 2
Ku un Bölümleri S rt Kuyruk sokumu Kuyruk üstü örtü tüyleri Kuyruk Kuyruk alt örtü tüyleri Ense Ba Tepe Burun deli i Üst gaga Alt gaga G d Gö üs Kanat Bö ür Kar n Uyluk Bacak Peki tan mad n z bir ku kar n za ç kt nda ne yapacaks n z? Bu ku un belirli özelliklerini bir deftere not edin. lk olarak büyüklü ünü ve renklerini ele al n. Sonra da vücudunun ba, gaga, boyun, kanatlar, kuyruk, bacaklar gibi çe itli bölümlerinin boyutlar na, renklerine, ekillerine dikkat edin. Bunlar s rayla defterinize yaz n. Ard ndan gözlemlerinizi kitapç n zda bulunan ku resimleri ve bilgileriyle kar la t r n. Böylece gözlemledi iniz ku u bulabilirsiniz. Elbette gözlemledi iniz ku türü kitapç kta olmayabilir! Bu durumda daha kapsaml bir rehber kitaba bakabilir ya da nternet te ara t rma yapabilirsiniz. 3
Küçük bata an Tachybaptus ru collis Örde e benzer. Gagas n n dibindeki sar leke ve kestane rengi yana yla kolayca tan n r. Belirgin bir kuyru u yoktur. Boyu 23-29 cm dir. Yüzerken neredeyse tüm vücudu suyun üzerinde kal r. Göllerde grup halinde yüzerken gözlemlenebilir. Karabatak Phalacrocorax carbo Ülkemizdeki en büyük deniz ku udur. Boyu 77-94 cm dir. Kal n gagas ve uzun boynu belirgin özellikleridir. Deniz k y lar nda ve göllerde grup halinde dinlenirken gözlemlenebilir. Ak pelikan Ak pelikan Pelacanus onocrotalus Büyük ve beyaz bir ku tur. Boyu, 140-175 cm dir. Kepçe eklindeki gagas ve kanatlar ndaki siyah tüyler belirgin özellikleridir. Batakl klar ve göllerde grup halinde yüzerken gözlemlenebilir. 4
Gri bal kç l Ardea cinerea Vücudunun üst bölümü gri, ba ve boynu beyazd r. Ba n n her iki yan ndaki siyah, uzun tüyleri, sar renkli gagas ve bacaklar yla kolayca tan n r. Boyu 82-84 cm dir. Sazl klar, batakl klar ve tatl sularda gözlemlenebilir. Leylek Ciconia ciconia Uzun beyaz boynu ve gövdesi, siyah kanat tüyleri, k rm z gagas ve bacaklar yla kolayca tan n r. Boyu 95-110 cm dir. Sulakalanlara yak n yerlerdeki çat, baca, direk ve a açlara kurdu u yuvalarda gözlemlenebilir. Göçmen bir ku tur. Ka kç Platalea leucorodia Boyu 80-93 cm dir. Ka k eklindeki siyah gagas yla kolayca tan n r. Bacaklar da siyah renklidir. Bu ku u grup halinde h zla uçarken görebilirsiniz. S göller ve sazl klarda gözlemlenebilir. 5
Flamingo Phoenicopterus ruber Pembe rengiyle dikkat çekicidir. K rm z gagas n n ucu sivri ve siyaht r. Uzun boynu ve bacaklar di er belirgin özellikleridir. Boyu 120-145 cm dir. S, tuzlu ya da ac sulakalanlarda gözlemlenebilir. Boz kaz Anser anser Ülkemizde ya ayan tek yabani kaz türüdür. Bacaklar ve gagas pembedir. Boynu uzundur. Büyük bir vücudu vard r. Boyu 74-84 cm dir. Grup halinde uçarken V ekli olu tururlar. A r hareket eden bu ku, batakl klar ve tatl sularda gözlemlenebilir. Suna Tadorna tadorna Ördekten büyük, kazdan küçük bir ku tur. Boyu 55-65 cm dir. Vücudunun büyük bölümü beyaz, ba ve boynu koyu ye il, gagas da k rm z d r. S göllerde gözlemlenebilir. 6
Ye ilba Ardea cinerea Yayg n bir ördek türüdür. Boyu 50-60 cm dir. Erke inin ba koyu ye il, gö sü k z l-kahverengidir. Sar gagas, gri gövdesi ve kuyru unun çevresindeki siyah tüyler di er belirgin özellikleridir. Tatl sularda gözlemlenebilir. Dikkuyruk Oxyura leucocephala Gövdesine oranla ba büyük bir ördek türüdür. Gövdesi ve boynu kahverengidir. Genellikle dik tuttu u uzun siyah kuyru u ve mavi gagas dikkat çekicidir. Boyu 43-48 cm dir. Sazl klarla çevrili s, tatl sularda ve göllerde gözlemlenebilir. Kara çaylak Kara çaylak Milvus migrans Büyük, y rt c bir göçmen ku tur. Boyu 48-58 cm dir. Gövdesi ve kanatlar koyu renklidir. Çatall bir kuyru u vard r. Göl, akarsu ya da sulakalanlar n yak n ndaki ormanl k alanlara yuva yapar. 7
Ak kuyruklu kartal Haliaeetus albicilla Büyük ve y rt c bir ku tur. Boyu 190-240 cm dir. K sa, beyaz kuyru uyla dikkat çekicidir. Gagas büyük ve aç k sar renklidir. Kaya ve a açlara yuva yapan bu ku sulakalanlarda gözlemlenebilir. Kara akbaba Aegypius monachus Büyük ve y rt c bir ku tur. Boyu 100-115 cm dir. Gövdesi koyu kahverengidir. Yüzü ve bo az tüysüzdür. Bu bölümlerde siyah derisi görülür. Boynundaki kabar k tüyler dikkat çekicidir. Ormanlarda ya ar ve ya l bir a ac n tepesine dallardan büyük bir yuva yapar. K z l akbaba Gyps fulvus Büyük ve y rt c bir ku tur. Boyu 95-110 cm dir. Gövdesi k z l kahverengidir. Ba ve boynunda beyaz, ince tüyler bulunur. Boynunun alt k sm ndaki kabar k tüyler dikkat çekicidir. Kayal k ve da l k alanlarda ya ar. 8
Tav anc l Hieraaetus fasciatus Y rt c bir ku tur. Boyu 55-65 cm dir. Gö sü beyazd r. Kanatlar n n alt nda geni siyah bir erit bulunur. Kuyru unun ucu da koyu renklidir. Ormanlar, bozk rlar, makiler ve çay rlarda gözlemlenebilir. Bal k kartal Pandion haliaetus Suya dalabilen y rt c bir ku tur. Boyu 52-60 cm dir. Kahverengi s rt, beyaz ba yla kolayca tan n r. Uçarken mart y and r r. Göl ve nehirlerin çevresindeki ormanl k alanlarda gözlemlenebilir. Gökdo an Falco peregrinus Dünyan n en h zl uçan ku udur. Küçük ku larla beslenen orta boylu bir y rt c d r. Boyu, 38-51 cm dir. Siyah b y, beyaz yana ve bo az yla dikkat çekicidir. Kayal k alanlarda ya ar. 9
Da horozu Tetrao mlokosiewiczi Boyu 50-55 cm dir. Erke i koyu, genci ve di isi boz renklidir. Erke inin kuyru u çatall, di isininki düzdür. Erke i beyaz omuz lekesiyle kolayca tan n r. Yüksek da larda ve çay rlarda gözlemlenebilir. K nal keklik Alectoris chukar Boyu 32-35 cm dir. Ba n n üstü gri, s rt aç k kahverengidir. Bö rü enine çizgilidir. Gaga dibi de beyazd r. Kayal k, ta l k tepeler ve da eteklerinde gözlemlenebilir. Sutavu u Gallinula chloropus Gagas ve aln k rm z, gövdesi koyu renklidir. Gövdesinin yan nda beyaz bir çizgi bulunur. Beyaz kuyruk alt tüyleri de dikkat çekicicidir. Boyu 27-31 cm dir. Tatl sularda ve sazl klarda gözlemlenebilir. 10
Turna Grus grus Göçmen bir ku tur. Boynu ve bacaklar uzundur. Boyu 96-119 cm dir. Kuyru undan sarkan uzun tüyler, ba n n üzerindeki k rm z leke ve yanaklar ndan a a inen beyaz erit sayesinde kolayca tan n r. Geni batakl klar ve sulak çay rlarda gözlemlenebilir. Toy Otis tarda Ülkemizdeki en büyük kara ku udur. Boyu 75-105 cm dir. Ba ve boynu gri, karn beyaz, s rt k rç ll kahverengidir. Erke i di isinden çok büyüktür. Erke inin beyaz b y klar ve gö sündeki k z l-kahverengi erit dikkat çekicidir. Bozk rlarda ve a açs z, geni tar m alanlar nda gözlemlenebilir. Poyrazku u Haematopus ostralegus Siyah-beyaz bir ku tur. Boyu 39-44 cm dir. Gagas uzun ve turuncu, bacaklar pembedir. Deniz k y lar ve nehir boylar nda gözlemlenebilir. 11
K l çgaga Recurvirostra avosetta Uzun ve ucu kalk k gagas yla kolayca tan n r. Boyu 42-46 cm dir. Ba, s rt ve kanatlar ndaki siyah lekeler d nda vücudu beyazd r. Bacaklar aç k mavidir. Göller ve batakl klarda gözlemlenebilir. Çölko ar Cursorius cursor Boz renkli, uzun bacakl bir ku tur. Boyu 19-21 cm dir. Ba ndaki siyah-beyaz çizgiler dikkat çekicidir. Ba n n tepesi aç k mavidir. Çöl ve yar çöl özelli i gösteren kurak alanlarda ya ar. 12 Kocagöz Burhinus oedicnemus Ba büyük, gagas k sa ve kal n bir ku tur. Boyu 38-45 cm dir. Gövdesi aç k kahverengidir. Kanatlar nda iki siyah çizgi aras nda beyaz bir erit bulunur. Kurak ve ta l k aç k alanlar, tarlalar, bozk rlar ve kumullarda gözlemlenebilir.
Akça c l b t Akça c l b t Charadrius alexandrinus Gövdesine oranla ba büyük, aç k renkli, küçük bir ku tur. Boyu 15-17 cm dir. Karn ve gö sü beyaz, gagas ve bacaklar siyaht r. Kumlu ve çak ll deniz k y lar nda, göllerde gözlemlenebilir. K zku u Vanellus vanellus bi i olan bir ku tur. Karn ve gö sü beyaz, s rt koyu ye il, kuyruk alt k z l renktedir. Boyu 28-31 cm dir. Su kenarlar ve sulakalanlar n çevresinde gözlemlenebilir. Küçük kumku u Calidris minuta Küçük bir ku tur. Boyu 14-16 cm dir. K sa ve düz bir gagas, siyah bacaklar vard r. Beyaz gö sü d nda vücudu, k n gri, yaz n k z l-kahverengi renktedir. K n deniz ve göl k y lar nda gözlemlenebilir. 13
Kervançullu u Numenius arquata Kahverengi, büyük bir ku tur. Boyu 48-57 cm dir. Uzun, k vr k gagas dikkat çekicidir. Uçarken mart y and r r. K n deniz k y lar nda, sulak çay rlarda gözlemlenebilir. Gümü mart Larus cachinnans Gri s rt ve siyah kanat uçlar d nda beyaz bir ku tur. Parlak sar gagas ve gagas n n ucundaki koyu k rm z lekeyle kolayca tan n r. Bacaklar da sar d r. Boyu 52-58 cm dir. Tüm k y lar m zda gözlemlenebilir. Kayal klar, adalar ve baz göllerde grup halinde yuva yapar. Sumru Sterna hirundo Mart dan küçük bir ku tur. Boyu 34-37 cm dir. Üreme döneminde k rm z gagas ve bacaklar, gri s rt, ba ndaki ve gagas n n ucundaki siyah bölümle tan nabilir. Kuyru u uzun ve çatall d r. Deniz k y s, göl ve nehirlerde gözlemlenebilir. Göçmen bir ku tur. Ülkemizde yaz n görülür. 14
Ba rtlak Pterocles orientalis Boz renkli, ba na oranla gövdesi büyük bir ku tur. Boyu 30-35 cm dir. Kuyru u k sa ve karn siyaht r. Karn n n ortas nda aç k renkli bir erit bulunur. Bozk rlar, yar çöller, kurak ve ta l k alanlarda gözlemlenebilir. Kaya güvercini Columba livia Evcil güvercinin atas d r. Boyu 30-35 cm dir. S rt gridir ve kanad nda iki siyah erit bulunur. Ye il-mor yanardöner renklere bürünen boynu dikkat çekicidir. Kaya oyuklar na ve ma aralara yuva yapar. Küçük kumru Streptopelia senegalensis K z l-kahverengi, narin görünü lü bir ku tur. Boyu 23-26 cm dir. nsanlarla iç içe ya ar. Birçok kentimizde gözlemlenebilir. Pencerelerinin pervazlar na ve balkonlara yuva yapar. 15
Guguk Cuculus canorus lk bak ta atmacaya benzer. Uzun bir kuyru u, sivri kanatlar vard r. Boyu 32-36 cm dir. Erke i gri-mavi, di isi k z l renklidir. Karn enine beyaz çizgilidir. Ormanlar, seyrek a açl klar, tar m alanlar, batakl klar, park ve bahçelerde gözlemlenebilir. 16 Puhu Bubo bubo En büyük bayku türüdür. Boyu 59-73 cm dir. Gövdesi kahverengidir. Gözleri büyük ve turuncudur. Kulak tüyleri ve büyük ba yla di er y rt c ku lardan ayr l r. Kayal k ve ta l k alanlar, s k ve ya l ormanlarda ve kentlerde ya ar. Çobanaldatan Caprimulgus europaeus Zor görülen bir ku tur. Boyu 24-28 cm dir. Minik gagas n n ard nda kocaman torba gibi bir a z vard r. Erke inin kuyruk tüylerinin ve kanatlar n n uçlar nda beyaz lekeler bulunur. Uçarken do an and r r. Seyrek a açl klar, seyrek ormanlar, k rlar, bozk rlar ve yar çöllerde gözlemlenebilir.
Ebabil Apus apus Küçük bir ku tur. Boyu 17-18 cm dir. G d s ndaki beyazl k d nda koyu renkli bir ku tur. K sa kuyru u, uzun ve kavisli kanatlar, ani manevralar yla k rlang çlardan ayr l r. Sulakalanlar, aç k alanlar ve kentlerde grup halinde süzülürken gözlemlenebilir. Yal çapk n Alcedo atthis Renkli, küçük bir ku tur. Boyu 17-19 cm dir. S rt parlak turkuvaz ve mavi, karn turuncu-k rm z renktedir. Ayaklar k rm z, gagas siyaht r. Tatl su kenarlar nda gözlemlenebilir. Buralardaki kum duvarlar na açt derin oyuklara yuva yapar. Ar ku u Merops apiaster Renkli bir ku tur. Boyu 25-29 cm dir. Bo az ve kuyruk sokumu sar d r. Uçarken k z l kanat altlar görünür. Su kenarlar ndaki kum ya da yumu ak toprak duvarlarda açt oyuklara yuva yapar. Göçmen bir ku tur. Ülkemizde yaz n görülür. 17
Gökkuzgun Coracias garrulus Kargaya benzeyen mavi renkli bir ku tur. Boyu 29-32 cm dir. Kanat uçlar siyah, s rt k z l renklidir. Seyrek ormanlar, orman kenarlar ve aç k alanlarda gözlemlenebilir. Göçmen bir ku tur. Ülkemizde yaz n görülür. Alaca ağaçkakan Dendrocopos syriacus En yaygın ağaçkakan türüdür. Boyu 23-25 cm dir. Yanakları ve boynunun yanları beyazdır. Kanatlarında geniş bir beyazlık vardır. Kuyruk altı pembe-kırmızıdır. Seyrek ve genellikle yaprak döken ormanlar, meyve bahçeleri, zeytin bahçeleri ve büyük parklarda gözlemlenebilir. 18 bibik Upupa epops Boyu 25-29 cm dir. Uzun, k vr k gagas, uzun ibi i ve renklerinden kolayca tan n r. Gövdesi k z l-pembe, kanatlar ve kuyru u siyah-beyaz enine çizgilidir. K sa çal lar n bulundu u aç k alanlarda gözlemlenebilir. A aç, kaya ve binalar n oyuklar na yuva yapar.
Tepeli toygar Galerida cristata Küçük bir ku tur. Boyu 17-19 cm dir. Uzun ve ço u zaman kalk k duran ibi iyle kolayca tan n r. Kanatlar ve kuyru u k sad r. Kuyru un iki yan nda krem rengi tüyler bulunur. Bo arazilerde ve yol kenarlar nda kolayca gözlemlenebilir. K rlang ç Hirundo rustica En yayg n k rlang ç türüdür. Boyu 17-21 cm dir. S rt koyu lacivert, bo az ve aln koyu k rm z d r. Bo az nda lacivert bir erit vard r. Karn k z l-krem rengidir. Kuyru u çatall d r. K rsal alanlarda ve kentlerde görülebilir. Kaya ve bina oyuklar na yuva yapar. Da kuyruksallayan Motacilla cinerea Ülkemizdeki en büyük ve en uzun kuyruklu kuyruksallayand r. Boyu 17-20 cm dir. S rt mavi-gri, karn sar -beyazd r. Üreme döneminde erke inin bo az siyah, karn parlak sar renk al r. K n kentlerde ve su kenarlar nda görülebilir. 19
Bülbül Luscinia megarhynchos Küçük, ötücü ve zor görülen bir kuştur. Boyu 15-17 cm dir. Gövdesi kızıl-kahverengi, kuyruğu kızıldır. Ötüşüyle tanınır. Yaprakdöken ormanlar, çalılıklar ve dere boylarında yaşar. Göçmen bir kuştur. Ülkemizde yazın görülür. Ç tku u Troglodytes troglodytes Çok küçük ve ötücü bir ku tur. Boyu 9-11 cm dir. Enine çizgili koyu kahverengi tüyleri ve k sa kuyru uyla kolayca tan n r. Ormanlar, çal l klar ve bahçelerde gözlemlenebilir. 20 Dereku u Cinclus cinclus Küçük bir ku tur. Boyu 17-20 cm dir. Bo az ve gö sü beyazd r. Gövdesi k sa kal n ve kahverengidir. K sa bir kuyru u vard r. Yüksek yerlerdeki h zl akan derelerde gözlemlenebilir.
Büyük da bülbülü Prunella collaris Boyu 15-18 cm dir. Gövdesi gri, g d s ve bo az beyaz üzerine siyah beneklidir. Bö rü kal n k z l-kahverengi çizgilidir. Kanatlar nda beyaz, iki ince çizgi bulunur. Kuyru u siyah, kuyruk ucu beyazd r. Da larda ve yüksek yaylalarda gözlemlenir. Kara k z lkuyruk Phoenicurus ochruros Küçük, koyu renkli bir ku tur. Boyu 13-14 cm dir. K z l kuyru uyla dikkat çekicidir. Kanatlar nda beyaz bir bölüm bulunur. Kayal k yamaçlar, uçurumlar gibi yüksek yerlerde gözlemlenir. Kara kulakl kuyrukkakan Kara kulakl kuyrukkakan Oenanthe hispanica Küçük bir ku tur. Boyu 13-15 cm dir. Bo az siyah ya da beyaz olabilir. Kanatlar nda da siyah bir bölüm bulunur. ki yan ve ortas siyah olan kuyru unu a a yukar sallar. Bozk r vb. aç k alanlar, kayal k ve çal l k yamaçlarda yuva yapar. 21
Gökard ç Monticola solitarius Mavi bir ku tur. Gövdesi koyu mavi, kanatlar ve kuyru u siyah-gridir. Di ileri kahverengi k rç ll d r. Boyu 21-23 cm dir. Kayal klar, uçurumlar, harabeler ve yerle im yerlerinin yak nlar nda gözlemlenebilir. Karatavuk Turdus merula Koyu renkli bir ku tur. Boyu 23-29 cm dir. Erke i simsiyaht r ve parlak sar -turuncu gagas yla dikkat çeker. Di isi koyu kahverengidir. Ço u zaman kanatlar n sark k, kuyru unu dik tutar. Ormanlar, çal l klar, meyve bahçeleri, parklar ve bahçelerde gözlemlenebilir. Kam bülbülü Cettia cetti Küçük, ötücü ve zor görülen bir ku tur. Boyu 13-14 cm dir. Gövdesi kal n ve incedir. S rt düz koyu kahverengi, karn aç k renklidir. Kuyru u geni ve yuvarlakt r. Sulakalanlarda ve sulak çal l klarda gözlemlenebilir. 22
Dik kuyruklu ötle en Prinia gracilis Çok küçük bir ku tur. Boyu 10-11 cm dir. Boyuna göre kuyru u çok uzundur. Kuyruk ucunda benekler bulunur. S rt gri-koyu çizgilidir, karn düz ve sar krem rengindedir. nce bir gagas vard r. Batakl k bitkilerinin oldu u kurak düzlükler, tarlalar, makiler ve sazl klarda gözlemlenir. Küçük ak gerdanl ötle en Sylvia curruca Küçük bir ku tur. Boyu 11-14 cm dir. Kanatlar kahverengi, bacaklar koyu gri, kuyruk kenar beyazd r. i neyaprakl a açlardan olu an orman aç kl klar ve kenarlar nda, çal lar n yo un oldu u yamaçlarda gözlemlenebilir. Ç vg n Phylloscopus collybita Çok küçük bir ku tur. Boyu 10-12 cm dir. S rt soluk ye il-kahverengi, karn gridir. Bacaklar koyu renklidir. Gözünde belli belirsiz bir sürme bulunur. Ormanl k alanlarda, seyrek a açl ve çal l k arazilerde, bahçelerde gözlemlenir. 23
Çal ku u Regulus regulus Ülkemizdeki en küçük ku tur. Boyu 8-10 cm dir. Boynu k sa, gagas küçüktür. S rt ye il, karn aç k gridir. Erke inin tepesi turuncu, di isinin sar d r. Her ikisinin tepesinde siyah iki erit bulunur. neyaprakl a açlardan olu an ormanlar, park ve bahçelerde gözlemlenir. Benekli sinekkapan Muscicapa striata Küçük ve ötücü bir ku tur. Boyu 14-15 cm dir. S rt düz gri, karn aç k renklidir. Tepesinde, aln nda, bo az nda ve gö sünde koyu benekler vard r. Gagas ve ayaklar gri-siyaht r. Ormanlar n kenarlar, akarsu çevresindeki a açl klar, park ve bahçelerde gözlemlenir. Büyük ba tankara Parus major Küçük ve renkli bir ku tur. Boyu 14-15 cm dir. Ba siyah, yanaklar beyazd r. Parlak sar karn n n ortas nda, g d s ndan ba lay p kuyruk alt na kadar inen siyah bir erit bulunur. S rt ye il-sar d r. Kanatlar nda beyaz erit vard r. Ormanlarda, çal l klarda, park ve bahçelerde gözlemlenebilir. 24
S vac Sitta europaea Küçük bir ku tur. Boyu 12-15 cm dir. S rt gri, karn turuncudur. Kuyru unun alt nda beyaz lekeler bulunur. Gençleri daha soluk renklidir. Geni yaprakl ve kar k ormanlarda gözlemlenebilir. Sar asma Oriolus oriolus Sar ve siyah renkli, zor görülen, ötücü bir ku tur. Boyu 22-25 cm dir. Gagas koyu pembedir. Di isi ve gencinin rengi sar -ye il, karn boyuna koyu çizgilidir. Kavakl klar, meyve bahçeleri, seyrek a açl aç k alanlar ve yaprak döken ormanlarda gözlemlenir. Göçmen bir ku tur. Ülkemizde yaz n görülür. Alakarga Garrulus glandarius En renkli karga türüdür. S rt gri-kahverengi, karn kahverengidir. Kanat lekeleri mavi ve beyaz, kuyru u da siyaht r. Boyu 32-35 cm dir. Yaprak döken ve i neyaprakl a açlardan olu an ormanlar, büyük parklar ve meyve bahçelerinde gözlemlenebilir. 25
Saksa an Pica pica Yanardöner renkli tüyleri ve uzun kuyru uyla dikkat çekici bir ku tur. Ba, s rt ve gö sü siyah, karn ve omuz tüyleri beyazd r. Boyu 40-51 cm dir. Her türlü seyrek a açl ve çal l k alanda, park ve bahçelerde gözlemlenebilir. Kuzgun Corvus corax Simsiyah ve büyük bir ku tur. Boyu 54-67 cm dir. Büyük bir gagas vard r. Her türlü aç k ve engebeli arazide, özellikle deniz k y lar, ormanlar ve kayal k da larda ya ar. S rc k Sturnus vulgaris Koyu renkli bir ku tur. Boyu 19-22 cm dir. K sa kuyru u ve dik duru uyla dikkat çekicidir. K n onbinlercesi bir araya toplan p bulut gibi görünen büyük gruplar olu turur. Seyrek ormanlar ve a açl aç k alanlar, tar m alanlar, park, bahçe ve yerle im yerlerinde ya ar. 26
Serçe Passer domesticus Küçük bir ku tur. Boyu 14-16 cm dir. Erke i gri tepesi, siyah gagas ve bo az yla di isinden ayr l r. Genç ve di iler kahverengidir. Kentlerden köylere birçok yerle im yerinde gözlemlenebilir. Saka Carduelis carduelis Küçük ve ötücü bir ku tur. Boyu 12-14 cm dir. Yüzü k rm z, tepesi ve ensesi siyah, yanaklar beyazd r. Siyah kanad nda belirgin bir sar bölüm vard r. Otsu bitkilerin zengin oldu u a açl k alanlar, bozk rlar, orman aç kl klar ve bahçelerde gözlemlenebilir. Kara ba l çinte Emberiza melanocephala Renkli bir ku tur. Boyu 16-18 cm dir. Siyah ba, sar bo az ve karn, k z l s rt yla kolayca tan n r. Tarlalar, bozk rlar, çal l klar, makiler ve bahçelerde gözlemlenebilir. Göçmen bir ku tur. Ülkemizde yaz n görülür. 27
Dizin Ak kuyruklu kartal 8 Ak pelikan 4 Akça c l b t 13 Alaca a açkakan 18 Alakarga 25 Ar ku u 17 Ba rtlak 15 Bal k kartal 9 Benekli sinekkapan 24 Boz kaz 6 Bülbül 20 Büyük ba tankara 24 Büyük da bülbülü 21 Çal ku u 24 Ç tku u 20 Ç vg n 23 Çobanaldatan 16 Çöl ko ar 12 Da horozu 10 Da kuyruksallayan 19 Dereku u 20 Dik kuyruklu ötle en 23 Dikkuyruk 7 Ebabil 17 28 Flamingo 6 Gökard ç 22 Gökdo an 9 Gökkuzgun 18 Gri bal kç l 5 Guguk 16 Gümü mart 14 bibik 18 Kam bülbülü 22 Kara akbaba 8 Kara ba l çinte 27 Kara çaylak 7 Kara k z lkuyruk 21 Karakulakl kuyrukkakan 21 Karabatak 4 Karatavuk 22 Ka kç 5 Kaya güvercini 15 Kervançullu u 14 K l çgaga 12 K nal keklik 10 K rlang ç 19 K z l akbaba 8 K zku u 13 Kocagöz 12 Kuzgun 26 Küçük ak gerdanl ötle en 23 Küçük bata an 4 Küçük kumku u 13 Küçük kumru 15 Leylek 5 Poyrazku u 11 Puhu 16 Saka 27 Saksa an 26 Sar asma 25 Serçe 27 S rc k 26 S vac 25 Sumru 14 Suna 6 Sutavu u 10 Tav anc l 9 Tepeli toygar 19 Toy 11 Turna 11 Yal çapk n 17 Ye ilba 7
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Amatör Ku bilimcinin ine Yarayacak Araç ve Gereçler Ku bilimciler dürbün, büyüteç, cetvel, c mb z, gözlem defteri, kalem, renkli boya kalemleri, paket lasti i, foto raf makinesi gibi araç ve gereçler kullan r. Ku gözlemi yapmaya giderken yan n za, malzemelerinizi koyabilece iniz bir s rt çantas, apka, güne gözlü ü, güne kremi, ya murluk, su ve sandviç alabilirsiniz.
Bilim Çocuk dergisinin 141. say s n n ekidir.