JOOMLA EKLENTİLERİ İÇİNDEKİLER Joomla Eklentileri Eklenti Kurma Yöntemleri Eklenti Ayarları Modül (Modul), Bileşen (Component), Uyumlu Ek (Plugin) Faydalı Eklentiler İÇERİK YÖNETİM SİSTEMİ Uzm. Gökhan TUTAR HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Joomlada eklenti kurmanın birkaç yolunu bilecek, Eklentileri istekleriniz doğrultusunda düzenleyebilecek, Eklentileri istediğiniz sayfada çalıştırabileceksiniz. ÜNİT E ÜNİTE 4 6
GİRİŞ Bu ünitemizde Joomla'da eklentilerin birkaç şekilde kurma yöntemini ve eklentilerde ayarlamalar yaparak yayınlamayı göreceğiz. Konumuza geçmeden önce eklentinin ne demek olduğunu, neden eklentilere ihtiyaç duyduğumuzu ve eklentiler yüklerken nelere dikkat etmemiz gerektiğinden biraz bahsedelim. Öncelikle eklentinin ne demek olduğundan başlayalım. Eklentiyi küçük programcıklar olarak tanımlayabiliriz. Örneğin Joomla'da bir site oluşturduk ve makale yazdık. Makalemizin içerisinde bir kaç resim ekledik. Resme tıklayınca resmin büyümesini istiyoruz. Bu işlem Joomla gerçekleştirmez. Bu işlemi gerçekleştirmek istiyorsak Joomla'ya gerekli eklentiyi yüklemeliyiz. Peki neden eklentilere ihtiyaç duyarız? Joomla'yı yazan yazılımcıların kullanıcıların bütün isteklerini yerine getirmesi mümkün değildir. Kullanıcıların isteklerinin yerine getirilebilmesi için Joomla kullanıcıların kendi küçük programlarını yani eklentilerini yazmaları ve Joomla'ya ekleyebilmeleri için olanak sağlamıştır. Dünya üzerindeki bütün yazılımcılar isterlerse Joomla'yı geliştirmek için eklentiler yazabilir. Bu yazılımları www.joomla.ogr adresinde veya başka sitelere ekleyebilirler. Biz de bu eklentileri kurarak kullanabiliriz. Bu eklentiler genellikle ücretsizdir. Ancak kısmen ücretli veya tamamen ücretsiz de olabilirler. Joomla açık kaynaklı bir site hazırlama sistemi olduğunu daha önceki derslerimizde görmüştük. Açık kaynaklı olduğu için Joomla'nın kodlarını ve dosya yapısını herkes tarafından bilinmektedir. Bu da bazı yazılımsal açıklara neden olmaktadır. Bu açıkları Joomla her güncellemesinde kapatsa da eğer açık bizim yüklediğimiz eklentilerden kaynaklanıyorsa Joomla bu açığı kapatamaz. Bundan dolayı genellikle eklentileri www.joomla.org adresinden yüklememiz gerekir. Çünkü joomla www.joomla.org adresine yüklenen eklentileri yüklenmeden önce kontrol eder, kullanıcılar bu eklentilere puanlar verebilir ve yorumlar yapabilirler. EKLENTİ YÖNETİCİSİ Eklenti kurmak için yönetici olarak giriş yaptıktan sonra üst menüden "Eklentiler" -> "Eklenti Yöneticisi" tıklanmalıdır. Şekil 6.1: Eklenti Yöneticisi Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 2
Eklenti yöneticisi sayesinde eklentileri yükleyebilir, silebilir ve eklentinin ayarlamalarını yapabiliriz. Joomla da eklenti kurmak için dört yöntem vardır. Bunlar; Webden Kur, Dosya Paketi Yükle, Klasörden Kurulum, Bağlantıdan Kurulum. Bu yöntemlerin açıklamaları aşağıda verilmiştir. Webden Kur Joomla'da eklenti yüklemek için birkaç yöntem olduğundan daha önce de bahsetmiştik. Şimdi bu yöntemlerin en sık kullanılanlarından biri olan "Webden Kur" yöntemini göreceğiz. Şekil 6.2: "Webden Kur"-1 "Webden Kur" seçeneği otomatik olarak yüklü değildir. Bu seçeneği bizim yüklememiz gerekir. Bunun için "Eklenti Yöneticisi" ilk gelişimizde yukarıdaki resimde görülen "Webden Kur" sekmesini ekle butonuna tıklıyoruz. "Webden Kur" sekmesinin en büyük dezavantajı bu sayfanın İngilizce olmasıdır. 1 2 3 4 Şekil 6.3: "Webden Kur"-2 "Webden Kur" sekmesine tıkladığımızda yukarıdaki resimdeki ekran gözükmektedir. Numaralandırılan kısımların açıklamaları aşağıda verilmiştir. 1. Bu kısım aradığımız eklentiyi daha kolay bulmamız için anahtar kelime veya kelimeler yazarak arama yapabilmemizi sağlar. Burada arama yaparken İngilizce kelimeler kullanırsak daha iyi sonuçlar alabiliriz. 2. Bu kısım ise listelenen eklentilerin sıralamasını seçmemizi sağlar. Aşağıdaki tabloda listede bulunan seçenekler ve bu seçeneklerin açıklamaları verilmiştir. Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 3
Tablo 6.1: Eklenti sıralama Değer Sort by Popularity Sort by Rating Sort by Name Newest First Açıklama Popüler olanı öne getirir. Yüksek oy alanı öne getirir. Eklentinin adına göre sıralar. Yeni eklenenleri öne getirir. Recently Updated Yakın zamanda ekleneni getirir. 1. Bu kısımda Joomla eklentileri belirli kategorilere bölmüş. Herhangi bir kategoriyi seçtiğimizde o kategorideki eklentiler listeleniyor. 2. Bu kısım eklentilerin listelendiği kısımdır. Diğer kısımlardaki filtrelemeleri yaptığımızda bu kısım yeniden şekillenir. Şimdi ana sayfada seçtiğimiz resimlerin sürekli döndüğü bir slide eklentisi yükleyelim. Bunun için "Webden Kur" sekmesinde arama kısmına "slide" kelimesini yazalım ve DJ-ImageSlider eklentisine tıklayalım. Şekil 6.4: "Webden Kur"-3 DJ-ImageSlider eklentisine tıkladığımızda bu eklenti hakkında bazı bilgiler ekrana gelmektedir. Bu bilgiler bizim eklenti tercihlerimizde önemli bir yer kaplamaktadır. Eklenti yüklemeden önce bu bilgileri göz önünde bulundurmamız bizim için avantajlı olacaktır. Bu bilgiler ve açıklamaları aşağıda verilmiştir. Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 4
5 6 7 1 3 4 2 Şekil 6.5: DJ-ImageSlider 1. Bu kısımda kullanıcılar tarafından verilen oylar ve görüşler gösterilmektedir. Bu oylamalar bizim için çok önemlidir. Eklentiyi kullanmak veya kullanmamak için bu veriyi kullanabiliriz. Örneğin bu eklenti için 41 oy verilmiş ve hepsi 5 üzerinden 5 vermiş. Ayrıca bu eklenti için 148 görüş bildirilmiş. Eğer isterseniz bu görüşleri "148 Reviews" yazısının üzerine tıklayarak görebilirsiniz. Tabi genellikle bu görüşler İngilizce olur. 2. Bu kısımda eklentinin sürüm bilgisi bulunmaktadır. Bu kısma bakarak eklentinin güncel olup olmadığını en son güncellemesinin ne zaman yapıldığını öğrenebiliriz. Bu bilgi de bizim için önemlidir çünkü bazı yazılan eklentiler her ne kadar kullanışlı olsa da yazılımcı tarafından hiç güncellenmediği için yazılımsal açıklara sebep olabilir. 3. Bu kısımda da eklentinin lisans durumunu yani ücretli, kısmen ücretli veya ücretsiz olup olmadığı belirtilir. Örneğin bu eklentide "Free" yazması ücretsiz olduğu anlamına gelmektedir. 4. Bu kısımda eklentinin ilk defa ne zaman oluşturulduğu belirtilmektedir. 5. Bu butona tıklayarak eklentiyi yükleyebiliriz. 6. Bu butona tıkladığımızda bizi eklentinin Joomla sayfasına yönlendirir. Bu sayfada eklentinin örnek görüntüsünü (demosunu), dosya içeriklerini veya dokümantasyonunu görebiliriz. 7. Bu butona tıkladığımızda ise eklentinin geliştiricisinin sitesini ziyaret edebilir ve hakkında bilgi edinebiliriz. Dosya Paketi Yükle Bu eklenti yükleme türünde eklenti bilgisayarımızda zip dosyası olarak varsa bu dosyayı upload ederek kurabiliriz. Bu tür eklenti yükleme genellikle Joomla haricinde başka sitelerden eklenti yüklemek için veya kendi yazdığımız eklentiyi yüklemek için kullanılır. Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 5
Şekil 6.6: Dosya Paketi Yükle Yüklemek istediğimiz eklenti dosyasını bilgisayarımıza zip olarak indirdikten sonra "Dosya Seç" butonuna tıklıyoruz ardından eklenti dosyasını seçiyoruz ve son olarak "Yükle & Kur" butonuna tıklayarak eklentiyi yüklüyoruz. Klasörden Kurulum Bu eklenti kurulum türü eklenti zip dosyası olarak ftp veya başka bir yolla sunucuya aktarıldıktan sonra eklentinin sunucu üzerinden yüklenmesi için kullanılır. Şekil 6.7: Klasörden Kurulum Daha önceden ftp veya başka bir yolla sunucuya yüklediğimiz zip dosyasının yolunu "Kurulum Klasörü" girişine yazdıktan sonra "Kur" butonuna tıklayarak eklentiyi yüklüyoruz. Bağlantıdan Kurulum Bu eklenti yükleme yöntemi ise "Dosya Paketi Yükle" yöntemine benzer bir yöntemdir. Aralarındaki tek fark eklenti dosyasını bilgisayarımıza indirmemize gerek kalmadan eklentinin url adresini yazarak eklentiyi yükleyebiliriz. Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 6
Şekil 6.8: Bağlantıdan Kurulum İnternette var olan zip eklenti dosyasının url adresini "Kurulum Bağlantısı" inputuna yazdıktan sonra "Kur" butonuna tıklayarak eklentiyi yüklüyoruz. EKLENTİ AYARLARI Yukarıda eklenti kurmanın birkaç yöntemini anlattık. Eklentilerin birkaç türü bulunmaktadır. Bunlar; bileşen (component), modül (modul), uyumlu ek (plugin) tir. Bu parçalar (uyumlu ek, bileşen, modül) birbirlerine benzedikleri için çoğu zaman karıştırılırlar. Hatta çoğu zaman aynı şey olduğu düşünülür ancak aralarında bazı farklar vardır. Peki bir eklentinin bileşen mi, modül mü yoksa uyumlu ek mi olduğunu nasıl anlarız? 1 2 Şekil 6.9: Eklenti yöneticisi Eklentiler -> Eklenti Yöneticisi yolunu takip ettikten sonra sol tarafta bulunan menüden Yönet sekmesine tıkladıktan sonra sistemimizde yüklü olan bütün eklentiler listelenmektedir. Bu listede yüklü eklentilerin türleri görülebilir, eklentiler etkinleştirebilir veya etkisiz hâle getirilebilir. Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 7
Şekil 6.10: Eklentiler Webden yükle seçeneği ile yüklenen eklentilerin türü, eklentiyi seçtikten sonra eklenti açıklamalarında da görüntülenir. Bir eklenti sadece bileşen, modül veya uyumlu ek olmak zorunda değildir. Bir eklentinin aynı anda hem modülü hem bileşeni hem de uyumlu eki olabilir. Modül (Modul) Modüller üzerinde değişiklik yapmak ve yüklü modülleri sitemize eklemek için Eklentiler -> Modül Yöneticisi tıklanır. Şekil 6.11: Modüller Bu parçalar her ne kadar Joomla nın bir parçası olarak görünse de aslında başlı başına bir program gibi çalışırlar. Modüller için sayfamızda bir yer belirleriz ve o yerde sistemden bağımsız olarak çalışırlar. Modülde değiştirilen ayarlar sistemin genel yapısında veya ayarlarında herhangi bir değişiklik meydana getirmez sadece modül için geçerlidir. Örneğin bir takvim eklentisi ele alalım. Takvim eklentisini yükledikten sonra takvimin nerede gözükeceğini seçiyoruz, takvim sitemizin o kısmına ekleniyor. Takvim eklentisinin sayfanın geri kalan kısmı ile hiçbir alakası olmuyor. Sitemize modül eklediğimizde genellikle görsel bir sonuç elde ederiz. Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 8
1 2 3 5 4 Şekil 6.12: Modül Yöneticisi Yukardaki resimde modül yöneticisinin bir görüntüsü bulunmaktadır. Şimdi adım adım modül yöneticisinden yapılabilecek işlemleri görelim. 1. Bu kısım sayesinde yeni modül ekleyebilir, var olan modüller düzenleyebilir, çoğaltabilir (kopyalayabilir), yayınlayabilir veya yayından kaldırabilir, modülde bir hata olup olmadığını denetleyebilir, modülü silebilir ve toplu olarak işlem yapabiliriz. 2. Buradan Site seçeneği tıklandığında site ziyaretçileri için kullanılabilecek modüller listelenir, Yönetici seçeneği tıklandığında ise yönetici paneli için kullanılabilecek modüller listelenir. 3. Buradan listelenen modüller arasında arama ve sıralama yapılabilir veya listelenecek modüllerin sayısını belirtebiliriz. 4. Bu kısımda sayfalarımıza eklenen modüller listelenmekte ve bu modüller hakkında kısa bilgiler bulunmaktadır. Aşağıdaki listede tablo kolonlarının açıklaması verilmiştir. Tablo 6.2: Modül tablosunun kolonları Değer Durum Başlık Tür Sayfalar Erişim Site Dili Kimlik Açıklama Modülün yayınlanıp yayınlanmadığı (gözüküp gözükmediği) Modülü temsil eden bir ad Modülün türü Modülün hangi sayfa veya sayfalarda gözükeceği Modülün kimler tarafından görülebilir olacağı. Bir modül bütün kullanıcılar tarafından da görülebilir veya sadece yönetici tarafından görülebilir. Burada bu modülün hangi dillerde gözükeceğini ayarlanabilir. Modülün eşsiz id değeri Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 9
1. Bu kısımda ise listelenen modüller arasında süzme işlemi yaparak aradığımız modülü daha kısa zamanda bulmamızı sağlar. Şimdi sitemiz yeni bir modül ekleyelim. Yeni modül eklemek için aşağıdaki resimde gözüken yeni butonuna tıklanır. Şekil 6.13: Modül Ekleme - 1 Eklentiler -> Modül Yöneticisi tıkladıktan sonra yukardaki resimde gözüken Yeni butonuna tıkladığımızda aşağıdaki sistemimizde kayıtlı olan bütün modüllerin listesi gelmektedir. Şekil 6.14: Modül Ekleme - 2 Sitemize eklemek istediğimiz modülü listeden seçip ekleyebiliriz. Biz örnek olarak Akıllı Arama Modülü nü seçtik. Modül ayarları sekme halindedir. Bu sekmeler: Modül, Menü Atama, Modül İzinleri, Gelişmiş tir. İlk olarak Modül sekmesini inceleyelim. 1 2 3 Şekil 6.15: Modül sekmesi Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 10
1. Bu kısımda modül listesinde gözükecek modül adı yazılır. 2. Bu kısımda bulunan ayarlar her modül için kendine has özellikler taşır. 3. Buradan ise modülün sayfanın hangi kısmında gözükeceği, yayınlanıp yayınlanmayacağı (sayfada gözüküp gözükmeyeceği), hangi tarihler arasında yayınlanacağı, hangi kullanıcılar tarafından gözükeceği, aynı konumda başka bir modül var ise hangisinin üste olacağı, hangi dillerde gözükeceği ve modül hakkında kısa bir not yazabiliriz. Şimdi ise ikinci sekme olan Menü Atama sekmesini inceleyelim. Şekil 6.16: Menü Atama sekmesi Bu sekmede modülün hangi sayfada veya sayfalarda gözükeceği ayarı Menü Atama sekmesinden yapılır. Eğer bu seçenekler arasından Sayfada yok seçilirse modül aktif dahi olsa sayfada gözükmeyecektir. Şekil 6.17: Modül İzinleri sekmesi Bu sekmede sol tarafta listelenen kullanıcı gruplarından seçilen grubun bu modülü silme, düzenleme veya durumu düzenleme (modülün yayınlanıp yayınlanmayacağı) izinleri verilip alınabilir. Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 11
Şekil 6.18: Gelişmiş sekmesi Bu sekmede modüle has gelişmiş özellikler ayarlanabilir. Buradaki ayarlar her modül için farklıdır. Bileşen (Component) Joomla da en karmaşık yapıya sahip eklenti türü bileşenlerdir. Bileşenler çoğu zaman veri tabanı ile iletişime geçerler. Bileşenler modüllere benzerler ancak aralarındaki en büyük fark modüller sayfanın belirli bir kısmında gösterilir, bileşenler ise sayfanın odak noktası olurlar yani sayfanın tamamını kaplarlar. Bileşenler modüllerle beraber de kullanılabilirler. Yani modüllerin arka plan işlemlerini bileşenler gerçekleştirebilirler. Örneğin bir albüm eklentisi yüklediniz. Bu albüm eklentisine resimler veya klasörler ekliyorsunuz bu işlemi bileşenler (component) sayesinde yapabilirsiniz. Bu eklentinin sayfanın neresinde, hangi sayfalarda veya hangi büyüklükte olduğunu gibi ayarları ise modüller sayesinde yapabilirsiniz. Bileşenler modüllerle beraber kullanımı zorunlu değildir. Bileşenleri yönetmek için Bileşenler menüsünden yönetilmek istenen bileşen seçilir. Her bileşenin kendine has ayarları bulunmaktadır. Uyumlu Ek (Plugin) Şekil 6.19: Bileşenler Bu tür eklentiler sistemle beraber çalışırlar. Yani Joomla nın bir kendi parçası gibidir. Örneğin Joomla da bir blog oluşturdunuz ve bu blog da makaleler yayınladınız. Kullanıcılarınızın bu makaleleri çıktı alabilmesi için her sayfaya yazdır butonu koyuyorsunuz. Bunu yapmak yerine bu işleme uygun uyumlu ek yükleye Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 12
bilirsiniz. Uyumlu ek hem sistem yöneticisine hem de site ziyaretçisine yönelik olabilir. Şekil 6.20: TinyMCE Uyumlu eki Örneğin Joomla da içerik eklerken sayfayı daha rahat tasarlamak için yukarıdaki nesneyi kullanırız. Yukardaki nesne aslında Joomla ile yüklü gelen bir uyumlu ektir adı da TinyMCE dir. Joomla da uyumlu ekleri yönetmek için Eklentiler -> Uyumlu Ek Yöneticisi yolu takip edilir. Buradan sistemde yüklü olan uyumlu ekler etkinleştirilebilir, etkisizleştirilebilir veya düzenlenebilir. FAYDALI EKLENTİLER Şekil 6.21: Uyumlu Ek Yöneticisi JoomlaPack: Sitenizdeki verilerin kolayca yedeğini alma ve bu aldığınız yedeği geri yüklemek için kullanılan ücretsiz bir eklenti Şekil 6.22: JoomlaPack Eklentisi Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 13
Phoca Gallery: Sitenize foto galeri eklemek için kullanılan bir eklenti Şekil 6.23: Phoca Gallery Eklentisi Kunena: Joomla da forum oluşturabilmeniz için kullanılan eklenti Şekil 6.24: Kunena Eklentisi JEvents: Etkinlik takvimi oluşturabileceğiniz bir eklenti Şekil 6.25: JEvents Eklentisi Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 14
Xmap: Joomla da site haritasını oluşturabileceğiniz bir eklenti Şekil 6.26: Xmap Eklentisi VirtueMart: Joomla da online alış veriş sitesi oluşturmak için kullanılan bir eklenti Şekil 6.27: VirtueMart Eklentisi AllVideos: Sitenize youtube gibi video sitelerindeki videoları eklemek için kullanılan bir eklenti Şekil 6.28: AllVideos Eklentisi Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 15
Ödev Kullanıcı Tanımlı Fonksiyonlar GTranslate: Google translate sistemini kullanarak sitenizi birçok farklı dilde yayınlamanızı sağlar. Şekil 6.29: GTranslate Eklentisi Joomla'da modülü olan bir eklenti yükleyerek bu eklentiyi sadece anasayfada gözükmesi için ayarlayıp yayınlayınız. Bu işlemleri yaparken bütün adımların ekran resimlerini ilgili ünite başlığı altında yer alan "ödev" bölümüne yükleyebilirsiniz. Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 16
Özet Güvenlik açısından yükleyeceğimiz eklentilerin www.joomla.org adresinden yüklenmesi önerilir. Eklenti kurmak için "Eklentiler"-> "Eklenti Yöneticisi" yolu izlenir. Modüller üzerinde değişiklik yapmak ve yüklü modülleri sitemize eklemek için Eklentiler -> Modül Yöneticisi tıklanır. Eklentilerin birkaç türü bulunmaktadır. Bunlar; bileşen (component), modül (modul), uyumlu ek (plugin)'tir. Bir eklentinin aynı anda hem modülü hem bileşeni hem de uyumlu eki olabilir. Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 17