TARIM Geçim Kaynaklarımız Bu bölümde, Dünyanın değişik yerlerinde yapılan tarım uygulamaları hakkında bilgi sahibi olacaksınız. İnsanların kendi ihtiyaçlarını karşılamak veya para kazanmak amacıyla çeşitli tarım ürün ve hayvan yetiştirmesini tarım faaliyetleri olarak isimlendiriyoruz. Bu faaliyetlerden gerek tarım ürünü gerekse hayvan yetiştiriciliği yapılış amacına göre çeşitlilik gösterir. A -50-
Etkinlik A Geçim Kaynaklarımız 1. Tabloda A'da yer alan yargılar geçim tarımı ve ticari tarım karşılaştırmak için verilmiştir. Resimlerden de yararlanarak bu tabloda bırakılan uygun boşluklara Geçim Tarımı ve Ticari Tarım başlıklarını yazınız. B...... Üretim kendi ihtiyaçlarını karşılamak için yapılır. Üretim sanayiye hammade sağlamak gibi amaçlar için yapılır. Ticari kazanç sağlama amacı yoktur. Ticari kazanç amaçlanır. Üretim miktarı azdır. Üretim miktarı oldukça fazladır. Modern tarım yöntemleri ve teknoloji kullanımı çok azdır. Modern tarım yöntemleri ve teknoloji kullanımı fazladır. 2. Resimleri inceleyiniz. Tablo B'deki yargılardan da yararlanarak resimlerin altında bırakılan boşluklara geçim tarımı ve ticari tarım kavramlarını yazınız. Tarım faaliyetleri; üretilmekte olan ürünlerin pazarlarda satılması veya sanayide kullanılması amacıyla yapılıyorsa Ticari Tarım, insanların kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılıyorsa Geçim Tipi Tarım olarak isimlendirilmektedir. Tartışalım - Öğrenelim 1. Sınıfınızda iki gruba ayrılın. Gruplardan biri, "Ticari tarım için geniş tarım alanına ihtiyaç vardır." yargısını savunurken; diğer grup "Ticari tarım için geniş tarım alanına ihtiyaç yoktur." yargısını savunsun. Tartışma sonucunda çıkan sonuçları coğrafya köşenize asınız. -51-
Dünyadaki farklı iklim tipleri, doğal bitki örtüleri ve hayvan türleri üzerinde etkili olduğu gibi insan faaliyetlerini de etkilemektedir. Bu duruma bağlı olarak değişik iklim bölgelerinde o iklime uygun tarım faaliyetleri yapılmaktadır. Dünyadaki bu faaliyetlere kısaca göz atalım. MUSON BÖLGESİNDE TARIM C Bizim ülkemizde yaz mevsimi çok sıcak ve bol yağışlı olduğundan bol yağış isteyen çay ve pirinç gibi ürünler yetiştiriyoruz. D Pirinç tarlası -52-
EKVATORAL BÖLGEDE TARIMI E Biz her mevsim sıcak ve bol yağışlı bir ülkede yaşıyoruz. Bu yüzden 12 ay boyunca muz, mısır gibi sıcaklık ve bol yağış isteyen ürünleri yetiştiriyoruz. KUZEY AVRUPA'DA TARIM F Biz kış mevsiminin karlarla kaplı olduğu ve yaz mevsiminin 2-3 ay sürdüğü bir ülkede yaşıyoruz. Bu yüzden kısa süren ilkbahar ve yaz mevsimlerinde serin havayı seven arpa, lahana, patates gibi ürünlerin yanında elma, armut, erik gibi soğuğa dayanıklı meyveler de yetiştiriyoruz. -53-
ORTA ENLEMLERDE TARIM G Geçim Kaynaklarımız Biz orta enlemlerde ve denizden uzak bir ülkede yaşıyoruz. Bizim ülkemizde dört mevsim yaşanmaktadır. Bununla beraber kış mevsimi kar yağışlı ve uzun sürdüğünden tarımsal faaliyetlerimizi ilkbahar ve yaz mevsimlerinde sürdürmekteyiz. Soğuğa dayanıklı elma armut gibi meyvelerle arpa, buğday, şeker pancarı en fazla üretdiğimiz ürünlerdendir. Sulama imkanı olan nehir boylarında ise yaz mevsiminde sebzecilik yapmaktayız. Etkinlik A Çizimler ve açıklamalar, farklı iklim türleri ile bunlara uygun tarım faaliyetlerini yansıtmaktadır. Aşağıdaki soruları çizim ve açıklamalardan yararlanarak cevaplayınız. 1. Çizim A'da bahsedilen çay ve pirinç gibi ürünler ülkemizde de doğal olarak yetiştirilebilir mi? Neden? 2. Atlaslarınızdan da yararlanarak, iklim özelliklerine bağlı olarak Dünya'da çay ve pirincin en çok yetiştirildiği ülkelere örnekler veriniz. 3. Çizim B'de yer alan iklim özelliklerinin ve tarım ürünlerinin görüldüğü ülkelere en az iki örnek veriniz. 4. Çizim C'de yer alan Kuzey Avrupa ülkesinde iklimin soğuk olmasının ve elma, armut, erik gibi soğuğa dayanıklı ürünlerin yetiştirilmesinin temel nedenini yazıp, atlaslarınızdan da yararlanarak bu iklim özellilerinin görüldüğü ve ürünlerin yetiştirildiği Kuzey Avrupa ülkelerine bir örnek veriniz. İklim özellikleri yetiştirilen tarımsal ürünler ve yetiştirilen hayvan türleri üzerinde de etklidir. Örneğin, sıcaklıkların yüsek olduğu yerlerde yetiştirilen ürünlerin genelde sıcaklık isteği fazladır. Bu yüzden bu alanlarda ürünler erken olgunlaşır.sıcaklıkların düşük olduğu yerlerde düşük sıcaklıklara dayanabilen ürünler yetiştirilir ve bu alanlarda ise ürünler geç olgunlaşır. -54-
ÜLKEMİZDE TARIM Bu bölümde Akdeniz ikliminin yaşandığı ülkemizde uygulanan tarım faaliyetleri ve tarımda yaşanan sorunlar hakkında bilgi sahibi olacaksınız. Tarımla uğraşan insanların verdiği bilgilerden, fotoğraflardan ve çizimlerden yararlanarak tarım faaliyetlerimize kısaca göz atalım. TAHIL TARIMI Denizden uzak olan ve karasallığın yaşandığı iç bölgelerimizde genelde yağmurla yetişebilen ve su isteği az olan arpa gibi ürünler yetiştiriyoruz. Böylelikle hayvanlarımız için yem de sağlıyoruz. Bu alanlarda, ilkbaharda yeşeren ve yazın kuruyan otlarla kaplı geniş düzlükler, koyun gibi küçükbaş hayvanlarımızı otlatmamız için idealdir. İç bölgelerimiz dışındaki, zeytin, harup, çitlembik gibi Akdeniz Ekosisteminin doğal bitkilerinin olduğu alanlarda ise bu ağaçları aşılayarak kuru tarım meyveciliği yapıyoruz. A -55-
B Geçim Kaynaklarımız Ülkemizdeki artan süt ve et ihtiyacını karşılamak amacıyla yurtdışından getirilen kalitesi ve verimi yüksek hayvanlar kullanarak bilimsel yöntemlerle modern barınaklarda hayvancılık yapıyoruz. Ülkemizde sıcaklıklar yüksektir. Don olayları hemen hemen hiç yaşanmadığından ve bizim yaşadığımız alanda yeraltı suları olduğundan sulama yaparak muz, çilek, kolokas, turunçgil gibi çeşitli tropik ürünler de üretiyoruz. Lefkoşa gibi büyük kentlerin çevresinde insanların beyaz et ve yumurta ihtiyaçlarını karşılamak için modern tekniklerle donatılmış büyük çiftliklerde tavukculuk yapıyoruz. D C Ülkemizde kış mevsiminde hava sıcaklığnın çok düşmemesi ve gündüz uzunlukları ile güneşli saatlerin fazla olması bizlere seracılık yapmamız için gerekli koşulları sağladı. Böylelikle cam ve naylon kullanarak oluşturduğumuz seralarımızda yetiştirdiğimiz ürünlerle bol kazanç sağlamaya çalışıyoruz. E -56-
F Geçim Kaynaklarımız Ülkemizdeki bal ihtiyacını karşılamak amacıyla arıcılık yapıyoruz. Etkinlik A 1. İnsanların yorumlarından yararlanarak ülkemizdeki tarım faaliyetlerini etkileyen en önemli doğal faktörün ne olduğunu yazınız 2. KKTC'de Akdeniz iklimine uygun olmadığı halde sulama yoluyla yetiştirilen tropik ürünlerinin isimlerini yazınız. 3. Modern yöntemlerin kullanıldığı tarım ve hayvancılık faaliyetleri ile bu yöntemlerin kullanılmadığı geleneksel tarım ve hayvancılık faaliyetlerini karşılaştırınız. Olumlu ve olumsuz yönlerini listeleyiniz. Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri G 4.Tablo C'de hayvancılık faaliyetlerinin en önemli türleri yer almaktadır. Bu faaliyetlerin karşısına uygun hayvan türlerinin isimlerini yazınız. H Hayvancılık Faaliyetleri Hayvan Türleri Büyükbaş Hayvancılık Küçükbaş Hayvancılık Kümes Hayvancılığı -57-
Ülkemizdeki tarımsal faaliyetlerde yaşanan sorunların neler olduğunu sorduğumuz vatandaşların cevaplarından yararlanarak bu sorunları öğrenelim. Özkan Uluslararası alanda tanınan bir ülke olmadığımız için ürünlerimizi ihraç edemiyoruz Reşat Yarı kurak bir iklime sahip olduğumuz için özellikle yazları su sıkıntısı çekiyoruz ve sulamanın yetersiz olduğu yerlerde su isteği fazla olan ürünleri yetiştiremiyoruz. Ürünlerimizi çoğu zaman değeri üzerinden değil de çok ucuza satmak zorunda kalıyoruz. Erden Şaziye Çok pahalı olduğu için tarımda gerekli olan gübre ve teknik araç gereci alamayarak tarımsal faaliyetlerimizde bu gibi olanaklardan yararlanamıyoruz. Osman Faruk İthal edilen bazı ürünler yerli ürünlerimizden daha ucuzdur. Bu yüzden insanlar tüketim için bu ürünleri terih etmektedir. Cemil Tarımsal faaliyetlerimiz çoğunlukla iklime bağımlı olduğundan yağışın az olduğu dönemlerde verim düşük olmakta, hatta ürünlerimiz zarar görmektedir. Hayvanlarımızı otlatacağımız otlaklar yetersizdir. Bu yüzden aynı otlağı uzun süre kullandığımızdan hayvanlarımızın besleneceği otlar zamanla fakirleşmekte ve otlağın verimi düşmektedir. I Bu kış yağışlar yetersiz. Ekinlerim yeterince olgunlaşmadı. Üstelik hayvanlarım için ithal yem Kimi zaman masrafımızı bile çıkaramıyor ve zarar ediyoruz. Akif -58-
Etkinlik B Geçim Kaynaklarımız 1. İnsanların tarımdaki sorunlarla ilgili olarak verdiği bilgileri okuyarak, bunlardan hangilerinin doğal hangilerinin ise insan kaynaklı sorunlar olduğunu yazınız. Doğal kaynaklı İnsan Kaynaklı Özkan İ 2. İthalat ve İhracatın ne olduğunu yazınız. 3. Tarımsal faaliyetler üzerinde çok büyük bir rolü olan iklime bağımlılığın olumsuz etkilerini azaltabilmek için neler yapılabilir? 4. Tarımda yaşanan insan kaynaklı sorunlardan istediğiniz bir tanesi için çözüm önerileri üretiniz. 5. Yaşadığınız bölgede ne tür bir tarım faaliyeti yapıldığını ve tarımda en çok hangi sorunların yaşandığını yazınız. Araştıralım - Öğrenelim 1. Ülkemizdeki tarımsal faaliyetlerde yaşanan en büyük sorun sulamadır. Bu problemi ortadan kaldırmak için pek çok gölet yapılmıştır. Bu göletlerden en büyüğü Gemikonağı-Lefke'deki Maden Deresi üzerine yapılmış olan Gemikonağı Göleti'dir. Sulama için yapılan diğer göletleri, hangi dereler üzerine yapıldıklarını ve nerede yer aldılarını araştırınız. 2. Sulama sorununu çözmek için gölet yapımı dışında ülkemizde başka ne gibi önlemler alınmaktadır? Araştırınız. -59-
TURİZM FAALİYETLERİ Bu bölümde insanların, gezmek, dinlenip eğlenmek vb. etkinlikler için katıldıkları turizm faaliyetleri hakkında bilgi sahibi olacaksınız. A Etkinlik A 1. Çizimde A'da görülen işyeri sahibi siz olsaydınız iş verimliliğini artırmak için ne yapardınız nedenleri ile birlikte yazınız. Son yıllarda kentsel yaşamın yaygınlaşması ve karmaşıklaşan modern hayat beraberinde stres, aşırı yorgunluk v.b. olumsuzlukları da getirmiştir. Bu sebeple insanlar hem bedensel hem de zihinsel sağlıkları açısından kendilerini rahatlatabilecekleri piknik ve yürüyüş yapmak gibi günübirlik aktivitelerde bulunmaya başlamıştır. Zamanla bu faaliyetler şehirler, ülkeler ve kıtalar arası yolculuklara dönüşerek turizm, çok önemli bir ekonomik sektör haline gelmiştir. -60-
Turizm faaliyetleri insanların ilgi ve beklentilerinin farklı olması sebebi ile çok büyük farklılıklar göstermektedir. Bunlara göz atacak olursak. B -61-
Etkinlik B 1. Çizim B'de bırakılan boş kareye eklemek istediğiniz bir turizm faaliyetinin resmini çiziniz veya ismini yazınız. 2. Çizim B'de görülen fotoğraflardaki turizim faaliyetlerinin neler olduklarını bırakılan boşluklara yazınız. 3. Hangi turizm faaliyetine katılmak isterdiniz? Neden? 4. Çizim B'de ifade edilen turizm faaliyetlerinden hangisinde çalışıyor olmak isterdiniz? Neden? 5. Aşağıda turizmin gelişmesini etkileyen itici ve çekici faktörler verilmiştir. Tablo C'de bırakılan boşluklara itici ve çekici faktörleri yazınız. Siyasi Karışıklıklar Ulaşım Yetersizliği Çevre Kirliliği Yoğun Trafik Geniş kumsalların varlığı Milli Parklar Endemik Bitkiler Kültürel Zenginlik İklimin Uygunluğu Doğal Afetlerin Yaşanması Sosyal Etkinlikler Doğal Güzellikler Tarihi Zenginlikler Salgın Hastalıklar Terör Vize Uygulamaları İtici Faktörler Salgın Hastalıklar Çekici Faktörler C -62-
Tartışalım - Öğrenelim 1. Çizim B'de gördüğünüz turizim faaliyetlerinin gelişmesini etkileyen faktörler nelerdir tartışarak çıkarımlarınızı yazınız. 2. Ülkemizdeki turizim faaliyetleri nelerdir tartışınız. Söz konusu faaliyetlerin gelişmesine neden olan çekiciliklerin neler olduğunu yazınız. 3. Turizmimizin gelişebilmesi için üzerinize düşen görevlerin neler olduklarını tartışarak çıkarımlarınızı yazınız. Ekonomistler her fırsatta turizm faaliyetlerinin ülkelere olan olumlu etkilerini ifade etmekte bu yüzden de birçok ülke Dünya'da devam eden turizm faaliyetlerinden daha büyük pay almaya ve daha fazla turist ağırlamaya çalışmaktadır. Turizm faaliyetlerinin ülkelere en büyük katkısıysa hiç kuşkusuz turistlerin yaptığı çeşitli harcamalar vasıtası ile ülkeye döviz girdisi sağlamasıdır. Bunun yanında ülkede istihdam sağlaması ve yeni iş alanları yaratması da önemli etkilerdendir. Bütün bunlara rağmen turizm belirli ülkelerde daha fazla gelişmiştir. Örneğin Dünya turizm yatırımlarının çoğu deniz-kum-güneş üçlüsünün bulunduğu yerlerde yoğunlaşmıştır. Bu turist taleplerinin ortaya çıkardığı bir sonuçtur. Bunun sonucu olarak iklim koşullarının uygunluğu sebebiyle Tropikal alanlar ve Akdeniz'de kıyısı olan ülkeler yoğun turizm faaliyetlerine sahne olmaktadırlar. -63-
SANAYİ Bu bölümde önemli bir ekonomik faaliyet olan sanayi için yer seçimine etki eden faktörleri öğreneceksiniz. İçinde bulunduğumuz yüzyılda sahip olduğumuz konforu sanayi faaliyetlerine borçluyuz. 100-150 yıl önce yaşayan insanlar otomobil, TV, cep telefonu, bilgisayar vb her şeyden yoksunken bizlerin tümüne sahip olmamızın en büyük sebebi hiç kuşkusuz sanayi kuruluşları olarak isimlendirdiğimiz fabrikaların gittikçe çoğalması ve üretimin artışıyla beraber sanayi ürünlerinin ucuzlamasıdır. Bununla beraber sanayi ülkeleri ilk günden itibaren zenginleşip bütün yönleri ile kalkınmıştırlar. Günümüzde sanayi faaliyetleri hala süratli bir gelişim içerisindedir ve neredeyse bütün ülkeler sanayi faaliyetlerinin kendi ülkelerinde kurulup geliştirilmesi için büyük bir yarış içerisindedirler. Ancak bir yerde sanayi faaliyetlerinin kurulup gelişebilmesi için sadece çok istekli olmak yeterli değildir. Konuya çeşitli bakış açıları ile ve akıllıca yaklaşmak gerekmektedir. Aksi taktirde kurulan sanayi kuruluşları ekonomik olmaktan çıkar ve sanayi yatırımcısı iflas eder. Yapılan sanayi kuruluşlarının verimli çalışmasına etki eden faktörlere ve sanayi faaliyetlerinin kuruluş yerini nasıl etkilediklerine kısaca bakalım. Bir sanayici olarak benim amacım bol kazanç sağlamaktır. Bu yüzden ben; sanayi tesislerimi kurmam için vergi indirimleri, ücretsiz arsa v.b. teşviklerin olduğu yerleri tercih etmekteyim. Bununla birlikte, işçi sıkıntısı çekilmemesi, hammaddenin bol ve ucuz olması, ürettiğim malları satabileceğim pazarların olması da gerekmektedir. Çünkü ürünlerimi mümkün olan en düşük fiyatdan ve kar edebilecek şekilde satamazsam iflas ederim. Sanayici İşçi Ben çok iyi yetişmiş ve tecrübeli bir teknisyenim. Bu yüzden benim için iş bulmak zor olmamaktadır. Ancak herhangi bir fabrikada çalışabilmem için iyi bir ücretimin ve sağlıklı bir barınağımın olması gerekmektedir. Bunun yanında çocuklarım için okul ve hastalandığımız zaman gidebileceğimiz bir hastane de olmalı. Açıkçası toplumsal hayatı yetersiz ücra yerlerde kurulan fabrikalarda çok yüksek bir ücret sunulmaması halinde çalışmam. -64-
Market sahibi Tabii ki yolcu olan heryere giderim ama herşeyden önce kazançlı ve düzenli yolların olması gerekmektedir. Sanayi ürünlerinin pazar alanlarına taşınmasına gelince, ücretimin ödenmesi halinde ürünleri Dünya'nın heryerine taşırım. Uzak yerler için yüksek, yakın yerler içinse düşük ücret isterim Ulaşımcı Bir malı satabilmem için albenisinin fazla olması ve bana bol kazanç bırakması gerekmektedir. Eğer piyasada aynı üründen iki tane varsa tüketici ucuz olanı alacaktır. Bu yüzden ürünlerin fiyatı çok önemli. Ben kredinin ödeneceğinden emin olmam halinde herkese borç veririm. Dolayısıyla sanayicinin başarılı olacağından emin olmam lazım. Aksi takdirde fabrikasını mahkeme kararı ile sattırmak zorunda kalırım. Ben kaliteli mal istiyorum. Hem ucuz hem de TSE ve ISO 2001 v.b. belgeleri olmalı. Banker Tüketici -65-
Sanayi Bakanı Birçok sanayici halen kalkınmış bölgelere fabrika kurmak istemektedir. Oysa bizler için önemli olan ülkemizin kalkınmamış bölgelerine de fabrika kurulmasını ve kalkınmalarını sağlamaktır. Bu yüzden kalkınmamış bölgelerimizde de sanayi yatırımlarının yapılması için vergi indirimleri, bedava arsa, faizsiz kredi gibi çeşitli teşvikler sunmaktayız. Bütün bunlara rağmen yatırımcıları bu alanlara çekmekte zorlanıyoruz. Etkinlik B 1. Herhangi bir yerde fabrika kurulabilmesi için etkili olan diğer faktörler nelerdir? 2. KKTC'de hangi sanayi faaliyetleri kurulabilir. 3. Sizler bir tüketici olarak sanayi ürünlerinde ne gibi özellikler ararsınız? 4. Bir sanayici olsaydınız çizimdeki sanayicinin isteklerine neler eklerdiniz? 5. Türkiye'de sanayi yatırımlarının İstanbul ve çevresinde yoğunlaşmasının nedeni nedir? Araştıralım - Öğrenelim 1. KKTC'deki sanayi bölgelerinin nerelerde kurulduklarını araştırınız. 2. KKTC'de sanayinin gelişmesini engelleyen sorunları araştırınız. Bu sorunlar için çözüm önerileri üretiniz. -66-