2014 YILI PROGRAMI ADALET BAKANLIĞI NIN SORUMLU / İLGİLİ OLDUĞU POLİTİKA VE TEDBİRLER Onuncu Kalkınma Planı ve Orta Vadeli Programın 2014 yılına ait uygulama dilimi niteliğinde olan ve Yüksek Planlama Kurulu tarafından Bakanlar Kurulu na sunulan "2014 Yılı Programı" Bakanlar Kurulu nca 07/10/2013 tarihinde kararlaştırılmıştır. Söz konusu Programda; çeşitli başlıklar altında yer alan tedbir ve politikalardan bazıları doğrudan Bakanlığımızın sorumluluğunda düzenlenmiş olup bazı politika ve tedbirlerde ise Bakanlığımız işbirliği yapılacak kuruluş olarak nitelendirilmiştir. 2014 Yılı Programının Hedefleri ve ı başlığı altında belirlenen ve tamamı Bakanlığımızın sorumluluğunda bulunan tedbirlerin yer aldığı Adalet alt başlığının politika ve tedbirleri şu şekilde sıralanmıştır: Adalet Başlığı Altında Belirlenen Politika ve Tedbirler Politika/Tedbir Sorumlu/ Yargıya ulaşılabilirliği kolaylaştırmak amacıyla savunma hakkı ve adli yardım güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.189) Tedbir 44. Hukuk klinikleri konusunda gerekli mevzuat değişikliği gerçekleştirilerek hukuk kliniği yöntemleri geliştirilecek ve uygulanacaktır. Tedbir 45. Adli yardım müessesesine yönelik yasal düzenleme Türkiye Barolar Birliği, Barolar, Hukuk Fakülteleri, İlgili STK lar Maliye Türkiye Barolar Hukuk klinikleri konusunda gerekli mevzuat değişikliği gerçekleştirilerek, kliniklerin hayata geçirilebilmesi için gerekli altyapı oluşturulacaktır. Adli yardım sisteminin sadeleştirilerek etkinleştirilmesi ve sisteme erişimin kolaylaştırılması amacıyla konuya sistematik şekilde yaklaşan yasal bir düzenleme Birliği Koruyucu ve önleyici hukuk yaklaşımı yaygınlaştırılacaktır. Hukuk uyuşmazlıklarında basitleştirilmiş bir yargılama usulü uygulanacaktır. Aynı uyuşmazlık konusunda doğacak kolektif menfaatlerin korunmasına hizmet edecek grup davaları sistemi getirilecektir. (Kalkınma Planı p.190) Tedbir 46. Koruyucu hukuk uygulamalarının geliştirilmesi yönünde eğitim ve bilgilendirme Tedbir 47. Hukuk uyuşmazlıklarında basitleştirilmiş bir yargılama usulü uygulanmasına yönelik yasal düzenleme Tedbir 48. Kolektif menfaatlerin korunmasına hizmet edecek grup davaları MEB (S) (S) Çocukların hukuki konularda farkındalığını konu alan ve koruyucu hukuk uygulamaları kapsamında hukuk ve adalet dersi öğretim programını tanıtan yazılı ve görsel materyaller hazırlanacak, hukuk ve adalet dersinin tanımı ile bu dersi destekleyecek nitelikte bilgiler içeren ve dezavantajlı grupların haklarına dair temel bilgi ve kaynakları sunan internet siteleri 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda değişiklik yapılarak, belirli bir miktar veya değeri geçmeyen uyuşmazlıklar için daha basit bir yargılama usulü uygulanacaktır. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununa, aynı uyuşmazlıktan doğacak 1
konusunda yasal düzenleme kolektif menfaatlerin korunmasına hizmet edecek grup davaları sistemi konulacaktır. Muhakemenin tarafları arasında adil bir dengenin kurulmasını sağlayan silahların eşitliği ilkesi uygulamaya geçirilecektir. (Kalkınma Planı p.191) Tedbir 49. Silahların eşitliği ilkesinin gerçekleştirilmesine yönelik düzenlemeler (S) Muhakemenin tarafları arasında adil bir dengenin kurulmasını sağlayan silahların eşitliği ilkesinin uygulamaya geçirilmesi bağlamında mahkeme ve savcılık teşkilatlarının adliye içindeki konumları ve mekânları yeniden yapılandırılacaktır. Bilirkişilik kurumu gözden geçirilerek etkin işleyen bir sistem oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.192) Tedbir 50. Bilirkişilik mekanizmasının uygulamada görülen sorunlarının giderilmesi konusunda bünyesinde bir komisyon kurulacak ve komisyon önerilerini rapor halinde yayımlayacaktır. Yargıtay, Danıştay, Türkiye Barolar Birliği İcra sisteminin mahkemeye bağımlılığı azaltılacaktır. (Kalkınma Planı p.193) Tedbir 51. İcra sisteminin yeniden yapılandırılması doğrultusunda çalışmalar Bilirkişilik mekanizmasının uygulamada görülen sorunlarının nasıl giderilebileceği konusunda Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Barolar Birliği temsilcilerinin katılımıyla bünyesinde bir komisyon kurulacak ve komisyon önerilerini rapor halinde yayımlayacaktır. İcra ve iflas sisteminin yeniden Kalkınma yapılandırılması, icra hizmetlerinin Hazine verimlilik ve etkinliğinin artırılması Müsteşarlığı çalışmaları kapsamında İcra Dairelerinin Etkinliğinin Artırılması Avrupa Birliği Eşleştirme Projesi çıktıları takip edilecektir. Hukukun tüm dallarında alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına ağırlık verilecektir. (Kalkınma Planı p.194) Üniversiteler Hukukun bütün dallarında etkin işleyen alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin getirilmesi yönünde üniversitelerden temsilcilerin de katılımıyla bünyesinde bir komisyon kurulacak ve komisyon konu hakkındaki önerilerini rapor halinde yayımlayacaktır. Yargı mensuplarının etik ve davranış kuralları uluslararası ölçütlere göre belirlenerek hayata geçirilecektir. Tedbir 52. Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin getirilmesi yönünde Adalet Bakanlığı bünyesinde bir komisyon kurulacak ve konu hakkında rapor hazırlanacaktır. (Kalkınma Planı p.195) Tedbir 53. Yargı mensuplarının etik ve davranış kuralları konusunda yasal düzenleme HSYK Hâkim ve Cumhuriyet savcılarının uymaları gereken etik ve davranış kurallarını belirleyen yasal düzenleme tamamlanacaktır. Adalet hizmetlerinin etkinleştirilmesi ve adalete erişimin artırılması için adalet ve yargı hizmetlerinde bilişim teknolojilerinin kullanımı yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.196) Tedbir 54. UYAP Bilişim Sisteminin geliştirilmesine devam edilecek, SEGBİS kurulumları yaygınlaştırılacaktır. Kalkınma Bakanlığı UYAP Bilişim Sisteminin geliştirilmesine devam edilecektir. Yargılama makamlarının sıklıkla yazıştığı kurumlarla entegrasyon ve e-yazışma çalışmaları sürdürülecek, yargı birimlerince e-tebligat, raporlama ve istatistik alt yapılarına yönelik çalışmalar UYAP ile yabancı ülkelerin adalet sistemlerinin bütünleştirilmesine yönelik çalışmalar SEGBİS Sistem Merkezi ile savcılık, mahkemeler ve ceza infaz kurumlarına SEGBİS kurulumları Bu politika ve tedbirlerin yanı sıra Bilgi ve İletişim Teknolojileri başlığı altında da Bakanlığımızın sorumluluğunda yer alan politika ve tedbirler bulunmaktadır. 2
Sorumlu Kuruluş / Kişisel verilerin korunması ve ulusal bilgi güvenliği alanlarında hukuki altyapı tamamlanacaktır. (Kalkınma Planı p.738) Tedbir 279. Ulusal bilgi güvenliğinin sağlanmasına ilişkin mevzuat düzenlemeleri tamamlanacaktır. Tedbir 280. Kişisel verilerin korunmasına yönelik kanun hazırlık çalışmaları tamamlanacaktır. Tedbir 281. Avrupa Konseyinin 185 sayılı Siber Suç Sözleşmesi ile kişisel verilerin korunmasına ilişkin 108 ve 181 sayılı sözleşmelerinin onaylanması çalışmaları başlatılacaktır. Milli Savunma İçişleri Kalkınma Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme TÜBİTAK, BTK, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları Dışişleri Emniyet Genel Müdürlüğü Kritik altyapı işletmelerinin bilgi güvenliğini sağlamada koordinasyon, kamu ile özel sektör ilişkilerinde yetki ve sorumluluklar ve test, denetim, standardizasyon, ikincil mevzuat gibi hususların bilgi güvenliği kanunuyla çerçeve altına alınması ihtiyacı bulunmaktadır. Bu kapsamda devam ettirilen kanun çalışmaları neticelendirilecektir. Anayasada kişisel verilerin korunmasına ilişkin getirilen düzenleme çerçevesinde, kişilerin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı ile temel hak ve özgürlüklerinin korunmasını temin edecek olan elektronik sistemler aracılığıyla veya diğer yollarla işlenen kişisel verilerin korunmasına yönelik kanun hazırlık çalışmaları tamamlanacaktır. 2010 yılında taraf olunan siber suçla etkili mücadelede uluslararası işbirliğini sağlamaya yönelik olarak Avrupa Konseyinin 185 sayılı Siber Suç Sözleşmesi ile kişisel verilerin korunmasına yönelik yasal düzenleme yapılmasını müteakip, bu verilerin otomatik işleme tabi tutulması durumunda kişilerin korunmasına ilişkin 108 ve 181 sayılı sözleşmelerin onay çalışmaları başlatılacaktır. Çocuk ve Gençlik başlığı altında Bakanlığımızın doğrudan sorumlu olduğu 77 nci tedbirin yanı sıra işbirliği yapılacak kuruluş olarak belirtildiği tedbirler de yer almıştır. Politika/Tedbir Sorumlu / Çocukların iyi olma hallerini ve refahlarını destekleyici bütüncül modeller geliştirilerek daha iyi eğitim ve sağlık hizmeti almaları sağlanacak, temel becerileri geliştirilecek, özellikle zor şartlar altındaki ve risk grubundaki çocukların yaşam kalitesi yükseltilecek, toplumla bütünleşmeleri sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.265) Tedbir 74. Çocuğa saygı kültürüne ve çocuk haklarına yönelik bilinç ve duyarlılığın artırılması faaliyetleri Bakanlığı Çocuğa saygı kültürü temelinde çocuklar için ve çocuklarla birlikte çalışan tüm meslek gruplarına yönelik, çocuk 3
çoğaltılacak ve çeşitlendirilecektir. MEB, Sağlık Adalet Kültür ve Turizm Yerel Yönetimler, Üniversiteler, STK lar. haklarına ilişkin eğitim programları geliştirilecek ve uygulanacaktır. Çocuk haklarını tanıtmaya yönelik çalıştay, forum, konferans vb. toplantı ve etkinlikler yapılacak, görsel ve yazılı materyaller hazırlanacak ve medya aracılığıyla kamu spotları hazırlanarak bilinçlendirici kamuoyu kampanyaları düzenlenecektir. Çocuk koruma ve adalet sistemleri koordineli olarak, önleyici mekanizma ve uygulamalara sahip, risk takibi ve erken uyarı sistemini içeren bir yapıya kavuşturulacak, altyapı ve personel ihtiyaçları giderilecek, bu alandaki hizmetlerin kalitesi artırılacak, korunmaya muhtaç çocuklara yönelik hizmetler çocukların sosyal ve kişisel gelişimlerini destekleyecek bir yapıda sunulacaktır. (Kalkınma Planı p.266) Tedbir 76. Suç mağduru ve suça sürüklenen çocuklar için uygulanan bakım hizmetleri ihtisaslaştırılacak ve sayıları artırılacaktır. Bakanlığı, Sağlık Milli Eğitim Emniyet Genel Müdürlüğü, Üniversiteler ve STK lar Koruma Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri ile Bakım ve Sosyal Rehabilitasyon Merkezlerinde ihtisaslaşma sağlanacak ve hizmet standartları oluşturulacaktır. Tedbir 77. Çocuk adalet sisteminde çocuklara yönelik tedbir ve uygulamalar geliştirilecek ve çeşitlendirilecektir. Aile ve Sosyal Kalkınma MEB, Sağlık İçişleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik STK lar, Yerel Yönetimler Çocuklar hakkında adli merciler tarafından alınan koruyucu ve destekleyici nitelikteki tedbirlerin uygulanmasına yönelik kurumlar arasında işbirliği geliştirilecek ve kurumsal kapasite yetersizlikleri giderilecek, suç veya uyuşmazlığın yargıya intikalinden önce arabuluculuk, tazmin gibi alternatif yöntemlerle çözülmesine yönelik uygulamalar geliştirilecek ve çocuklara yönelik adli süreçlerde çocukların olumsuz etkilenmesini önleyecek özel önlemler alınacaktır. Sağlık başlığı altında Bakanlığımız işbirliği yapılacak kuruluş olarak sadece 43 üncü tedbirde yer almıştır. Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı Tedbir 43. Ruh sağlığı merkezlerinin sayısı artırılacak ve bu merkezlerde verilen hizmetler çeşitlendirilecektir. Sorumlu Kuruluş/ Sağlık Bakanlığı MEB, Aile ve Sosyal Adalet ÇSGB, Diğer Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerinin sayısı artırılacak, ruh sağlığı hizmetleri afet ve diğer olağanüstü durumlara maruz kalan bireylere yönelik yardım programlarına entegre edilecektir. 4
Kamu Kurum ve Kuruluşları ve STK Temel Hak ve Özgürlükler başlığı altında yer alan 63 üncü tedbirde Bakanlığımız işbirliği yapılacak kuruluş olarak belirlenmiştir. Sorumlu Kuruluş/ Temel haklar ve özgürlükler evrensel ölçüt ve uygulamalar ışığında geliştirilmeye devam edilecektir. (Kalkınma Planı p.231) Tedbir 63. Temel hak ve özgürlüklerin geliştirilmesi doğrultusunda mevzuat taslakları hazırlanacaktır. Türkiye İnsan Hakları Kurumu Adalet İçişleri Bakanlığı Evrensel ölçüt ve uygulamalar ışığında temel hak ve özgürlükleri güçlendirmek amacıyla, mevzuatta gerekli düzenlemeleri yapmak üzere, Türkiye İnsan Hakları Kurumu bünyesinde Adalet ve İçişleri Bakanlığı yetkililerinin de katılımıyla bir komisyon kurulacak ve bu komisyon mevzuat taslakları hazırlayacaktır. Aile ve Kadın başlığı altında Bakanlığımız işbirliği yapılacak kuruluş olarak şu tedbirlerde yer almıştır. Sorumlu / Aile yardımlarının geliştirilmesi, aile danışmanlık ve eğitim hizmetlerinin kapsamlı, standart, etkin ve yaygın hale getirilmesi, evlilik öncesi eğitimin yaygınlaştırılması, sosyal yardım ve hizmetlerin aile temelli sunulması temin edilecektir. (Kalkınma Planı p.250) Tedbir 67. Ailenin bütünlüğünün korunması, bilinçlendirilmesi ve desteklenmesine yönelik olarak sosyal hizmet merkezleri (SHM) ile aile eğitim programlarının ve evlilik öncesi eğitim programlarının ulaştığı kişi sayısı artırılacaktır. Bakanlığı Milli Eğitim Sağlık Diyanet İşleri Başkanlığı, İçişleri Adalet Milli Savunma Bakanlığı Gündüzlü sosyal hizmet kuruluşlarını aynı çatı altında birleştiren SHM lerin 2014 yılı sonuna kadar ülke geneline yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Ailenin kendi içinde sorun çözme kapasitesini artırmaya, birey ve ailelerin bilinçlenmesine katkıda bulunmak amacıyla hazırlanan Aile Eğitim Programının (AEP) yaygınlaştırılması çalışmaları devam edecektir. AEP, SHM ler ve paydaş kurumlar aracılığıyla 100.000 aileye ulaştırılacaktır. Aile Eğitim Programına; Aile ve Bilişim, Madde Bağımlılığı ile Mücadele, Annelik ve Babalık Rolleri Eğitimi, Değerler Eğitimi Modülleri geliştirilerek eklenecektir. Evlilik Öncesi Eğitim kapsamında gerekli materyaller çoğaltılarak 50.000 bireye ulaştırılacaktır. Boşanmaların azaltılması amacıyla aile danışmanlığı ve uzlaştırma mekanizmaları geliştirilecektir. Tek ebeveynli ailelerin karşılaştıkları sorunların çözümüne yönelik izleme ve rehberlik hizmetleri yaygınlaştırılacaktır. (Kalkınma 5
Planı p.254) Tedbir 71. Evlilik öncesi eğitim, aile danışmanlığı ve aile eğitimi hizmet standartları oluşturulacaktır. Bakanlığı Milli Eğitim Diyanet İşleri Başkanlığı, İçişleri Evlilik yaşantısına bilinçli bireyler olarak girilmesini sağlamak amacıyla Evlilik Öncesi Eğitim Programı özellikle Belediyeler aracılığıyla ülke genelinde yaygınlaştırılacaktır. Aile Mahkemeleri ve Barolarla yakın işbirliği yapılarak boşanmaların azaltılması amacıyla boşanma süreci yaşayan çiftlere yönelik çalışmalar Boşanmanın engellenemediği durumlarda sürecin en az sorunlu bir şekilde atlatılmasının amaçlandığı danışmanlık faaliyeti ile ilgili olarak 81 ilde uygulamanın gerçekleşebilmesine yönelik Sosyal Hizmet Merkezleri bünyesinde yeterli personel istihdamı için çalışmalar Mesleki Yeterlilik Kurumu aracılığıyla danışmanlık ve eğitimlerin mesleki standartlarını ve tanımlarını belirleyen bir çalışma yapılarak gerekli mevzuat hazırlanacaktır. Yüksek Öğretim Kurumları aracılığıyla bu alanda eğitim müfredat ve materyal geliştirme çalışması Aile Eğitim Programları kapsamında oluşturulan Evlilik Öncesi Eğitim Programı çerçevesinde ailelere yönelik bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları Fikri Mülkiyet Hakları başlığı altında yer alan 267 nci tedbirde Bakanlığımız işbirliği yapılacak kuruluş olarak belirtilmiştir. Sorumlu / Yargı, gümrük ve kolluk hizmetleri başta olmak üzere, kamuda fikri hakların korunması ve denetlenmesiyle ilgili birimlerde yeterli beşeri ve kurumsal kapasite oluşturulacaktır. (Kalkınma Planı p.707) Tedbir 267. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda değişiklik hazırlığı tamamlanacaktır. Kültür ve Turizm Bakanlığı 5846 sayılı Kanunun, AB müktesebatıyla uyumlu olmayan maddeleri ile uygulamada sorun yaratan maddelerinin değiştirilmesine yönelik Kanun Tasarısı Taslağı hazırlanarak TBMM'ye sevk edilecektir. 6