Çek - Kopar FASİKÜL 2 Ünite 2 BEŞERİ SİSTEMLER Bölüm 1: Nüfus Politikaları 2 Bölüm 2: Şehirlerin Fonksiyonları ve Etki Alanları 2 Bölüm 3: Üretim, Dağıtım ve Tüketim 3
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER BÖLÜM 1-2-3 TEMEL BİLGİLER NÜFUS VE NÜFUS POLİTİKALARI Devletin, ülkenin çıkarlarını korumak amacıyla nüfusla ilgili aldığı önlemler, çıkardığı kanunlar ve bunlarla ilgili uygulamalara nüfus politikası denir. Nüfus politikaları nüfusun miktarı, niteliği ve dağılışıyla ilgilidir. Dünyada uygulanan nüfus politikalarını iki ana grupta toplayabiliriz. 1. Nüfus artış hızını artırmaya yönelik politikalar Bazı ülkelerde nüfus artış hızı durma noktasına gelmiş, bazı ülkelerde ise nüfus artış hızı eksi değerlere düşmüştür. Bu tür ülkelerde ortalama yaşam süresi uzun, genç nüfus oranı azdır. Özellikle nüfus artış hızı eksi değerlerde olan ülkeler, nüfusları azaldığı için nüfus artış hızını artırmaya çalışmaktadır. Nüfus artış hızı eksi değerlerde olan ülkelerin bazıları Japonya, Almanya, Macaristan, Romanya, Rusya ve Moldova dır. NÜFUS POLİTİKALARI, ŞEHİRLER VE DOĞAL KAYNAKLAR 2. Çin de Nüfus Politikaları Çin, 1.366.630.000 olan nüfusu ile dünyanın en çok nüfusa sahip olan ülkesidir. Güçlü olmanın tek yolunu sayısal olarak çokluğa bağlayan Çin, nüfus artış hızını artırmaya yönelik politikalar benimsemiştir. Nüfus artış hızının yüksek olması ve ülke nüfusunun çok artması, Çin de nüfus artış hızının azaltılmasına yönelik nüfus politikalarının benimsenmesine neden olmuştur. Çin de nüfus politikalarının en önemlisi tek çocuk uygulamasıdır. Birden fazla çocuğa sahip olan eşlerden birinin kısırlaştırılması ve parasal cezalar, bu politikayla ilgili uygulamalar olmuştur. Doğum oranı düşük alan Avrupa nüfusu yaşlanmaktadır. 2. Nüfus artış hızını azaltmaya yönelik politikalar Bu tür politikaları izleyen ülkelerden bazılarının en önemli sorunu nüfuslarının aşırı derecede fazla olmasıdır. 2014 te nüfusu 1.366.630.000 olan Çin, nüfusu 1,251,695,584 olan Hindistan ve nüfusu 255,993,674 olan Endonezya bu ülkelerin başında gelmektedir. Nüfus artış hızını azaltmaya yönelik politikaların başlıcaları, çocuk sayısının sınırlandırılması, evlenme yaşının büyütülmesi, kısırlaştırma ve doğum kontrol yöntemlerinin teşvik edilmesi ve doğum kontrol yöntemleriyle ilgili olarak halkın bilinçlendirilmesidir. Çocuklu ailelerin ekonomik olarak desteklenmesi, nüfus artış hızını artırmaya yönelik politikaların başlıcalarıdır. 1. Japonya da Nüfus Politikaları 1948 de Irkı Koruma Yasası adıyla belirlenen nüfus politikaları çerçevesinde alınan önlemler sayesinde 1947 de binde 34 olan doğum oranı, on yıl içinde binde 18 e düşmüştür. Bu değer, 2000 li yıllarda durma noktasına gelmiştir. Bu dönemden sonra, nüfus artış hızının artırılmasına yönelik politikalar benimsenmiştir. Çin tek çocuk politikasını benimsemiştir. 3. Fransa da Nüfus Politikaları Avrupa ülkelerinin tamamında görülen düşük nüfus artış hızı Fransa da da görülmektedir. Binde 5 (2014) gibi düşük bir nüfus artış hızına sahip olan Fransa, nüfus artış hızını artırmaya yönelik politikalar benimsemiştir. Birinci ve İkinci dünya savaşları döneminde nüfus artış hızı düşmüş olan Fransa da nüfus artış hızı 1950-1975 yılları arasında artmıştır. ŞEHİRLERİN FONKSİYONLARI VE ETKİ ALANLARI 1. Şehirlerin Fonksiyonları Yeryüzündeki ilk yerleşmeler, tarımla birlikte başladı. Bu nedenle ilk şehirlerdeki en önemli ekonomik etkinlik de tarımdı. Ticaret, zamanla şehirlerdeki en önemli fonksiyonlardan biri hâline gelmiştir. Şehirler, ön plana çıkan fonksiyonlarına göre sanayi, ticaret, madencilik ve turizm gibi sıfatlarla nitelendirilmektedir. Almanya nın Essen şehri, kömür yataklarından dolayı hızlı bir gelişme göstermiştir. 2
ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM Kıyılarda kurulmuş olan bazı şehirler, deniz ulaşımının gelişmesine bağlı olarak önemli liman şehirlerine dönüşmüştür. Bu tür liman şehirlerinde ulaşımın yanı sıra ticaret de önemli bir etkinliktir. Marsilya, Akdeniz deki önemli bir liman şehridir. Üniversitelerin bulunduğu bazı şehirler, hızla gelişmektedir. Örneğin, İngiltere nin Oxford şehri, eğitim bakımından küresel bir etkiye sahiptir. Ekonomik etkinlikler ise genel olarak üretim, dağıtım ve tüketim ilişkilerini ifade etmektedir. Üretim, mal ve hizmetlerin yetiştirilmesi ya da imal edilmesidir. Mal ve hizmetlerin tüketiciye ulaştırılması, dağıtım olarak adlandırılır. Tüketim ise mal ve hizmetlerin kullanılmasıdır. 1. Üretim, Dağıtım ve Tüketimi Etkileyen Doğal faktörler İnsanların temel besinleri tarım ve hayvancılıktan elde edilen ürünlerdir. Tarım, iklimin kontrolünde gerçekleştirilen bir etkinliktir. Madencilik, jeolojik yapıyla ilgilidir. Hidroelektrik enerji üretimi, yer şekillerinin elverişli ve akarsuyun akımının yeterli olduğu yerlerde gerçekleştirilir. Turizm etkinliğinde de doğal koşullar çok önemlidir. Oxford, bir eğitim şehridir. Ulaşım, yer şekilleri ve iklimden doğrudan etkilenir. 2. Şehirlerin Etki Alanları Politik bakımdan küresel etkiye sahip ülkeler, büyük güçlere sahip devletlerin başkentleridir. Şehirlerden bazıları, belirli dönemlerde açılan fuar, festival ve karnavallarıyla küresel bir etkiye sahiptir. Brezilya nın Rio De Janerio şehri bu tür şehirlerdendir. Şehirler, fonksiyonlarına göre dar ya da geniş bir alanı etkiler. Buna göre şehirler yerel, bölgesel ve küresel etkiye sahip olabilir. Örneğin Niğde yerel, Ankara bölgesel, ABD nin başkenti olan Washington DC ise küresel etkiye sahiptir. Sanayileşme de büyük ölçüde doğal koşullara bağlıdır. Çünkü bir fabrikada suya, ham maddeye ve enerjiye ihtiyaç vardır. 2. Üretim, Dağıtım ve Tüketimi Etkileyen Beşerî Faktörler Üretimi etkileyen beşerî etmenlerin başlıcaları sermaye, iş gücü, eğitim, deneyimdir. Tarımsal üretim için öncelikle bir tarım toprağına gereksinim vardır. Bu da sermaye ile ilgilidir. Ulaşım, madencilik ve sanayi gibi üretim alanlarında da beşerî faktörler önemlidir. Sanayi ise tamamen insan emeği ve bilgi birikimiyle gerçekleştirilen ve makinelerle yapılan üretimdir. 3. Üretim, Dağıtım ve Tüketim Sektörleri Arasındaki Etkileşim 3. Büyük şehirlerin Kurulduğu Yerler Küresel etkiye sahip olan şehirlerin en önemli özelliği ulaşım bakımından elverişli yerlerde kurulmuş olmalarıdır. Geniş bir hinterlanda sahip olan bu tür şehirlerin önemli bir kısmına deniz yoluyla da kolayca ulaşılabilmektedir. Büyük şehirlerin diğer bir özelliği ise iklim bakımından elverişli yerlerde kurulmuş olmalarıdır. Bu nedenle küresel bir etkiye sahip olan şehirlerin önemli bir kısmı, orta kuşakta bulunmaktadır. Üretim, dağıtım ve tüketim birbirlerine bağlı etkileşim içinde bulunan etkinliklerdir. Üretimin yetersiz olması durumunda ticaret gelişmeyeceğinden dağıtım gerçekleşmez, bu durumda tüketim de az olur. Tarım ürünlerinin yetişme koşullarına bağlı olarak belirli ürünlerin en çok yetiştirildiği yerler farklıdır. Bu ürünlerin üretilmediği yerlere ulaştırılması, dağıtımı ve tüketimi etkilemektedir. Sanayi merkezlerinde üretilenlerin, tüketim merkezlerine ulaştırılması dağıtım sektörünün gelişmesini sağlar. Tüketim ise bazen fabrikaların kurulacağı yer seçimini etkiler. 3 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER Yerleşik hayat, Neolitik Dönemde tarımla başlamıştır. İlk yerleşmeler, tarımla başladığından bu yerleşmelerin ve aynı zamanda ilk şehirlerin kurulduğu yerler, tarıma elverişli alanlardır. Bazı şehirler, belirli dinlerin merkezi hâline gelmiş ve dini şehir özelliği kazanmıştır: Roma nın Hristiyanlar, Mekke ve Medine nin Müslümanlar, Kudüs ün ise Yahudiler, Hristiyanlar ve Müslümanlar için dini bakımdan kutsal şehirler olması gibi.
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 4. Tüketimin Üretimi Etkilemesi Üretim ve dağıtım birinci derecede tüketime bağlıdır. Bu nedenle öncelikle en çok ihtiyaç duyulan ürünler üretilmekte ve dağıtılmaktadır. Fazla tüketilmeyen ürünler ne kadar üretilir ve ne kadar dağıtılırsa dağıtılsın bu ürünlerin üretim, dağıtım ve tüketim halkasını sürdürmesi mümkün değildir. Orta Afrika ürünü olan kahve, Güneydoğu Asya ve Amerika kıtalarında da üretilmeye başlanmıştır. Günümüzde Brezilya, en çok kahve üreten ülke konumuna gelmiştir. Buna göre bir ürünün tüketimi, o ürünün hem üretim miktarını hem de üretim alanını etkilemektedir. Orman belirli koşullarda yenilenebilen kaynaklardandır. Kahve tüketimi artınca üretim de artmıştır. 1. Doğal Kaynak ve Ekonomi İlişkisi Doğal kaynaklar bakımından zengin olan ülkelerden bazıları, bu kaynakları kullanırken teknolojiden yararlanarak ileri düzeyde gelişmişlerdir. Petrol, doğal gaz, demir ve orman bakımından zengin olan Rusya Federasyonu, bu kaynakları kullanarak ileri düzeyde gelişmiştir. Doğal kaynaklar bakımından zengin olan bazı ülkeler, teknoloji ve sermaye yetersizliğinden dolayı yeterince gelişememiştir. Afrika nın petrol bakımından zengin olan ülkesi Nijerya bu tür ülkelerdendir. 5. Üretim, Tüketim ve Dağıtımın Yeni Sektörlerin Ortaya Çıkmasına Etkisi Üretilenlerin tüketiciye ulaştırılması, bir dizi etkinlikle gerçekleşir. Bu etkinliklerin başında ambalajlama gelir. Ürünün özelliğine göre ambalaj üretilmesi, yeni bir üretim sektörünün ortaya çıkmasına neden olmuştur. Üretim ve dağıtım, özellikle uluslararası ticarette yeni sektörleri ortaya çıkarmıştır. Bu sektörlerden biri fabrika gemilerin üretimidir. Doğal kaynaklar bakımından fakir olduğu halde, gelişmiş teknolojisi sayesinde dışarıdan aldığı ham maddeleri işleyerek satan ve ileri düzeyde gelişen ülkeler de vardır. Japonya bu tür ülkelerdendir. Moğolistan gibi hem teknoloji ve sermaye hem de doğal kaynaklar bakımından fakir ülkeler ise gelişememektedir. DOĞAL KAYNAKLAR Doğada kendiliğinden var olan, insan etkisiyle oluşmamış kaynaklara doğal kaynak denir. Doğal kaynaklar hem yeryüzünde hem de yer altında vardır. Bunların başlıcaları madenler, toprak, ormanlar ve su kaynaklarıdır. Doğal kaynakları, canlı ve cansız olmak üzere ikiye ayrılır. Bitkiler ve hayvanlar canlı doğal kaynaklardır. Cansız doğal kaynakların başlıcaları madenler, toprak, hava ve sudur. Doğal kaynakların bir kısmının rezervi sınırlıdır ve sürekli tükenmektedir. Doğal gaz, kömür ve petrol bu tür kaynaklardandır. Su, rüzgâr, Güneş gibi doğal kaynaklar ise tükenmeyen doğal kaynaklardandır. Bazı doğal kaynaklar belirli koşullarda yenilenebilmektedir. Ormanlar bu tür kaynaklardandır. Moğolistan, doğal kaynaklar bakımından fakir ve teknolojisi gelişmemiş bir ülkedir. 4
TEST - 1 1. I. Nüfusun artış hızını düşürmek. II. III. Nüfusun artış hızını yükseltmek Nüfusun niteliğini iyileştirmek İleri düzeyde sanayileşmiş ülkelerin yukarıdaki nüfus politikalarından hangilerini uygulamaları beklenir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III Nüfus Politikaları 5. Ülkelerin nüfus politikalarının birbirinden farkı olmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Gelişmişlik düzeyleri B) Doğal kaynakların miktarı C) Nüfus miktarları D) Eğitim ve sağlık düzeyleri E) Göç miktarları 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 2. Aşağıdakilerden hangisi nüfus artış hızını artırmaya yönelik bir uygulama değildir? A) Evlenme yaşının küçültülmesi B) Doğum yapan kadınlara ücretli ve uzun süreli izin verilmesi C) Çok çocuklu ailelerin bazı vergilerden muaf tutulması D) Doğum kontrolüyle ilgili gereçlerin ücretsiz dağıtılması E) Çocukların masraflarının devlet tarafından karşılanması 3. Nüfus artış hızını düşürmek için; I. aile planlamasının yapılması, II. evlenme yaşının yükseltilmesi, III. çok çocuklu ailelere yardım yapılması, IV. devletin çocukların masraflarını karşılaması uygulamalarından hangileri etkili yöntemlerdir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve IV 6. Kalkınma hızının nüfus artışından yüksek olduğu ve yaşlı nüfusun arttığı ülkelerde aşağıdaki nüfus politikalarından hangisi uygulanmalıdır? A) Nüfus artış hızını düşürmek B) Nüfusu dengelemek C) Nüfus artış hızını yükseltmek D) Nüfusun niteliğini arttırmak E) Nüfus miktarını sabitlemek 7. Aşağıda verilen ülkelerden hangisinin nüfus artış hızını azaltmaya yönelik politikalar uygulaması beklenir? A) İtalya B) Almanya C) Hindistan D) İngiltere E) Kanada 8. Nüfus artış hızını azaltmaya yönelik politikalardan biri, çocuk sayısının sınırlandırılmasıdır. Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisinin çocuk sayısını sınırlandırmaya yönelik politikalar uygulaması beklenmez? 4. Aşağıdakilerden hangisi nüfus politikalarının temel amacıdır? A) Nüfus miktarını arttırmak B) Nüfus ile kalkınma hızını dengelemek C) Askeri gücü artırmak D) Nüfus miktarını azaltmak E) Nüfusun niteliğini iyileştirmek A) Çin B) Fransa C) Pakistan D) Mısır E) Nijerya 9. Aşağıda verilen ülkelerden hangisinin farklı bir nüfus politikası izlemesi beklenir? A) Almanya B) Somali C) Hindistan D) Afganistan E) Kenya 5
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 10. Evlilik yaşının yükseltilmesi Doğum kontrol yöntemlerinin teşvik edilmesi Aşağıdaki ülkelerden hangisinin bu nüfus politikalarını benimsenmesi beklenir? A) ABD B) İsrail C) Hollanda D) Endonezya E) İsveç 14. 64 14 14 14 K E K E K I II III Yukarıdaki nüfus piramitlerinden hangisine sahip olan ülkenin nüfus artış hızını artırmaya yönelik politikalar uygulaması beklenir? 64 C) E 64 11. Aşağıdakilerden hangisi nüfus artış hızının düşük olmasının doğurduğu olumsuz sonuçlardan biridir? A) Üretimin artması B) İşgücünün azalması C) Tasarrufların artması D) Tüketimin artması E) İhracatın artması A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 15. Aşağıdaki ülkelerden hangisinin farklı bir nüfus politikası uygulaması beklenir? A) İngiltere B) Fransa C) ABD 12. I. Eğitim düzeyinin yükselmesi II. Ortalama ömrün uzatılması III. Doğumların artırılması IV. Sağlık düzeyinin yükseltilmesi Yukarıdakilerden hangileri nüfusun niteliğini iyileştirmeye yönelik nüfus politikalarından biri değildir? 16. D) Japonya E) Kenya I II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve IV V IV III Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisinde nüfus artış hızını arttırmaya yönelik politikalar uygulanmaktadır? 13. Aşağıdakilerden hangisi nüfus artış hızını artırmak için uygulanan nüfus politikalarından biri değildir? A) Doğumları arttırmak B) Ülkeye olan göçleri arttırmak C) Ölüm oranlarını azaltmak D) Evlilikleri teşvik etmek E) Aile planlaması yapmak A) I B) II C) III D) IV E) V 17. Aşağıdaki ülkelerden hangisinde kalkınma hızı, nüfus artış hızından azdır? A) Almanya B) Danimarka C) Kanada D) Libya E) İsviçre 6 1. E 2. D 3. C 4. B 5. A 6. C 7. C 8. B 9. A 10. D 11. B 12. B 13. E 14. C 15. E 16. A 17. D
TEST - 2 1. Aşağıdakilerden hangisi nüfus artış hızının yüksek olmasının olumlu sonuçlarından değildir? A) Mal ve hizmetlere talep artar. B) İşgücü artar. C) İşçi ücretleri azalır. D) Askeri güç artar. E) Tüketim artar. Nüfus Politikaları 5. Aşağıdakilerden hangisi nüfus artış hızının düşük olmasının olumsuz sonuçlarından biri değildir? A) Nüfus azalır. B) Uzun vadede nüfus dinamizmini kaybeder. C) Yaşam düzeyi yükselir. D) Yaşlı nüfus artar. E) İş gücü potansiyeli azalır. 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 2. Çin de 1953 yılına kadar nüfus artışının teşvik edilmesinin en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Güçlü olmanın tek yolunun sayısal olarak fazla olmaktan geçtiğine inanmaları B) Nüfus miktarının az olması C) Milli gelirin yüksek olması D) Ölüm oranının yüksek olması E) Yaşlı nüfusun fazla olması 6. Fransa da 1975 yılından sonra nüfus artışı hızlı bir şekilde düşmüştür. Fransa 1985 te nüfus artış hızını artırmak için; I. doğumları teşvik etmek, II. evlilik yaşını yükseltmek, III. yabancı işçi göçüne izin vermek, IV. yaşlı nüfusu arttırmak politikalarından hangilerini benimsemiştir? 3. Hindistan da Etnik bir bütünlüğün bulunmaması Dini bakımdan birçok topluluğun bulunması aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? A) Nüfus artış hızını azaltmaya yönelik politikaların uygulanması B) Ortak bir nüfus politikasının uygulanamaması C) Nüfus artış hızını artırmaya yönelik politikaların uygulaması D) Nüfusu dengeleme politikalarının uygulanması E) Nüfusun niteliğinin iyileştirmeye çalışılması A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III 7. Japonya, ailelerin çok çocuk sahibi olmaları için teşvik kampanyaları başlatmıştır. Bu konuda bir miktar artış sağlanmışsa da başarı elde edilememiştir. Japonya da teşvik politikalarının başarısız olmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Eğitim oranının yüksek olması B) Sağlık düzeyinin gelişmiş olması C) Genç nüfusun az olması D) İş gücüne ihtiyacın çok olması E) Ülkelerinin dış göçlere kapalı olması 4. Tarımın ülkenin geçim kaynağı olması ve tarımda iş gücüne duyulan ihtiyacın fazla olması, aşağıdaki nüfus politikacılarından hangisini doğurmuştur? A) Nüfus artış hızını yükseltmek B) Nüfus artış hızını azaltmak C) Nüfusun niteliğini iyileştirmek D) Nüfusu dengelemek E) Nüfusun niceliğini azaltmak 8. Aşağıdakilerden hangisi Rusya nın uyguladığı nüfus politikalarından biri değildir? A) Ülkeye gelecek göçleri kolaylaştırmak B) İkinci çocuk sonrası ailelere yardım yapılması C) Alkol ve sigara tüketiminin azaltılması D) Ölüm oranlarının azaltılması E) Doğum kontrol gereçlerinin ücretsiz dağıtılması 7
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 9. Aşağıda verilen ülke ve uygulaması gereken nüfus politikası eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Rusya - nüfus artış hızını artırmak B) Fransa - nüfus artış hızını yükseltmek C) Çin - nüfus artış hızını azaltmak D) Nijerya - nüfus artış hızını artırmak E) İran - Nüfusun artış hızını azaltmak 13. IV III Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangi ikisinin aynı nüfus politikasını uygulaması beklenir? V I II 10. 64 A) IV ve V B) V ve I C) II ve IV D) III ve V E) I ve IV E K 14 0 Yukarıdaki nüfus piramidine sahip olan bir ülkenin aşağıdaki nüfus politikalarından hangisini uygulaması beklenir? A) Evlilik yaşını düşürmek B) Ülkeye olan göçleri teşvik etmek C) Çok çocuklu ailelere yardım yapmak D) Doğum kontrol yöntemlerini halka anlatmak E) Çocukların masraflarını devlet tarafından karşılamak 14. Doğum oranı Ölüm oranı I. 21 10 II. 3 1 III. 10 7 IV. 30 27 V. 1 0,1 11. Nüfus artış hızını arttırmanın yollarından biri de yabancı işçi göçünü teşvik etmektedir. Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisinin yabancı işçi göçünü teşvik etmesi beklenmez? Yukarıda doğum ve ölüm oranları verilen ülkelerden hangisinin çocuk nüfus oranı daha azdır? A) I B) II C) III D) IV E) V A) Almanya B) Fransa C) Türkiye D) İngiltere E) Belçika 12. Çin de uygulanan tek çocuk politikasının olumsuz sonucu aşağıdakilerden hangisidir? 8 A) İş gücünün yetersiz kalması B) Nüfusun cinsiyet dengesinin bozulması C) Sağlık olanaklarının artması D) Ülke dışına alan göçlerin artırması E) Genç nüfusun artması 15. Çin de doğal nüfus artış hızını azaltmaya, İngiltere de ise artırmaya yönelik politikalar uygulanmaktadır. Bu iki ülkenin farkı nüfus politikaların uygulamasının nedeni bu ülkelerin aşağıdaki özelliklerinden hangisinin farklı olmasıdır? A) Nüfus miktarlarının B) Sanayi ürünleri çeşidinin C) Nüfus yoğunluğunun D) Cinsiyet dağılımının E) Nüfus dağılışının 1. E 2. A 3. B 4. A 5. C 6. D 7. A 8. E 9. D 10. D 11. C 12. B 13. A 14. E 15. A
TEST - 3 1. Aşağıdakilerden hangisi ilk şehirlerin kurulmasını sağlayan ekonomik etkinliktir? A) Tarım B) Sanayi C) Ticaret D) Maden E) Ulaşım Şehirlerin Fonksiyonları ve Etki Alanları 6. Günümüzde para piyasası uluslararası bir boyut kazanmıştır. Bu nedenle bir borsa merkezindeki gelişmeler, aynı günde birçok ülkenin para piyasasını doğrudan etkilemektedir. Aşağıdaki şehirlerden hangisinde yer alan borsanın etki alanı daha fazladır? A) Paris B) New York C) Berlin 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 2. Aşağıdaki şehirlerden hangisinde dini fonksiyon ön planda değildir? D) Londra E) İstanbul A) Mekke B) Medine C) Kudüs D) Vatikan E) Şam 3. İlk şehirlerin kurulduğu yerler ile ilgili; I. Verimli tarım alanlarına kurulmuştur. II. Su kaynaklarına yakın yerlere kurulmuştur. III. Maden bakımından zengin yerlere kurulmuştur. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 7. Şehir merkezlerinin küresel etkisi ekonomisinin yarı sıra politik alanda da önem taşımaktadır. Buna göre, aşağıdaki şehirlerden hangisi, dünya politikalarının belirlenmesinde daha önemli konuma sahiptir? A) Ankara B) Sofya C) Pekin D) Washington E) Seul 8. Bankacılık alanında kimlik bilgilerinin gizliliği ilkesi nedeniyle bazı şehirler küresel etkiye sahiptir. Aşağıdaki ülkelerden hangisi bankacılık alanında küresel etkiye sahip şehir sayısı daha fazladır? 4. Kıyıda kurulan bazı şehirler, deniz ulaşımının gelişmesi sonucunda önemli liman şehrine dönüşür. Aşağıdaki şehirlerden hangisi önemli liman şehirlerinden biridir? A) Sinop B) Marsilya C) Oxford D) Essen E) Moskova 5. Aşağıdakilerden hangisinde farklı bir ekonomik fonksiyon ön plandadır? A) Antalya B) Kuşadası C) Fethiye D) Didim E) Mersin A) Almanya B) ABD C) İngiltere 9. I. Frankfurt II. Tokyo III. Rio De Jenairo IV. İstanbul V. Paris D) İsviçre E) Fransa Bazı şehirler, belirli dönemlerde fuar, festival ve karnavallarıyla küresel bir etkiye sahiptir. Yukarıdakilerden hangileri bu tür şehirlere örnektir? A) I ve III B) Yalnız I C) II ve V D) III ve IV E) IV ve V 9
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 10. Aşağıdaki şehirlerden hangisi küresel etkiye sahip değildir? A) Roma B) New York C) Tokyo 11. I. İstanbul II. III. IV. Londra Tokyo Şam V. Roma D) Paris E) Yeni Dalhi Yukarıdaki şehirlerden hangileri bölgesel etkiye sahiptir? 14. I. Kalkınma hızı düşer. II. Kişi başına düşen milli gelir artar. III. Tüketim artar. IV. İş gücü azalır. V. Eğitim ve sağlık hizmetleri aksar. Yukarıdaki özelliklerden kaç tanesi nüfus artış hızının fazla olmasının olumlu sonuçlarındandır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 15. Aşağıdaki şehirlerden hangisinin etki alanı daha dardır? A) Paris B) İstanbul C) Pekin D) Zürih E) Abuja A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) IV ve V E) I ve IV 16. Şehirlerin büyüyüp, gelişmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi en fazladır? 12. Akdeniz kıyısında 30 km içerisinde kurulmuş olan şehir 2800 yıllık bir tarihi geçmişe sahiptir. Yönetim fonksiyonunun yanı sıra Vatikan ın da burada bulunması sonucu küresel etkiye sahip bir şehridir. Yukarıda özelliği verilen şehir aşağıdakilerden hangisidir? A) Marsilya B) Roma C) Atina D) İzmir E) Milano A) Tarım B) Madencilik C) Sanayi D) Turizm E) Ormancılık 17. Aşağıda verilen şehir ve ekonomik fonksiyon eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Roma - Dini B) Londra - Sanayi 13. C) New York - Finans D) Şam - Turizm E) Hong Kong - Liman III I II V 18. IV V III I Haritada numaralarla gösterilen alanlarının hangisinde nüfusu 10 milyonu geçen şehir yoktur? IV II A) I B) II C) III D) IV E) V Haritada numaralarla gösterilen yerlerin hangisinde küresel etkiye sahip şehir sayısı daha fazladır? A) I B) II C) III D) IV E) V 10 1. A 2. E 3. D 4. B 5. E 6. B 7. D 8. D 9. A 10. E 11. E 12. B 13. D 14. A 15. E 16. C 17. D 18. E
TEST - 4 1. Aşağıdaki şehirlerden hangisi eğitim fonksiyonundan dolayı küresel etkiye sahiptir? A) Tel Aviv B) Ankara C) Tokyo D) Oxford E) Marsilya Şehirlerin Fonksiyonları ve Etki Alanları 5. I. Marsilya II. Rotterdam III. Şanghay Yukarıda verilen şehirlerin ortak ekonomik özelliği aşağıdakilerden hangisidir? A) Ulaşım B) Maden C) Sanayi 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER D) İdari E) Finans 2. Aşağıdaki şehirlerden hangisinin etki alanı daha dardır? A) Atina B) Kahire C) Paris D) Pekin E) Washington 6. İslamiyetle birlikte önem kazanan dini bir şehirdir. Akdeniz in en büyük ticaret hacmine sahip limandır. Dünyanın en önemli borsa merkezinin bulunduğu şehirdir. Dünya da en fazla uluslararası yolcu taşıyan hava limanının bulunduğu şehirdir. Aşağıdaki şehirlerden hangisinin özelliği yukarıda verilmemiştir? 3. Aşağıdaki şehir ve ekonomik fonksiyon eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Tokyo - Teknoloji B) New York - Finans C) Paris - Turizm D) Londra - İdari E) Şam - Maden A) Mekke B) Marsilya C) New York 7. I. İstanbul II. Tokyo III. Malatya IV. Erivan D) Paris E) Londra Yukarıda verilen şehirlerin etki alanı en fazla olandan en az olanına doğru sıralaması aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? 4. Günümüzde şehirlerin etki alanlarının birbirinden farklı olmasının nedenleri arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Coğrafi Konumu B) Nüfusu C) Başkent olması D) Ekonomik özelliği E) Yüz ölçümü A) I - II - III - IV B) II - III - IV - I C) III - IV - I - II D) IV - III - II - I E) II - I - IV - III 8. Tarihte birkaç kez yıkıldıktan sonra yeniden inşa edildi. II. Dünya Savaşı ndan sonra hızla gelişerek günümüzdeki konumuna ulaştı. Günümüzde en önemli ekonomik fonksiyonu teknolojidir. Yukarıda özelliği verilen şehir aşağıdakilerden hangisidir? A) Paris B) New York C) Hongkong D) Tokyo E) Sidney 11
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 9. Aşağıda verilen şehirler ve şehirlerin etki alanı eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Paris - Küresel B) İstanbul - Bölgesel C) Ağrı - Yerel D) Kudüs - Küresel E) Nairobi - Küresel 13. Mısır Hindistan Çin Yukarıdaki ülkelerin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir? A) Aynı kıtada yer almaları B) Nüfus miktarlarının aynı olması C) Yüz ölçümlerinin aynı olması D) İklim tiplerinin aynı olması E) İlk şehir yerleşmelerinin kurulmuş olması 10. Aşağıdaki şehirlerin hangisinin nüfusu 10 milyondan azdır? A) İstanbul B) Tokyo C) Paris D) Lagos E) New York 11. Önemli şehirlerin çoğunluğu orta kuşakta yer almaktadır. Aşağıdaki şehirlerden hangisi bu genelleme uymaz? A) Tokyo B) Cakarta C) İstanbul 14. Aşağıda verilen ilk şehir yerleşmeleri ve akarsu eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Mısır - Nil B) Mezopotomya - Fırat - Dicle C) Meksika - Kongo D) Çin - Sarıırmak - Gökırmak E) Hindistan - İndus - Ganj D) Paris E) Oxford 12. Aşağıdakilerden hangisi şehirlerin nüfuslarının ve sayılarının artmasındaki en önemli gelişmedir? A) Tarıma başlanması B) Madenlerin işlenmesi C) Ticaretin başlaması D) Turizmin gelişmesi E) Sanayileşme süreci 15. Günümüzden 2800 yıl önce denizden 24 km uzaklıktaki Tiber Nehri üzerinde, geçiş noktasında bulunan bir adaya kurulmuştur. Yukarıda özelliği verilen şehir aşağıdakilerden hangisidir? A) Rotterdam B) Marsilya C) İstanbul D) Roma E) Londra 12 1. D 2. B 3. E 4. E 5. A 6. D 7. E 8. D 9. E 10. C 11. B 12. E 13. E 14. C 15. D
1. I. İklim II. III. IV. Ulaşım Yer şekilleri Teknoloji TEST - 5 Yukarıdakilerden hangileri üretim, dağıtım ve tüketimi etkileyen doğal etmenlerdir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 2. Aşağıdakilerden hangisi tüketimi etkileyen en önemli etmendir? Üretim, Dağıtım ve Tüketim 5. Aşağıdakilerden hangisi tüketimin üretime etkisine örnek olamaz? A) Anavatanı Etiyopya olan kahvenin günümüzde birçok ülkede üretilmesi B) Kuş gribinden sonra tavuk eti tüketimi ve kümes hayvancılığının azalması C) Tüketim alanı geniş olan tarım ürünlerinin üretim alanının artması D) Uzun süre ithal edilen kivinin Türkiye de üretilmeye başlanması E) Türkiye nin tükettiği petrolün büyük bir kısmını ithal etmesi 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER A) Moda ve pazarlama B) Üretimin miktarı C) Gelir düzeyi D) Ulaşım koşulları E) Teknolojik gelişme 6. Aşağıdakilerden hangisi dünyanın kömür bakımından zengin bölgelerinden değildir? 3. Anavatanı Asya olan buğday günümüzde dünyanın büyük bir kısmında yetiştirilmektedir. Bu durum; I. tüketimin üretime II. üretimin tüketime III. dağıtımın üretime etkilerinden hangilerine örnektir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III A) Avusturya nın doğusu B) ABD nin batısı ve doğusu C) Hindistan D) Orta Avrupa E) Kuzey Afrika 7. Aşağıdakilerden hangisi tükenmeyen doğal kaynaklardan değildir? A) Rüzgâr B) Dalga C) Su 4. Üretim Tüketim D) Güneş E) Orman X Dağıtım Üretim, tüketim ve dağıtımı gösteren Venn şemasında X olarak gösterilen yere yazılabilecek etmenler arasında aşağıdakilerden hangisi beşeri bir etmen değildir? 8. Aşağıdakilerden hangisinin kaynağı dünyadaki doğal kaynaklar değildir? A) Su B) Gelgit C) Uranyum D) Biyokütle E) Doğal gaz A) Ulaşım B) İklim C) İletişim D) Teknoloji E) Moda 13
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 9. Doğal kaynaklardan olan orman; I. tükenebilen, II. III. belirli koşullarda yenilenebilen, tükenmeyen özelliklerinden hangilerine sahiptir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 10. I. Zengin doğal kaynaklara sahip olduğu hâlde teknoloji ve sermaye bakımından yetersiz olduğundan gelişmemiştir. II. Doğal kaynaklar bakımından fakir olduğu hâlde sermaye, iş gücü ve teknoloji bakımından ileri olduğu için gelişmiştir. III. Doğal kaynaklar bakımından zengin, teknoloji bakımından ileri olduğu için çok gelişmiştir. A. Rusya Federasyonu B. Nijerya C. Japonya Yukarıdaki özellik ve ülkelerin doğru eşleştirmesi aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I-A, II-B, III-C B) I-B, II-C, III-A C) I-B, II-A, III-C D) I-C, II-B, III-A E) I-A, II-C, III-B 11. Aşağıdakilerden hangisi üretim, tüketim ve dağıtımın yeni sektörlerin ortaya çıkmasına örnektir? A) Balık taşımak için soğutucu araçların üretilmesi B) Ulaşımın gelişmesiyle kırsal kesimdeki üretimin artması C) Tüketimi fazla olan ürünlerin üretim alanının genişlemesi D) Tüketimi azalan ürünlerin üretiminin azalması E) Dağıtımın gelişmesiyle ürünlerin tüketiminin artması 12. Aşağıdakilerden hangisi petrol üretim alanlarından değildir? A) Orta Doğu B) Güney Avrupa C) Kuzey Afrika D) Güneydoğu Asya Adaları E) Güney Amerika nın kuzeyi 13. I. Mal ve hizmetlerin kullanılması II. Mal ve hizmetlerin sağlanması III. Mal ve hizmetlerin tüketiciye ulaştırılması Üretim, dağıtım ve tüketimle ilgili ifadeler, aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? I II III A) Üretim tüketim dağıtım B) üretim dağıtım tüketim C) tüketim üretim dağıtım D) tüketim dağıtım üretim E) dağıtım üretim tüketim 14. I. Deli dana hastalığı döneminde kümes hayvancılığı gelişti. II. Avlanan balıkları taşımak için soğutucu kamyonlar, üreten fabrikalar yapıldı. III. Önceleri ithal edilen kivi günümüzde Marmara ve Karadeniz de üretilmektedir. IV. Soğutucu kamyonlar sayesinde iç kesimlerde tüketilen balık miktarı arttı. Bu ifadelerle ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) I. tüketimin üretime etkisidir. B) II. üretim, tüketim ve dağıtımın etkileşimine örnektir. C) III. tüketimin üretime etkisidir. D) IV. dağıtımın tüketime etkisidir. E) I ve III üretimin tüketime etkisidir. 15. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Nüfusu fazla olan şehirler tüketim ve dağıtımın fazla olduğu yerlerdir. B) Tüketimin artması, bazı tarım ürünlerinin üretim alanının genişlemesine neden olmaktadır. C) En fazla tüketilen ürünler, en fazla ihtiyaç duyulan ürünlerdir. D) Üretim ve tüketim dağıtımdan bağımsız olarak gelişir. E) İhtiyaçlar değiştikçe üretim de değişmektedir. 14 1. B 2. C 3. A 4. B 5. E 6. E 7. E 8. B 9. D 10. B 11. A 12. B 13. C 14. E 15. D
TEST - 6 1. Bazı ülkeler doğal kaynaklar bakımından zengin ancak teknoloji bakımından yetersizdir. Bazı ülkelerin doğal kaynakları sınırlıdır fakat teknolojileri gelişmiştir. Hem doğal kaynak bakımından zengin hem de teknolojileri gelişmiş ülkeler vardır. Aşağıdakilerden hangisi bu ülke örneklerin hiçbirine uymaz? Üretim, Dağıtım ve Tüketim 5. II IV III V I 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER A) Nijerya B) Moğolistan C) Rusya D) ABD E) Japonya Ham madde kaynağına yakın olan yerde çay fabrikası kurmak isteyen bir işletmeci haritada numaralarla ilgili gösteren yerlerden hangisine işletme kurması beklenir? A) I B) II C) III D) IV E) V 2. Kuzey Fransa dan başlayan, Belçika, Hannover ve Saksonya dan Slezya ya kadar uzanan Ruhr Bölgesi için, I. Maden kömürü bakımından zengindir. II. Günümüzde bilişim ön plana çıkan fonksiyonlarıdır. III. Avrupa nın önemli sanayi bölgelerindendir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 6. Aşağıdakilerden hangisinin taş kömürü rezervi daha fazladır? A) ABD B) İngiltere C) Hindistan D) Çin E) Fransa 7. Aşağıdaki ürünlerden hangisi çabuk bozulduğu için bu ürünü işleyen fabrikalar ham madde kaynağına yakın yerde kurulması beklenir? 3. Aşağıdaki sanayi tesislerinin hangisi iklim koşullarından dolaylı yoldan etkilenir? A) Şeker B) Demir - çelik C) Pamuklu dokuma D) Seramik A) Çay fabrikası E) Gemi tershanesi B) Et ve süt fabrikası C) Uçak fabrikası D) Şeker fabrikası E) Zeytinyağı fabrikası 8. V IV II 4. Dağıtım ağının gelişmesiyle her hangi bir ilde üretilmeyen ürünlerde tüketilebilmektedir. Bu duruma aşağıdaki il ve ürün eşleştirmelerinden hangisi örnek verilir? A) Adana - Mısır B) İzmir - Üzüm C) Ankara - Buğday D) Malatya - Kayısı I III Haritada numaralarla gösterilen alanlardan hangisinde ormancılık faaliyetlerinin gelişmesi beklenmez? A) I B) II C) III D) IV E) V E) Bursa - Çay 15
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 9. Türkiye de tüketime bağlı olarak en fazla üretilen tarım ürünü aşağıdakilerden hangisidir? A) Mısır B) Çay C) Buğday D) Arpa E) Pirinç 13. Aşağıdakilerden hangisi orman ürünleri üretim bölgelerinden değildir? A) Kanada B) Rusya C) Brezilya D) Finlandiya E) İspanya 10. I. Toprak II. III. Sermaye Yer şekilleri 14. V IV III II IV. Sanayileşme Yukarıdakilerden hangileri üretim, dağıtım ve tüketimi etkileyen beşeri etmenlerdendir? I A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve IV E) III ve IV Gelir düzeyi yüksek ve nüfusu fazla olan yerler aynı zamanda önemli tüketim merkezleridir. Buna göre haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisinin önemli tüketim bölgelerinden olması beklenmez? 11. V IV III II I A) I B) II C) III D) IV E) V 15. Büyük tüketim merkezleri arasında dağıtım da yoğundur. Buna göre, aşağıdaki bölgelerden hangileri arasında dağıtım daha yoğundur? Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisi, doğal kaynaklar bakımından zengin alanlardan değildir? A) I B) II C) III D) IV E) V A) Afrika - Güney Amerika B) Avusturya - Afrika C) Hindistan - Avusturalya D) Avrupa - Kuzey Amerika E) Okyanusya - Afrika 12. Aşağıdakilerden hangisinin üretimine iklimin doğrudan etkisi daha azdır? A) Pamuklu dokuma B) Et üremi C) Maden çıkarma D) Süt üretimi E) Su gücünden elektrik üretimi 16. I. gelir düzeyi II. ihtiyaçlar III. dağıtım Yukarıdakilerden hangileri tüketimi doğrudan etkilemektedir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 16 1. B 2. E 3. C 4. E 5. A 6. D 7. A 8. B 9. C 10. D 11. A 12. C 13. E 14. C 15. D 16. E
1. K E 64 O 14 Çözümlü Test 4. Nüfus artış hızının düştüğü bir ülkede aşağıdaki özelliklerden hangisinin artması beklenir? A) Doğum oranı B) Kişi başına düşen milli gelir C) Çocuk nüfus oranı D) İş gücü potansiyeli E) Nüfusun dinamizmi 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER Yukarıdaki nüfus piramidine sahip olan bir ülkenin aşağıdaki nüfus politikalarından hangisini uygulanması beklenir? A) Aile planlamasını ön plana çıkarmak B) Doğum kontrol yöntemlerini teşvik etmek C) Doğum yapan kadınlara uzun süreli ücretli izin vermek D) Evlenme yaşını yükseltmek E) Göçler gelen yabancı nüfusu önlemeye yönelik önlemler almak 5. Nüfus artış hızını yükseltmek isteyen ülkeler yabancı işçi göçlerine izin vermektedir. Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisi yabancı işçi göçlerine izin vermesi beklenmez? A) Japonya B) Fransa C) Rusya D) İngiltere E) Çin 2. Aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilen ülkelerin birbirinden farklı nüfus politikaları uygulaması beklenir? A) Almanya - Fransa B) Pakistan - İran C) Çin - Hindistan D) İngiltere - Kanada E) İtalya - Nijerya 6. Ülkelerin gelişmişlik düzeyi arttıkça küresel etkiye sahip olan şehir sayısı artmaktadır. Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisinde küresel etkiye sahip olan şehir sayısı daha fazladır? A) ABD B) Türkiye C) Bulgaristan D) Sudan E) Hindistan 3. I. Nüfus artış hızının azaltılmaya çalışılması II. Evlenme yaşının yükseltilmesi III. Doğumların teşvik edilmesi IV. Çok çocuklu ailelere vergi indirimi yapılması Yukarıdakilerden hangileri Nijerya nın 1990 yılından sonra uyguladığı nüfus politikalarından biri değildir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) III ve IV 7. I. İklim koşullarının elverişli olması II. Hinterlandının geniş olması III. Sanayi faaliyetlerinin gelişmiş olması IV. Yüz ölçümünün küçük olması Yukarıdakilerden hangilerinin bir şehrin büyüyüp, gelişmesine etkisi yoktur? A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II D) I ve III E) II ve IV 17
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 8. Almanya nın Ruhr Bölgesinde yer alan sanayi şehridir. Üç dinin merkezi olan şehirdir. Akdeniz in en büyük ticaret kapasitesine sahip olan liman şehridir. Eğitim hizmetlerine bağlı olarak ön plana çıkan şehirdir. Yukarıda aşağıdaki şehirden hangisinin özelliği verilmemiştir? A) Oxford B) Essen C) Hong Kong 12. ABD de uçak motoru ve pervene gibi parçaları üreten tesisler ülkenin kuzeydoğusunda yer alırken; uçak gövdesi üreten tesisler ise ülkenin güneybatısında yer almaktadır. Bu durum etkileyen temel faktör aşağıdakilerden hangisidir? A) İklim B) Su kaynağı C) Yer şekilleri D) Bitki örtüsü E) Ulaşım D) Marsilya E) Küdus 9. Az tek uygarlığına başkentlik yapmıştır. Tarım, ticaret, yönetim ve dini bakımdan önemli bir şehirdir. Güneş ve Ay piramitleri önemli turizm ögeleridir. Bazı özellikleri verilen şehir aşağıdakilerden hangisidir? A) Hartum B) Roma C) Washington D) Mexico City E) Quito 10. Aşağıdaki şehirlerden hangisinin etki alanı ve öne çıkan ekonomik fonksiyon yanlış eşleştirilmiştir? A) Roma - Küresel - Dini B) Ankara - Bölgesel - İdari C) New York - Bölgesel - Finans D) Kahire - Bölgesel - İdari E) Mardin - Yerel - Tarım 13. Aşağıdaki üretim, dağıtım ve tüketimi etkileyen beşeri faktörlerden hangisi yanlış eşleştirilmiştir? A) Sermaye birikimi - üretim B) İletişim - dağıtım C) Temel ihtiyaç - tüketim D) Moda - tüketim E) Yerleşim özellikleri - üretim 14. Aşağıdakilerden hangisi hem doğal kaynak bakımından zengin hem de gelişmiş bir ülkedir? A) Rusya B) Moğolistan C) Nijerya D) Japonya E) Kenya 11. Ham maddelerin bozulabilir olduğu yerlerde tesisler genelde ham madde kaynağına yakın olan yerlerde kurulmaktadır. Buna göre, aşağıdaki tesislerden hangisinin ham maddeye yakın olan yerlerde kurulması gerekmez? A) Konserve tesisleri B) Un ve unlu mamüller tesisler C) Çay işleme tesisleri D) Pamuklu dokuma tesisleri E) Şeker işleme tesisleri 15. Aşağıdakilerden hangisi belirli koşullarda kendini yenileyebilen doğal kaynaklardandır? A) Güneş B) Rüzgâr C) Orman D) Maden E) Su 18
1. Nüfus piramidi gelişmiş bir ülkeye aittir. Gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızını arttırma politikası izlenmektedir. Buna göre bu ülkenin doğum yapan kadınlara uzun süreli ücretli izin vermesi gerekir. Yanıt C dir. Çözümler 5. Gelişmiş ülkeler artan işçi gücü talebinin bir kısmını yabancı işçilerle karşılamaktadır. Japonya, Fransa, İngiltere ve Rusya gibi ülkeler yabancı işçi göçü almaktadır. Fakat Çin de iş gücü fazladır. Yanıt E dir. 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 2. Almanya ve Fransa: Nüfus artış hızını arttırma politikası Pakistan ve İran: Nüfusun artış hızını azaltma politikası Çin ve Hindistan: Nüfus artış hızını azaltma politikası İngiltere ve Kanada: Nüfus artış hızını arttırma politikası İtalya: Nüfus artış hızını yükseltme politikası izlerken Nijerya azaltma politikası izlemektedir. 6. Verilen ülkeler içinde en gelişmiş olanı ABD olduğu için bu ülkede küresel etkiye sahip şehir sayısı daha fazladır. Yanıt A dır. Yanıt E dir. 7. Bir şehrin büyüyüp, gelişmesinde yüz ölçümün küçük ya da büyük olmasının etkisi yoktur. Yanıt B dir. 3. Nijerya, 1990 yılından sonra nüfus artış hızını düşürme politikası uygulamaya başlamıştır. Buna bağlı olarak evlenme yaşını yükseltmiştir. Yanıt E dir. 4. Nüfus artış hızı düşerse kişi başına düşen milli gelir artar. Yanıt B dir. 8. Almanya nın Ruhr Bölgesi nde yer alan sanayi şehri: Essen Üç dinin merkezi olan şehir: Kudüs Akdeniz in en büyük ticaret kapasitesine sahip olan liman şehri: Marsilya Eğitim hizmetleri bağlı olarak ön plana çıkan şehir: Oxford Hong Kong: Çin de yer alan ticaret ve sanayi şehridir. Hong Kong ile ilgili bilgi verilmemiştir. Yanıt C dir. 19
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 9. Aztek uygarlığı na başkentlik yapmış şehir Mexico City şehridir. Ayrıca Aztek uygarlığına ait güneş ve ay tapınakları yer alır. Yanıt D dir. 13. Sermaye Birikimi - üretimi etkiler. İletişim - Dağıtımı etkiler Temel ihtiyaçlar - Tüketimi etkiler Moda - Tüketimi etkiler Yerleşim özellikleri ise üretimi değil dağıtımı etkiler. Yanıt E dir. 10. Roma - Küresel - Dini Ankara - Bölgesel - İdari New York - Küresel - Finans Kahire - Bölgesel - İdari Mardin - Yerel - Tarım New York küresel etkiye sahiptir. Yanıt C dir. 14. Rusya hem doğal kaynak bakımından zengin hem de gelişmiş bir ülkedir. Yanıt A dır. 11. Konserve, unlu mamüller, çay ve şeker çabuk bozulduğundan ham madde kaynağına yakın yerde tesis kurulur. Pamuk, çubuk bozulan bir ürün olmadığı için ham madde kaynağından uzak yerlerde de tesis kurulabilir. Yanıt D dir. 12. ABD de uçak imalatı nın farklı alanlarda kurulmasının nedeni iklim koşullarıyla ilgilidir. Yanıt A dır. 15. Güneş: Tükenmeyen kaynak Rüzgâr: Tükenmeyen kaynak Orman: Belli şartlarda yenilenen kaynak Maden: Tükenen kaynak Su: Tükenmeyen kaynak Yanıt C dir. 20
AD ve SOYAD:... 1. Bölüm Hazırlık Kavrama Sınavı Soruları-? - 1 5. Aşağıda verilen piramitte besin zincirinde yer alan canlılara birer örnek yazınız. (5 puan) 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER Yukarıdaki haritada taralı alanlara göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. (9 puan) A: Biyom adı: B: Bitki örtüsü: C: Yaşayan hayvanlar: 5. Aşağıda verilen tanımların isimlerini yazınız. (4 puan) 2. Aşağıda verilen biyomlara ait bitki ve hayvan türlerini yazınız. (9 puan) 1. Tundra 2. Çöl 3. Çalılık BİYOM BİTKİ HAYVAN 3. Biyoçeşitliliğin en az olduğu biyomu ve temel nedenini yazınız. (4 puan) 4. Akarsuyun hangi kesiminde biyoçeşitlilik daha fazladır? Neden? (8 puan) Tanım 1. Organizmaların yaşam alanına denir. 2. Doğal ortam içinde yaşayan canlı ve cansızların oluşturduğu sisteme denir. 3. Benzer hayvan ve bitki topluluklarının bulunduğu ortam. 4. Okyanustaki tuz kristallerine denir. İsim 7. Aşağıda verilen nüfus piramidine sahip olan bir ülkede nasıl bir nüfus politikası izlenmesi gerektiğini nedeniyle birlikte yazınız. (6 puan) 100+ 95-99 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 5-9 0-4 4 3.2 2.4 1.6 0.8 0 0 0.8 1.6 2.4 3.2 4 -------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------- 21
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 8. Aşağıdaki özelliklerin, hangi madde döngüsüne ait olduğunu yazınız. (5 puan) Döngüler ile ilgili özellikler Deniz hayvanlarının kabuk oluşumunda kullanılır. Kömür ve doğal gaz gibi maddelerin yanmasında kullanılır. Canlıların diş ve kemiklerinde bulunur. Yıldırım ve volkanizma faaliyetleri sırasında ortaya çıkar. Isınan havanın soğuması ile yoğunlaşma gerçekleşir. Döngüsü 9. Besin piramidinde yukarıya doğru çıkıldıkça azalan özelliklerden iki tanesini yazınız. (6 puan) 12. Modern şehirlerin ilk kez nerede kurulduğunu karşılarına yazınız. (5 puan) 13. Aşağıda verilen şehirlerin en önemli ekonomik fonksiyonlarını karşılarına yazınız. (5 puan) 1. ESSEN ŞEHİR 2. NEW YORK 3. RİZE 4. OXFORD 5. KUDÜS FONKİSYONU 10. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız. (5 puan) A) Enerji piramidinin en alt kısmında... yer alır. B) Su biyomları... özelliklerine göre belirlenir. C) Deve, kertenkele... biyomunda yer alır. D) İkincil tüketiciler... dir. E) Biyoçeşitliliğin en fazla olduğu...... biyomudur. 14. Birçok canlı türünün yok olmanın eşiğine gelmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi yoktur? (3 puan) A) Hızlı nüfus artışı B) Sanayileşme C) Organik tarımın yaygınlaşması D) Ormanların tahribi E) İklim değişimi 15. Avrupa da kır nüfusunun az olmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? (3 puan) 11. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların karşısına (D), yanlış olanların karşısına (Y) yazınız. (5 puan) A) Oksijen, inorganik bir maddedir. B) Türkiye de biyolojik çeşitliliğin fazla olmasının temel nedeni yer şekilleridir. C) Bol alüvyon taşıyan akarsular bulanık olur ve canlı tür sayısını azaltır. D) Atmosfardeki azot canlılar tarafından doğrudan kullanılır. E) Çin, nüfus artışını azaltmak için tek çocuk politikası uygulamaktadır. A) Tarım alanlarının az olması B) Doğum oranlarının az olması C) Ölüm oranlarının az olması D) Ölüm oranlarının az olması E) İleri düzeyde sanayileşmiş olması 16. Aşağıdakilerden hangisi idari şehirlerden değildir? (3 puan) A) Ankara B) Atina C) Yeni Delhi D) Oslo E) Marsilya 22
17. I II III V IV 20. Aşağıdakilerden hangisi nüfus artış hızının düşük olmasının ortaya çıkardığı olumlu sonuçlardan biridir? (3 puan) A) Kalkınma hızının artması. B) İşçi sayısının azalması C) Sağlık imkanlarının azalması D) Tüketimin artması E) Göçlerin artması 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER Yukarıdaki dünya haritasında numaralarla gösterilen yerlerden hangisinde nüfus artış hızını azaltmaya yönelik nüfus politikası uygulanması ülke için sorun teşkil etmez? (3 puan) A) I B) II C) III D) IV E) V 21. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? (3 puan) 18. Okyanus ve denizler yaşayan canlıların daha çok yüzeye yakın yerlerde bulunmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? (3 puan) A) Gazların oranı B) Akıntı ve dalgalar A) B) C) D) E) Biyom Bitki örtüsü Hayvan Savan Uzun boylu ot Kutup tilkisi Çöl Çalı Deve İğne yapraklı orman Tayga Fil Tropikal orman İğne yapraklı orman Maymun Tundra Kısa ot Ren geyiği C) Güneş ışığı D) Besin maddesi E) Derinlik ve yoğunluk 22. III I IV II V 19. Aşağıdakilerden hangisi Japonya nüfusuna ait doğru bilgidir? (3 puan) A) Ülke nüfusu azalmaktadır. B) Nüfus artış hızı çok yüksektir. C) Ülke nüfusu ülke topraklarına dengeli dağılmıştır. D) Yaşlı nüfus oranı artmaktadır. E) Nüfus artış oranını azalmaya yönelik bir politika izlenmektedir. Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisi soğuk ve nemli iklim bölgelerinde görülen biyoma örnek verilebilir? (3 puan) A) I B) II C) III D) IV E) V SINAV SÜRENİZ BİR DERS SAATİDİR. 23
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER AD ve SOYAD:... 1. Yukarıdaki haritada taralı alanlara göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. (9 puan) A: Biyom adı: İğne Yapraklı Orman Biyomu B: Bitki örtüsü: İğne Yapraklı Orman C: Yaşayan hayvanlar: Ayı, Kurt, Tilki vb. Hazırlık Sınavı - 1 Yanıt 5. Aşağıda verilen piramitte besin zincirinde yer alan canlılara birer örnek yazınız. (5 puan) Ayrıştırıcı (Bakteri) Yılan (etçil) Kurbağa (etçil) Çekirge (otcul) Bitki (üretci) 5. Aşağıda verilen tanımların isimlerini yazınız. (4 puan) 2. Aşağıda verilen biyomlara ait bitki ve hayvan türlerini yazınız. (9 puan) BİYOM BİTKİ HAYVAN 1. Tundra Tundra Ren Geyiği 2. Çöl Kaktüs (ot) Deve 3. Çalılık Maki Tavşan 3. Biyoçeşitliliğin en az olduğu biyomu ve temel nedenini yazınız. (4 puan) Biyoçeşitliliğin en az olduğu biyom: Kutup biyomu Nedenleri: Toprak yıl boyunca donmuştur. Bitki örtüsü yoktur. Yağış çok azdır ve sıcak yıl boyunca 0 C altındadır. 4. Akarsuyun hangi kesiminde biyoçeşitlilik daha fazladır? Neden? (8 puan) Tanım İsim 1. Organizmaların yaşam alanına denir. Habitat 2. Doğal ortam içinde yaşayan canlı ve cansızların oluşturduğu sisteme denir. Ekosistem 3. Benzer hayvan ve bitki topluluklarının bulunduğu ortam. Biyom 4. Okyanustaki tuz kristallerine denir. Aerosol 7. Aşağıda verilen nüfus piramidine sahip olan bir ülkede nasıl bir nüfus politikası izlenmesi gerektiğini nedeniyle birlikte yazınız. (6 puan) 100+ 95-99 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 5-9 0-4 4 3.2 2.4 1.6 0.8 0 0 0.8 1.6 2.4 3.2 4 Akarsularda yaşayan canlı çeşidi akarsuyun denize döküldüğü ağız kısmında daha fazladır. Nedenler: 1. suyun yatak eğimi ve akışı hızı azalmış ve su berraktır. 2. Denize döküldüğü yerde planktonlar artmıştır. Doğum oranının azalmış olduğu bu ülkede nüfus artış hızını artırmaya yönelik politikalar benimsenmelidir. Çünkü ülkenin doğal nüfus artış hızı azalmaktadır. 24
8. Aşağıdaki özelliklerin, hangi madde döngüsüne ait olduğunu yazınız. (5 puan) Döngüler ile ilgili özellikler Deniz hayvanlarının kabuk oluşumunda kullanılır. Kömür ve doğal gaz gibi maddelerin yanmasında kullanılır. Canlıların diş ve kemiklerinde bulunur. Yıldırım ve volkanizma faaliyetleri sırasında ortaya çıkar. Isınan havanın soğuması ile yoğunlaşma gerçekleşir. Döngüsü Karbon Oksijen Fosfor Azot 9. Besin piramidinde yukarıya doğru çıkıldıkça azalan özelliklerden iki tanesini yazınız. (6 puan) Su 12. Modern şehirlerin ilk kez nerede kurulduğunu karşılarına yazınız. (5 puan) Sanayi Devrimi ile modern şehirler kurulmuştur. İlk sanayi şehri - İngiltere de kuruldu. (Manchester). 13. Aşağıda verilen şehirlerin en önemli ekonomik fonksiyonlarını karşılarına yazınız. (5 puan) ŞEHİR FONKİSYONU 1. ESSEN Sanayi 2. NEW YORK Finans 3. RİZE Tarım 4. OXFORD Eğitim 5. KUDÜS Din 2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER Enerji miktarı azalır. Besin miktarı azalır. 10. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız. (5 puan) A) Enerji piramidinin en alt kısmında üretici yer alır. B) Su biyomları suyun özelliklerine göre belirlenir. C) Deve, kertenkele çöl biyomunda yer alır. D) İkincil tüketiciler etçil dir. E) Biyoçeşitliliğin en fazla olduğu tropikal yağmur ormanları biyomudur. 14. Birçok canlı türünün yok olmanın eşiğine gelmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi yoktur? (3 puan) A) Hızlı nüfus artışı B) Sanayileşme C) Organik tarımın yaygınlaşması D) Ormanların tahribi E) İklim değişimi 15. Avrupa da kır nüfusunun az olmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? (3 puan) 11. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların karşısına (D), yanlış olanların karşısına (Y) yazınız. (5 puan) A) Oksijen, inorganik bir maddedir. B) Türkiye de biyolojik çeşitliliğin fazla olmasının temel nedeni yer şekilleridir. C) Bol alüvyon taşıyan akarsular bulanık olur ve canlı tür sayısını azaltır. D) Atmosfardeki azot canlılar tarafından doğrudan kullanılır. E) Çin, nüfus artışını azaltmak için tek çocuk politikası uygulamaktadır. D Y D Y D A) Tarım alanlarının az olması B) Doğum oranlarının az olması C) Ölüm oranlarının az olması D) Ölüm oranlarının az olması E) İleri düzeyde sanayileşmiş olması 16. Aşağıdakilerden hangisi idari şehirlerden değildir? (3 puan) A) Ankara B) Atina C) Yeni Delhi D) Oslo E) Marsilya 25
2 ÜNİTE: BEŞERÎ SİSTEMLER 17. I II III V IV 20. Aşağıdakilerden hangisi nüfus artış hızının düşük olmasının ortaya çıkardığı olumlu sonuçlardan biridir? (3 puan) A) Kalkınma hızının artması. B) İşçi sayısının azalması C) Sağlık imkanlarının azalması D) Tüketimin artması E) Göçlerin artması Yukarıdaki dünya haritasında numaralarla gösterilen yerlerden hangisinde nüfus artış hızını azaltmaya yönelik nüfus politikası uygulanması ülke için sorun teşkil etmez? (3 puan) A) I B) II C) III D) IV E) V 21. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur? (3 puan) 18. Okyanus ve denizlerde yaşayan canlıların daha çok yüzeye yakın yerlerde bulunmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? (3 puan) A) Gazların oranı B) Akıntı ve dalgalar A) B) C) D) E) Biyom Bitki örtüsü Hayvan Savan Uzun boylu ot Kutup tilkisi Çöl Çalı Deve İğne yapraklı orman Tayga Fil Tropikal orman İğne yapraklı orman Maymun Tundra Kısa ot Ren geyiği C) Güneş ışığı D) Besin maddesi E) Derinlik ve yoğunluk 22. III I IV II V 19. Aşağıdakilerden hangisi Japonya nüfusuna ait doğru bilgidir? (3 puan) A) Ülke nüfusu azalmaktadır. B) Nüfus artış hızı çok yüksektir. C) Ülke nüfusu ülke topraklarına dengeli dağılmıştır. D) Yaşlı nüfus oranı artmaktadır. E) Nüfus artış oranını azalmaya yönelik bir politika izlenmektedir. Haritada numaralarla gösterilen yerlerden hangisi soğuk ve nemli iklim bölgelerinde görülen biyoma örnek verilebilir? (3 puan) A) I B) II C) III D) IV E) V SINAV SÜRENİZ BİR DERS SAATİDİR. 26