Dok No:YÖN.PR.03 Yayın Tarihi:NİSAN 2013 Rev.Tar/No:-/0 Sayfa No: 1 / 10 1.0 AMAÇ : Hastanede kullanılan mevcut tüm tehlikeli maddelerin envanterinin çıkarılması, tanımlanması, kullanması, kontrolü, depolanması, taşınması, atıklarının uzaklaştırılması, kullanırken temas halinde yapılması gerekenlerin planlanması ve eğitimi için standart bir yöntem belirlemektir. Bu prosedür ile çalışanları, hastaları, refakatçi ve ziyaretçileri için güvenli, fonksiyonel ve destekleyici bir altyapı ile hizmet verilmesi amaçlanmaktadır. 2.0 KAPSAM: Bu prosedür Özel Vitale Kadın Hast. ve Doğum Hastanesi Hastanesinde kullanılan tüm tehlikeli maddeleri kapsar. 3.0 KISALTMALAR: 4.0 TANIMLAR: Kimyasal Madde: Doğal halde bulunan veya üretilen veya herhangi bir işlem sırasında veya atık olarak ortaya çıkan veya kazara oluşan her türlü element, bileşik veya karışımlardır. Tehlikeli kimyasal madde: Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler. Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeler mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelerdir. Patlayıcı madde: Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddelerdir. Oksitleyici madde: Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir. Çok kolay alevlenir madde: 0 C'den düşük parlama noktası ve 35 C'den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir. Kolay alevlenir madde: Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen
Dok No:YÖN.PR.03 Yayın Tarihi:NİSAN 2013 Rev.Tar/No:-/0 Sayfa No: 2 / 10 Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki, Parlama noktası 21 C 'nin altında olan sıvı haldeki, Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir. Alevlenir madde: Parlama noktası 21 C - 55 C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Çok toksik madde: Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir. Toksik madde: Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir. Zararlı madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir. Aşındırıcı madde: Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir. Tahriş edici madde: Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, skar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddelerdir. Alerjik madde: Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir. Kanserojen madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran maddelerdir. Mutajen madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddelerdir. Üreme için toksik madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde üreme fonksiyon ve kapasitesini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddelerdir. Çevre için tehlikeli madde: Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir. Kimyasal maddenin işlem görmesi: Bu maddelerin üretilmesi, işlenmesi, kullanılması, depolanması, taşınması, atık ve artıkların arıtılması veya uzaklaştırılması işleridir.
Dok No:YÖN.PR.03 Yayın Tarihi:NİSAN 2013 Rev.Tar/No:-/0 Sayfa No: 3 / 10 Mesleki maruziyet sınır değeri: Başka şekilde belirtilmedikçe 8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır. Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısıdır. Biyolojik sınır değeri: Kimyasal maddenin, metabolitinin veya etkilenmeyi belirleyecek bir maddenin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun üst sınırıdır. Sağlık gözetimi: Çalışanların belirli bir kimyasal maddeye maruziyetleri ile ilgili olarak sağlık durumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmelerdir. Tehlike: Bir kimyasal maddenin yapısal özelliği nedeni ile zarar verme potansiyelidir. Risk: Kimyasal maddenin zarar verme potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır. Ürün Güvenlik Bilgi Formu: 11 Mart 2002 tarih ve 24692 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Tebliği ne göre hazırlanmış kimyasal madde ile ilgili bilgileri içeren form. 4.1 TEHLİKE MADDE ETİKETLERİ: Kimyasal madde içeren kapların üzerinde içerdiği madde ve özelliklerinin yazılı olduğu yapıştırılmış kağıt. Karton kutular için basılmış da olabilir. Koroziv madde: Dokuda görünür hasar veya geri dönüşsüz değişiklik yapan, ph<2.1 veya >12.5 olan madde. İrritan madde: Dokuya geri dönüşebilir hasar veren madde.
Dok No:YÖN.PR.03 Yayın Tarihi:NİSAN 2013 Rev.Tar/No:-/0 Sayfa No: 4 / 10 Toksik madde: Solunumla, ağız ya da deri yoluyla alındığında ciddi biyolojik etkisi olan madde. Kanserojen madde: Malign tümör oluşumuna yol açabilen madde. Radyoaktif madde: Radyasyon yayan maddeler Yanıcı madde: Alev alan madde Patlayıcı madde: Ani kimyasal değişime giden reaktif, stabil olmayan madde. 5.0 SORUMLULAR: Bu prosedürün yürütülmesinden Tesis Yönetim ve Güvenliği Komitesi ve Hastane Müdürü ve Mesul Müdür sorumludur. Tüm çalışanlar bu prosedürün kurallarına uymakla yükümlüdür. 6.0 FAALİYET AKIŞI: 6.1.Üst yönetim
Dok No:YÖN.PR.03 Yayın Tarihi:NİSAN 2013 Rev.Tar/No:-/0 Sayfa No: 5 / 10 Tehlike ve riskleri azaltmak ve kontrol etmek, Kazaları ve yaralanmaları önlemek ve güvenli ortam sağlamak konularında gerekli önlemleri almaktadır. 6.2. Tehlikeli Madde Kontrolü Planının Hazırlanması: Etkili bir güvenlik yönetimi ve tehlikeli madde kontrolü programı hastanede risklerin azaltılması, kazalardan korunma, hastaların, refakatçilerin ve ziyaretçilerin güvenliği ve korunması gibi konuları içerir. Tehlikeli madde ve atıklar Tesis Yönetim ve Güvenliği Komitesi tarafından tanımlanır ve plana göre güvenle kontrol edilir. Bu maddeler ve atıklar; kimyasalları, radyoaktif madde ve atıklarını, tehlikeli gazları ve buharları ve diğer tıbbi ve bulaşıcı hastalık atıklarını içerir. Plan, aşağıdaki başlıkları kapsar. Tehlikeli maddelerin envanterinin hazırlanması, Tehlikeli madde güvenlik bilgi formlarının hazırlanması, Tehlikeli Maddelerin Etiketlenmesi, Tehlikeli Maddelerin tanımları, tanınması ve taşınması, Dökülme, maruz kalma ve diğer vakaların rapor edilmesi ve araştırılması, Kullanım, dökülme veya maruz kalma sırasında uygun koruyucu ekipman kullanımı, Tehlikeli atıkların uzaklaştırılması, Tehlikeli madde eğitimi. 6.2.1.Tehlikeli Madde Envanterinin Hazırlanması: Hastanede kullanılan tüm tehlikeli maddelerin (kimyasallar, kemoterapi ajanları, radyoaktif zararlı gaz ve buhar v.b.) isimleri, bu maddelerin firma isimleri, kullanıldıkları yer ve depolandıkları yer B MM 012 Tehlikeli Madde Envanteri üzerinde tanımlanır. Envanter dışında yeni bir tehlikeli maddenin kullanımı durumunda ilgili depo sorumlusu tarafından Tesis Yönetim ve Güvenliği Komitesine sunulur. Komite tarafından gerekli incelemeler yapıldıktan sonra B MM 012 Tehlikeli Madde Envanteri ne alınır. Tehlikeli maddeler ile ilgili izin, ruhsat ve dokümantasyon varsa bunlarda eklenerek Tesis Yönetim ve Güvenliği Komitesi tarafından onaylanır. Envantere yeni eklenen tehlikeli maddenin Ürün Güvenlik Bilgi Formları 11.03. 2002 ve 24692 sayılı Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Tebliğine uyarınca tehlikeli madde kullanan bölüm tarafından üretici dağıtıcı veya satıcı firmadan temin edilir. Envanterin tamamı Tesis
Dok No:YÖN.PR.03 Yayın Tarihi:NİSAN 2013 Rev.Tar/No:-/0 Sayfa No: 6 / 10 Yönetim ve Güvenliği Komitesi tarafından yılda bir kez gözden geçirilir ve gerekli revizyonlar yapılır. 6.2.2. Tehlikeli Madde Güvenlik Formlarının Hazırlanması: YÖN.LS.01 Tehlikeli Madde Envanteri doğrultusunda Tesis Yönetim ve Güvenliği Komitesi tarafından Ürün Güvenlik bilgi Formu hazırlanarak Kalite Birimine iletilir. Kalite Birimi tarafından tehlikeli maddenin depolandığı ve kullanıldığı alanlarda bulundurulması sağlanır. 6.2.3. Tehlikeli Maddelerin Etiketlenmesi: Tehlikeli maddeler Uluslar arası tehlikeli madde işaretleri kullanılarak etiketlenir. Kimyasalın üzerinde orijinal etiketi varsa etiket yapıştırılmaz. Porsiyonlanarak kullanılan malzemelerde etiketleme uygulanır. 6.2.4. Tehlikeli Maddelerin Tanımları, Tanınması ve Taşınması: 6.2.4.1. Kimyasal Malzemelerin Depolanması: Kimyasal maddenin bulunduğu depolar kilitli bulundurulur. Depolara yetkili olmayan kişiler giremez. Kimyasal madde deposu karanlık ve serin olur. Maddelerin saklanmasında, satın alınan firmanın önerdiği koşullar dikkate alınmalıdır. Güneş ışığı ve nemli ortamlarda kimyasalların bozulmaları ve tehlike oluşturan etkileşimlere sebep olmaları nedeni ile depolardaki neme dikkat edilir. Bu nedenle depolardaki kimyasal maddeler orjinal ambalajlarında saklanır. Depoların kış aylarındaki ısıtmaları ölçülü olarak yapılır. Depo ısısı 18 20 C arasında olmalıdır. Zararlı kimyasal malzeme ve ürünlerin konulduğu depolar, depolanan maddenin oluşturabileceği zararlar göz önüne alınarak; gerekli ısı, izolasyon, yıldırımdan korunma, havalandırma, alarm, yangın söndürme gibi sistemler ile donatılır. Depolarda bulunan raflar ısıya dayanıklıdır. Raflar düşme tehlikesine karşı zemine ve duvara sabitlenir. Rafların önünde malzemenin zemine düşmemesi için koruyucu emniyet kilidi bulunur. Kimyasal maddenin nerede saklandığına ilişkin bir depo planı bulunur. Rafa çürütücü maddeler konduğunda, raf yapışkan bir koruyucu ile kaplanır. Raflarda aynı türdeki kimyasal maddelerin açılmamış şişesi varsa şişeler birbiri arkasına konur.
Dok No:YÖN.PR.03 Yayın Tarihi:NİSAN 2013 Rev.Tar/No:-/0 Sayfa No: 7 / 10 Mümkünse, baş yüksekliğinin üstündeki raflardan kaçınılır. Kimyasal maddelerin bu yüksekliğin üzerinde depolanma zorunluluğu varsa, merdiven bulunur ve bu bölgedeki şişeler tek elle kaldırılacak büyüklükte olur. Asitler ve bazlar beraber saklanamaz. Oksidanlar, organik maddelerden veya indirgeyici maddelerden ayrı depolanır. Tutuşabilir ve yanıcı sıvılar, yangına karşı korumalı dolap, raf vb. yerlerde en alt raflarda saklanır. Kullanılacak kimyasal madde tehlikeli olduğu durumlarda satın alınan maddenin miktarı kullanılma süresine uygun olmalıdır (çoğu zaman yıllık alımlarda, minimum stokun bir yıllık kullanıma uygun olması gibi). Bütün kimyasal maddelerin üzerinde üretim tarihi ve son kullanma tarihi bulunur. Kimyasal maddelerin son kullanma tarihi yakın olan önce kullanılacak şekilde depolanır. Kimyasal maddeler anlaşılacak şekilde açık ve Türkçe olarak etiketlenir. Yapılan solüsyonlar uygun tehlike işaretlerini ve adını üzerinde bulundurur. Raflar, Depo ve dolaplar, içinde bulunan maddelerin oluşturduğu tehlikeye göre etiketlenir. Örneğin, kolay alev alan sıvılar ve radyoaktif maddeler gibi. Dökülmeler beton veya taş tabanın kapıdan içeriye doğru meyilli yapılmasıyla önlenebilir. Depodan dışarıya doğru kimyasal madde akışı olmamalıdır. Depo içinde elektrikli ısıtıcılar bulunamaz. Havalandırma, iklimleme vb. gibi elektrik motoru gerektiren durumlarda kullanılan sistemin kıvılcım çıkartmayan türden olmasına dikkat edilir. Riski kaynağında önlemek üzere depo içerinde yanmaya sebep olacak kıvılcım oluşturan çalışmalar yapılamaz. (Örn. Kaynak, Demir Kesme, Kesim işlemler vb.) Depo alanında dökülme ve saçılmalarda kullanılacak temizleme kiti bulundurulur. Dökülme ve saçılmalarda alana müdahale edecek görevlilerin kullanabileceği özel kıyafetler bulundurulur. ( Nükleer - Biyolojik Kimyasal ) Depolarda soğuk ışık kaynaklı tepe lambaları bulundurulur. Dökülme durumunda Ürün Güvenlik Bilgi Formuna göre müdahaleler yapılır.
Dok No:YÖN.PR.03 Yayın Tarihi:NİSAN 2013 Rev.Tar/No:-/0 Sayfa No: 8 / 10 6.2.4.2. Tehlikeli Maddelerin Taşınması: Tehlikeli maddeler taşınması sırasında, sızdırma, dökülme, saçılma olmamasına dikkat edilerek taşınır. Ürün Güvenlik Bilgi Formları ve yukarıda atıf yapılan tehlikeli maddelerin yönetimine ilişkin dokümanlara göre taşınması sağlanır 6.2.5. Dökülme, Maruz Kalma ve Diğer Vakaların Rapor Edilmesi ve Araştırılması: Envanterde tanımlanan maddelere maruz kalınan herhangi bir durumda, öncelikle, bölüm sorumlusu tarafından ya da bölüm çalışanları tarafından, Ürün Güvenlik Bilgi Formu ve yukarıda atıf yapılan tehlikeli maddelerin yönetimine ilişkin dokümanlara göre müdahale sağlanır. Dökülme veya maruziyet sonrası Bölüm Sorumlusu tarafından YÖN.FR.10 Beklenmedik Olay Bildirim Formu doldurularak Tesis Yönetim ve Güvenliği Komitesine iletilir. Olay hakkında gerekli araştırma yapılarak, düzeltici ve önleyici faaliyetler başlatılır. 6.2.6. Kullanım, Dökülme veya Maruz Kalma Sırasında Uygun Koruyucu Ekipmanlar: YÖN.LS.01 Tehlikeli Madde Envanteri nde yer alan maddeleri taşırken, kullanırken ve bertaraf ederken belirli kurallara uyulması gerekir. Her bölüm kendi kullandığı maddelerle ilgili uygulamaları bilmek ve yerine getirmekle sorumludur. Kimyasallardan Korunmak için Kullanılması gereken Koruyucu Ekipmanlar; Eldivenler - çalışma risk niteliğine uygun tipte, Maskeler - maruz kalma niteliğine uygun tipte, Göz/Yüz Koruyucular -yüz siperi, gözlük, güvenlik camı, Çalışma giysisi - laboratuvar önlüğü veya diğer çalışma risk niteliğine uygun tipte Özel Giysi - özel durum incelenerek temin edilir. Ürün Güvenlik Bilgi Formu nda bulunan ürüne ilişkin korunma materyalleri kullanılır. Kimyasal ürünün göze sıçramasında ürünün özelliğine göre göz lavajı yapılır. Vücuda bulaşma olduğunda kirli giysiler çıkarılır ve acil duş alınır. 6.2.7.Tehlikeli Atıkların Uzaklaştırılması: Tehlikeli maddeler ENF.TL.02 Atıklar Talimatı ve BİY.TL.03 Laboratuvar Cihaz Atıklarının Nötralizasyon Talimatı doğrultusunda uzaklaştırılır. Atıkların İmhası Kimyasalların bertaraf edilmeleri ile ilgili yöntemler ilgili Ürün Güvenlik Bilgi Form unda belirtilmiştir. Kimyasallar kullanıldıktan sonra ilgili birimde belirli bir kaba toplanır, p H metre ile ölçümleri yapılır. Eğer ölçüm sonucunda ph seviyesi 5 ila 10 arasında ise kanalizasyona verilmesi sağlanır. Eğer
Dok No:YÖN.PR.03 Yayın Tarihi:NİSAN 2013 Rev.Tar/No:-/0 Sayfa No: 9 / 10 belirtilen aralıklar dışında ise asit veya baz katılarak ph seviyesinin 5 10 aralığına gelmesi sağlanır. Yapılan ölçümler ph takip formu ile kayıt altına alınarak. Kimyasalın atılması sağlanır. Kimyasalların boş kapları Enfekte Atık olarak değerlendirilerek Enfekte Atık çöpü ile imha edilir. 6.2.8. Tehlikeli Madde Eğitimi: Çalışanlar iş başı eğitiminde tehlikeli madde yönetimi hakkında genel olarak bilgilendirilirler. Eğitimler; Hatalar yoğunlaştığında Bulaşmalar arttığında Talep olduğunda Kullanılan Kimyasallarda değişiklik olduğunda Kimyasal Madde Güvenliği ile ilgili eğitimler planlanır ve verilir. Tehlikeli madde ile çalışan ya da çalıştığı bölümde tehlikeli madde bulunan personele tehlikeli maddelerle ilgili olarak aşağıda belirtilen konularda Bölüm Sorumlusu tarafından şu eğitimler verilir; Tehlikeli maddelerin kullanımı, Tehlikeli maddelerin taşınması, Tehlikeli maddelerin depolanması, Tehlikeli maddelerin uzaklaştırılması, Tehlikeli maddelerin dökülme anında yapılacaklarla işlemler. 7.0 İLGİLİ DOKÜMANLAR: 7.1. YÖN.LS.01Tehlikeli Madde Envanteri 7.2. ENF.TL.02 Atıklar Talimatı 7.3. BİY.TL.03 Laboratuvar Cihaz Atıklarının Nötralizasyon Talimatı 7.4. 7.5. 11.03. 2002 tarih ve 24692 sayılı Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Tebliği 7.6. 22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı Tıbbi Atıkların Kontrol Yönetmeliği 7.7. 14 Mart 2005 Tarihli ve 25755 sayılı Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
Dok No:YÖN.PR.03 Yayın Tarihi:NİSAN 2013 Rev.Tar/No:-/0 Sayfa No: 10 / 10 7.8. 24.03.2000 tarih ve 23999 sayılı Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği Ürün Güvenlik Bilgi Formları, 11/07/1993 tarih ve 21634 Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği 7.9. 22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği