Su Ürünlri Drgisi Cilt No: 15 Sayı:3-4 305-314 İzmir-Bornova 1998 Örtü Tora Yöntmi il Örnklnn Sürütm Ağlarında Sçicilik Paramtrlrinin Hsaplanması Üzrin Bir Bilgisayar Programı (L50 Sürüm: 1.0.0) Akın T. İlkyaz Cngiz Mtin H.Tuncay Kınacıgil Eg Ünivrsitsi, Su Ürünlri Fakültsi, Avlama v İşlm Tknolojisi ABD, 35100, Bornova, İzmir, Türkiy. Astract: A computr program aout th calculation of th slctivity paramtrs in towd fishing gar illustratd with covr cod-nd mthod (L50 Vrsion: 1.0.0). In this study, a computr program, using th statistical mthods which us th data that otaind y covr cod-nd mthod, is writtn to calculat slctivity paramtrs. L 50 slctivity paramtr, which symoliz 50% catch lngth, nam is givn to th computr program. L50 calculats th L 25, L 50, L 75, slctivity factor, slctivity rang paramtrs and draws th slctivity graph y using four statistical analyzs which ar loglog, cloglog, logit and proit. Özt: Çalışmada, sürüklm ağlarının tora sçiciliğinin hsaplanmasında yaygın olarak kullanılan örtü tora mtodu il ld dilmiş vrilr, uygun istatistiki yöntmlrl işlnrk, sonuçlar ürtn ir ilgisayar programi yazılmıştır. Programa, %50 yakalanma oyunu tmsil dn l 50 paramtrsi isim olarak vrilmiştir. L50, ld diln çkim sonuçları üzrind; loglog, cloglog, logit v proit olmak üzr dört ayrı istatistiki analizlri grçklştirrk; l 25, l 50, l 75, sçicilik faktörü v sçicilik aralığı paramtrlrini hsaplamakta v sçicilik grafiğini çizmktdir. 305
A.T. İlkyaz, C. Mtin, H.T. Kınacıgil Giriş 1997 yılında Türkiy dniz alıkları ürtimi 382.065 ton olarak grçklşmiştir. Bu ürtimin yaklaşık %90 ını plajik, %10 unu is dmrsal alık stokları oluşturmaktadır. Dmrsal alık ürtiminin yaklaşık %90 ı sürütm v sürüklm yolu il av yapan kıyı sürütm v trol takımları il grçklştirilmiştir (DİE, 1997). Bir alıkçılık sahasında yapılan avcılığın vrimli olailmsi için o ölgd kullanılan alıkçılık takımlarının, kndin hdf tür olarak sçtiği populasyon içindn konomik oya ulaşmış irylri avlayarak, konomik oyun altındaki irylrin kaçmasına izin vrmsi grkmktdir (Tokaç v ark., 1995). Bir alık populasyonu üzrindki aşırı avcılığı önlmk için ilk yapılması grkn; tür için minimum yakalanma oyunu doğru hsaplamak v u türü avlayan takımların sçicilik özlliklrini ilmktir. Sürütm ağlarında sçicilik, n fazla tora kısmında grçklşmktdir (Bvrton, 1963). Tora sçiciliğinin hsaplanmasında çşitli yöntmlr gliştirilmiştir. Bunlar; örtü tora, ikiz trol, pantolon trol, altrnatif çkim v parall çkim yöntmlridir (Rortson v diğ, 1990). Bu yöntmlr arasında örtü tora mtodu n çok kullanılan mthodlar arasındadır (Stwart v Rortson, 1985). Yöntm gnl olarak; tst dilck tora üzrin gçiriln ikinci ir tora yardımı il, toradan kaçan alıkların toplanarak oy gruplarına gör kaçan v torada kalan alıkların yüzd olarak ifadsidir. İçind ulunduğumuz yüzyıldaki tknolojik ilrlmy parall olarak, hr ilim dalı gii su ürünlri d ilgisayar tknolojisindn kndin düşn payı almaktadır. Bu ilrlmnin n fazla olduğu kısım is istatistiki alandır. Vrilri ld dildiktn sonra, unları hızlı v güvnilir ir şkild dğrlndirrk sonuçlar ürtmk grkmktdir. Bu çalışmada da, alıkçılık araştırmalarının vazgçilmz konularından iri olan sçiciliğin ir ölümünün istatistiki analizlri ilgisayar programı halin gtirilrk ilimin hizmtin sunulmuştur. Matryal v Yöntm Programın açık kodlarının yazımında; Microsoft firmasının 1997 yılında piyasaya sürmüş olduğu Visual Basic programlama dilinin 5.0 sürümü kullanılmıştır. Sçicilik grafiklrinin çizimind, yin aynı firmanın 1997 yılında piyasaya sürmüş olduğu Offic 97 programının Offic Tools ölümünd yar alan, Microsoft Graphic programının 8. sürümündn yararlanılmıştır. Program İngilizc v Türkç olmak üzr iki ayrı dil sçnğin sahiptir. Programa, %50 yakalanma oyunu tmsil dn L 50 paramtrsi isim olarak sçilmiştir. L50 sçicilik program dizisinin ir lmanı olup, kurulum paktlri http://ornova.g.du.tr/~ilkyaz/slctivity w adrsindn ld dililir. L50 32 itlik ir Windows programı olup MS-Windows 95 v MS-Windows NT 3 v üzri sürümlrd çalışmaktadır. Trol ağlarının vya toralarının sçicilik ğrilrinin v paramtrlrinin tanımlanmasında 4 farklı modl vardır. Bunlar simtrik olduğu kaul diln Logit v Proit modllr (Holdn, 1971; Pop v ark., 1975) il asimtrik (Pop v ark., 1975) Loglog v Cloglog modllridir (Millar, 1991; Madsn v Moth-Poulsn, 1994; Polt v Rdant, 1994,Wilman v ark., 1996). Bu modllrin varyanslarının hsaplanmasında maksimum olasılık yöntmi kullanılır 306
Örtü tora yöntmi il örnklnn sürütm ağlarında sçicilik paramtrlrinin hsaplanması üzrin ir ilgisayar programı Talo 1. L50 nin sçicilik ğrilri v paramtrlrini hsaplamakta kullandığı istatistiki yöntmlr il formüllri (Wilman v ark., 1996). Modl Formüllr Modl Formüllr r ( l) xp( xp( ( a + l))) r ( l) 1 xp( xp( a + l )) a + l log ( log ( r( l))) a + l log ( log ( 1 r( l) )) log ( log (0.25)) a 0.3266 a log ( 3) a L25 1.0986 a l25 log ( log (0.5)) a 0.3665 a log ( log ( 0.5 ) a 0.3665 a L50 l50 log ( log (0.75)) a 1.2458 a log ( 3) a L75 1.0986 a l75 log( 0.25) log log ( 0.25) log log( 0.75) 1.573 SR log ( 0.75) 1.573 SR l50 SF l50 SF ( agu * 0.1) ( agu * 0.1) xp () ( a + l ) r l 1 + xp( a + l ) r ( l ) Φ( a + l ) 1 a + l Φ ( r( l) ) proit ( r( l) ) r( l) a + l log log it( r() l) a + l50 proit 1 r() ( 0.5) 0 l 4.3225 a log ( 3) a 1.0986 a l25 l25 a a l 5 50 l50 a log ( 3) a 1.0986 a l 6745 75 l75 2 proit( 0.75) 1.349 2 log ( 3) 2. 197 SR l75 l25 SR l75 l25 l50 l SF 50 SF ( agu * 0.1) ( agu * 0.1) LogLog Logit r(l)bklnn yakalanma oranları, L 25, L 50 v L 75Toraya girn alıkların %25, %50 v %75 inin yakalandığı oylar, SRSçicilik aralığı, SFSçicilik faktörü, aguağ tam göz oyu (mm), Φkümulatif normal dağılım fonksiyonu (ortalama0, varyans1). CLogLog Proit (Pop v ark., 1975; Millar, 1991; Madsn v Moth-Poulsn, 1994; Polt v Rdant, 1994, Wilman v ark., 1996 ). Sçicilik paramtrlrinin v ğrilrinin hsaplanmasında, n çok kullanılan u dört istatistiki yöntmdn yararlanılmıştır. Bu istatistiki yöntmlr v kullanılan formüllr Talo 1 d sunulmuştur. L50 vri giriş talosuna yrlştiriln oy grupları v u oy gruplarında yr alan tora v örtü toradaki alık sayılarınından grçk yakalanma oranları hsaplandıktan sonra, ld diln yüzdlr logaritmik düzltmy tai tutulur. Eld diln dğrlr rgrsyon analizin tai tutularak; a, v r rgrasyon saitlri ld dilir (Rickr, 1973). Eld diln rgrasyon saitlri kullanıcının istği doğrultusunda istnn istatistiki analiz tai tutularak, klnn yakalanma oranları ld dilir. Bklnn yakalanma oran- 307
A.T. İlkyaz, C. Mtin, H.T. Kınacıgil ları, oy gruplarına gör yüzdsl olarak sıralanarak sçicilik ğrisi oluşturulur. Boy gruplarına gör hsaplanan logaritmik düzltmlr, grçk yakalanma oranları, rgrsyon saitlri, l 25, l 50, l 75, sçicilik faktörü v sçicilik aralığı paramtrlri listlnir. Sçicilik paramtrlrinin ldsind kullanılan diğr istatistiki yöntmlr ait formüllr Talo 2 d sunulmuttur. Talo 2. Sçicilik paramtrlrinin ldsind kullanılan diğr istatistiki yöntmlr ait formüllr (Rickr, 1973, Wilman v ark., 1996). Yöntm Grçk yakalanma oranı Logaritmik düzltm Rgrsyon analizi Formüllr c S c + cc SGrçk yakalanma oranı, ctoradaki alık sayısı, ccörtü toradaki alık sayısı S PR log 1 S PRYakalanma oranlarının logaritmik düzltmsi ( l ) l * PR ( l * PR ) n 2 2 l n PR l a * n n a v rgrsyon saitlri, lboy Bulgular L50 nin kurulumu için; programın w sitsind ulunan farklı pakt sçnklrindn kullanıcıya n uygun olanı sçilrk kopyalama işlmi yapılır. Program paktlri, günümüzd çok yaygın olarak kullanılan zip formatı il sıkıştırılmıştır. Pakt kurulum için, ilgisayarın sait diskin, kullanıcının uygun gördüğü ir alana açılır. Açılan pakt içindki drv:\ \Disk1\Stup.x programı çalıştırılarak programın kurulumu grçklştirilir. L50, Start mnüsündn, simgsi sçilrk çalıştırılır. L50 program pncrsi v nsnlri Şkil 1 d göstrilmiştir. a. Mnü satırı; vri dosyası açma, saklama, programdan çıkma, hücr kopyalama, silm, yapıştırma v yardım alma işlvlrini grçklştirir. Talo 3 d mnü satırları v işlvlri vrilmiştir.. Vri giriş talosu içind oy gruplarının yazıldığı kolon. c. Vri giriş talosu içind iç toraya ait dğrlrin yazıldığı kolon. ] smolü iç torayı ifad tmktdir. Hiç vri ulunmayan oy gruplarında (oşluk) yrin 0 dğri girilmlidir. d. Vri giriş talosu içind örtü toraya ait dğrlrin yazıldığı kolonlar. ]] smolü örtü torayı ifad tmktdir. Hiç vri ulunmayan oy gruplarında (oşluk) yrin 0 dğri girilmlidir. 308
Örtü tora yöntmi il örnklnn sürütm ağlarında sçicilik paramtrlrinin hsaplanması üzrin ir ilgisayar programı Şkil 1. L50 program pncrsi v nsnlri. Talo 3. L50 mnü satırları v işlvlri. Mnü satırı İşlv Kısayol Dosya Alt+D Yni Vri giriş talosu v diğr tüm nsnlri oşaltarak programı yni vri girişin hazır hal gtirir. Ctrl+N Aç Manytik ortamda saklı vri dosyasını yüklr. F3 Kaydt Vrilri manytik ortama kayddr. F2 Farklı kaydt Vrilri manytik ortama farklı ir isim altında kayddr. Ctrl+A Hızlı aç En son çalışılan üç vri dosyasını yüklr. Ctrl+F1..F3 Çıkış Programı sonlandırır. Ctrl+X Düzn Alt+Ü Ks Vri giriş talosunda işartlnmiş hücrlri tampon llğ aktarır, hücr içriklrini oşaltır. Ctrl+C Kopyala Vri giriş talosunda işartlnmiş hücrlri tampon llğ aktarır. Ctrl+Ins Yapıştır Tampon llktki ilgilri hücrlr yazar. Shift+Ins Boy gruu yaz Vri giriş talosudaki oy gruplarını otomatik olarak yazar. Ctrl+F Pncrlr Alt+P Grafik Grafik pncrsini aktif duruma gtirir. Ctrl+G Sonuçlar Sonuçlar pncrsini aktif duruma gtirir. Ctrl+R Yardım Alt+Y Yardım Programın kullanımı hakkında kullanıcıya ilgi vrir. F1 Hakkında Program hakkında kullanıcıya ilgi vrir. F12 309
A.T. İlkyaz, C. Mtin, H.T. Kınacıgil. Analiz tai tutulacak vri loğunun lirlnmsind kullanılır. Toplam sçnği tüm vri loklarının toplanarak tk ir vri loğu içimind dğrlndirilmy alınmasını sağlar. Bir vri loğu; iç v örtü tora olmak üzr iki kolondan oluşur. Örnğin; S01] v S01]] Sri 01 i oluşturmaktadır. Kullanılan vri gruu sayısına ağlı olarak irdn fazla sçim grçklştirililir. Boş olan srilr işartlnmmlidir. f. Çizilck sçicilik grafiğinin x ksninin minimum v maksimum dğridir. Minimum dğr maksimum dğrdn üyük olamaz. Aynı şkild maksimum dğr minimum dğrdn küçük olmaz. g. Vri giriş talosu içind yr alan, oy grupları kolonunda kullanılan sınıf aralığı dğridir. Mutlaka sınıf aralığı olarak kullanılan dğr yazılmalıdır. Kullanılacak farklı ir dğr azı oy gruplarının hiç işlm dahil dilmmsin yolaçar. h. Vri giriş talosundaki vrilrin lirli ir ölümünün dğrlndirilmsind kullanılır. Minimum v maksimum kısımlarında yazılı oy grupları dahil olmak üzr, arada kalan vri kümsinin istatistiki analizi yapılır. Minimum dğr maksimum dğrdn üyük olamaz. Aynı şkild maksimum dğr minimum dğrdn küçük olamaz. Giriln dğrlr mutlaka vri giriş talosunda tmsil diln oy gruplarından sçilmlidir. i. f, g v h ölümlrindki dğrlri otomatik olarak ayarlar. İstğr gör dvrdn çıkartılarak dğrlr müdhal tmk mümkündür. j. Av aracının torasında kullanılan ağın tam göz oyudur. Sçicilik faktörünün hsaplanmasında kullanılan paramtrlrdndir. Mutlaka 0 dan farklı pozitif ir dğr girilmlidir. Ölçği milimtr cinsindndir. k. Vri giriş talosunda yr alan srilrd 0, yani hiç alık vrisi ulunmayan oy grupları istatistiki analiz kapsamında dğrlndirilmsi istniyor is, 0 yrin kullanılacak 0 dan üyük 1 dn küçük ir dğrdir. Programda gçrli dğr 0.00001 dir. l. Çizilck sçicilik grafiğind grçk yakalanma yüzdlrinin göstrilmsini sağlar. m. Grafik pncrsini aktif duruma gtirir. n. Programın sonlanmasını sağlar. o. Sonuçlar pncrsini aktif duruma gtirir. p. Sçicilik grafiğinin çizimini v yapılan dğişikliklrin günclnmsini sağlar. q. Vrilrin hangi istatistiki analiz tai tutulacağını lirlr. Mutlaka n az ir tansi sçilmlidir. Aynı anda irdn fazla istatistiki yöntm sçililir. Grafik pncrsi içind, çiziln sçicilik ğrilrinin göstrg ilgilri içind yralan % smolü grçk yakalanma oranlarını simglmktdir. Örnğin; T (%) in anlamı; toplanmış vrilrin grçk yakalanma oranlarıdır. Göstrg ilgilri arasında yr alan LL loglog, CLL cloglog, P proit, L is logit istatistiki analizlrini ifad tmktdir. Örnğin; S01(CLL) ın anlamı, irinci sri için çizilmiş cloglog ğrisidir. Grafik üzrind dğişiklik yapılmak istniyor is; dğişiklik yapılmak istnn nsnnin üzrin maus u konumlayıp çift tıklamak ytrlidir (Şkil 2). Grafik pncrsi mnü satırları v itlvlri Talo 4 d vrilmiştir. Sonuçlar pncrsinin ilk iki satırında, üzrind işlm yapılan vri dosyası v program sürümü hakkında ilgilr vrildiktn sonra, istnn analiz sonuçları ir- 310
Örtü tora yöntmi il örnklnn sürütm ağlarında sçicilik paramtrlrinin hsaplanması üzrin ir ilgisayar programı Şkil 2. Grafik pncrsi. Talo 4. Grafik pncrsi mnü satırları v işlvlri. Mnü satırı İşlv Kısayol Dosya Alt+D Kaydt Grafiğin manytik ortama kaydını yapar. F2 Farklı kaydt Grafiği farklı ir isim altında kayddr. Ctrl+A Çıkış Grafik pncrsini kapatır. Ctrl+X Düzn Alt+Ü Kopyala Grafiği tampon llğ aktarır. Ctrl+Ins Pncrlr Alt+P Sonuçlar Sonuçlar pncrsini aktif duruma gtirir. Ctrl+R L50 Ana program pncrsini aktif duruma gtirir. Ctrl+L 311
A.T. İlkyaz, C. Mtin, H.T. Kınacıgil iri ardına listlnir. Analiz sonuçları içind; oy grupları, toradaki alık sayısı, örtüdki alık sayısı, grçk yakalanma oranları v logaritmik düzltmsi yr almaktadır. Ardından, a, v r rg- rsyon saitlri il hsaplanan l 25, l 50, l 75, sçicilik aralığı v sçicilik faktörü dğrlri listlnir (Şkil 3). Talo 5 d sonuçlar pncrsi mnü satırları v işlvlri sunulmuştur. Şkil 3. Sonuçlar pncrsi. Talo 5. Sonuçlar pncrsi mnü satırları v işlvlri. Mnü satırı İşlv Kısayol Dosya Alt+D Kaydt Sonuçların manytik ortama kaydını yapar. F2 Farklı kaydt Sonuçları farklı ir isim altında kayddr. Ctrl+A Çıkış Sonuçlar pncrsini kapatır. Ctrl+X Kopyala Sonuçları tampon llğ kopyalar. Alt+K 312
Örtü tora yöntmi il örnklnn sürütm ağlarında sçicilik paramtrlrinin hsaplanması üzrin ir ilgisayar programı Tartışma v Sonuç Madsn v Moth-Paulsn (1994), yaptıkları çalışmada trol torası içind alık oyu dağılımının olailirilğinin dört modl slksiyon ğrisiyl ifad dildiğini, unların; ( ) 1. xp a + l r() l 1+ xp( a + l) Logit 2. r ( l) Φ( a + l) Proit 3. r l) 1 xp( xp( a + l) ) ( CLogLog 4. r ( l) xp( xp( ( a + l))) LogLog modllri olduğunu, 1. v 2. modllrin simtrik, 3. v 4. modllrin asimtrik ğrilri ifad ttiğini lirtmişlrdir. Bizim çalışmamızda da ğrilr aynı modllrl ld dilmittir. Polt v Rdant (1994), yaptıkları çalışmada slksiyon ğrisinin hsaplanmasında Pop v arkadaşlarının simtrik logit modli ( a + l) ( ) a + l xp r() l olarak ifad ttiğini 1+ xp ildirmişlrdir. Ayrıca CC Slctivity ilgisayar programına gör Proit: r ( l) Φ( a + l) LogLog: r ( l) 1 xp( xp( a + l) ) ClogLog: r ( l) xp( xp( ( a + l))) formüllrinin slksiyon ğrilrini ifad ttiğini. Bunlardan asimtrik LogLog ğrisinin Logit vya Proit ğrisin gör %0 v %25 yakalanma oranları arasında daha dik, %75 v %100 yakalanma oranları arasında daha yatık döndüğünü ifad tmitlrdir. Buna karşılık asimtrik ClogLog ğrisinin %0 v %25 yakalan- ma oranları arasında daha yatık, %75 v %100 yakalanma oranları arasında daha dik döndüğünü ildirmitlrdir. Yaptığımız çalışmada ütün ğri modllrinin çizilmsind nzr sonuçlar ld dilmiştir. Buradaki amaç, ld diln grçk yakalanma oranlarını n iyi şkild ifad dn modlin kullanılması v ğrinin una gör çizdirilmsidir. Şimdiy kadar örtü tora mtoduyla yapilan sürüklm ağlarının sçicilik çalışmalarında, DOS altında çalışan QBasic dili il yazılmış SlLog Vr: 1.0 sadc sçicilik paramtrlrin hsaplanmasında kullanılırkn (Dahm, 1995, Yayınlanmamış yazılım), yin DOS altında çalışan sçicilik paramtrlrinin hsaplanması yanında grafik çiziminid grçklştirn Garsl Vr: 1.0 programları kullanılmaktaydı (Sarı v Güvn, 1997, Yayınlanmamış yazılım). Bunun haricind sçicilik paramtrlrinin hsaplanması v ğrilrinin çizimi için özlltmmiş olan Windows taanli Excl pakt programından grafiklr daha iyi müdahal dildiği için trcih diliyordu. L50; av araçlarının sçicilik paramtrlrinin hsaplanması v u paramtrlr dayanarak av araçlarının ıslahı çalışmalarına hizmt vrmktdir. L50 programı, undan önc yapılan çalışmaların dğrlndirm aşamasında ksikliği görüln konular dikkat alınarak yazılmıştır. Sçicilik çalışmalarında toplanan vrilr n kısa zamanda, sağlıklı olarak dğrlndirilmsi v araştırıcılara sunulması çok üyük önm taşımaktadır. Programın u konuda çalışan araştırıcılara hizmt dcği düşünülmktdir. 313
A.T. İlkyaz, C. Mtin, H.T. Kınacıgil Kaynakça Bvrton, R.J.H., 1963. Escap of Fish Through Diffrnt Parts of a Cod-End. In ICNAF Spc. Pul. No. 5, Dartmouth, N.S., Canada, 9-11 pp. DİE, 1997. Su Ürünlri İstatistiklri. T.C. Başakanlık Dvlt İstatistik Ens., Ankara. Holdn, M., (Editör) 1971. Rport of th ICES/ICNAF Working Groups on Slctivity Analysis. ICES Co-op, Rport Sr. A, No 25. Madsn, N., Moth-Poulsn, T., 1994. Masurmnt of th Slctivity of Nphrops and Dmrsal Roundfish Spcis in Convntional and Squar Msh Panl Codnds in th Northrn North Sa. ICES C.M. B:14. Mgry, B.A., Moksnss, E., 1996. Computrs in Fishris Rsarch. Chapman & Hall, 2-6 Boundary Row, London SE1 8HN, UK. Millar, R.B., 1991. Estimation of Asymtric Slction Curvs for Trawls. ICES C.M. B:56. Polt, H., Rdant, F., 1994. Slctivity Exprimnts in th Blgian Norway Lostr (Nphrops norvgicus) Fishry. ICES C.M. B:39. Pop, J.A., Margtts, A.R., Hamly, J.M., Akyüz, E.F., 1975. Manual of Mthods for Fish Stock Assssmnt. Part III. Slctivity of Fishing Gar. FAO Fishris Tchnical Papr No. 41, Rvision 1, 65 p. Rickr, W.E., 1973. Linar Rgrssions in Fishry Rsarch. J. Fish. Rs. Board Can., 30, s. 409-434. Rortson, J.H.B., Shanks, A.M., Kynoch, R.J., 1990. Th Dsing and Tsting of a Dividd Trawl for Comprativ Fishing Exprimnts. Scot. Fish. Rs. Rp. Num. 49. Stwart, P.A.M., Rortson, J.H.B., 1985. Small Msh Cod-End Covrs. Scot. Fish. Rsarch Rport Numr 32, 11 p. Tokaç, A., Lök, A., Mtin, C., Tosunoğlu, Z., Ulaş, A. 1995. Trol Balıkçılığında Dmrsal Balık Kaynaklarının Korunmasına Yönlik Sçicilik Araştırması. TÜBİTAK-DEBAG 105 nolu proj. Dniz Bilimlri v Balıkçılık Araştırma Gruu. 79 s. Wilman, D.A., Frro, R.S.T, Fontyn, R., Millar, R.B., 1996. Manual of Mthods of Masuring th Slctivity of Towd Fishing Gars. ICES Cooprativ Rsarch Rport No:215, Dnmark. Gliş Tarihi: 04.03.1999 Kaul Tarihi: 15.06.1999 314