EGE ÜN VERS TES FEN B L MLER ENST TÜSÜ (YÜKSEK L SANS TEZ ) KISA L F PL KÇ L NDE SiROSPUN YÖNTEM N N UYGULANMASI ÜZER NE B R ARA TIRMA

EGE ÜN VERS TES FEN B L MLER ENST TÜSÜ (YÜKSEK L SANS TEZ ) KISA L F PL KÇ L NDE SiROSPUN YÖNTEM N N UYGULANMASI ÜZER NE B R ARA TIRMA Tuba BEDEZ ÜTE Tekstil Mühendisli i Ana Bilim Dalı Bilim Dalı Kodu: 621.01.07 Sunu Tarihi: 24.12.2007 Tez Danı manı: Prof. Dr. Hüseyin KADO LU Bornova ZM R

III TUBA BEDEZ ÜTE tarafından YÜKSEK L SANS tezi olarak sunulan Sirospun Yöntemi le Kısa Stapelli Liflerin E rilmesi Üzerine Bir Ara tırma ba lıklı bu çalı ma E.Ü. Lisansüstü E itim ve Ö retim Yönetmeli i ile E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü E itim ve Ö retim Yönergesi nin ilgili hükümleri uyarınca tarafımızdan de erlendirilerek savunmaya de er bulunmu ve 24/12/2007 tarihinde yapılan tez savunma sınavında aday oybirli i/oyçoklu u ile ba arılı bulunmu tur. Jüri Üyeleri: mza Jüri Ba kanı : Yrd. Doç. Dr. Nilgün ÖZD L Raportör Üye: Prof. Dr. Hüseyin KADO LU Üye : Yrd. Doç. Dr. Sema Palamutçu

IV ÖZET KISA L F PL KÇ L NDE SiROSPUN YÖNTEM N N UYGULANMASI ÜZER NE B R ARA TIRMA BEDEZ ÜTE, Tuba Yüksek Lisans Tezi, Tekstil Mühendisli i Bölümü Tez Yöneticisi: Prof.Dr. Hüseyin KADO LU Aralık 2007, 168 sayfa Siro ipli i e irme sistemi, esasen yün iplikçili i için geli tirilmi tir. Ancak kısa stapelli liflerin e rilmesinde kullanımı her geçen gün yaygınla maktadır. Sistem, klasik ring iplik makinesi modifiye edilerek kullanılmakta ve ring iplik makinesinde do rudan çift katlı iplik üretimi sa lamaktadır. Siro iplikleri, tek kat ring iplikleriyle kar ıla tırıldıklarında daha yüksek mukavemete, a ınma dayanımına ve daha dü ük iplik tüylülü üne sahiptirler. Bunun yanında katlama ve büküm i lemlerinin elimine edilebilmesi ile önemli oranda maliyet avantajı sa lamaktadır. Bu tezde kısa stapelli e irmede sirospun yönteminin uygulanabilirli i ve farklı üretim parametrelerinin iplik kalitesine etkisi incelenmi tir. Bu amaçla üç farklı iplik numarası, büküm katsayısı ve fitiller arası kullanılarak siro iplikleri ve aynı numara ve büküm katsayılarında normal ring iplikleri üretilmi tir. Farklı hammaddelerde, siro e irme sisteminin etkinli inin incelenmesi amacıyla, denemelerde pamuk ve viskon lifleri kullanılarak %100 pamuk ve %100 viskon siro ve ring iplikleri elde edilmi tir. Üretilen ipliklerin bazı fiziksel ölçülmü tür. Bu test sonuçları, SPSS istatistik programı yardımıyla analiz edilip de erlendirilmi tir. Anahtar Sözcükler: Çift katlı iplikler, iplik tüylülü ü, kısa stapel iplikçili i, ring iplikçili i, ring ipli i, sirospun sistemi, siro ipli i.

VI ABSTRACT A RESEARCH ON SPINNING OF SHORT STAPLE FIBRES BY SIROSPUN SYSTEM BEDEZ UTE, Tuba MSc in Textile Eng. Supervisor: Prof. Dr. Hüseyin KADOGLU December 2007, 168 pages Sirospun process was firstly developed for long staple yarn spinning. However, spinning short staple fibres by this system is growing up day by day. Sirospun system enables directly weavable spin-twisted yarn production on the ring spinning machine by a little modification on the machine. When compared with a single yarn with same yarn count, sirospun yarn is better in hairiness, strength and abrasion resistance. The elimination of the two-folding and other ancillary processes provides significant cost savings. In this thesis, spinning short staple fibres by sirospun system and effects of various production parameters on the yarn quality will be investigated. For this purpose, sirospun yarns were produced with three different yarn counts, twist coefficient and strand spacing and ring spun yarns were produced with the same yarn count and twist coefficient. To examine the productivity of siro-spinning system with different raw materials, %100 cotton and %100 viscose sirospun yarns and ring-spun yarns were produced. The results from these tests were analyzed and evaluated by SPSS statistic programme. Keywords: Ring spinning, ring spun yarns, sirospun system, siro spun yarns, short staple spinning, two-folded yarn, yarn hairiness.

VIII TE EKKÜR Tez konusunun seçimi ve denemelerin yönlendirilmesinde yol gösteren, çok de erli hocam Sn. Prof. Dr. Hüseyin KADO LU na, tezin düzenlenmesi ve sonuçların de erlendirilmesi sırasında her türlü deste i ve akademik katkılarıyla Sn. Dr. Pınar ÇEL K e, çalı maların yapılmasında hammadde sa layan SÖKTA Tekstil Sanayı ve Ticaret A..ve Sn. Akif De irmendere ye, iplik testlerinin bir kısmının gerçekle tirilmesinde yardımcı olan Sn. Ertan HEPBANDIRMALI, Sn. Emel GÖZÜKARA, Sn. Ahmet GÖZÜKARA ve Sn. Tayyar ÇALI KAN a, denemelerin gerçekle tirilmesi a amasında yardımları için Sn. Zeki Y EN e, Ar. Gör. Dr. Mustafa E. ÜREYEN e, tezin biçimlendirilmesinde de erli katkılarını aldı ım bölümümüz elemanlarından Sn. Gonca ÖZÇEL K e, Sn. Pelin ÜNAL a, Sn. Nur en DÜZGÖREN e, Sn. Seyhan YA AR a, Sn. H.Diren Mecit ARMAKAN a, Sn.Deniz DURAN a ve Sn.Seher PER NCEK e te ekkür ederim. Ayrıca çalı malarım sırasında, sayısız fedakârlıklarıyla deste ini esirgemeyen sevgili e im A.Atacan ÜTE ye ve beni bu günlere getiren sevgili A LEME sonsuz te ekkürlerimi sunarım.

X Ç NDEK LER Sayfa ÖZET...V ABSTRACT... VII TE EKKÜR...IX EK LLER D Z N...XIII Ç ZELGELER D Z N... XIX 1.G R... 1 1.1 Siro pli i E irme Prensibi... 3 1.2 Farklı Siro pli i E irme Sistemleri... 9 1.2.1 Zinser.... 9 1.2.2 Buxaderas S.L... 10 1.2.3 Pinter... 11 1.3 Kompakt-Siro pli i Üretimi... 12 2. ÖNCEK ÇALI MALAR... 13 3. MATERYAL VE METOT... 40 3.1 Materyal... 40 3.2 Deneysel Çalı ma... 41 3.3 Hammadde Özelliklerinin Belirlenmesi... 44 3.4 plik Özelliklerinin Belirlenmesi... 44 3.4.1 plik Numarası Ölçümü... 44

XI Ç NDEK LER (Devamı) Sayfa 3.4.2 plik Büküm Sayısı Ölçümü...44 3.4.3 plik Mukavemeti Ve Kopma Uzaması(%) Ölçümü...45 3.4.4 plik Düzgünsüzlü ü, nce Yer, Kalın Yer Ve Neps Sayısı Ölçümü...45 3.4.5 plik Tüylülü ü Ölçümü...45 3.4.6 plik Canlılı ı Ölçümü...46 3.5 Kopu Etüdü...47 3.6 Sonuçların De erlendirilmesinde zlenen Metod...47 4. BULGULAR...49 4.1 Hammadde Özelliklerine Ait Bulgular...49 4.2 plik Özelliklerine Ait Bulgular...49 4.2.1 %100 Pamuk pliklerine Ait Bulgular...51 4.2.2 %100 Viskon pliklerine Ait Bulgular...70 4.3 Kopu Etüdü....90 5. SONUÇLAR VE TARTI MA...92 5.1. %100 Pamuk pliklerinin Sonuçları...92 5.1.1 Normal Ring le Siro pliklerinin plik Özelliklerinin Kar ıla tırmaları...92

XII Ç NDEK LER (Devamı) 5.1.2. Siro pliklerinin plik Özelliklerinin Kar ıla tırmaları... 97 Sayfa 5.1.3 Fiksaj leminin plik Canlılı ına Etkisi... 124 5.2. %100 Viskon pliklerinin Sonuçları... 125 5.2.1 Normal Ring le Siro pliklerinin plik Özelliklerinin Kar ıla tırmaları... 125 5.2.2. Siro pliklerinin plik Özelliklerinin Kar ıla tırmaları... 131 5.2.3 Fiksaj leminin plik Canlılı ına Etkisi... 158 6. GENEL SONUÇLAR VE ÖNER LER... 160 KAYNAKLAR D Z N... 165 ÖZGEÇM... 168

XIV EK LLER D Z N ekil Sayfa 1.1 Çift katlı iplik ve siro ipli i üretim prosesi... 3 1.2 Normal ring, kompakt ve siro ipli i üretimi... 3 1.3 Siro ipli i e irme sisteminin bile enleri ve iplik olu umu.... 4 1.4 Farklı renkli fitiller ile siro ipli inin büküm da ılımının gösterimi... 4 1.5 Siro ipli i ile klasik çift katlı ipli in büküm yönleri... 5 1.6 Siro ipli i ile klasik çift katlı ipliklerin yapısındaki liflerin oryantasyonları... 6 1.7 Siro ipli inde büküm olu umu ve ipli i etkileyen kuvvetler... 7 1.8 Zinser firmasının siro ipli i e irme sistemi... 9 1.9 Buxaderas firmasının siro ipli i e irme sistemi... 10 1.10 Pinter firmasının siro ipli i e irme sistemi... 11 1.11 EliTwist kompakt siro ipli i e irme sistemi... 12 2.1 Siro ipli i e irme geometrisi... 14 2.2 Tek kat ring ve siro ipliklerinin büküm da ılımı korelasyon e risi... 16 2.3 Siro ipli i e irme geometrisinin simetrik durumu... 24 2.4 18,5 tex (a) Çift kat iplik, (b) Siro ipli i ile örülmü düz örme kuma lar... 27 2.5 Farklı iplik tiplerinin Uster tüylülü ü-h... 32 2.6 Kullanılan siro ipli i e irme sistemi... 35 2.7 Siro ipli inin asimetrik e irme modeli.... 38 3.1 Çalı mada kullanılan siro aparatları... 41

XV EK LLER D Z N ekil Sayfa 3.2 Kringel Factor meter iplik canlılı ı test aparatı....47 4.1 %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri...53 4.2 %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri....53 4.3 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri...54 4.4 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri....55 4.5 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri...56 4.6 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri....56 4.7 %100 Pamuk, siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri....57 4.8 %100 Pamuk, siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri....57 4.9 %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin ince yer, kalın yer ve neps de erleri....58 4.10 %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin %CV de erleri...59

XVI EK LLER D Z N ekil Sayfa 4.11 %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ipliklerinin, ince yer, kalın yer ve neps de erleri.... 60 4.12 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin %CV de erleri... 61 4.13 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin ince yer, kalın yer ve neps de erleri.... 61 4.14 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin %CV de erleri... 62 4.15 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ipliklerinin ince yer, kalın yer ve neps de erleri.... 63 4.16 %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin Uster %CV de erleri.... 63 4.17 %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri.... 65 4.18 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri.... 65 4.19 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri.... 66 4.20 %100 Pamuk, siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri... 66 4.21 %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri... 68

XVII EK LLER D Z N ekil Sayfa 4.22 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri....68 4.23 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri....69 4. 24 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin büküm fiksajından önce ve sonra iplik canlılı ı-kr de erleri....70 4.25 %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri...73 4.26 %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri....73 4.27 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri...74 4.28 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri....75 4.29 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri...76 4.30 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri....76 4.31 %100 Viskon, siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri....77 4.32 %100 Viskon, siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri....77

XVIII EK LLER D Z N ekil Sayfa 4.33 %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin, ince yer, kalın yer ve neps de erleri... 78 4.34 %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin düzgünsüzlük de erleri... 79 4.35 %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ipliklerinin, ince yer, kalın yer ve neps de erleri.... 80 4.36 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin düzgünsüzlük de erleri... 81 4.37 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin, ince yer, kalın yer ve neps de erleri... 81 4.38 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin düzgünsüzlük de erleri... 82 4.39 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ipliklerinin, ince yer, kalın yer ve neps de erleri... 83 4.40 %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin Uster %CV de erleri... 83 4.41 %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri.... 85 4.42 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri.... 85 4.43 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri.... 86

XIX EK LLER D Z N ekil Sayfa 4.44 %100 Viskon, siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri....86 4.45 %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri....88 4.46 %100 Viskon, Ne40 inceli inde ve siro normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri....88 4.47 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri....89 4.48 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ipliklerinde büküm fiksajının iplik canlılı ına etkisi....89 4.49 %100 Viskon, e= 4,2 büküm katsayısı ile e rilmi siro ve normal ring ipliklerinde büküm fiksajının iplik canlılı ına etkisi...90 4.50 %100 Pamuk siro ve normal ring ipli i üretimi esnasında kopu sayıları....90 4.51 %100 Viskon ve normal ring ipli i üretimi esnasında kopu sayıları...91 6.1 Farklı fitiller arası ile e rilen siro ipliklerinin e irme üçgenleri....160 6.2 %100 Pamuk, Ne40, e=4.2 büküm katsayısıyla e rilen (a)ring, (b)siro-4mm, (c)siro-8mm, (d)siro-12mm ipliklerinin tüylülükleri....162

XX Ç ZELGELER D Z N Çizelge Sayfa 2.1 Siro ipli inin piyasada yaygın kullanım alanları.... 34 3.1. Deneylerde kullanılan fitil numaraları.... 40 3.2. Siro ipli i e irme yöntemine göre e rilmi ipliklerin deney planı.... 42 3.3. Normal ring iplik e irme yöntemine göre e rilmi ipliklerin deney planı... 42 3.4. Normal ring ve siro iplikleri üretimi için çalı ma artları... 42 3.5. Siro ipli i üretimi için çekim tablosu... 43 3.6. Normal ring ipli i üretimi için çekim tablosu... 43 4.1. Pamuk liflerinin özellikleri (HVI)... 49 4.2. Viskon lifinin özellikleri.... 49 4.3. %100 Pamuk normal ring ipliklerinin numara ve büküm bulguları.... 50 4.4. %100 Pamuk-siro ipliklerinin numara ve büküm bulguları.... 51 4.5. %100 Pamuk, Ne30, Ne40 ve Ne50 inceli inde normal ring ipliklerinin kopma uzaması ve mukavemet bulguları... 52 4.6. %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ipliklerinin kopma uzaması ve mukavemet bulguları... 52 4.7. %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin kopma uzaması ve mukavemet bulguları... 54 4.8. %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ipliklerinin kopma uzaması ve mukavemet bulguları... 55

XXI Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 4.9. %100 Pamuk, Ne30, Ne40 ve Ne50 inceli inde normal ring ipliklerinin düzgünsüzlük bulguları...58 4.10. %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük bulguları...59 4.11. %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük bulguları...60 4.12. %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük bulguları...62 4.13. %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin tüylülük bulguları....64 4.14 %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin tüylülük bulguları...64 4.15. %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı bulguları....67 4.16. %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin iplik canlılı ı bulguları...67 4.17. %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin büküm fiksajından önce ve sonra iplik canlılı ı-kr bulguları....69 4.18. %100 Viskon normal ring ipliklerinin numara ve büküm bulguları....70 4.19 %100 Viskon-siro ipliklerinin numara ve büküm bulguları....71

XXII Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 4.20. %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin mukavemet ve kopma uzaması bulguları... 72 4.21. %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ipliklerinin mukavemet ve kopma uzaması bulguları... 72 4.22. %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin mukavemet ve kopma uzaması bulguları... 74 4.23. %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ipliklerinin mukavemet ve kopma uzaması bulguları... 75 4.24. %100 Viskon Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer ve neps bulguları.... 78 4.25. %100 Viskon Ne50 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer ve neps bulguları.... 79 4.26. %100 Viskon Ne40 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer ve neps bulguları.... 80 4.27. %100 Viskon Ne30 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer ve neps bulguları.... 82 4.28. %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin tüylülük bulguları... 84 4.29. %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin tüylülük bulguları.... 84 4.30. %100 viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı bulguları... 87

XXIII Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 4.31. %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin iplik canlılı ı bulguları...87 5.1. Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 4 mm ayarlanmı ) için kar ıla tırmalı t testi sonuçları...92 5.2. Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 8 mm ayarlanmı ) için kar ıla tırmalı t testi sonuçları...94 5.3. Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 12 mm ayarlanmı ) kar ıla tırmalı t testi sonuçları...96 5.4. %100 Pamuk siro iplikleri için ayrıntılı varyans analizi tablosu-1...98 5.5. %100 Pamuk siro iplikleri için ayrıntılı varyans analizi tablosu-2...99 5.6. Ne30, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi....100 5.7. Ne30, e=3.8, ipliklerin mukavemet de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...101 5.8. Ne30, e=3.8, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....101 5.9. Ne30, e=3.8, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...102

XXIV Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 5.10. Ne30, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 102 5.11. Ne30, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi... 103 5.12. Ne30, e=4.2, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 103 5.13. Ne30, e=4.2, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 104 5.14. Ne30, e=4.2, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 104 5.15 Ne30, e=4.2, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 104 5.16. Ne30, e=4.2, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 105 5.17. Ne30, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi... 105 5.18. Ne30, e=4.6, ipliklerin mukavemet de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 106 5.19. Ne30, e=4.6, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 106 5.20. Ne30, e=4.6, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 107

XXV Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 5.21. Ne30, e=4.6, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....107 5.22. Ne30, e=4.6, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...107 5.23. Ne30, e=4.6, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....108 5.24. Ne40, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi....108 5.25. Ne40, e=3.8, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....109 5.26. Ne40, e=3.8, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...109 5.27. Ne40, e=3.8, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....109 5.28. Ne40, e=3.8, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....109 5.29. Ne40, e=3.8, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...110 5.30. Ne40, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....110 5.31. Ne40, e=3.8, ipliklerin iplik canlılı ı Kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....111

XXVI Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 5.32. Ne40, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi... 111 5.33. Ne40, e=4.2, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 112 5.34. Ne40, e=4.2, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 112 5.35. Ne40, e=4.2, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 112 5.36. Ne40, e=4.2, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 113 5.37. Ne40, e=4.2, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 113 5.38. Ne40, e=4.2, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 113 5.39. Ne40, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi... 114 5.40. Ne40, e=4.6, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 114 5.41 Ne40, e=4.6, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 115 5.42. Ne40, e=4.6, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 115

XXVII Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 5.43. Ne40, e=4.6, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....115 5.44. Ne40, e=4.6, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...116 5.45. Ne40, e=4.6, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....116 5.46. Ne50, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi....117 5.47. Ne50, e=3.8, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....117 5.48. Ne50, e=3.8, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....118 5.49. Ne50, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....118 5.50. Ne50, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi....119 5.51. Ne50, e=4.2, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....119 5.52. Ne50, e=4.2, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...120 5.53. Ne50, e=4.2, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....120

XXVIII Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 5.54. Ne50, e=4.2, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 120 5.55. Ne50, e=4.2, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 120 5.56. Ne50, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 121 5.57. Ne50, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi... 121 5.58. Ne50, e=4.6, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 122 5.59. Ne50, e=4.6, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 122 5.60. Ne50, e=4.6, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 122 5.61. Ne50, e=4.6, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 123 5.62. Ne50, e=4.6, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 123 5.63. Ne50, e=4.6, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 123 5.64. %100 Pamuk Ne40 inceli inde ipliklerde e le tirilmi örneklere uygulanan t testi sonuçları... 124

XXIX Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 5.65. Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 4 mm ayarlanmı ) için kar ıla tırmalı t testi sonuçları...125 5.66. Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 8 mm ayarlanmı ) için kar ıla tırmalı t testi sonuçları...127 5.67 Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 12 mm ayarlanmı ) için kar ıla tırmalı t testi sonuçları...129 5.68. %100Viskon siro iplikleri için ayrıntılı varyans analizi tablosu-1...131 5.69. %100 Viskon siro iplikleri için ayrıntılı varyans analizi tablosu-2...132 5.70. Ne30, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi....133 5.71. Ne30, e=3.8, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...134 5.72. Ne30, e=3.8, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....134 5.73. Ne30, e=3.8, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...135 5.74. Ne30, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....135

XXX Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 5.75. Ne30, e=3.8, ipliklerin iplik canlılı ı-kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 136 5.76. Ne30, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi... 136 5.77. Ne30, e=4.2, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 137 5.78. Ne30, e=4.2, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 137 5.79. Ne30, e=4.2, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 137 5.80. Ne30, e=4.2, ipliklerin neps yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 138 5.81. Ne30, e=4.2, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 138 5.82. Ne30, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi... 139 5.83. Ne30, e=4.6, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 139 5.84 Ne30, e=4.6, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 140 5.85. Ne30, e=4.6, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 140

XXXI Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 5.86. Ne30, e=4.6, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...140 5.87 Ne30, e=4.6, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....141 5.88 Ne30, e=4.6, ipliklerin iplik canlılı ı Kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....141 5.89. Ne40, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi....142 5.90. Ne40, e=3.8, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...142 5.91. Ne40, e=3.8, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....143 5.92. Ne40, e=3.8, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....143 5.93. Ne40, e=3.8, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...143 5.94 Ne40, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....144 5.95. Ne40, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi....144 5.96. Ne40, e=4.2, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...145

XXXII Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 5.97. Ne40, e=4.2, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 145 5.98. Ne40, e=4.2, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 145 5.99. Ne40, e=4.2, ipliklerin neps yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 146 5.100. Ne40, e=4.2, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 146 5.101. Ne40, e=4.6, ipliklerin iplik canlılı ı Kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 147 5.102. Ne40, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi... 147 5.103. Ne40, e=4.6, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 148 5.104. Ne40, e=4.6, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 148 5.105. Ne40, e=4.6, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 148 5.106. Ne40, e=4.6, ipliklerin neps yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 149 5.107. Ne40, e=4.6, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 149

XXXIII Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 5.108. Ne50, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi....150 5.109. Ne50, e=3.,8 ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi)...150 5.110. Ne50, e=3.,8 ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi)....150 5.111. Ne50, e=3.,8 ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi)....151 5.112. Ne50, e=3.,8 ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi)...151 5.113. Ne50, e=3.,8 ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi)....151 5.114. Ne50, e=3.,8 ipliklerin iplik canlılı ı-kr de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi)....151 5.115. Ne50, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi....152 5.116. Ne50, e=4.2 ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)...153 5.117. Ne50, e=4.2 ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....153 5.118. Ne50, e=4.2 ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)....153

XXXIV Ç ZELGELER D Z N (devam) Çizelge Sayfa 5.119. Ne50, e=4.2 ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 153 5.120. Ne50, e=4.2 ipliklerin Uster iplik tüylülü ü sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 154 5.121. Ne50, e=4.2 ipliklerin iplik canlılı ı-kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 154 5.122. Ne50, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi... 155 5.123. Ne50, e=4.6 ipliklerin iplik mukavemeti de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 156 5.124. Ne50, e=4.6 ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi).... 156 5.125. Ne50, e=4.6 ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 156 5.126. Ne50, e=4.6 ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 157 5.127. Ne50, e=4.6 ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 157 5.128. Ne50, e=4.6 ipliklerin iplik canlılı ı-kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi)... 158 5.129. %100 Viskon Ne40 inceli inde ipliklerde e le tirilmi örneklere uygulanan t testi sonuçları... 158

1 1 G R Tekstil i letmelerinde, üretimin daha kaliteli ve daha uygun maliyetle yapılabilmesi için her geçen gün yeni ara tırmalar yapılmaktadır. Bu konuda yeni üretim yöntemlerinin geli tirilmesinin yanı sıra, mevcut sistemlerin iyile tirilmesi de önem kazanmaktadır. Çünkü yeni üretim yöntemleri ço u zaman yüksek yatırım maliyetini gerektirmektedir ve iplik üretimi için makine ve teçhizat maliyeti oldukça yüksek bir maliyet kalemini olu turmaktadır. Tek kat normal ring ipliklerinin, iplik tüylülü ü ve dü ük a ınma dayanımları nedeniyle, dokumada mevcut halleriyle çözgü ipli i olarak kullanımları uygun de ildir. A ınma dayanımını artırmak için, genellikle kısa lif iplikçili inde ha ıllama, uzun lif iplikçili inde çift kat olarak kullanım tercih edilir. Katlama i lemi, mukavemeti fazlasıyla artırmakta, böylece bu ipliklerin dokunabilirliklerini sa lamaktadır. Ha ıllama i leminde, a ınma dayanımı ha ıl reçetesine ve uygulamaya ba lı olarak de i mektedir. pliklerin katlanmasında kullanılan büküm makineleri, genellikle üretim hızı ve randımanı dü ük makinelerdir. Büküm maliyeti, gerek makine, enerji ve klima maliyeti, gerekse personel maliyeti ile iplik fiyatına eklenmekte ve satı fiyatını önemli miktarda artırmaktadır. Siro ipli i e irme yöntemi, sayılan sebeplerle, büküm ve ha ıllama i lemlerine iyi bir alternatif olu turabilecek yeni bir yöntemdir(bedez ve Ureyen, 2007). Siro ipli i e irme sistemi, klasik ring iplik makinesinde do rudan çift katlı iplik üretimini sa lamaktadır. Bu sayede, katlama ve büküm i lemlerinin elimine edilebilmesiyle bu proseslerde olu abilecek kalite problemlerini ortadan kaldırmakta ve yatırım, enerji ve personel maliyetlerini dü ürmektedir.

2 Siro ipli i e irme sistemi 1975 76 yıllarında CSIRO (Co mmonwealth Scientific International Research Organization) laboratuarlarında geli tirilmi tir. CSIRO 1977 yılında Repco Ltd. firması ile birle erek sistemin bile enlerini üretmeye ba lamı ve IWS (International Wool Secretariat) ile de sistemin dünya çapında pazarlanması ve geli tirilmesi konusunda anla ma yapmı tır. 1981 yılından sonra Zinser firması var olan makineleri modifiye etme, yeni makinelere bu sistemi kurma konusunda lisans almı tır (Cheng and Sun, 1998). Siro ipli i e irme sistemi, esas olarak yün iplikçili i için geli tirilmi ve bu alanda önemli kullanım alanı bulmu tur. 1980 lerin ba ından beri kısa stapelli liflerden (özellikle pamuk) siro ipliklerinin üretimi konusunda da çe itli çalı malar yapılmaktadır. Siro ipli i e irme sistemi ile yüksek mukavemetli, daha düzgün ve daha az tüylülü e sahip iplikler üretilebilmektedir. plik yüzeyi de daha kaygan olmakta, bu sayede sonraki i lemlerde çalı ma kolaylı ı sa lanmaktadır. Bunun yanında teknik olarak yüksek esneklik sa laması, tip de i iminde fazla emek gerektirmemesi, çok yönlü kullanım alanına sahip olması, katlama ve büküm i lemlerinin elimine edilmesi gibi avantajları da sunmaktadır ( ekil 1.1). Ekonomik açıdan üretim artı ı sa laması, dü ük yatırım gerektirmesi, daha dü ük enerji ve klima giderleri, dü ük üretim gideri, katlama ve büküm makinelerine gerek olmadı ı için yerden ve personelden tasarruf, ipliklerin karı masının önlenmesi ve iplik ile bobin makineleri arasındaki nakil sebebiyle olu an iplik zararlarının ortadan kalkması gibi kazançlar sa lamaktadır.

3 ekil 1.1 Çift katlı iplik ve siro ipli i üretim prosesi. 1.1 Siro pli i E irme Prensibi Siro ipli i üretim sisteminde, iki adet fitil, kılavuzlarla birbirinden ayrılarak ve paralel olarak çekim sistemine beslenmektedir. Büküm verme i lemi, normal ring e irme sistemindeki gibi, bilezik ve kopça yardımıyla sa lanmaktadır. Ayrı ayrı çekilen fitiller, istenen büküm ve iplik numarası elde edilecek ekilde birle tirilir. Sonuç olarak, tek a amada, çift katlı bir iplik elde edilir. (Dorlastan ve Zinser katalogları). ekil 1.2 Normal ring, kompakt ve siro ipli i üretimi. ekil 1.3 de sistemin bile enleri ve katlı ipli in olu umu gösterilmektedir.

4 ekil 1.3 Siro ipli i e irme sisteminin bile enleri ve iplik olu umu. ekil 1.4 Farklı renkli fitiller ile siro ipli inin büküm da ılımının gösterimi.

5 Sisteme farklı renkte fitil beslenerek, Jaspe (muline) iplik üretilebilmektedir. ekil 1.4 de farklı renklerde fitiller ile üretilen siro ipliklerinin büküm da ılımı görülmektedir (Dinkelmann and Herdtle, 1982, www.swicofil.com). ekil 1.5 Siro ipli i ile klasik çift katlı ipli in büküm yönleri. Siro iplikleri ile klasik çift katlı iplikler arasındaki en önemli farklılık, siro ipliklerinin büküm yönünün, bile en ipliklerin büküm yönü ile aynı yönlü olmasıdır ( ekil 1.5). Klasik çift katlı ipliklerde, tek kat ipliklere, örne in, Z büküm verildi inde çift katlı ipli e S büküm verilmektedir. Çift katlı ipliklerde, bile en ipliklerin kendi bükümlerine zıt yönde bükülerek katlanması ile daha hacimli ve tüylü bir iplik olu maktadır. Aynı yönde büküme sahip olunması durumunda ise; çapı daha küçük ve tüylülü ü dü ük iplik olu maktadır (Brunk N., 2006). Klasik çift kat ipliklerdeki lifler, katlı ipli in eksenine dik bir açı yaparlar. Ancak siro ipli indeki lifler, katlı ipli in eksenine paralel do rultudadır. Bu durum, siro ipli inin tek katlı iplik yapısına daha çok benzeyece ini göstermektedir ( ekil1.6).

6 ekil 1.6 Siro ipli i ile klasik çift katlı ipliklerin yapısındaki liflerin oryantasyonları. pliklerin birle me noktasından önce sahip oldukları dü ük büküm miktarına ba lı olarak iplik bile enleri nispeten açık yapıdadır. Bükümün bir sonucu olarak bile enler arasında yüksek bir kohezyon olu maktadır bu da büküm ölçümü esnasında siro ipliklerinin bükümünün tam olarak açılamamasını açıklamaktadır. Bu ipliklerde lifler iyice birbirine geçmi oldu undan, iplik tüylülü ü çok dü üktür. Ayrıca dublaj etkisine ba lı olarak iplik düzgünsüzlü ü iyile mektedir (Brunk N., 2006). plik olu umu esnasında e irme geometrisini etkileyen birkaç parametre bulunmaktadır ( ekil 1.7). Çıkı silindirinden sonra olu maya ba layan tek kat iplikler arasında büyük bir e irme üçgeni olu maktadır. E irme üçgeninin boyutları birle me noktası (Z) ile fitiller arası ye (A) ba lı olarak de i mektedir. E irme üçgeni ne kadar küçük olursa e irme stabilitesi de o kadar yüksek olmaktadır. Fitiller arasındaki açıklık, ana çekim bölgesindeki kılavuzlar arasındaki de i tirilerek ayarlanabilmektedir.

7 ekil 1.7 Siro ipli inde büküm olu umu ve ipli i etkileyen kuvvetler. E irme sırasında ortaya çıkan çekme kuvvetleri ve momentler birle me noktasını, dolayısı ile de e irme üçgenini belirleyen di er etkenlerdir. Tek fitillerin çekme kuvvetleri (Fg), katlı ipli in çekme kuvvetinin (Fz) yarısından daha fazladır. Fg ile Fz arasındaki ili ki 1 no lu e itlikte gösterilmi tir: Fz Fg = (1) 2cos( β ) 2 Yapılan çalı malar 1 no lu e itlikte, açısının 20 ile 60 arasında de i ti ini göstermektedir. Bu nedenle pratikte çekme kuvvetleri arasındaki ili ki: Fg = (0,51 0,58) Fz (2)

8 2 no lu e itlik ile gösterilebilir. Yani ortalama olarak Fg=0,55 Fz olmaktadır. Bununla beraber tek kat ipliklerin birle meden önce sahip oldukları büküm miktarı (T 1 ve T 2 ), katlı ipli in büküm miktarından (Tz) daha az olmaktadır. Bu durum, büküm iletiminin kopçadan çıkı silindirinin kıstırma noktasına do ru tam olarak gerçekle ememesinden kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak tek katların bükümü çift kat ipli in bükümünden yakla ık %20 oranında daha dü üktür (T 1 =T 2 ~0,8Tz). Buna göre tek kat ipliklerin büküm katsayısı ile çift kat ipli in büküm katsayısı arasında da 1 = 2 =0,55 z ili kisi bulunmaktadır. Bu dü ük büküm nedeniyle, fitiller arası ve çıkı silindirlerinin kıstırma noktası ile birle me noktası arasındaki, lif uzunlu undan fazla olmamalıdır. Bu durum, kısa stapelli liflerin siro ipli i e irme sisteminde e rilmesinde en önemli sınırlayıcı faktör olmaktadır. plik e irme esnasında iplikler birbirine üzerine sarılarak helisel bir yapı olu turmaktadırlar. deal ko ullarda iplik bile enlerinin ikisi de e it miktarda büküm almakta ve lifler iplik eksenine paralel olarak yerle mektedir. Bu, dı taraftaki liflerin iki bile en arasında kıstırılamaması anlamına gelmektedir. Bu durum, iplik yapısında sürekli olu an büküm ve gerilim varyasyonları ile önlenmi tir. Sürekli olu an bu düzensizlik, çıkı silindiri ve kops arasında bütün iplik yapısına e it olarak da ılmakta ve büküm da ılımı tek kat ipliklere benzemektedir. Bu düzensizlik, birle me noktasından önce bile en iplikleri etkilemektedir. Çıkı silindiri ile birle me noktası arasında e it bir da ılım görülmemektedir. plikler birle me noktasında katlı iplik tarafından tutulmakta ve ortalama bükümden sapma gösteren bir büküm almaktadır. Bu olu an büküm ile ortalama büküm arasındaki fark, ipli in kalıcı eksenel bükümü olarak kalmaktadır.

9 Siro ipli i üretimi için farklı makine üreticilerinin de i ik sistemleri mevcuttur. Bunlardan birkaçına örnek verilmi tir: 1.2 Farklı Siro pli i E irme Sistemleri 1.2.1 Zinser ekil 1.8 Zinser firmasının siro ipli i e irme sistemi Zinser firmasının siro ipli i üretimi için kullandı ı sistem ekilde görüldü ü gibi ana çekim bölgesinden önce kullanılan çift gözlü fitil kılavuzu ve çekim sisteminden sonra kullanılan iplik denetleyiciden olu maktadır ( ekil 1.8). Çift gözlü fitil kılavuzu çekim bölgesinde fitillerin birbirinden ayrı ve paralel olarak ilerlemesini sa larken, iplik denetleyici, tüm e irme i lemi boyunca, iplik akı ını aralıksız olarak

10 kontrol ederek, ipliklerden birinin kopması durumunda, di er ipli i de koparmaktadır. 1.2.2 Buxaderas S.L. ekil 1.9 Buxaderas firmasının siro ipli i e irme sistemi Buxaderas firmasının siro ipli i e irme sisteminde, giri silindirlerinden önce tarak formunda fitil ayırıcı kullanılmaktadır ( ekil1.9). Çıkı silindirinden hemen önce de çift gözlü fitil kılavuzları

11 kullanılmaktadır. Çekim i leminden sonra, Zinser firmasıyla benzer ekilde iplik denetleyiciler bulunmaktadır. 1.2.3 Pinter ekil 1.10 Pinter firmasının siro ipli i e irme sistemi Pinter firmasının siro ipli i e irme sistemi, giri silindirlerinden önce kullanılan çift gözlü fitil kılavuzu ve ön çekim bölgesine yerle tirilen yarıklı fitil kılavuzundan olu maktadır ( ekil 1.10). Ön çekim bölgesinde bulunan kılavuzlar, makine boyunca uzanan bir parça üzerine monte edilmi tir. Sistemin avantajı, fitiller arası nin makine üzerinde pratik bir ekilde ayarlanabilmesidir.

12 1.3 Kompakt-Siro pli i Üretimi Suessen firması, kompakt iplik e irme sisteminin avantajları ile siro ipli i e irme sisteminin avantajlarını birle tirmek amacıyla EliTwist e irme sistemini geli tirmi tir. Bu makinede kompakt iplik makinesinden farklı olarak yo unla tırma bölgesinde her iki fitil içinde emi kanalı bulunmaktadır. Çekim sisteminden çıkan lifler emi tertibatı ile yo unla tırılırlar. Bu ekilde, lifler birbirine daha yakın konuma gelirler. Bu sayede, bu yo unla tırma bölgesinden çıkan materyal e irme üçgeni olu turmaz. Böylece lifler, lif sakalının dı ına fırlayıp çıkmazlar ve di er ipli e do ru yayılmazlar. Sonuç olarak elde edilen iplik klasik siro ipliklerinden de daha az tüylü olur. ekil 1.11 de EliTwist sisteminin elemanları ve iplik olu umu gösterilmi tir. ekil 1.11 EliTwist kompakt siro ipli i e irme sistemi Firmanın siro, kompakt ve özlü iplik e irme yöntemlerini birle tirerek tasarladı ı EliCoreTwist makinesinde ise klasik özlü ipli e göre daha iyi iplik özelliklerine sahip, özellikli özlü iplik üretilmektedir.

13 2 ÖNCEK ÇALI MALAR Birçok ara tırmacı, siro ipli i e irme sistemi ile kısa stapelli liflerin e rilmesi konusunda ara tırmalar yapmı tır. Hawary (1984), Foster ve Price (1985), Natarajan ve Subramaniam (1985) ile Prakash (1987) fitiller arası farklı lerin ve büküm faktörünün pamuk siro ipliklerine etkisini incelemi lerdir. Hawary (1986), Foster ve Price (1985) ile Sawhney ve arkada ları (1988) pamuk siro ipli i ile tek katlı ipliklerin özelliklerini kar ıla tırmı lardır. Sharma ve Bhatnagar (1989), Subramaniam ve Natarajan (1990) ve Bhatnagar (1991) sadece pamuk siro ipli i ile çift katlı ipliklerin özelliklerini kar ıla tırırken, Gupte ve Chiplunkar (1985), Mansour ve Tawfik (1986) ile Salhotra (1987) tek katlı, çift katlı ve siro olmak üzere üç farklı tip ipli i kar ıla tırmı lardır. Bazı ara tırmacılar farklı tiplerde pamuk kullanarak (Stapel uzunlukları 21 38 mm arasında, incelikleri 2,5-4,6 mikroner arasında), hammadde özelliklerinin siro ipli i özelliklerine etkisini ara tırmı lardır. Hawary (1986), Mansour ve Tawfik (1986), Salhotra (1987), Sharma ve Bhatnagar (1988), Foster ve Price (1985), Dhawan ve Prakash (1987). Foster ve Price (1985) yaptıkları çalı mada uzun pamuk liflerinin, geni fitil aralı ında e rilebildi ini ancak geni aralık kullanıldı ında ince iplik üretmenin daha zor oldu unu belirtmi lerdir. Dhawan ve Prakash ın (1987) sonuçları açıklı ın, lif boyu arttıkça artma e ilimi gösterdi ini göstermektedir. Orta fitil kılavuzları için de farklı çalı malar yapılmı tır. Hawary (1986) yivli bir çubuk kullanırken, Natarajan ve Subramaniam (1985) plastik cam bir rehber kullanmı tır. Mansour ve Tawfik (1986) 4 mm çaplı dairesel rehberleri olan çubuklar kullanmı lardır. Foster ve Price (1985) 1,6 mm lik krom di lerin 1,6 mm bo lukla yerle ti i özel taraklar kullanmı lardır (Brunk N., 2003). A a ıda bu çalı malardan bazıları daha detaylı açıklanmı tır.

14 Emmanuel ve Plate(1982), siro ipli i e irmenin kararlı hali için iki kuvvet dengesi e itli i oldu unu söylemi lerdir ( ekil 2.1). ekil 2.1 Siro ipli i e irme geometrisi Emmanuel ve Plate parametreleri özel seçerek simetrik durumda kolaylık sa lamı lar, örne in 1 = 2, r 1 =r 2, F 1 =F 2, M 1 =M 2 =m, ve a a ıdaki e itlikleri elde etmi tir. 2fcos = F 2mcos + Rsin = M F ve M birle me noktasının altındaki gerilim ve elastik burulma momentini, f ve m birle me noktasının üstündeki gerilim ve elastik burulma momentini belirtmektedir. 2 lif demetlerinin birle meden önce yaptıkları açıdır. R ise demetlerin çapıdır. Yukarıdaki denklemlerden F ve M, normal ring e irme sistemi için hesaplanabilmektedir. Ancak bu model, ba ımsız denklem sayısı, ba ımlı de i ken sayısından (f, m ve ) az oldu u için çözümsüzdür. Bir denkleme daha gerek duyulmaktadır. Plate ve Lappage (1982), siro ipli i olu umunu temsil etmek için iki kauçuk silindir kullanmı lardır. Birinin üzerine, yüzey liflerinin temsil

15 etmek üzere, siyah bir çizgi çizilmi tir. Bu iki silindiri S ve Z büküm ile birbirine sarılınca bu siyah çizginin iki tel arasında düzenli aralıklarla kıstırıldı ı ve çift katlı yapıya sıkıca sarıldı ı görülmü tür. Yüzey liflerinin kıstırılma periyotları, katlamadan önceki tek telin üzerindeki büküm kadardır ve çift kat bükümden ve büküm yönünden ba ımsızdır. Teller tek tek büküm almadan katlanırsa, yüzey lifleri hep yüzeyde durmakta ve hiçbir noktada iki tel arasına sıkı mamaktadır. Çift kat iplik e irmek için ideal ko ullar fitillerin düzgün olması ve e irme geriliminin sabit kalmasıdır. Bu artlarla e irme dengesine hızlıca ula ılmaktadır. plik bile enleri, kuvvet-burulma momenti dengesinin sa landı ı bir noktada birle irler. plik bile enleri bu noktanın üstünde katlama bükümü ile aynı yönde bir miktar büküme sahiptir. Bunun büyüklü ü burulma momenti dengeleri ile belirlenir. Holme ve arkada ları(1983), çift kat ipliklerin a ınma dayanımını test etmek için bir yöntem geli tirmeye çalı mı lardır. De erlendirme yapabilmek için literatürden üç tip a ınma mekanizması seçmi lerdir: plik-iplik sürtünmesi ile a ınma, kuma kenarındaki ipliklerin a ınmasını simüle etmek üzere bıçak-kenar sürtünme a ınması ve Reutlingen Webtester da oldu u gibi üç seramik pim çevresinde a ınma. Bu a ınma tiplerini test etmek amacıyla fitiller arasındaki açıklık 4 mm ve 0 mm ayarlanarak üretilmi iki siro yün ipli i kullanılmı tır. Bu iplikler tezgâhta fark yaratmalarına ra men, yapılan testlerde, iki iplik arasında önemli bir fark görülmemi tir. Çünkü bu yöntemler yüzey liflerini dikkate almamaktadır. pli in sabit kaldı ı a ınma testlerinde, yüzeydeki lif katmanı ve ipli in gövdesi kopu olana kadar a ınmaktadır. Ancak tezgâhta iplik sürekli hareket etmekte ve yüzey lifleri iplik boyunca dı arı çıkmaktadır. Bu durum iplik kopana kadar devam etmektedir. Bu durumu simüle etmek için, test aleti modifiye edilerek, iplik ileri geri hareketli hale getirilmi tir. Bu ekilde deneyler

16 tekrarlanmı tır. Bu yöntem ile iplikler arasında farklılık ortaya konmu tur. Geli tirilen yeni haliyle siro iplikleri ile klasik çift kat ipliklerinin a ınma dayanımları kar ıla tırılmı tır. Çift katlı yün ipliklerin a ınma dayanımlarının, siro ipliklerine göre daha yüksek oldu u tespit edilmi tir. Johnson ve Young(1986) siro ipliklerinin büküm da ılımını incelemek üzere iki farklı renkte fitil kullanarak 62tex normal ring ve siro yün iplikleri üretmi lerdir. Siro ipli i üretiminde fitiller arasındaki 14 mm ayarlanmı tır. Normal ring ipli i üretiminde ise fitiller çekim bölgesinden birbirine temas ederek geçmektedir. Üretilen iplikler birçok gözlemci tarafından görsel olarak de erlendirildi inde siro ipli inde farklı renklerin düzgün ve net ekilde görüldü ü tespit edilmi tir. Normal ring ipliklerinde ise bu renkli yapı daha az görünür haldedir. Her iplikten, birbirini takip eden 2,5 cm.lik aralıklardan olmak üzere, toplam 8 mt uzunlu unda ölçüm alınmı tır. 8 mt.deki büküm da ılımı bir korelogram olu turmak üzere analiz edilmi tir. ekil 2.2 Tek kat ring ve siro ipliklerinin büküm da ılımı korelasyon e risi.

17 Yapılan de erlendirmede, iki iplikte de periyodik bir varyasyon oldu u tespit edilmi tir. Tek katlı iplik daha periyodik bir varyasyon göstermektedir. Ancak korelogramdaki dalgalar uzun dalga boylarında hızlı ekilde sönümlenmektedir ve bu durum varyasyonun ba ka kaynakları oldu unu belirtmektedir ( ekil 2.2). Yapılan t testlerinde, siro ipliklerinin büküm varyasyonunun daha yüksek oldu u ancak bu farkın istatistiksel olarak önemli olmadı ı bulunmu tur. plik düzgünsüzlükleri kontrol edildi inde, siro ipliklerinin, fitillerin ayrı ayrı çekime u ramasına ba lı olarak, daha düzgün oldu u belirtilmi tir. Siro ipliklerinin normal ring ipliklerine göre renk da ılımının daha iyi olması iplik bile enlerinin ayrı ayrı tanımlanmasından olu an bir göz yanılmasıdır. ki iplikte de bulunan büküm varyasyonu, numara varyasyonundan kaynaklanan bükümün yeniden da ılımı ile açıklanabilmektedir. Texas International Textile Research Center da yapılan bir ara tırmada(1990-a), iplik özelliklerini incelemek, fitiller arasındaki açıklı ın iplik kalitesine ve lif özelliklerinin iplik özelliklerine etkisini belirlemek ve fitiller arasındaki ile lif özellikleri arasında bir interaksiyon tespit etmek amacıyla, 100% pamuk siro iplikleri üretmi lerdir. Çalı malarında kullandıkları, Saco Lowell Spinomatic ring iplik makinesini, iplik yoklayıcı ve fitil kılavuzu ile donatmı lardır. Çekim alanındaki rehberleri, fitiller arasındaki nin kolayca de i tirilebilmesi için, ayırıcı tarak parçaları ile de i tirmi lerdir. Siro ipli i üretimini 10.500d/dk i devrinde ve farklı lif uzunluklarında pamuk lifi kullanarak gerçekle tirmi lerdir. Fitiller arasındaki yi,

18 e irme stabilitesi bozulana kadar artırmı lardır(0 7,9 mm). Yaptıkları testler sonucunda, iki fitilden lif sa lanması ve yüksek çekim uygulanmasının, ipli e yüksek mukavemet ve düzgünsüzlükte azalma sa ladı ını belirtmi lerdir. Fitiller arasındaki artırıldı ında, iplik mukavemetinde az bir artı, iplik tüylülü ünde ise hissedilir ölçüde azalma e ilimi tespit etmi lerdir. Bununla beraber, e irme performansının kötüle ti ini ve kısa liflerden ince iplik üretiminin zorla tı ını gözlemlemi lerdir. Siro ipliklerinde maksimum iplik mukavemetinin, tek kat ipliklere göre daha yüksek ( e =4,5 gibi), büküm katsayılarında sa lanabildi ini belirtmi lerdir. Yapılan regresyon analizinde, tek kat iplik özelliklerinin de erlendirilmesiyle ilgili denklemlerin, aynı ekilde, siro iplikleri için de kullanılabildi ini göstermi lerdir. Yani tek kat ipliklerin özelliklerini etkileyen lif özellikleri, siro ipli inin özelliklerini de etkilemektedir. Texas International Textile Research Center (1990-b) da yapılan bu çalı mada, önceki çalı madan farklı olarak, tek fitilden üretilen Ne11 iplikler ile aynı numarada siro ipliklerinin, iplik özellikleri kar ıla tırılmı tır. Test sonuçlarına göre yapılan ilk gözlem, siro ipliklerinin, tek katlı normal ring ipliklerine göre daha iyi mukavemete sahip olmasıdır. Tek kat iplik e =4,04 de koparken, siro ipli i e =4,52 de kopma noktasına ula mı tır. Ayrıca tek kat iplik büküm katsayısının artı ı ile çok fazla mukavemet varyasyonu gösterirken, siro ipli inin mukavemeti daha kararlı bir mukavemet artı ı göstermi tir. Siro ipliklerinin bütün büküm katsayılarında, tek kat ipliklere göre daha mukavim oldu u gözlenmi ve özellikle yüksek büküm katsayılarında çok ciddi mukavemet farkı yaratmı tır. Salhotra(1990), siro ipliklerinin kompakt yapısına, beslenen fitillerin yapısının etkili oldu undan yola çıkarak yaptı ı çalı masında ince fitiller kullanarak, daha dü ük çekim uygulamı tır. Dü ük çekim

19 uygulanması, fitillerin çekim esnasında daha az da ılarak, daha ince bir lif demeti olu masını sa lamaktadır. Bu amaçla, viskon lifi ile farklı numaralarda fitiller üretilmi tir. Bunun yanında, e it çekim uygulayarak üretilecek tek katlı normal ring ipli i ile kar ıla tırma yapabilmek için, aynı fitillerin iki katı kalınlıkta fitiller üretilmi tir. Üretilen fitillerden 30tex ve 40 tex iplikler e rilmi tir. Daha sonra iplik mukavemeti ve iplik düzgünsüzlü ü gibi iplik özellikleri test edilmi tir. Sonuçlar de erlendirildi inde, iplik düzgünsüzlü ünün çekimin azalmasıyla ciddi bir azalma gösterdi i görülmü tür. Çekim 33,6 dan 16 ya indi inde %CV de eri %20-25 azalmaktadır. Uygulanan çekimin azalması ile iplik mukavemetinde %3-6 arasında az bir artı görülmü tür. Bunun yanında, iplik hataları, çekimin azalmasıyla düzenli bir e ilim göstermemi tir. plik kalitesindeki artı birkaç faktör ile ilgili olabilmektedir. Öncelikle çekimin azalması ile iplik düzgünsüzlü ü, normal ring ipliklerinde oldu u gibi, azalmaktadır. kinci faktör, bile en lif demetlerinin ve üretilen ipli in kompaktlı ının etkisidir. Çünkü çekim esnasında, lif demetleri yapısal bir da ılma göstermektedir ve çekim azaldı ında daha dar bir demeti olu aca ı bilinmektedir. Çekim esnasında, bile enlerin geni likleri üzerinde yapılan ölçümlerde, çekim 33,6 dan 16 ya indirildi inde, her iplik bile eninin eni 3.5 mm den 1,5 mm ye dü mektedir. Bu durum di er çekim de erleri için de geçerlidir. Daha kompakt yapıda lif demeti, mukavemetin de artmasını sa lamaktadır. Ayrıca, daha kompakt yapıda lif demetleri, birle me noktasının üstünde demetlerin birbirlerinde sarılmasında dolayı olu an gerilimlere ba lı olarak daha az gerilmeye maruz kalmaktadır. Çalı manın bir di er sonucu 30tex ipliklerin mukavemetinin 40tex ipliklerin mukavemetinden yüksek olmasıdır. Bu normal ring ipli i e irme sistemleri için de beklenen bir sonuçtur. Ancak klasik ring iplikçili inde, iplik inceldikçe mukavemetin azalması, yüzey liflerin oranının artmasından kaynaklanmaktadır. Çünkü bu lifler iplik mukavemetine çok az katkı

20 sa lamaktadır. Siro ipliklerinde ise bu durum daha farklıdır. Yüzey lifleri mukavemete katkı sa lamasalar da iplik yapısı içinde sıkıca tutulmaktadır, çünkü siro ipli inin mukavemeti biraz da lif göçüne ba lıdır. plik koptu unda, lif kopmaları oranı daha yüksek olaca ından, ince iplikler muhtemelen daha yüksek mukavemete sahiptirler. Liflerin e it olmayan kopma uzamalarına ba lı olarak, kesit alanında çok fazla lif bulunan klasik bir iplik, e it olmayan bir yük da ılımına katlanmak zorundadır ve bu faktöre ba lı olarak mukavemette ciddi kayıplar olu turmaktadır. Bununla birlikte, yüzey lifinin oranının az olması ve lif göçüne ba lı olarak daha iyi mekanik kohezyonun etkisi daha a ır gelmektedir. Böylece daha kalın olduklarında daha çok mukavemet sa larız. Sonuç olarak siro ipli i üretiminde ince fitiller veya daha dü ük çekim oranları kullanımı avantaj sa lamaktadır. Ayrıca, bu sistem ile ince iplikler daha yüksek iplik mukavemetine sahiptirler. Subramaniam ve arkada ları(1991), fitiller arasındaki açıklık, büküm, i devri gibi proses parametrelerinin tüylülü e etkilerini incelemek için faktöriyel analiz tekni ini kullanmı lardır. Bu amaçla %100 pamuk ve 67/33 PES/pamuk karı ımlı iplik üretmi lerdir. 4, 5.6, 8, 10.4, 12 mm olmak üzere be farklı fitiller arası denenmi tir. %100 pamuk iplikleri 9.000, 10.000 ve 11.000 d/dk i devrinde ve 44, 50, 56, 60T/ büküm sayılarında üretilmi tir. 67/33 PES/pamuk karı ımlı iplikler ise 11.800, 13.000 ve 14.200 d/dk i devrinde ve 34, 37, 42, 47, 50 T/ büküm sayılarında üretilmi tir. Yapılan de erlendirmelerde, e irme geometrisine ve demet bükümüne ba lı olarak, fitiller arasındaki açıklık arttı ında, tüylülü ün azaldı ını tespit etmi lerdir. PES/pamuk karı ımlı ipliklerde, fitiller arasındaki açıklık arttıkça, belli bir aralıktan sonra tüylülü ün marjinal

21 derecede arttı ı gözlenmi tir. Bu durumu, açıklı ın artmasıyla, liflerin birle me noktasına kadar harcadı ı sürenin artmasıyla açıklamı lardır. Birle me noktasının üstünde, lifler tüylülük olu umuna daha meyilli olduklarından bu durum tüylülü ü artırmaktadır. Bunun yanında, bükümün artı ı ile iplik tüylülü ünün azaldı ını belirtmi lerdir. A ırı büküm durumunda, büküm seviyesi arttıkça iplik çapı da artmaktadır. Kritik büküm alanı lif tipi ve yüksek i devirlerinden etkilenmektedir. Bükümün bu farklı etkileri, birle me noktasında olu an yalancı büküm ile açıklanabilir. Bu noktada olu an büküm alma ve büküm açılması lif düzeninde bazı karı ıklıklara yol açabilir ve katlı bükümdeki artı lar tüylülü e neden olabilir. PES/pamuk ipliklerde kullanılan dü ük büküm sayılarında (T/ <40), yalancı bükümün tüylülü e etkisi olmayabilir. devrinin karesiyle artan merkezkaç kuvveti, i devrinin artmasıyla artan kopça hareketi ve i devrinin karesiyle artan e irme gerilimi iplik tüylülü ünü etkilemektedir. Bu faktörlerin tek tek etkilerine karar vermek zor oldu undan, i devrinin tüylülü e etkisi baskın e irme ko ullarına ba lı olmaktadır. Bu çalı mada i devrinin artmasının, hem olumlu, hem de olumsuz etkisi görülmü tür. %100 pamuk ipliklerinde 10.200d/dk altındaki i devirlerinde, i devrinin artmasıyla tüylülü ün arttı ı gözlenmi tir. Bunun üstündeki hızlarda, i devrinin artmasıyla tüylülük azalmaktadır. Bu durumu, yüksek hızlarda, tüylerin uzakla masının, olu umundan daha fazla olabilmesiyle açıklamı lardır. PES/pamuk ipliklerde, 10.200d/dk nın üzerindeki hızlarda üretilen, i devrinin artmasıyla tüylülük azalmaktadır. Büküm sayısı 37 T/ altında ise tam tersi bir etki görülmü tür. Bu durumu, dü ük bükümün tüy olu umunu kolayla tırmasıyla açıklamı lardır. Sonuçlar özetlenirse, fitiller arasındaki açıklık arttıkça, dü ük büküm sayıları ve yüksek i devirleri kullanılmadı ı takdirde, tüylülük azalmaktadır. Büküm artı ının, tüylülü ü artırdı ı kritik bir bölge vardır, bunun dı ında azalmaktadır.

22 Miao ve arkada ları(1993), çalı malarında, kararlı halde siro ipli i e irme geometrisinin ve bazı temel üretim parametrelerinin etkisinin incelenmesi için deneysel bir yöntem kullanmı lardır. Öncelikle üretim parametrelerinin büküm ve birle me açısı üzerine etkisini incelemek için bir foto raf tekni i kullanılmı tır. Yüksek frekanslı bir stroboskop, kamera ile senkronize edilmi tir. Yapılan çekim, özel bir yazılım ile bilgisayarda de erlendirilmi ve e irme geometrisini etkileyen parametreler analiz edilmi tir. Her biri siyah ve beyaz multi-filamentten olu an iki lif demeti belirli bir aralık ile paralel olarak beslenmi tir. Çekilen foto raflar incelenerek lif demetinin birle me esnasında aralarındaki açı ve birle meden önce ve sonraki büküm sayıları belirlenmi tir. devri arttıkça büküm ve fitiller arasındaki sabit bırakıldı ında, lif demetinin bükümü artmakta ve birle me noktasında yaptıkları açı azalmaktadır. Ayrıca e irme gerilimi (i devri) artmaya devam etti inde, birle me noktasında lifler arasında kayma görülmektedir. devri ve büküm sabit tutularak, fitiller arasındaki açıklık 7 mm den 27 mm ye çıkarıldı ında, e irme bölgesindeki Y ekli biraz bozulmaktadır. Demet bükümü fitiller arasındaki ile kararlı bir azalma e ilimi göstermektedir. Bu, demet bükümünün demetler ve iplik tarafından olu turulan geometriden ba ımsız olarak de i ti ini öne sürmektedir. Makine ayarlarının yanı sıra, büküm ve birle me açısı da iplik inceli inin birer fonksiyonudur. nce numaralar daha zor artlarda e rilmektedir (dü ük büküm ve yüksek lif demeti/iplik gerilimi oranı gibi). Bir lif demetinin çıkı silindiri ile birle me noktası arasında aldı ı büküm sayısı (N), e irme esnasındaki büküm dalgalanmalarının büyüklü ünü etkilemektedir. Bu nedenle iplikte kalan bükümün olu umu için de çok önemlidir. Birle meye kadar olan lif demetinin uzunlu u (L), fitillerin arasındaki açıklık ve birle me açısıyla ili kilidir:

23 L = (d/2) / sin N = tl = td / (2sin ) d, fitiller arasındaki yi, t; demet bükümünü belirtmektedir. Toplam büküm miktarı N, e irme gerilimi ve fitiller arasındaki açıklık arttıkça net bir ekilde artmaktadır. plik bükümü, demetlerde toplam büküm miktarının artmasında küçük bir rol oynamaktadır. Üretilen siro ipliklerinin bükümü açma kapama yöntemiyle ölçülmü tür. Büküm sıfıra yakla tı ında iki bile en neredeyse tamamen ayrılmaktadırlar. Bu durum, klasik çift katlı ipliklerde oldu u gibi, bile enlerin ba ımsızlı ını belirtmektedir. Demetlerin bir sargı bölümünde birçok lif tespit edilmi tir ve bu saran lifler, sadece kendilerini de il kontrol bölgelerindeki yüzey liflerini de kırılgan uzun lifler haline gelmekten korumakta ve böylece iplik kohezyonunu güçlendirmektedir. Ayrıca klasik çift katlı iplik özelliklerine benzeyerek de katkı sa larlar. Plate e göre demetten çıkan uzun lifler, birle me noktasına gelmeden önce esas lif demeti ile beraber bükülürler ve birle me esnasında lif demeti çevresine sarılırlar. Bu lif tutma mekanizmasından daha etkin saran lif olu umu için, yüksek büküm ve küçük bir birle me açısı gerekmektedir. Yapılan denemelerden, birle me noktası üzerindeki büküm miktarının, nihai iplikteki büküm miktarından az oldu unu ve makine ayarlarından etkilendi ini söyleyebiliriz. Benzer makine ayarlarında, ince iplikler daha dü ük demet bükümüne ve daha büyük birle me açısına neden olmaktadır. Demet bükümü, fitillerin daha yakın konumlanması ve e irme gerilimini artırılması ile artırılabilmektedir. Yüksek iplik bükümü, demet bükümünü de artırmakta ama aynı zamanda bu bükümlerin oranını (t/t) azaltmaktadır. Yüksek e ilme gerilimi ve dü ük iplik bükümü, birle me açısını küçültebilir. Yüksek e ilme gerilimi ve geni fitiller arası açıklık, çıkı silindirinden

24 birle me noktasına kadar olan toplam büküm miktarını artırabilir. Bu durum için nihai ipli in bükümünün çok az etkisi vardır. Cheng ve Sun(1998), fitillerin arasındaki, büküm ve i devri gibi e irme parametrelerinin e irme geometrisi ile iplik mukavemeti, tüylülü ü ve a ınma dayanımı gibi iplik özelliklerine etkisini ara tırmı lardır. Bu amaçla 4.0 mikroner inceli inde ve 24.5 mm ortalama lif boyunda pamuk lifleri kullanmı lardır. Fitiller arasındaki, büküm seviyesi ve i devrinin, siro ipliklerinin geometrisini belirleyen önemli faktörler oldu unu belirtmi lerdir. Çalı malarında fitiller arasındaki açıklık geni oldu unda, kopu sayısının arttı ını ve iplik e irmenin ancak dü ük i devirlerinde mümkün oldu unu tesit etmi lerdir. Dolayısıyla i devri, fitiller arasındaki açıklık faktörü ile kısıtlanmı tır. Yaptıkları incelemelerde, fitiller arasındaki açıklık arttıkça açısı ve l uzunlu unun da arttı ını gözlemi lerdir ( ekil 2.3). Siro ipliklerinin düzgün bir ekilde e rilebilmesi için l si ortalama lif boyundan kısa olmalıdır. Bu nedenle aralık 9 mm yi geçince e irme stabilitesinin bozuldu u tespit edilmi tir. ekil 2.3 Siro ipli i e irme geometrisinin simetrik durumu.

25 Bunun yanında, siro ipli i bükümünün fitiller arasındaki ve büküm katsayısı arttıkça arttı ını belirtmi lerdir. Fitillerin arasındaki 3 mm den 11 mm ye çıkarıldı ında, iplik mukavemeti ve a ınma dayanımı artmakta, tüylülük azalmaktadır. Büküm katsayısı arttı ında, normal ring ipli ine benzer biçimde, iplik mukavemeti maksimum noktaya kadar yükselmekte, daha sonra da dü mektedir. Genel olarak pamuk siro ipliklerinin e rime performansı, yüksek bükümlerde, uzun lifler kullanılarak veya fitiller arası bo luk azaltılarak ya da ipli in daha az gerilimle çalı ması sa lanarak artırılabilmektedir. Sun ve Cheng(2000-a), aynı iplik numarası ve büküm katsayısında siro ve çift katlı ring ipliklerinin boyuna ve enine kesitlerinden yola çıkarak iplik özellikleri ile büküm katsayısı arasında ili ki kurmaya çalı mı lardır. Bu amaçla, fitiller arasındaki 9 mm olarak ayarlanmı ve Z yönünde 31.6 T/ ve 32.5 T/ büküm sayılarıyla, 18.5tex, 14.1tex ve 9.25tex (Ne32, Ne42 ve Ne64) numaralarda siro iplikleri e rilmi tir. Klasik ring iplik makinesi ile üretilen tek katlı iplikler ise S yönünde ve siro iplikleriyle aynı büküm katsayısında bükülmü lerdir. Yapılan mikroskop incelemelerinde, siro ipli inin çubuk gibi düzgün ve yuvarlak enine kesitli bir görünüm sergiledi i görülmü tür. Tek katlı iplikler de dairesel enine kesitlidir ve çubuk gibi görünmektedir ancak tüylülü ü daha fazla olmaktadır. Çift katlı ipli in boyuna görünü ünde iki lif kümesinin bükümle helisel bir form aldı ı, dolayısıyla iplik çapının düzgünsüz oldu u görünmektedir. Büküm açıldı ında, lif kümeleri ayrılmakta ve her biri ayrı büküme sahip olmaktadır. Bu ipliklerin enine kesitleri de, genel olarak oval bir görünüm sergilemektedir.

26 Test sonuçlarına göre, aynı numara ve büküm katsayısında tek katlı iplikle kar ıla tırıldı ında, pamuk siro ipli inin, mukavemet, düzgünsüzlük, tüylülük ve a ınma dayanımı açısından çok avantajlı oldu u görülmü tür. Ayrıca siro ipliklerinin tek kat ipliklere göre, yüksek bükümlerde daha iyi uzama kabiliyetine sahip oldu u belirlenmi tir. Kalın siro iplikleri daha düzgündür ve daha az iplik hatasına sahiptir. Çift katlı iplikle kar ıla tırıldı ında ise, daha az tüylü ve daha esnek oldu u, düzgünsüzlük ve iplik hataları açısından daha dü ük de erlere sahip oldu u görülmü tür. Yapılan farklı bir çalı mada M.N. Sun ve K.P.S. Cheng(2000-b), pamuk siro iplikleriyle elde edilmi örgü kuma larla, çift katlı ipliklerle elde edilmi örme kuma ların kalite kar ıla tırmasını yapmı lardır. Bu amaçla, fitiller arası 9 mm ayarıyla 36,9tex, 28,1tex ve 18,5tex siro iplikleri üretmi lerdir. Bununla beraber, aynı numara ve büküme sahip çift katlı iplikler de üretilmi tir. Üretilen 36,9tex ve 28,1tex kalınlı ındaki siro ve çift katlı iplikleri ile 40,64cm çaplı yuvarlak örme makinesinde e it örgü tansiyonunda kuma lar örülmü tür. 18,5tex siro ve çift katlı iplikleri ise 50,8cm çaplı yuvarlak örme makinesinde, yine aynı tansiyonda, örülmü lerdir. Her numunenin gramajı(g/m 2 ), çubuk ve sıra sayıları ve ilmek boyu, sıra ve çubuk yönünde çekme yüzdeleri hesaplanmı tır. A ınma dayanımları Martindale A ınma Test Cihazında test edilmi tir. Boncuklanma dayanımı testi için, ICI Pilling Box kullanılmı tır. Kuma kalınlı ı, yüzey sürtünmesi ve pürüzlülü ü, e ilme rijitli i, kesme rijitli i ve gerilme özellikleri, sırasıyla KES-F Compression, Surface Bending, Shear ve Tensile Tester cihazlarında ölçülmü tür. Ayrıca hava direnci, sıcak/so uk hissi ve ısıl geçirgenli i de ölçülmü tür. Farklı iplik numaralarıyla elde edilen numunelerin görüntülerini incelediklerinde, siro ipli inden üretilmi bütün düz örme kuma ların,

27 iplik bükümü yönünde bir dönme gösterdi i görülmü tür. plik inceldikçe, siro ipli inin dengelenmemi burulma momentine ba lı olarak, dönme artmı tır. lmek formu oldukça çarpılmı ve kuma bir miktar kalın hale gelmi tir. Çift katlı ipliklerle örülmü kuma larda ise daha dengeli bir ilmek yapısı, daha düzgün bir yüzey ve daha az dönme gözlenmi tir. Siro iplikleriyle üretilmi düz örme kuma ların boncuklanma dayanımları, bu ipliklerin çift kat ipli e göre daha az tüylü olmasına ba lı olarak daha iyidir( ekil 2.4). ekil 2.4 18,5 tex (a) Çift kat iplik, (b) Siro ipli i ile örülmü düz örme kuma lar. Siro iplikleriyle üretilmi düz örme kuma ların a ınma dayanımları, çift kat ipliklerle örülmü yüzeylere göre oldukça iyidir. Bunun sebebi, siro ipli inin yüzeyinde, liflerin sıkıca tutulu olmasıdır. Ancak çift katlı ipliklerde, lifler iplik yüzeyine paralel uzandıkları için sürtünmeyle daha kolay yüzeye çıkabilmektedirler. Siro iplikleriyle üretilmi düz örme kuma ların patlama mukavemetleri, çift katlı iplikle örülmü kuma larla e de er durumdadır. Çalı manın KES sonuçlarına göre; siro iplikleriyle üretilmi düz örme kuma lar daha kalın, daha yumu ak, daha pürüzlü ve daha az

28 serttir. Bunun yanında kesilmesi daha kolay, uzaması ve eski halini alması daha iyidir. Siro iplikleriyle örülmü kuma ların ısıl iletkenlik de erleri de çift katlı ipliklerle örülmü kuma lara göre daha iyidir. Bu kuma ların spesifik hacimleri, çift katlı ipliklerle örülmü kuma lardan daha azdır. Siro iplikleriyle örülmü kuma larda daha az hava tutuldu u için, ısıl iletkenlikleri daha iyidir. Siro iplikleriyle örülmü kuma lara dokunuldu unda ısıl iletkenli inin yüksek olmasına ba lı olarak, daha serin hissedilmektedir. Bütün test sonuçları de erlendirildi inde, siro iplikleriyle örülmü kuma ların iyi ısıl iletkenlik ve serin tutma hissiyle, özellikle yaz ayları için daha dayanıklı ve kullanı lı oldu u söylenebilmektedir. Su ve arkada ları(2003), çift fitillin çekim davranı ını anlamak ve optimum çekim artlarını belirlemek amacıyla, arka ekartman si, ön çekim oranı ve fitiller arası açıklı ın çekim kuvvetine etkisini incelemi lerdir. Çekim kuvveti varyasyonu ile iplik özellikleri arasında ili ki kurabilmek için, 19,7tex lyocell siro ipli i üretilmi tir. plik kalitesi, iplik kalite indeksi (YQI) ile de erlendirilerek, uygun ön çekim oranı belirlenmi tir. Ön çekim, iplik özelliklerini etkileyen ve pratik e irmede çok önemli olan bir faktördür. Çalı malarında,1.04, 1.12, 1.21, 1.30, 1.39, 1.48, 1.58, 1.68, 1.79 ve 1.89 olmak üzere 10 farklı ön çekim oranı, 50, 54, 58, 62 ve 66 mm olmak üzere 5 farklı ekartman si, 6, 10 ve 14 mm olmak üzere 3 farklı fitiller arası denemi lerdir. Kullanılan lyocell lifi 1,2 denye inceli inde, 38 mm uzunlu undadır. Çekim kuvvetlerin dinamik ölçümlerini gerçekle tirmek için CS-83 kohezyon test cihazı kullanılmı tır.

29 Tek fitilinin çekim kuvveti, ba langıçta çekim oranı arttıkça artmaktadır. Ön çekim oranı 1,48 e ula tı ında, çekim kuvveti tepe noktasına ula makta ve hızla azalmaktadır. Siro ipli i e irme, tek fitil ile e irmenin neredeyse iki katı kadar çekim kuvveti gerektirmektedir. Çift fitil e rilirken, ön çekim bölgesinde çekim kuvveti en yüksek de erine bir anda ula makta ve daha geni bir pik bölgesi olu turmaktadır. Fitiller arası 6 mm den 14 mm ye çıkarıldı ında, (1,2-1,6 çekim oranına kar ılık gelen) çekim kuvveti de eri de artmaktadır. Fitiller arasındaki nin çekim kuvvetine etkisinin sebebi bo luk sinin nihai çekim kuvvetinin momentini etkilemesindendir. Bunun yanında, fitil a ırlı ı, kesitteki lif alanı ve sürtünme de, fitiller arasındaki nin çekim kuvvetini etkilemesiyle ilgilidir. Fitiller arası açıklık 6 mm ayarlanarak yapılan denemelerde, çekim oranı arttıkça, çekim kuvveti varyasyonu azalmaktadır. Ancak çekim oranı 1,39 a ula tı ında çekim kuvveti hızlıca inip çıkmaya ba lamaktadır. Stabil olmayan çekim bölgesinde, lifler arası sürtünme statikten dinamik sürtünmeye do ru geçmeye ba lamakta ve stabil olmayan çekim davranı ına sebep olmaktadır. 54 mm lik ekartman si kullanıldı ında ve fitiller arasındaki açıklık 10 mm olarak ayarlandı ında, çekim kuvveti de i imi daha küçük bir de er sergilemektedir. Bunun yanında fitiller arasındaki açıklık 14 mm ye çıktı ında, e ri 6 mm deki e ri ile aynı e ilimi göstermekte ancak daha fazla varyasyon göstermektedir. Pratik çift kat iplik e irme denemeleri, en iyi iplik kalitesine sahip olan denemenin fitiller arasındaki açıklı ın 10 mm, ön çekim oranının çok dü ük(1.21) oldu u deneme oldu u görülmü tür. Ön çekim 1.30 un ötesinde çekim oranlarında, çekim kuvveti varyasyonu artmakta ve çekim oranı 1.58 de ini çıkı lar göstermeye ba lamakta ve iplik kalitesi indeksi dü mektedir.

30 Sonuç olarak, bu çalı mada, kuvvet varyasyonunun, siro ipli i özellikleri ile korelasyon gösteren önemli bir parametre oldu u ortaya konmu tur. Fitil çekim kuvvetinin incelenmesi, çekim artları ile iplik özellikleri arasındaki ili kinin anla ılmasına katkıda bulunmu tur. Pratik e irme çalı malarında, fitiller arasındaki açıklı ın daha geni ayarlanması, e irme üçgenin daha büyük ini çıkı lar göstermesi daha fazla kopu ile sonuçlanmaktadır. Bu nedenle, optimum çekim oranı ve silindir çapı seçilerek ve fitiller arası uygun bir ayarlayarak kaliteli bir iplik üretilmesi sa lanmı olacaktır. Gowda ve arkada ları(2004), proses parametrelerinin iplik özelliklerine etkilerini incelemek için modal lifinden üretilmi siro ve çift kat iplikleri kar ıla tırılmı tır. 30tex inceli inde siro ipli i üretimi için Box-Behnken tasarımını kullanmı lardır. Box-Behnken tasarımı deney sayısını azaltmak üzere tercih edilmi tir. Çalı malarda kullanılan modal lifi 38 mm uzunlu unda, 1,5 denye inceli indedir ve Ne1,45 fitiller halinde kullanılmı tır. Fitillerin arasındaki ler 6 mm, 8 mm ve 10 mm olarak de i tirilmi tir. Üretilen siro ipliklerinin yanında, fitiller arasındaki sıfıra ayarlanarak, klasik çift katlı iplikler de üretilmi tir. Kullanılan i devirleri 16000, 17000,18000 d/dk dır. statistiksel de erlendirme ve regresyon analizi SYSTAT programı ile yapılmı tır. plik özellikleri test edildi inde, fitiller arasındaki ve kopça a ırlı ı arttıkça, tüylülük azalırken, düzgünsüzlü ün arttı ı görülmü tür. Bu durum, artmasıyla, olu an üçgendeki açının artması ve dolayısıyla emi tüpünde artan lif kaybı ile düzgünsüzlü ün artmasına ba lanmı tır. Fitillerin arasındaki sabit tutulup kopça a ırlı ı ve i devri arttı ında ise düzgünsüzlük ve ince yer/kalın yer sayısının arttı ı görülmektedir. Bunun nedeni i devrinin ve kopça a ırlı ının artmasıyla, a a ıya do ru çekme kuvvetinin artmasıdır. Sabit kopça a ırlı ında fitiller arasındaki ve devir artınca düzgünsüzlük

31 de eri de artmı tır. Aynı özelliklerde üretilen çift katlı ipliklerde düzgünsüzlük daha dü üktür çünkü fitiller arasındaki nin artmasıyla iplik yapısı düzensizle mekte, ince yer sayısı artmaktadır. Sabit i devirlerinde fitiller arasındaki nin artması, yine emi teki lif kaybıyla ilgili olarak iplik mukavemeti ve kopma uzamasında azalmaya neden olmu tur. Sonuçlar özetlenirse, çift katlı iplik, siro ipli ine göre daha dü ük düzgünsüzlü e ve yüksek tüylülü e sahiptir. Mukavemet de erleri arasında ise, istatistiksel olarak önemli bir fark bulunmamı tır. Brunk (2003),(2004),(2006), kompakt-siro ve siro iplikleri üzerine yaptı ı ara tırmalarda, sistemi kapsamlı ekilde incelemi tir. Kompaktsiro ipliklerinin olumlu yanlarından biri, bile en ipliklerin birle me noktasına gelene kadar sahip oldu u uzunlu un, ortalama lif boyunun yarısından kısa olmasıdır. Bu yüzden teorik olarak, iplik bile enlerinin hiç büküm almadıkları taktirde bile, kopmayacakları söylenebilir. Kompakt-siro iplikleri ve siro iplikleri yüzey yapısı olarak çift kat ipliklerden çok tek kat ipliklere benzerler. Daha kompakt yapıları ve yuvarlak enine kesitleri ile çapları klasik çift kat ipliklere göre %8-12 daha küçüktür. Kompakt-siro ipliklerinin mukavemetleri siro ipliklerinin %3-4 ü klasik çift katlı ipliklerin ise %15 i kadar daha fazladır. Uzama yüzdeleri klasik çift kat ipliklerle kar ıla tırıldı ında ise %15 30 daha fazladır. Kompakt-siro ipliklerinin avantajı, büküm katsayısı ile mukavemet de i imi göz önünde bulunduruldu unda çok dikkat çekicidir. Bu amaçla, uzun pamuk lifi kullanılarak üretilmi Ne 100/2 ve Ne 60/2 kompakt-siro ipli i, siro ipli i, çift katlı kompakt ipli i ve klasik çift katlı iplik ile kar ıla tırılmı tır. Kompakt-siro ipli inin bütün büküm katsayılarında en iyi mukavemeti gösterdi i tespit edilmi tir. Siro iplikleri ise bütün denemelerde klasik çift katlı ipliklerden üstün özellik

32 göstermi tir. Kompakt-siro iplikleri en dü ük e 3,25 büküm katsayısı ile stabil bir ekilde e rilirken, siro iplikleri en dü ük e 3,9 un büküm katsayısında e rilebilmi tir. Kompakt-siro ipliklerinin maksimum mukavemeti büküm sayısı e 3,9 ile verdikleri dü ünüldü ünde, inçteki büküm miktarı, di er ipliklere göre en dü ük olan bu ipliklerdir. Yapılan çalı malarda kompakt-siro ipli inin, iplik bile enlerinin enine kesitindeki lif sayısı 18 e kadar dü tü ünde bile güvenle e rilebildi i görülmü tür. Bu durum, 3,9 mikronere sahip ve ortalama lif uzunlu u yüksek pamuk lifi kullanarak Ne 200/2 iplik üretilmesine imkân sa lamaktadır. Bu incelikte klasik çift katlı iplik üretilmesi günümüz artlarında mümkün de ildir çünkü bu kadar ince tek kat ipli in normal ring iplik makinesinde üretilmesi mümkün de ildir. Siro iplikleri ile klasik çift katlı iplikler hemen hemen aynı düzgünsüzlük de erlerine sahiptir ancak bazı durumlarda siro iplikleri büyük büküm üçgeni sebebiyle daha yüksek düzgünsüzlük gösterebilir. Kompakt-siro iplikleri ise kompakt hale getirilmi iplik bile enleri e irme üçgeni olu turmadan ve çok kısa bir sonra birle tirildikleri için en iyi de erleri vermektedir. plik hataları açısından de erlendirildi inde, siro iplikleri daha kötü sonuç verirken kompakt-siro iplikleri, klasik çift kat iplikler ile aynı seviyededir. ekil 2.5 Farklı iplik tiplerinin Uster tüylülü ü-h.

33 Uster tüylülük de erleri kar ıla tırıldı ında kompakt-siro ipliklerinin tüylülü ü siro ipliklerine göre %15-30, klasik çift kat ipliklere göre ise %35-50 daha dü üktür. Zweigle S3 de erleri kar ıla tırıldı ında ise, Kompakt-siro ipliklerinin tüylülü ü, siro ipliklerinin tüylülü ünden daha dü üktür ( ekil 2.5). Siro iplikleri, yapısı gere i klasik çift kat ipliklere göre belirgin derecedeki iplik canlılı ına sahiptirler. %80 vakum ile iki buharlama döngüsü denendi inde, ipli in bu özelli ini korudu u görülmü tür. Bu dezavantaj, dü ük büküm katsayısı kullanılarak ortadan kaldırılabilmektedir. Siro iplikleri yapı olarak daha çok tek kat ipliklere benzedi inden, dü ümlenme özellikleri de tek kat iplikler gibidir. Klasik çift katlı ipliklerde genellikle dü üm, bile en ipliklerden birine atılır, katlı iplik içinde dü üm, neredeyse hiç görünmezken kuma halinde belirgindir. Bu nedenle, siro ipli i üretilece inde büyük kopslarla çalı ılarak, dü üm sayısının en aza indirgenmesi tavsiye edilmektedir. pliklerin dokumadaki davranı larını canlandırmak için University of Applied Sciences-Reutlingen deki Webtester ile iplikler test edilmi tir. Burada, dokuma esnasında gerçekle en periyodik uzama, eksenel a ınma ve e ilme gibi farklı gerilimler, simüle edilmektedir. Uzun pamuk lifinden e rilmi Ne 40/2 ipliklerin a ınma testleri sonucunda, klasik çift katlı ipliklerin, katlı kompakt ipliklerin ve kompakt-siro ipliklerinin hemen hemen aynı dayanımı gösterdi i, ancak siro ipli inin nispeten dü ük dayanım gösterdi i tespit edilmi tir. Stafftester cihazında yapılan analizlerde, kompakt-siro ipliklerinde, tek katlı kompakt ipliklerde oldu u gibi, lif kaybının çok az oldu u görülmektedir. Kullanıcı deneyimleri testlerin ha ıllanmı iplikler için yapılmasının daha do ru oldu unu göstermektedir. Ancak kompakt-siro iplikleri için, normal ring ipliklerinde oldu u gibi, ha ıllanmadan önce ipli in bir miktar ıslatılması

34 zararlıdır. Çünkü bu ipliklerde, yüzeye yapı tırılacak lif bulunmadı ından, ha ıl maddesi çok daha derinlere nüfuz edebilecektir. Islatılma ile iplik daha kırılgan bir hale gelecek ve böylece en küçük gerilme yükünde kopacaktır. Yapılan denemeler bu ipliklerin daha az boyarmadde kullanılarak ve iyi bir renk parlaklı ı ile boyanabildi ini göstermektedir. deal artlarda e irme i leminin gerçekle mesi ve optimum iplik özellikleri için, dokuma ipliklerde, klasik çift katlı ipliklerde oldu u gibi, e =3,5 ile e =3,9 arasındaki büküm katsayıları, örme ipliklerinde ise e =2,9 ile e =3,5 arasındaki büküm katsayıları önerilmektedir. Sistemin ekonomik avantajları incelendi inde, normal ring iplik makinesinde üretim 2,1 den 2,5 katına kadar artmaktadır. Bunun sebebi, ca lı a iki katı kadar fitil bobini beslenmesinin yanı sıra, dü ük büküme ba lı olarak çıkı hızının artmasıdır. Otomatik bobinlemenin üretimi de iki katına çıkmaktadır. Asya da bulunan fabrikaların ko ullarına göre ve iplik numarasına ba lı olarak üretim giderleri %30 ile % 45 oranında azalmı tır. Bu yenilik sayesinde özellikle personel ve enerji giderinin yarıya inmesi sa lanmaktadır. Çizelge 2.1 Siro ipli inin piyasada yaygın kullanım alanları. plik Numara Aralı ı Ne100/2 120/2 Ne80/2 140/2 Ne80/2 140/2 Ne40/2 Ne60/2 Ne36/2 40/2 Ne18/2 50/2 Uygulama Alanları Yatak çar afı Gömlek, bluz, gece giysisi, Yüksek mukavemet amaçlı çok katlı iplikler Pantolon Spor giyim Fitilli kadife Kaplamalar için teknik kuma lar Elbealy ve Ayaad(2005), çalı malarında 36.2 mm ortalama lif boyunda ve 173militex inceli inde uzun stapelli mısır pamu u (Giza 36) ile, 5 farklı iplik numarası, büküm katsayısı, fitiller arası ve altı

35 farklı i devri kullanarak siro iplikleri üretilmi tir. Proses parametrelerinin etkisini incelemek amacıyla, üretilen ipliklerin mukavemet, düzgünsüzlük, tüylülük ve sürtünme özellikleri (dinamik sürtünme katsayısı) test edilmi tir. Ayrıca e irme geometrisi de incelenmi tir. ekil 2.6 Kullanılan siro ipli i e irme sistemi. Fitilleri ayırmak için basit bir fitil kılavuzu tasarlanmı tır. Çekim bölgesinin arkasına, üzerinde elmas kaplı seramik kılavuzların bulundu u, perspeks (akrilik cam) malzemeden yapılmı bir plaka yerle tirilmi tir. Daha arka kısımda, fitillerin arasındaki nin kontrol edilmesine gerek duyulmamı tır çünkü çekim silindirleri arasındaki ayar leri yün iplikçili i ile kıyaslandı ında oldukça küçüktür. Çekim bölgesinden sonra kopu kontrolü için bir parça kullanılmamı tır çünkü bunlara özellikle ince iplik numaralar için gerek duyulmamı tır. Çalı mada iplik numarasının ve fitiller arası nin etkisi incelemek amacıyla büküm katsayı e =4,4, i devri 10800d/dk da sabit tutularak be farklı iplik numarası (Ne 20, 25, 30, 35, 40) ve altı farklı ayarı (0, 4, 6, 8, 10, 12 mm) kullanılmı tır. Büküm katsayısının ve fitiller arasındaki nin etkisini incelemek için i

36 devri aynı de erde sabit tutulup, be farklı büküm katsayısı ( e = 3.6, 4, 4.4, 4.8, 5.2) denenmi tir. devrinin etkisini görmek amacıyla Ne30 inceli inde iplikler, fitiller arasındaki aralık 0 ve 8 mm, büküm katsayısı e =4,4 kullanılarak altı farklı i devriyle (8000, 9000, 10800, 12000, 12800 ve 13600d/dk)üretilmi tir. Sonuçlar de erlendirildi inde, fitiller arasındaki açıklık arttıkça mukavemetin arttı ı görülmü tür. En iyi mukavemet, aralık 6 mm ve 8 mm iken sa lanmı tır. Aralık 10 mm nin üzerine çıktı ında mukavemet hafif bir azalma e ilimi göstermi tir. Tüylülük de erlerine bakıldı ında, aralı ın artması tüylülü ü azaltırken, 10 mm ve 12 mm nin üzerinde olması artırmı tır. Bu durumu Subramanian çalı masında açıklamı tır. plik-iplik dinamik sürtünme katsayısı da, aralık arttıkça azalmakta, büküm katsayısı arttıkça artmaktadır. Aralık artınca sürtünme katsayısının azalması, tüylülü ün azalmasının bir sonucudur. Bu ekilde, ipli in dı yüzeyi daha az tüylü hale gelmekte ve iki iplikte de meyilli lifler birbiri üzerinden kayması azalmaktadır. Bu sonuç, fitiller arasındaki nin artmasıyla sürtünmenin artaca ını belirten Subramaniam ın bulgularına ters dü mektedir. Bunun yanında siro ipliklerinin düzgünsüzlük %CV leri fitiler arasındaki ve büküm katsayısı arttıkça biraz artmaktadır. Deney sonuçlarına göre aynı iplik numarası ve büküm katsayısı kullanıldı ında, 8 mm aralık ile e rilen siro ipliklerinin, tek kat ipliklere göre mukavemetinde yakla ık %8, tüylülü ünde %24 oranında iyile me gözlenmi tir. %CV büküm katsayısı arttı ında biraz artmaktadır. plik maksimum mukavemetine (31,06 g/tex), 4.4 T/ büküm sayısında ve fitiller arasındaki 8 mm ayarlanarak ile ula mı tır. Fitiller arasındaki nin ve büküm katsayısının iplik özelliklerine etkisini istatistiksel olarak incelemek için ANOVA testi yapılmı tır. Bu analiz sonucunda iplik özelliklerini etkileyen en önemli

37 faktörün fitiller arası oldu u ortaya çıkmı tır. Çünkü sıfıra indirildi inde, iplik katlı yapısını kaybetmektedir. devri artı ı ile sürtünme katsayısı olumsuz etkilenmektedir. Siro ipliklerinin çok daha dü ük bir sürtünme katsayısı vardır. devri arttıkça tek kat ipliklerin sürtünme katsayısı artma e iliminde iken, siro ipliklerinin azalma e ilimindedir. plik numarasının etkisi incelendi inde, ipli in lineer yo unlu u, kalınlı ı arttıkça, %CV de erinin arttı ı görülmektedir. Bu durum kesitindeki lif sayısının azalmasından kaynaklanmaktadır. Fitiller arası nin ise iplik düzgünsüzlü üne çok az bir etkisi görülmektedir. Ancak numara inceldikçe ve fitiller arasındaki azaldıkça, tüylülük azalmaktadır. Bu durum kesitteki lif sayısının azalması ile tüylülü e yol açmaya meyilli liflerin azalması ile açıklanmaktadır. Bunun yanında iplik kalınla tıkça ve fitiller arasındaki arttıkça iplik mukavemeti artmaktadır. Bu da, kalın ipliklerin daha mukavim oldu u olgusunu desteklemektedir. plik-iplik dinamik sürtünme katsayısı ise iplik inceldikçe ve fitiller arasındaki aralık arttıkça azalmaktadır. He ve arkada ları (2005-a), siro ipli i e irme için yeni kuasistatik(dura an) bir model kurmu lardır. ekil 2.7, asimetrik yapıda bir çift kat iplik üretimini göstermektedir.

38 ekil 2.7 Siro ipli inin asimetrik e irme modeli. ekildeki sistem, basit mekanik kurallarına uymak zorundadır. Bu kurallar, kuvvet dengesi, kütle korunumu ve enerji korunması gibi basit kuralları içermektedir. Sistemi yöneten denklemleri a a ıdaki ekilde sıralayabiliriz: Kuvvet dengeleri F 1 cos 1 + F 2 cos 2 = F, F 1 sin 1 = F 2 sin 2, M 1 cos 1 + M 2 cos 2 + R 1 F 1 sin 1 + R 2 F 2 sin 2 = M, F 1, F 2 birle me noktasının üzerinde demetlerdeki kuvvetleri, M 1 ve M 2 ise birle me noktasının üstünde demetlerdeki elastik burulma momentini belirtmektedir. R 1 ve R 2 iki lif demetinin yarıçaplarını vermektedir. Moment denklemi 1 u 1 cos 1 + 2 u 2 cos 2 = u, 1 u 1 sin 1 = 2 u 2 sin 2,

39 1 ve 2 yukarıdaki iki lif demetinin yo unlu unu, e rilmi ipli in yo unlu unu, u 1 ve u 2 iki lif demetinin hızını, u e rilmi ipli in hızını belirtmektedir. (1) Kütle korunumu, R 2 1 1 u 1 + R 2 2 2 u 2 = R 2 u. (2) Enerji korunumu, 2 ½ 1 u 1 + ½ 2 u 2 2 + ½ I 1 2 1 + ½ I 2 2 2 = ½ u 2 + ½ I 2 Bu denklemde I 1 ve I 2 atalet katsayısı,, 1, 2 ve ise açısal hız sabitleridir. Bütün bu denklemlerden, F 1, F 2, 1, 2, M 1 ve M 2 çözülebilmektedir. u 1, u 2 ve u ba ımsız de i ken de ildir, sistemin kuasistatik yapısını sa lamak zorundadırlar. Bu model teoriden kompleks bir dinamik prosesi tanımlamaya imkan sa lamaktadır. He ve arkada ları(2005-b) dengedeki bir siro ipli i e irme i leminde, prosesin incelenebilmesi için, do rusal bir dinamik model olu turmu lardır. Sistemin dinamik karakterinin, a ırlıklı olarak iplik bile enlerinin birle me açısına ba lı oldu unu belirtmi lerdir. Çalı malarında denge durumunda, optimum birle me açısının 90 oldu unu vurgulamı lardır. Bunun yanında, dinamik bir sistemin do al olarak do rusal olmayan bir yapı sergiledi ini dü ünerek do rusal olmayan bir dinamik model olu turmu lardır(he et al, 2005-c). Kurdukları bu modelde, yine optimum denge açısının 90 oldu unu, iplik bile enlerinin 127 den geni bir açıyla birle tiklerinde rezonans olu tu unu belirtmi lerdir.

40 3 MATERYAL VE METOT 3.1 Materyal Bu çalı mada ipliklerin e rilmesinde mısır pamu u ve viskon lifleri kullanılmı tır. Çalı ılan materyaller normal ring ve siro ipli i e irme sistemlerinde kullanılmak üzere, çe itli i letmelerden fitil formunda temin edilmi tir. Kullanılan fitil numaraları Çizelge 3.1 de verilmektedir. Çizelge 3. 1. Deneylerde kullanılan fitil numaraları. Hammadde Fitil Numarası Fitil numarası (%CV) %100 Pamuk lifi Ne2,0 1,27 %100 Viskon lifi Ne1,6 1,06 Yapılan çalı malarda, ekil 3.1 de gösterilen siro aparatları kullanılmı tır. Makine üzerinde bulunan standart fitil kılavuzları sökülüp, yerine çift gözlü fitil kılavuzları takılmı tır. Kullanılan bu giri kılavuzlarında, henüz beslenmekte olan fitiler için ayarı yapılabilmektedir. Orta kılavuzlar ise, öncelikle bir çubuk üzerine, her çekim sistemine bir adet kar ılık gelecek ekilde sabitlenmi tir. Bunlar, siro ipli inin kalitesi üzerinde önemli bir etkisi bulunan fitiller arası parametresinin ayarlanması için kullanılan kılavuzlardır.

41 ekil 3.1 Çalı mada kullanılan siro aparatları. Daha sonra, üzerine kılavuzların belli aralıklarla sabitlenmi oldu u bu çubuk, makine üzerine belirli noktalardan vidalanarak yerle tirilmi tir. Fitillerin arasındaki nin de i tirilmesi için, bahsedilen çubu un, mesnet noktalarından gev etilerek çevrilmesi yeterli olmu tur. Her kılavuz için tekrar ayar yapmaya gerek kalmamı tır. 3.2 Deneysel Çalı ma Deneysel çalı ma kısmında normal ring ve siro ipli i e irme yöntemlerine göre %100 pamuk ve %100 viskon iplikler üretilmi tir. Çizelge 3.2 ve 3.3 de normal ring ve siro ipli i e irme yöntemine göre üretilen %100 pamuk ve %100 viskon ipliklerin deney planı verilmi tir.

42 Çizelge 3. 2. Siro ipli i e irme yöntemine göre e rilmi ipliklerin deney planı. Fitiller arası ( mm) Ne50 (Ne100/2) 3,8 4,2 4,6 4 8 12 Ne40 (Ne80/2) 3,8 4,2 4,6 4 8 12 Ne30 (Ne60/2) 3,8 4,2 4,6 4 8 12 Ne50 (Ne100/2) 3,8 4,2 4,6 4 8 12 Ne40 (Ne80/2) 3,8 4,2 4,6 4 8 12 Ne30 (Ne60/2) 3,8 4,2 4,6 4 8 12 Materyal plik Numarası Büküm Faktörü ( e ) %100 Pamuk %100 Viskon Çizelge 3.3. Normal ring iplik e irme yöntemine göre e rilmi ipliklerin deney planı. Materyal %100 Pamuk %100 Viskon plik Numarası Büküm Faktörü ( e ) Ne50 3,8 4,2 4,6 Ne40 3,8 4,2 4,6 Ne30 3,8 4,2 4,6 Ne50 3,8 4,2 4,6 Ne40 3,8 4,2 4,6 Ne30 3,8 4,2 4,6 Normal ring ve siro ipliklerinin üretimi, Ege Üniversitesi Tekstil ve Konfeksiyon Ara tırma Uygulama Merkezi Pamuk pli i Ünitesinde bulunan Rieter G 30 ring iplik makinesinde gerçekle tirilmi tir. plik üretiminde kullanılan çalı ma artları Çizelge 3.4 de verilmi tir. Çizelge 3.4. Normal ring ve siro iplikleri üretimi için çalı ma artları. Makine tipi Normal Ring Siro devri 14000d/dak 14000d/dak Bilezik çapı 42 mm 42 mm Bilezik tipi Orbit Orbit Ne30 için 40 Ne30 için 40 Kopça numarası Ne40 için 31,5 Ne40 için 31,5 Ne50 için 25 Ne50 için 25 Klips 2,75 2,75

43 Çizelge 3.5 ve 3.6 da siro ve normal ring ipliklerinin üretiminde kullanılan çekim tablosu verilmi tir. Çizelge 3.5. Siro ipli i üretimi için çekim tablosu. Hammadde %100 Pamuk %100 Viskon plik Siro ipli i üretimi Ne Ön Toplam çekim çekim 50 1,18 50,7 40 1,18 40,4 30 1,18 32 50 1,18 64,7 40 1,18 51,7 30 1,18 38,8 Çizelge 3.6. Normal ring ipli i üretimi için çekim tablosu. Hammadde %100 Pamuk %100 Viskon plik Ne Ön çekim Çekim Toplam çekim 50 1,18 26 40 1,18 21 30 1,18 17,3 50 1,18 32,1 40 1,18 25,7 30 1,18 19,2 pliklerin kendi üzerine kıvrılma e ilimleri (iplik canlılı ı), büküm fiksajı esnasındaki buharlama prosesinden etkilenmektedir. Bu nedenle, üretilen ipliklerin bir kısmına kops formundayken buharlama i lemi ile büküm fiksajı uygulanmı tır. %100 pamuk ve %100 viskon iplikler otoklavda 65 C de 40 dakika fikse edilmi lerdir.

44 3.3 Hammadde Özelliklerinin Belirlenmesi Pamuk liflerinin incelik, uzunluk, yabancı madde, renk gibi özellikleri HVI cihazı yardımıyla tespit edilmi tir. Viskon liflerinin incelik ve uzunluk de eri olarak üretici firmanın belirtmi oldu u de erler alınmı tır. 3.4 plik Özelliklerinin Belirlenmesi Pamuk ve viskon liflerinden üretilmi normal ring ve siro ipliklerinin iplik düzgünsüzlü ü, iplik mukavemeti, iplik numarası, iplik bükümü, iplik tüylülü ü ve iplik canlılı ı testleri yapılmı tır. plik fiziksel özellikleri test edilmeden önce, numuneler 24 saat 20 C±2 sıcaklık ve %65±5 relatif rutubet artlarında kondüsyonlanmı tır. 3.4.1 plik Numarası Ölçümü Otomatik metrik çıkrık (James H Heal Wrap Reel) ile bobinden 100 er metrelik iplik çileleri hazırlanıp, hassas terazide (Shimadzu - Libror EB-3200H) tartılarak iplik numaraları ölçülmü tür. plik numarası ölçümlerinde her partiden 5 kops, her kopstan on ölçüm alınmı tır. 3.4.2 plik Büküm Sayısı Ölçümü Üretilen normal ring ve siro ipliklerinin iplik bükümü ölçümleri Zweigle D315 iplik büküm test cihazında yapılmı tır. Tüm ipliklerin büküm ölçümlerinde açma-kapama yöntemi kullanılmı tır. plik büküm sayısı ölçümlerinde her partiden 5 kops, her kopstan on ölçüm alınmı tır.

45 3.4.3 plik Mukavemeti ve Kopma Uzaması (%) Ölçümü Üretilen ipliklerin iplik mukavemeti ve kopma uzaması (%) de erleri, Uster Tensorapid 4 iplik mukavemeti test cihazında ölçülmü tür. plik mukavemeti (cn/tex) ve kopma uzaması (%) de erleri bulunmu tur. plik mukavemeti ölçümlerinde her partiden 5 kops, her kopstan on ölçüm alınmı tır. 3.4.4 plik Düzgünsüzlü ü, nce yer, Kalın yer ve Neps sayısı Ölçümü Üretilen ipliklerin iplik düzgünsüzlü ü de erleri Uster Tester 4 iplik düzgünsüzlü ü test cihazında ölçülmü tür. Her partiden 5 kops, her kopstan iki ölçüm alınmı tır. Elde edilen düzgünsüzlük ve iplik hata verileri a a ıdadır: Uster %U nce yer sayısı (-%50) Kalın yer sayısı (+%50) Neps sayısı ( +%200) 3.4.5 plik Tüylülü ü Ölçümü Üretilen normal ring ve siro ipliklerinin iplik tüylülü ü de erleri, iplik hataları ve düzgünsüzlük ölçümleri ile birlikte, Uster Tester 4 cihazının tüylülük modülü yardımıyla belirlenmi tir. Uster Tester 4 cihazında iplik tüylülü ü ölçülürken aynı zamanda tüylülük modülü yardımıyla Uster Tüylülük H de eri de ölçülmü tür. plik tüylülü ü de eri H, 1cm ölçüm uzunlu unda iplik yüzeyinden dı arıya çıkan liflerin toplam uzunlu unu ifade etmektedir. H tüylülük de eriyle

46 birlikte, sh standart sapma de eri de de erlendirilmeye alınmı tır. Çünkü ipli in bobin içinde varyasyon göstermesi, üretilen kuma ın görünümünü etkilemektedir. 3.4.6 plik Canlılı ı Ölçümü plik canlılı ı ölçümleri için Keisokki Firmasının Kringel Factor Meter test aleti kullanılmı tır. Testler standart a ırlık ile yapılmı tır. Kringel factor meter iplik canlılı ı ölçüm aparatının test prosedüründe tüm iplik numaraları için tek tip a ırlık kullanıldı ından, yapılan ölçümlerde standart olarak 450 mgr lık a ırlık kullanılmı tır. plik canlılı ı ölçümü yaygın olarak yapılan bir test olmadı ından, testin yapılı ı ile ilgili daha ayrıntılı bilgi verilmesi do ru olacaktır. Testin yapılı ı u ekildedir: Test aletinin bobin tutucu kısmına kops veya bobin yerle tirilir. plik, uygun gerilim ayarlandıktan sonra çeneden ve sırasıyla bütün kılavuzlardan geçirilir. plik son kılavuzdan geçirildikten sonra, vidanın çevrilmesiyle iplik sıkı tırılır. Daha sonra standart a ırlıklar asılarak iplikler pimlerden uzakla tırılır. plik denge pozisyonuna geldi inde aletin gövdesindeki skaladan kendi üzerine bükülmü ipli in yüksekli i okunur. Bu yükseklik Kringel factor Kr olarak tanımlanır.

47 ekil 3.2 Kringel Factor meter iplik canlılı ı test aparatı. Firma kendi verilerine göre Kr de eri 4.5 un altında oldu u zaman dokuma prosesinde herhangi bir sorun görülmeyece ini iddia etmektedir (Keisokki Kogyo Co.Ltd.). 3.5 Kopu Etüdü Pamuk ve viskon, siro ve normal ring ipli i üretimleri esnasında, ring iplik makinesinde kopu etüdü yapılmı tır. Kopu adetleri, 20 i ve 1 takım dü ürme süresi için de erlendirilmi tir.bu ekilde, siro ve normal ring ipli i e irme i lemlerinde, farklı iplik numarası, farklı büküm katsayıları ve siro iplikleri için farklı fitiller arası kullanımının üretim randımanını ne ekilde etkiledi i tespit edilmeye çalı ılmı tır. 3.6 Sonuçların De erlendirilmesinde zlenen Metot statistiksel de erlendirme için SPSS istatistik programı kullanılmı tır. Pamuk ve viskon iplikleri, ayrı ayrı de erlendirilmi tir. E irme sisteminin, iplik mukavemeti, kopma uzaması, düzgünsüzlü ü, tüylülü ü ve iplik canlılı ı gibi iplik özelliklerine etkisini

48 incelemek amacıyla, aynı iplik numarası ve büküm katsayısına sahip siro ve normal ring iplikleri, her iplik özelli i için tek tek t testi uygulanarak kar ıla tırılmı tır. Bu ekilde iplik üretim yönteminin etkisi ve önemlili i %95 güven aralı ında istatistiksel olarak de erlendirilmi tir. Siro ipliklerine kendi arasında, çoklu varyans analizi yapılmı ve fitiller arası nin iplik mukavemeti, kopma uzaması, iplik düzgünsüzlü ü, iplik tüylülü ü ve iplik canlılı ına etkileri incelenmi tir. Ayrıca çoklu kar ıla tırma analizi için Tukey testi uygulanmı tır. Her iplik numarası ve büküm katsayısı için ölçülen iplik fiziksel özelliklerini dikkate alarak ayrı varyans analizleri yapılmı tır. Varyans analizleri sonucunda elde edilen F de erleri ve bunların α = 0,05 seviyesine göre istatistiksel olarak önemlili i de erlendirilmi tir. Fikse i lemi yapılmı ve yapılmamı ipliklerin iplik canlılı ı de erlerini kar ıla tırmak amacıyla t testi uygulanmı tır.

49 4 BULGULAR 4.1 Hammadde Özelliklerine Ait Bulgular Pamuk lifinin özellikleri HVI cihazı yardımıyla tespit edilmi tir. Sonuçlar Çizelge 4.1 de verilmi tir. Çizelge 4.1. Pamuk liflerinin özellikleri (HVI) ncelik -Mic (Mic.) 3,80 Mukavemet -Str (g/tex) 38,3 Kopma uzaması-el (%) 5,9 Ortalama uzunluk-ml ( mm) 33,38 Üniformite-Un (%) 86,4 E irme tutarlılı ı indeksi-sci 190 Kısa lif oranı-sfi 6,9 Parlaklık-Rd 66,6 Sarılık-+b 13,0 Yabancı madde miktarı-cnt 22 Neps 98 Kullanılan Viskon lifinin özellikleri Çizelge 4.2 de verilmi tir. Çizelge 4.2. Viskon lifinin özellikleri. Hammadde Lif inceli i Lif boyu Viskon 1.3 dtex 38 mm 4.2 plik Özelliklerine Ait Bulgular Bu bölümde, %100 pamuk ve %100 viskon materyallerden deney planına uygun ekilde e rilen ipliklerin, fiziksel özelliklerinin (iplik numarası, büküm sayısı (T/m), kopma mukavemeti (cn/tex), kopma uzaması (%), Uster %CV, ince yer (-%50), kalın yer (+%50) ve neps

50 sayıları (+%200), tüylülük de erleri ve iplik canlılı ı de erleri) test edilmeleri sonucunda bulunan de erler çizelgeler ve ekillerle verilmi tir. 4.2.1 %100 Pamuk pliklerine Ait Bulgular 4.2.1.1 plik numarası ve büküm sayısı %100 pamuk, normal ring ve siro ipliklerinin iplik numarası ve iplik büküm sayısı ölçümlerine ait bulgular Çizelge 4.3 ve Çizelge 4.4 de verilmi tir. Çizelge 4.3. %100 Pamuk normal ring ipliklerinin numara ve büküm bulguları. plik Numarası Büküm plik Num. plik Num. plik Num. Büküm T/m T/m T/m (Nominal) (Ölçülen) (%CV) katsayısı ( e ) (Nominal) (Ölçülen) (%CV) Ne50 49,0 3,30 3,8 1059,4 1100,6 3,30 Ne50 48,9 3,20 4,2 1170,9 1192,1 3,80 Ne50 48,0 3,40 4,6 1282,3 1291,4 2,87 Ne40 39,3 2,20 3,8 947,5 967,7 2,99 Ne40 39,9 3,00 4,2 1047,2 1086,8 3,17 Ne40 38,5 2,50 4,6 1146,9 1164,4 3,18 Ne30 30,6 3,00 3,8 820,6 816,3 3,12 Ne30 29,9 2,80 4,2 906,9 922,4 2,90 Ne30 29,9 2,35 4,6 993,2 988,4 3,56

51 Çizelge 4.4. %100 Pamuk-siro ipliklerinin numara ve büküm bulguları. plik numarası F.A.M. * plik ( mm) plik Num. Num. (Nominal) (Ölçülen) plik Num. (%CV) Büküm katsayısı ( e) T/m (Nominal) Büküm T/m (Ölçülen) T/m (%CV) 4 Ne50 49,1 2,12 3,8 1059,4 1036,7 2,62 8 Ne50 48,8 1,97 3,8 1059,4 1036,5 2,84 12 Ne50 48,9 2,21 3,8 1059,4 1039,3 2,01 4 Ne50 48,8 1,79 4,2 1170,9 1152,3 2,71 8 Ne50 48,4 1,45 4,2 1170,9 1128,1 2,49 12 Ne50 47,9 3,76 4,2 1170,9 1129,6 2,74 4 Ne50 49,2 1,58 4,6 1282,3 1236,3 3,39 8 Ne50 48,6 2,21 4,6 1282,3 1216,2 2,87 12 Ne50 48,4 1,64 4,6 1282,3 1209,1 2,92 4 Ne40 38,3 2,48 3,8 947,5 925,4 2,33 8 Ne40 38,2 1,36 3,8 947,5 938,0 2,63 12 Ne40 39 1,19 3,8 947,5 936,3 2,26 4 Ne40 39,1 1,83 4,2 1047,3 1028,5 2,43 8 Ne40 39,7 1,96 4,2 1047,3 1023,4 3,20 12 Ne40 39,8 2,20 4,2 1047,3 1014,4 2,81 4 Ne40 39,4 3,15 4,6 1146,9 1143,9 3,07 8 Ne40 39,4 1,83 4,6 1146,9 1131,3 2,77 12 Ne40 39,6 1,17 4,6 1146,9 1114,8 2,88 4 Ne30 30.1 0.96 3,8 820,6 831,4 3,06 8 Ne30 30.3 2.68 3,8 820,6 825,9 3,78 12 Ne30 30.0 0.96 3,8 820,6 824,1 3,18 4 Ne30 29.7 2.10 4,2 906,9 903,6 3,44 8 Ne30 30.2 1.60 4,2 906,9 889,4 3,22 12 Ne30 29.9 1.40 4,2 906,9 901,8 3,32 4 Ne30 29.7 2.62 4,6 993,3 1001,7 2,87 8 Ne30 30.1 2.36 4,6 993,3 972,5 3,57 12 Ne30 30.1 2.41 4,6 993,3 991,1 2,60 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir. 4.2.1.2 Mukavemet ve kopma uzaması %100 pamuk normal ring ve siro ipliklerine ait iplik mukavemeti ve kopma uzaması(%) ölçümlerine ait bulgular Çizelge 4.5-4.8 de verilmi tir.

52 ekil 4.1-4.6 da ise Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin iplik mukavemeti ve kopma uzaması(%) de erleri, aynı incelikteki normal ring iplikleriyle kar ıla tırmalı olarak verilmi tir. Çizelge 4.5. %100 Pamuk, Ne30, Ne40 ve Ne50 inceli inde normal ring ipliklerinin kopma uzaması ve mukavemet bulguları. plik No Ne50 Ne40 Ne30 Büküm katsayısı e 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Mukavemet (cn/tex) 21,28 22,17 22,97 22,54 23,43 23,38 22,15 23,73 24,05 Muk. %CV 6,87 4,37 4,68 6,96 3,6 4,06 9,04 5,35 4,40 Kopma uzaması (%) Kop.Uzaması %CV 4,53 4,69 4,98 4,72 5,01 5,26 4,71 5,22 5,51 3,76 2,9 3,08 2,99 2,47 2,93 3,53 2,73 3,98 Çizelge 4.6. %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ipliklerinin kopma uzaması ve mukavemet bulguları. Büküm katsayısı F.A.M. ( mm) Mukavemet (cn/tex) e 3,8 e 4,2 e 4,6 4 8 12 4 8 12 4 8 12 23.86 23.67 23.48 25.27 24.30 24.60 25.29 25.01 24.65 Muk. %CV 5.50 4.64 5.35 1.75 2.19 1.29 3.50 4.74 2.40 Kopma uzaması (%) 4.62 4.47 4.43 4.72 4.47 4.52 5.08 4.91 4.82 Kop.Uzaması %CV 2.02 3.82 3.63 4.07 2.45 1.99 3.07 4.95 3.31 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir.

53 Mukavemet (cn/tex) 27 26 25 24 23 22 21 3,8 4,2 4,6 20 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 1 %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri. 5.2 5 Kopma Uzaması (%) 4.8 4.6 4.4 4.2 3,8 4,2 4,6 4 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 2 %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri.

54 Çizelge 4.7. %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin kopma uzaması ve mukavemet bulguları. Büküm katsayısı F.A.M. ( mm) Mukavemet (cn/tex) e 3,8 e 4,2 e 4,6 4 8 12 4 8 12 4 8 12 25,62 25,21 25,39 26,09 25,22 25,18 25,86 26,07 26,47 Muk. %CV 3,87 2,22 2,89 3,17 4,43 2,3 4,2 3,62 2,22 Kopma uzaması (%) 4,96 4,63 4,6 5,12 4,92 4,87 5,55 5,31 5,17 Kop.Uzaması %CV 3,17 3,1 2,38 2,08 4,5 3,13 6,35 3,35 3,28 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir. 27 26 Mukavemet (cn/tex) 25 24 23 22 21 3,8 4,2 4,6 20 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 3 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri.

55 6 Kopma Uzaması (%) 5 4 3 2 1 3,8 4,2 4,6 0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 4 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri. Çizelge 4.8. %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ipliklerinin kopma uzaması ve mukavemet bulguları. Büküm katsayısı e 3,8 e 4,2 e 4,6 FAM ( mm) 4 8 12 4 8 12 4 8 12 Mukavemet (cn/tex) 25,15 24,47 24,33 25,31 25,06 25,53 26,41 25,48 26,37 Muk. %CV 2,3 3,12 4,32 2,95 5,4 4,28 2,58 4,88 2,45 Kopma uzaması (%) 5,11 4,88 4,76 5,23 4,99 5,0 5,74 5,47 5,57 Kop.Uzaması %CV 3,38 2,12 2,83 2,87 3,01 5,13 3,45 2,06 1,73 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir.

56 Mukavemet (cn/tex) 27 26 25 24 23 22 21 3,8 4,2 4,6 20 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 5 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri. 6 5 Kopma Uzaması (%) 4 3 2 1 3,8 4,2 4,6 0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 6 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri. ekil 4.7 ve 4.8 de üretilen siro ve normal ring ipliklerinin mukavemetleri ve kopma uzamaları(%) toplu olarak verilmi tir.

57 Mukavemet (cn/tex) 27 26 25 24 23 22 21 20 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Ne 50 Ne40 Ne30 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 7 %100 Pamuk, siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri. 6 Kopma Uzaması (%) 5.6 5.2 4.8 4.4 4 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Ne 50 Ne40 Ne30 Ring Siro-12mm Siro-8mm Siro-4mm ekil 4. 8 %100 Pamuk, siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri. 4.2.1.3 Düzgünsüzlük %100 pamuk normal ring ve siro ipliklerine ait Uster %CV, ince yer, kalın yer ve neps sayısı ölçümlerine ait bulgular Çizelge 4.9-4.12 de verilmi tir.

58 ekil 4.9-4.16 da ise Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin Uster %CV, ince yer, kalın yer ve neps sayısı de erleri aynı incelikteki normal ring iplikleriyle kar ıla tırmalı olarak verilmi tir. Çizelge 4.9. %100 Pamuk, Ne30, Ne40 ve Ne50 inceli inde normal ring ipliklerinin düzgünsüzlük bulguları. plik No Ne50 Ne40 Ne30 Büküm katsayısı e 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 % Cv 12,69 12,74 12,69 11,98 11,96 12,02 11,1 11,02 11,13 nce yer /1000mt Kalın yer/ 1000mt 1,25 2,5 2,5 1,25 2,5 0 0 0 0 27,5 27,5 31,25 11,25 31,25 20 12,5 5 12,5 Neps/1000mt 57,5 47,5 56,25 21,25 56,25 32,5 7,5 13,75 12,5 60 50 Adet/km 40 30 20 10 0 3.8 4.2 4.6 3.8 4.2 4.6 3.8 4.2 4.6 Ne50 Ne40 Ne30 nce yer Kalın yer Neps ekil 4. 9 %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin ince yer, kalın yer ve neps de erleri.

59 Çizelge 4.10. %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük bulguları. Büküm katsayısı e 3,8 e 4,2 e 4,6 F.A.M. ( mm) * 4 8 12 4 8 12 4 8 12 % Cv 12,02 12,14 12,14 12,15 12,22 12,81 11,85 12,07 13,8 nce yer /1000mt Kalın yer/ 1000mt 5 7.5 6.25 5 8.75 15 5 6.25 82.5 23.75 13.75 33.75 12.5 28.75 30 12.5 12.5 33.75 Neps/1000mt 50 51.25 52.5 37.5 65 58.75 48.75 55 75 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir. 13 12 %Cv 11 3,8 4,2 4,6 10 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 10 %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin %CV de erleri.

60 60 Adet/km 40 20 0 4 8 12 4 8 12 4 8 12 e 3,8 e 4,2 e 4,6 nce yer Kalın yer Neps ekil 4. 11 %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ipliklerinin, ince yer, kalın yer ve neps de erleri. Çizelge 4.11. %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük bulguları. Büküm katsayısı e 3,8 e 4,2 e 4,6 F.A.M. ( mm) * 4 8 12 4 8 12 4 8 12 % Cv 10,85 10,84 10,73 10,93 10,92 11,19 11,09 10,84 11,14 nce yer /1000mt Kalın yer/ 1000mt 1,25 0 0 6,25 1,25 1,25 0 0 1,25 12,5 11,25 6,25 13,75 8,75 16,25 8,75 5 16,25 Neps/1000mt 22,5 13,75 22,5 31,25 26,25 40 27,5 37,5 43,75 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir.

61 12 11 %Cv 10 9 3,8 4,2 4,6 8 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 12 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin %CV de erleri. 50 40 Adet/km 30 20 10 0 4 8 12 4 8 12 4 8 12 e 3,8 e 4,2 e 4,6 nce yer Kalın yer Neps ekil 4. 13 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin ince yer, kalın yer ve neps de erleri.

62 Çizelge 4.12. %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük bulguları. Büküm katsayısı e 3,8 e 4,2 e 4,6 F.A.M. ( mm) * 4 8 12 4 8 12 4 8 12 % Cv 9,81 10,22 9,84 9,94 9,93 9,91 10,04 10,09 9,9 nce yer /1000mt Kalın yer/ 1000mt 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2,5 1,25 2,5 2,5 5 3,25 11,25 26,25 1,25 Neps/1000mt 13,75 6,25 11,25 12,5 10 15,75 16,25 22,5 11,25 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir. 12 11 %Cv 10 9 3,8 4,2 4,6 8 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 14 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin %CV de erleri.

63 30 Adet/km 20 10 0 4 8 12 4 8 12 4 8 12 e 3,8 e 4,2 e 4,6 nce yer Kalın yer Neps ekil 4. 15 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ipliklerinin ince yer, kalın yer ve neps de erleri. Uster %Cv 14 13 12 11 12.69 12.74 12.69 11.98 11.96 12.02 11.1 11.02 11.13 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm 10 9 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Ne 50 Ne40 Ne30 ekil 4.16 %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin Uster %CV de erleri 4.2.1.4 Tüylülük %100 pamuk normal ring ve siro ipliklerine ait Uster iplik tüylülü ü ölçümlerine ait bulgular Çizelge 4.13-4.14 de verilmi tir.

64 ekil 4.17-4.19 da ise Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin Uster iplik tüylülü ü de erleri aynı incelikteki normal ring iplikleriyle kar ıla tırmalı olarak verilmi tir. Çizelge 4.13. %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin tüylülük bulguları. Ne50 Ne40 Ne30 Büküm katsayısı ( e ) 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Tüylülük H 3,69 3,46 3,36 3,84 3,68 3,48 4,26 4,06 3,87 sh 0,87 0,84 0,82 0,86 0,82 0,8 0,89 0,84 0,83 Çizelge 4.14 %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin tüylülük bulguları. Büküm katsayısı ( e ) e 3,8 e 4,2 e 4,6 F.A.M. ( mm) * 4 8 12 4 8 12 4 8 12 Ne50 Ne40 Tüylülük H 3,29 3,07 3,06 3,18 2,93 2,95 3,18 2,92 2,91 sh 0,78 0,69 0,69 0,78 0,68 0,69 0,79 0,67 0,69 Tüylülük H 3,49 3,37 3,42 3,39 3,19 3,2 3,32 3,12 3,12 sh 0,79 0,76 0,76 0,77 0,7 0,7 0,79 0,69 0,69 Ne30 Tüylülük H 3.83 3.67 3.71 3.77 3.67 3.6 3.67 3.5 3.51 sh 0.81 0.8 0.81 0.81 0.79 0.78 0.81 0.8 0.77 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir.

65 Tüylülük de eri H 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 3,8 4,2 4,6 0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 167 %100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri. 4 3.5 Tüylülük de eri H 3 2.5 2 1.5 1 0.5 3,8 4,2 4,6 0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 178 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri.

66 Tüylülük de eri H 4.5 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm 3,8 4,2 4,6 ekil 4. 19 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri. ekil 4.20 de siro ve normal ring ipliklerinin Uster iplik tüylülü ü de erleri toplu olarak verilmi tir. 4.5 Tüylülük De eri-h 4 3.5 3 2.5 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Ne 50 Ne40 Ne30 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 20%100 Pamuk, siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri.

67 4.2.1.5 plik canlılı ı Üretilen %100 pamuk normal ring ipliklerinden yapılan iplik canlılı ı ölçüm sonuçlarına ait bulgular Çizelge 4.15 de verilmi tir. Çizelge 4.15. %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı bulguları. Ne50 Ne40 Ne30 Büküm katsayısı ( e ) 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 plik canlılı ı-kr 4.58 4.66 4.86 4.63 4.65 4.89 4.85 5.1 5.3 %CV 2.84 2.39 2.34 1.22 2.21 2.37 2.38 2.96 2.26 Üretilen %100 pamuk siro ipliklerinden yapılan iplik canlılı ı ölçüm sonuçlarına ait bulgular Çizelge. 4.16 da verilmi tir. Çizelge 4.16. %100 Pamuk, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin iplik canlılı ı bulguları. Büküm katsayısı ( e ) e 3,8 e 4,2 e 4,6 F.A.M. ( mm) * 4 8 12 4 8 12 4 8 12 Ne50 Ne40 Ne30 Kr 4.16 4.40 4.69 4.17 4.41 4.70 4.23 4.48 4.80 %CV 2.88 1.72 4.73 1.16 2.09 1.51 1.85 2.55 1.95 Kr 4.03 4.24 4.62 4.04 4.34 4.68 4.06 4.37 4.74 %CV 1.34 2.21 0.82 3.92 5.12 1.59 1.69 1.03 2.21 Kr 4.95 4.54 4.44 4.97 4.57 4.58 4.99 4.59 4.73 %CV 1.86 1.34 0.24 2.23 2.68 1.68 2.82 2.16 4.23 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir. ekil 4.21-4.23 de normal ring ve siro ipli i e irme sistemine göre üretilen ipliklerin iplik canlılı ı de erleri kar ıla tırmalı olarak verilmi tir.

68 5.00 plik canlılı ı (Kr) 4.80 4.60 4.40 4.20 4.00 3.8 4.2 4.6 3.80 4 mm 8 mm 12 mm Ring ekil 4. 21%100 Pamuk, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri. 5.00 4.80 plik canlılı ı(kr) 4.60 4.40 4.20 4.00 3.8 4.2 4.6 3.80 4 mm 8 mm 12 mm Ring ekil 4. 2218 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri.

69 plik canlılı ı-kr 5.4 5.2 5 4.8 4.6 4.4 4.2 4 3.8 4 mm 8 mm 12 mm Ring 3.8 4.2 4.6 ekil 4.23 %100 Pamuk, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri. lem görmemi ipliklerin kendi üzerine dönme e ilimleri (iplik canlılı ı) yüksektir. plik canlılı ı, büküm fiksajı esnasındaki buharlama prosesinden etkilenmektedir. Büküm fiksajının siro ipliklerinin iplik canlılı ına etkisini tespit etmek amacıyla Ne40 inceli inde siro ipliklerinin bir kısmına büküm fiksajı uyulanmı ve iplik canlılı ı tekrar ölçülmü tür. Çizelge 4.17 de Ne40 siro ipliklerinin büküm fiksajından önce ve sonra sahip oldu u iplik canlılı ı de erleri görülmektedir. Çizelge 4.17. %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin büküm fiksajından önce ve sonra iplik canlılı ı-kr bulguları. Büküm katsayısı ( e ) e =3,8 e =4,2 e =4,6 F.A.M. ( mm) * 4 8 12 4 8 12 4 8 12 Büküm Kr 4.03 4.04 4.06 4.24 4.34 4.37 4.62 4.68 4.74 fiksajından önce %CV 1.35 2.22 0.83 3.93 5.13 1.59 1.69 1.03 2.21 Büküm Kr 3.67 4.04 3.72 3.82 3.97 3.70 4.22 4.21 4.01 fiksajından sonra %CV 11.15 11.89 14.40 12.24 11.06 10.68 10.50 9.93 12.96 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir. Büküm fiksajından sonra, siro ipliklerinin iplik canlılı ı de erleri genel olarak azalmaktadır ( ekil 4.24).

70 5.00 4.50 plik canlılı ı-kr 4.00 3.50 3.00 2.50 4mm 8mm 12mm 4mm 8mm 12mm 4mm 8mm 12mm e 3,8 e 4,2 e 4,6 Büküm fiksajından önce- Kr Büküm fiksajından sonra-kr ekil 4. 24 %100 Pamuk, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin büküm fiksajından önce ve sonra iplik canlılı ı-kr de erleri. 4.2.2 %100 Viskon pliklerine Ait Bulgular 4.2.2.1 plik numarası ve büküm %100 viskon, normal ring ve siro ipliklerinin iplik numarası ve büküm sayısı ölçümlerine ait bulgular Çizelge 4.18 4.19 da verilmi tir. Çizelge 4.18. %100 Viskon normal ring ipliklerinin numara ve büküm bulguları. plik Numarası Büküm plik Num. plik Num. plik Num. Büküm T/m T/m T/m (Nominal) (Ölçülen) (%CV) katsayısı ( e ) (Nominal) (Ölçülen) (%CV) Ne50 48,82 0,96 3,8 1059,4 1090 3,12 Ne50 49,31 5,67 4,2 1170,9 1199 3,22 Ne50 48,22 1,04 4,6 1282,3 1276 3,50 Ne40 38,38 0,89 3,8 947,5 973,4 3,36 Ne40 37,99 1,06 4,2 1047,2 1060 3,17 Ne40 37,72 0,69 4,6 1146,9 1157 2,69 Ne30 27,72 0,56 3,8 820,6 863 2,62 Ne30 27,36 0,80 4,2 906,9 953,3 2,32 Ne30 27,21 0,63 4,6 993,2 1048 2,75

71 Çizelge 4.19 %100 Viskon-siro ipliklerinin numara ve büküm bulguları. F.A.M. * ( mm) plik Num. (Nominal) plik numarası plik Num. (Ölçülen) plik Num. (%CV) Büküm katsayısı ( e) T/m (Nominal) Büküm T/m (Ölçülen) T/m (%CV) 4 Ne50 48,83 1,91 3,8 1059,4 1039,3 2,69 8 Ne50 49,03 1,31 3,8 1059,4 1011,9 2,56 4 Ne50 49,93 1,06 4,2 1170,9 1134 2,80 8 Ne50 47,45 12,16 4,2 1170,9 1119 2,95 12 Ne50 50,38 2,48 4,2 1170,9 1114 3,58 4 Ne50 48,22 1,17 4,6 1282,3 1235 3,64 8 Ne50 49,29 2,22 4,6 1282,3 1233 2,64 12 Ne50 49,82 2,02 4,6 1282,3 1230 4,01 4 Ne40 39,20 0,88 3,8 947,5 936,5 3,51 8 Ne40 39,45 3,60 3,8 947,5 924,2 2,81 12 Ne40 39,67 1,32 3,8 947,5 910,3 2,98 4 Ne40 39,00 0,80 4,2 1047,3 1028 3,58 8 Ne40 39,04 0,88 4,2 1047,3 1004,5 3,1 12 Ne40 40,01 2,36 4,2 1047,3 990,3 2,66 4 Ne40 38,34 1,59 4,6 1146,9 1123 2,41 8 Ne40 38,36 1,17 4,6 1146,9 1112 3,20 12 Ne40 39,50 2,07 4,6 1146,9 1096 2,71 4 Ne30 28,68 1,05 3,8 820,6 817,1 2,55 8 Ne30 28,88 0,66 3,8 820,6 812,9 2,57 12 Ne30 29,45 1,29 3,8 820,6 801,6 3,43 4 Ne30 28,96 0,73 4,2 906,9 894,9 2,54 8 Ne30 28,82 1,08 4,2 906,9 888,8 2,44 12 Ne30 29,46 1,25 4,2 906,9 882,2 2,33 4 Ne30 28,39 3,62 4,6 993,3 979,4 2,84 8 Ne30 28,33 0,56 4,6 993,3 967,6 1,93 12 Ne30 29,24 2,44 4,6 993,3 968,4 3,10 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir. 4.2.2.2 Mukavemet ve kopma uzaması %100 viskon normal ring ve siro ipliklerine ait iplik mukavemeti ve kopma uzaması(%) ölçümlerine ait bulgular Çizelge 4.20-4.23 de verilmi tir.

72 ekil 4.25-4.30 da ise Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin iplik mukavemeti ve kopma uzaması(%) de erleri aynı incelikteki normal ring iplikleriyle kar ıla tırmalı olarak verilmi tir. Çizelge 4.20. %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin mukavemet ve kopma uzaması bulguları. plik No Ne50 Ne40 Ne30 Büküm katsayısı e Mukavemet (cn/tex) 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 17,12 17,21 16,53 18,38 17,88 17,24 20,03 19,04 18,59 Muk. %CV 4,25 1,83 5,06 5,74 4,91 2,15 4,03 3,05 5,04 Kopma uzaması (%) Kop.Uzaması %CV 12,35 12,16 11,52 12,29 12,36 12,21 13,37 13,19 12,94 4,13 3,99 6,48 1,11 2,53 6,58 2,95 1,91 4,58 Çizelge 4.21. %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ipliklerinin mukavemet ve kopma uzaması bulguları. Büküm katsayısı e 3,8 e 4,2 e 4,6 Fitiller arasındaki 4 8 12 4 8 12 4 8 12 ( mm) Mukavemet (cn/tex) 17,53 17,38-16,36 16,68 16,48 16,89 16,96 16,06 Muk. %CV 7,03 4,68-5,06 5,34 6,29 5,76 5,83 4,20 Kopma uzaması (%) Kop.Uzaması %CV 11,74 11,50-12,21 11,82 11,80 11,85 12,00 12,36 4,28 6,40-4,73 4,03 7,21 6,34 6,29 12,18

73 Mukavemet (cn/tex) 18.0 17.5 17.0 16.5 16.0 15.5 3,8 4,2 4,6 15.0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 25%100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri. Kopma Uzaması (%) 12.5 12.3 12.0 11.8 11.5 11.3 3,8 4,2 4,6 11.0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4.26 %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri.

74 Çizelge 4.22. %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin mukavemet ve kopma uzaması bulguları. Büküm katsayısı e 3,8 e 4,2 e 4,6 Fitiller arasındaki ( mm) 4 8 12 4 8 12 4 8 12 Mukavemet (cn/tex) 18,27 20,02 19,09 18,12 18,59 18,17 17,83 18,03 17,87 Muk. %CV 3,95 7,24 8,41 3,13 3,19 5,17 2,51 2,69 2,73 Kopma uzaması (%) Kop.Uzaması %CV 12,70 12,53 12,23 12,67 12,75 12,24 12,41 12,29 12,12 3,30 6,15 5,07 2,48 2,25 4,08 2,96 4,57 2,63 Mukavemet (cn/tex) 20.0 19.5 19.0 18.5 18.0 17.5 17.0 16.5 16.0 15.5 15.0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm 3,8 4,2 4,6 ekil 4. 27 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri.

75 Kopma Uzaması (%) 13.0 12.8 12.5 12.3 12.0 11.8 11.5 11.3 3,8 4,2 4,6 11.0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 28 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri. Çizelge 4.23. %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ipliklerinin mukavemet ve kopma uzaması bulguları. Büküm katsayısı e 3,8 e 4,2 e 4,6 Fitiller arasındaki ( mm) 4 8 12 4 8 12 4 8 12 Mukavemet (cn/tex) 20,69 20,17 20,15 19,58 19,41 19,06 19,12 19,21 18,62 %CV 5,77 3,36 4,90 1,65 1,35 3,75 4,59 1,26 2,17 Kopma uzaması (%) Mukavemet %CV 13,56 13,80 13,81 13,72 13,55 13,71 13,46 13,98 13,64 4,63 3,16 3,05 2,51 2,95 3,77 4,41 0,81 1,82

76 Mukavemet (cn/tex) 21.00 20.50 20.00 19.50 19.00 18.50 18.00 3,8 4,2 4,6 17.50 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 29 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri. Kopma Uzaması (%) 14.0 13.8 13.5 13.3 13.0 12.8 12.5 12.3 3,8 4,2 4,6 12.0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 30 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri. ekil 4.31 ve 4.32 de üretilen siro ve normal ring ipliklerinin mukavemetleri ve kopma uzamaları(%) toplu olarak verilmi tir.

77 22 Mukavemet (cn/tex) 20 18 16 14 12 10 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Ne 50 Ne40 Ne30 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 31 %100 Viskon, siro ve normal ring ipliklerinin mukavemet de erleri. 15 Kopma Uzaması (%) 14 13 12 11 10 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Ne 50 Ne40 Ne30 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 32 %100 Viskon, siro ve normal ring ipliklerinin kopma uzaması de erleri. 4.2.2.3 Düzgünsüzlük %100 viskon normal ring ve siro ipliklerine ait Uster %CV, ince yer, kalın yer ve neps sayısı ölçümlerine ait bulgular Çizelge 4.24-4.27 de verilmi tir.

78 ekil 4.33-4.40 da ise Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin Uster %CV, ince yer, kalın yer ve neps sayısı de erleri aynı incelikteki normal ring iplikleriyle kar ıla tırmalı olarak verilmi tir. Çizelge 4.24. %100 Viskon Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer ve neps bulguları. plik No Ne50 Ne40 Ne30 Büküm katsayısı e 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 % Cv 13,78 13,71 13,8 12,65 12,51 12,54 11,48 11,49 11,41 nce yer /1000mt Kalın yer/ 1000mt 21,3 12,5 16,3 5,0 2,5 10,0 1,3 1,3 0,0 55,0 53,8 40,0 22,5 23,8 17,5 11,3 11,3 5,0 Neps/1000mt 133,8 116,3 106,3 57,5 9,0 40,0 17,5 27,5 5,0 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir. Adet/km 150,0 120,0 90,0 60,0 30,0 0,0 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Ne50 Ne40 Ne30 nce yer Kalın yer Neps ekil 4. 33 %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin, ince yer, kalın yer ve neps de erleri

79 Çizelge 4.25. %100 Viskon Ne50 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer ve neps bulguları. Büküm katsayısı e 3,8 e 4,2 e 4,6 F.A.M. ( mm) * 4 8 12 4 8 12 4 8 12 % Cv 14,51 13,94-14,93 11,39 14,92 14,21 14,45 15,14 nce yer /1000mt Kalın yer/1000mt 66,3 37,5-107,5 85,0 120,0 38,8 88,8 125,0 167,5 56,3-191,3 111,3 130,0 127,5 77,5 120,0 Neps/1000mt 402,5 102,5-481,3 146,3 145,0 305,0 137,5 130,0 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir. 16 15 %Cv 14 13 12 11 3,8 4,2 4,6 10 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 34 %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin düzgünsüzlük de erleri.

80 500.0 400.0 300.0 200.0 100.0 0.0 4 8 12 4 8 12 4 8 12 e 3,8 e 4,2 e 4,6 nce yer Kalın yer Neps ekil 4. 35 %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ipliklerinin, ince yer, kalın yer ve neps de erleri. Çizelge 4.26. %100 Viskon Ne40 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer ve neps bulguları. Büküm katsayısı e 3,8 e 4,2 e 4,6 F.A.M. ( mm) * 4 8 12 4 8 12 4 8 12 % Cv 12,81 12,31 12,7 12,87 12,65 12,99 12,63 12,64 12,83 nce yer /1000mt Kalın yer/ 1000mt 5,0 7,5 13,8 7,5 7,5 62,5 8,8 11,3 20,0 40,0 18,8 23,8 71,3 30,0 23,8 40,0 31,3 27,5 Neps/1000mt 141,3 47,5 41,3 178,8 52,5 60,0 132,5 60,0 55,0 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir.

81 13 %Cv 12 11 Ne 40 3,8 Ne 40 4,2 Ne 40 4,6 10 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 3196 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin düzgünsüzlük de erleri. 200.0 Adet/km 150.0 100.0 50.0 0.0 4 8 12 4 8 12 4 8 12 e 3,8 e 4,2 e 4,6 nce yer Kalın yer Neps ekil 4. 37 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ipliklerinin, ince yer, kalın yer ve neps de erleri

82 Çizelge 4.27. %100 Viskon Ne30 inceli inde siro ipliklerinin düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer ve neps bulguları. Büküm katsayısı e e 3,8 e 4,2 e 4,6 F.A.M. ( mm) * 4 8 12 4 8 12 4 8 12 % Cv 11,33 11,18 11,3 11,43 11,17 11,31 11,27 11,13 11,33 nce yer /1000mt Kalın yer/ 1000mt 0,0 1,3 2,5 7,5 3,8 0,0 1,3 0,0 1,3 13,8 8,8 7,5 11,3 7,5 6,3 10,0 8,8 8,8 Neps/1000mt 36,3 17,5 16,3 33,8 33,8 20,0 20,0 18,8 11,3 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir. 13 %Cv 12 11 3,8 4,2 4,6 10 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 38 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin düzgünsüzlük de erleri.

83 40.0 Adet/km 30.0 20.0 10.0 0.0 4 8 12 4 8 12 4 8 12 e 3,8 e 4,2 e 4,6 nce yer Kalın yer Neps ekil 4. 39 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ipliklerinin, ince yer, kalın yer ve neps de erleri User %Cv 16 15 14 13 12 11 10 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Ne 50 Ne 40 Ne30 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4. 40 %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin Uster %CV de erleri 4.2.2.4 Tüylülük %100 viskon normal ring ve siro ipliklerine ait Uster iplik tüylülü ü ölçümlerine ait bulgular Çizelge 4.28-4.29 da verilmi tir.

84 ekil 4.42-4.43 de ise Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin Uster iplik tüylülü ü de erleri aynı incelikteki normal ring iplikleriyle kar ıla tırmalı olarak verilmi tir. Çizelge 4.28. %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin tüylülük bulguları. plik numarası Büküm katsayısı ( e ) Ne50 Ne40 Ne30 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Tüylülük H 3,65 3,43 3,29 3,79 3,6 3,44 4,06 3,89 3,66 sh 0,94 0,88 0,86 0,92 0,87 0,84 0,86 0,82 0,79 Çizelge 4.29. %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin tüylülük bulguları. Büküm katsayısı e 3,8 e 4,2 e 4,6 F.A.M. ( mm) * 4 8 12 4 8 12 4 8 12 Ne50 Tüylülük H 3,47 3,14-3,37 3,08 3,02 3,33 3,02 2,96 sh 0,98 0,78-1,02 0,84 0,79 0,99 0,81 0,8 Ne40 Tüylülük H 3,67 3,34 3,27 3,57 3,26 3,23 3,53 3,18 3,08 sh 0,94 0,76 0,74 0,95 0,78 0,77 0,94 0,79 0,74 Ne30 Tüylülük H 3,96 3,78 3,75 3,83 3,63 3,64 3,77 3,59 3,55 sh 0,88 0,81 0,83 0,88 0,8 0,81 0,91 0,84 0,82 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir.

85 Tüylülük De eri (H) 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 3,8 4,2 4,6 0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4.41 %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri. 4 Tüylülük De eri (H) 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 3,8 4,2 4,6 0 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4.42 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri.

86 Tüylülük De eri (H) 4.1 4 3.9 3.8 3.7 3.6 3.5 3.4 3.3 3.2 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm 3,8 4,2 4,6 ekil 4.43 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri. ekil 4.44 de siro ve normal ring ipliklerinin Uster iplik tüylülü ü de erleri toplu olarak verilmi tir. 4.5 Tüylülük De eri (H) 4 3.5 3 2.5 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 Ne 50 Ne40 Ne30 Ring Siro-4mm Siro-8mm Siro-12mm ekil 4.44%100 Viskon, siro ve normal ring ipliklerinin tüylülük de erleri.

87 4.2.2.5 plik canlılı ı Üretilen %100 viskon normal ring ve siro ipliklerinden yapılan iplik canlılı ı ölçüm sonuçlarına ait bulgular Çizelge 4.30-4.31 de verilmi tir. Çizelge 4.30. %100 viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı bulguları. Ne50 Ne40 Ne30 Büküm katsayısı ( e ) 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 3,8 4,2 4,6 plik canlılı ı-kr 3,44 3,73 3,87 3,43 3,70 3,75 4,28 4,32 4,61 %CV 2,63 1,84 3,61 3,44 1,34 2,68 1,62 1,44 2,34 Çizelge 4.31. %100 Viskon, Ne50, Ne40 ve Ne30 inceli inde siro ipliklerinin iplik canlılı ı bulguları. Büküm katsayısı ( e ) e 3,8 e 4,2 e 4,6 F.A.M. ( mm) * 4 8 12 4 8 12 4 8 12 Ne50 Ne40 Ne30 plik canlılı ı-kr 2,91 2,82-3,31 3,45 3,34 3,45 3,46 3,75 %CV 1,19 1,40-2,66 1,25 2,24 1,25 1,89 2,31 plik canlılı ı-kr 3,36 3,37 3,35 3,54 3,48 3,37 3,58 3,62 3,59 %CV 1,46 2,91 1,75 2,03 2,48 4,46 1,30 2,88 5,96 plik canlılı ı-kr 3,71 3,70 3,56 3,76 3,80 3,83 3,71 3,80 3,88 %CV 1,28 3,55 2,10 2,40 1,75 2,88 1,86 2,26 3,35 * F.A.M., fitillerin arasındaki dir. ekil 4.45-4.49 da normal ring ve siro ipli i e irme sistemine göre üretilen ipliklerin iplik canlılı ı de erleri kar ıla tırmalı olarak verilmi tir.

88 5.0 4.5 plik canlılı ı-kr 4.0 3.5 3.0 2.5 3.8 4.2 4.6 2.0 Siro-4 mm Siro-8 mm Siro-12 mm Ring ekil 4.45 %100 Viskon, Ne50 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri. 5.00 4.50 plik canlılı ı-kr 4.00 3.50 3.00 2.50 3.8 4.2 4.6 2.00 Siro-4 mm Siro-8 mm Siro-12 mm Ring ekil 4.46 %100 Viskon, Ne40 inceli inde ve siro normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri.

89 5.00 4.50 plik canlılı ı-kr 4.00 3.50 3.00 2.50 3.8 4.2 4.6 2.00 Siro-4 mm Siro-8 mm Siro-12 mm Ring ekil 4.47 %100 Viskon, Ne30 inceli inde siro ve normal ring ipliklerinin iplik canlılı ı-kr de erleri. 4 3,5 plik Canlılı ı-kr 3 2,5 2 1,5 4mm 8mm 12mm 4mm 8mm 12mm 4mm 8mm 12mm e 3,8 e 4,2 e 4,6 Büküm fiksajından önce- Kr Büküm fiksajından sonra-kr ekil 4.48 %100 Viskon, Ne40 inceli inde siro ipliklerinde büküm fiksajının iplik canlılı ına etkisi.

90 5 plik Canlılı ı-kr 4 3 2 1 0 Siro Ring Siro Ring Siro Ring Ne50 Ne40 Ne30 Fiksajdan önce-kr Fiksajdan sonra-kr ekil 4.49 %100 Viskon, e = 4,2 büküm katsayısı ile e rilmi siro ve normal ring ipliklerinde büküm fiksajının iplik canlılı ına etkisi. 4.3 Kopu Etüdü %100 Pamuk ipliklerin üretimde gerçekle en kopu sayılarına ait bulgular ekil 4.50 de verilmi tir. Kopu Sayısı 90 75 60 45 30 15 Siro-12mm Siro-8mm Siro-4mm Ring 0 e 3,8 e 4,2 e 4,6 e 3,8 e 4,2 e 4,6 e 3,8 e 4,2 e 4,6 Ne50 Ne40 Ne30 ekil 4. 50 %100 Pamuk siro ve normal ring ipli i üretimi esnasında kopu sayıları.

91 %100 Viskon ipliklerin üretimde gerçekle en kopu sayılarına ait bulgular ekil 4.51 de verilmi tir. ekil 4.51%100 Viskon ve normal ring ipli i üretimi esnasında kopu sayıları.

92 5 SONUÇLAR VE TARTI MA Bu bölümde 4.bölümde verilen bulgular kullanılarak SPSS istatistik programı yardımıyla siro ipli i özelliklerine etkileyen faktörler, normal ring iplikleriyle kar ıla tırmalı olarak incelenmi tir. Sonuçlar, pamuk ve viskon iplikleri için ayrı ayrı de erlendirilmi tir. Siro ipli i özelliklerine, iplik numarasının, büküm katsayısının ve fitiller arasındaki nin etkisini tespit etmek için varyans analizi yapılmı tır. Varyans analizleri sonucunda elde edilen F de erleri ve bunların =0,05 seviyesinde (%95 güvenilirlik) göre önemlili i çizelgeler halinde sunulmu tur. 5.1 %100 Pamuk pliklerinin Sonuçları 5.1.1 Normal Ring ile Siro pliklerinin plik Özelliklerinin Kar ıla tırmaları Yapılan kar ıla tırmada, aynı iplik numarası ve büküm katsayı ile üretilen normal ring ve siro iplikleri kar ıla tırılarak, fitiller arasındaki nin yarattı ı etki her iplik kalite parametresi için de erlendirilmi tir. Çizelge 5.1. Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 4 mm ayarlanmı ) için kar ıla tırmalı t testi sonuçları. plik numarası Ne50 Ne40 Ne30 Büküm katsayısı ( e) Muk. (cn/tex) Kopma uzaması (%) Uster %CV nce yer sayısı Kalın yer sayısı Neps sayısı Tüylülük (H) plik Canlılı ı (Kr) 3,8 0,000* 0,120 0,000* 0,000* 0,131 0,085 0,000* 0,000* 4,2 0,000* 0,670 0,000* 0,002* 0,000* 0,003* 0,000* 0,301 4,6 0,000* 0,148 0,000* 0,002* 0,000* 0,013* 0,000* 0,627 3,8 0,083 0,001* 0,000* 1,000 0,003* 0,528 0,000* 0,000* 4,2 0,000* 0,093 0,000* 0,000* 1,000 0,014* 0,000* 0,028* 4,6 0,000* 0,074 0,000* - * 0,000* 0,165 0,000* 0,520 3,8 0,000* 0,000* 0,000* - * 0.000* 0.000* 0.000* 0.189 4,2 0,000* 0,821 0,000* - * 0.051 0.294 0.000* 0.005* 4,6 0,000* 0,003* 0,000* - * 0.220 0.020* 0.000* 0.360 * α : 0,05 seviyesi için önemlidir. * : nce yer tespit edilmedi inden, kar ıla tırma yapılamamı tır.

93 Siro ipliklerinde fitiller arasındaki 4 mm oldu unda, genel olarak iplik mukavemeti, Uster %CV ve Uster iplik tüylülü ü de erlerinin önemli ölçüde etkilendi i görülmektedir. plik mukavemetleri incelendi inde, bütün iplik numaralarında ve büküm katsayılarında, siro ipliklerinin mukavemetleri normal ring ipliklerinin mukavemetlerinden yüksek çıkmı tır. Mukavemet de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Kopma uzamaları (%) incelendi inde, siro ipliklerinin uzama yüzdelerinin, bütün iplik numaraları ve büküm katsayılarında normal ring ipliklerinden yüksek oldu u, ancak aralarındaki farkın istatistiksel olarak önemli olmadı ı görülmü tür. Üretilen ipliklerin iplik düzgünsüzlü üne bakıldı ında, fitiller arasındaki 4 mm olan siro ipliklerinin, normal ring ipliklerinden daha dü ük Uster %CV de erlerine sahip oldu u tespit edilmi tir. Siro ve normal ring ipliklerinin %CV de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. nce yer, kalın yer ve neps sayıları incelendi inde, genel olarak siro ipliklerinin de erleri normal ring ipliklerinden dü ük ve istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. plik tüylülü ü incelendi inde, siro ipliklerinin Uster iplik tüylülü ü de erinin, bütün iplik numaraları ve büküm katsayıları için normal ring ipliklerinden daha dü ük oldu u açıkça görülmektedir. Normal ring ipliklerinin tüylülük de erleriyle aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Fitiller arasındaki 4 mm olan siro ipliklerinin tüylülü ü, iplik inceldikçe ve büküm katsayısı arttıkça azalmaktadır. plik canlılı ı Kr de erlerine bakıldı ında, genellikle siro ipliklerinin iplik canlılı ının normal ring ipliklerinin iplik canlılı ından dü ük oldu u görülmü tür. Ancak normal ring ve siro ipliklerinin canlılık

94 de erleri aralarındaki fark, genel e ilime bakıldı ında istatistiksel olarak önemli bulunmamı tır. Çizelge 5.2. Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 8 mm ayarlanmı ) için kar ıla tırmalı t testi sonuçları. plik numarası Büküm katsayısı ( e) Muk. (cn/tex) Kopma uzaması (%) Uster %CV nce yer sayısı Kalın yer sayısı Neps sayısı Tüylülük (H) plik Canlılı ı (Kr) 3,8 0,119 0,339 0,000* 0,000* 0,000* 0,102 0,000* 0,000* Ne50 4,2 0,000* 0,000* 0,000* 0,001* 0,688 0,000* 0,000* 0,016* 4,6 0,000* 0,379 0,000* 0,001* 0,000* 0,649 0,000* 0,173 3,8 0,000* 0,138 0,000* 0,001* 1,000 0,000* 0,000* 0,000* Ne40 4,2 0,000* 0,181 0,000* 0,122 0,001* 0,376 0,000* 0,260 4,6 0,000* 0,463 0,000* - * 0,000* 0,151 0,000* 0,190 3,8 0,000* 0,003* 0,000* - * 0.000* 0.343 0.000* 0.001* Ne30 4,2 0,001* 0,001* 0,000* - * 1.000 0.014* 0.000* 0.000* 4,6 0,000* 0,576 0,000* - * 0.000* 0.000* 0.000* 0.001* * α : 0,05 seviyesi için önemlidir. * : nce yer tespit edilmedi inden, kar ıla tırma yapılamamı tır. Siro ipliklerinde fitiller arasındaki 8 mm oldu unda, genel olarak iplik mukavemeti, Uster %CV ve Uster iplik tüylülü ü de erlerinin önemli ölçüde etkilendi i görülmektedir. plik mukavemetleri incelendi inde, bütün iplik numaralarında ve büküm katsayılarında, siro ipliklerinin mukavemetleri normal ring ipliklerinin mukavemetlerinden yüksek çıkmı tır. Mukavemet de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Kopma uzamaları (%) incelendi inde, siro ipliklerinin uzama yüzdeleri bütün iplik numarası ve büküm katsayılarında, normal ring ipliklerinden dü ük bulunmu tur. Ancak sadece Ne30 inceli inde ipliklerin e=3.8 ve e=4.2 büküm katsayısında üretilenler ve Ne50 inceli indeki ipliklerin e =4.2 büküm katsayısında üretilenler arasındaki

95 fark önemli bulunmu tur. Bu nedenle genelleme yapmak mümkün de ildir. Üretilen ipliklerin Uster %CV de erlerine bakıldı ında, fitiller arasındaki 8 mm olan siro ipliklerinin bütün iplik numarası ve büküm katsayılarında normal ring ipliklerinden daha dü ük de erlere sahip oldu u ve Uster %CV de erleri arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli oldu u görülmektedir. pliklerin ince yer, kalın yer ve neps sayıları incelendi inde, genel olarak siro ipliklerinin de erleri normal ring ipliklerinin de erlerinden daha dü ük bulunmu tur ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. plik tüylülü ü incelendi inde, siro ipliklerinin Uster iplik tüylülü ü de erinin, bütün iplik numaraları ve büküm katsayıları için normal ring ipliklerinden daha dü ük oldu u açıkça görülmektedir. Normal ring ipliklerinin tüylülük de erleriyle aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Fitiller arasındaki 8 mm olan siro ipliklerinin tüylülü ü, iplik inceldikçe ve büküm katsayısı arttıkça azalmaktadır. plik canlılı ı Kr de erlerine bakıldı ında, genel olarak siro ipliklerinin iplik canlılı ının normal ring ipliklerinin iplik canlılı ından dü üktür ve aralarındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur.

96 Çizelge 5.3. Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 12 mm ayarlanmı ) kar ıla tırmalı t testi sonuçları. plik numarası Büküm katsayısı ( e) Muk. (cn/tex) Kopma uzaması (%) Uster %CV nce yer sayısı Kalın yer sayısı Neps sayısı Tüylülük (H) plik Canlılı ı (Kr) 3,8 0,000* 0,154 0,000* 0,000* 0,003* 0,213 0,000* 0,001* Ne50 4,2 0,000* 0,003* 0,000* 0,000* 0,313 0,005* 0,000* 0,113 4,6 0,000* 0,054 0,203* 0,000* 0,393 0,000* 0,000* 0,857 3,8 0,000* 0,038* 0,000* 0,001* 0,000* 0,605 0,000* 0,000* Ne40 4,2 0,000* 0,035* 0,000* 0,122 0,256 0,000* 0,000* 0,155 4,6 0,000* 0,189 0,000* 0,001* 0,161 0,001* 0,000* 0,029* 3,8 0,000* 0,464 0,000* - * 0.000* 0.019* 0.000* 0.013* Ne30 4,2 0,000* 0,003* 0,000* - * 0.101 0.244 0.000* 0.001* 4,6 0,000* 0,397 0,000* - * 0.000* 0.386 0.000* 0.059 * α : 0,05 seviyesi için önemlidir. * : nce yer tespit edilmedi inden, kar ıla tırma yapılamamı tır. Siro ipliklerinde fitiller arasındaki 12 mm oldu unda, genel olarak iplik mukavemeti, Uster %CV ve Uster iplik tüylülü ü de erlerinin önemli ölçüde etkilendi i görülmektedir. plik mukavemetleri incelendi inde, bütün iplik numaralarında ve büküm katsayılarında, siro ipliklerinin mukavemetleri normal ring ipliklerinin mukavemetlerinden yüksek çıkmı tır. Mukavemet de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Kopma uzamaları (%) incelendi inde, siro ipliklerinin uzama yüzdeleri genel olarak (özellikle Ne50 ve ne40 ipliklerde), normal ring ipliklerinden dü ük bulunmu tur. Ancak genel olarak uzama de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli de ildir.

97 Üretilen ipliklerin Uster %CV de erlerine bakıldı ında, fitiller arasındaki 12 mm olan siro ipliklerinin bütün iplik numarası ve büküm katsayılarında normal ring ipliklerinden daha dü ük de erlere sahip oldu u ve Uster %CV de erleri arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli oldu u görülmektedir. Fitiller arasındaki 12 mm olan siro ipliklerinin ince yer, kalın yer ve neps sayısı de erleri, aynı özellikte normal ring ipliklerinden dü üktür ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. plik tüylülü ü incelendi inde, siro ipliklerinin Uster iplik tüylülü ü de erinin, bütün iplik numaraları ve büküm katsayıları için normal ring ipliklerinden daha dü ük oldu u açıkça görülmektedir. Normal ring ipliklerinin tüylülük de erleriyle aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Fitiller arasındaki 12 mm olan siro ipliklerinin tüylülü ü, iplik inceldikçe ve büküm katsayısı arttıkça azalmaktadır. plik canlılı ı Kr de erlerine bakıldı ında, genel olarak siro ipliklerinin iplik canlılı ının normal ring ipliklerinin iplik canlılı ından dü ük oldu u görülmü tür. Genel olarak aralarındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. 5.1.2 Siro ipliklerinin iplik özelliklerinin kar ıla tırmaları %100 Pamuk siro ipliklerinin fiziksel özelliklerine, iplik numarası, büküm katsayısı ve fitiller arası nin etkilerinin, yapılan çoklu varyans analizi ile istatistiksel olarak de erlendirilmesi Çizelge 5.4 de verilmi tir. Bu faktörlerin, etkile imlerinin iplik özelliklerine etkileri ise Çizelge 5.5 de verilmi tir.

98 Çizelge 5.4. %100 Pamuk siro iplikleri için ayrıntılı varyans analizi tablosu-1. Faktör plik Özellikleri F Önemlilik Mukavemet (cn/tex) 2,666 0,070 plik Numarası Büküm katsayısı Kop.Uzaması (%)* 236,472 0,000* Uster (%CV)* 5185,825 0,000* nce yer sayısı* 127,488 0,000* Kalın yer sayısı* 388,430 0,000* Neps* 994,777 0,000* Uster tüylülük-h* 6299,820 0,000* plik canlılı ı- Kr* 78,591 0,000* Mukavemet (cn/tex)* 0,662 0,516 Kop.Uzaması (%)* 295,892 0,000* Uster (%CV)* 46,628 0,000* nce yer sayısı* 31,848 0,000* Kalın yer sayısı* 10.861 0,000* Neps* 61,736 0,000* Uster tüylülük (H)* 81.994 0,000* plik canlılı ı Kr* 128,244 0,000* Mukavemet (cn/tex) 0,954 0,386 Kop.Uzaması (%)* 70,232 0,000* Uster (%CV)* 50,070 0,000* Fitiller arası nce yer sayısı* 47,653 0,000* Kalın yer sayısı* 41.058 0,000* Neps* 35,398 0,000* Uster tüylülük (H)* 767,871 0,000* plik canlılı ı Kr 2,988 0,051 * α = 0,05 seviyesi için önemlidir.

99 Çizelge 5.5. %100 Pamuk siro iplikleri için ayrıntılı varyans analizi tablosu-2. Faktör plik Özellikleri F Önemlilik plik Numarası* Büküm katsayısı plik Numarası* Fitiller arası Büküm katsayısı* Fitiller arası Mukavemet (cn/tex) 0,914 0,455 Kop.Uzaması (%)* 5,778 0,000* Uster %CV* 5.587 0,000* nce yer sayısı* 36,114 0,000* Kalın yer sayısı* 35,120 0,000* Neps* 8,623 0,000* Uster tüylülük H* 30,760 0,000* plik canlılı ı Kr 1,620 0,167 Mukavemet (cn/tex) 1,127 0,342 Kop.Uzaması (%) 0,998 0,407 Uster %CV* 65,660 0,000* nce yer sayısı* 51,677 0,000* Kalın yer sayısı* 73,30 0,000* Neps* 20,352 0,000* Uster tüylülük H* 19,380 0,000* plik canlılı ı Kr* 2,501 0,041* Mukavemet (cn/tex) 0,726 0,574 Kop.Uzaması (%) 0,504 0,733 Uster %CV* 19.043 0,000* nce yer sayısı* 39,670 0,000* Kalın yer sayısı* 7,047 0,000* Neps* 12,027 0,000* Uster tüylülük H* 9.113 0,000* plik canlılı ı Kr 0,871 0,481 Mukavemet(cN/tex) 1,356 0,211 Kop.Uzaması (%) 1,105 0,357 Uster %CV* 18,446 0,000* plik Numarası* nce yer sayısı* 35,815 0,000* Büküm katsayısı* Fitiller arası Kalın yer sayısı* 35,219 0,000* Neps* 12,218 0,000* Uster tüylülük H* 5,277 0,000* plik canlılı ı Kr 0,844 0,564 * α = 0,05 seviyesi için önemlidir. Pamuk siro ipliklerinin ayrıntılı varyans analizi tablosu incelendi inde, iplik numarasının ve büküm katsayısının, ipli in kopma

100 uzaması(%), iplik düzgünsüzlü ü, tüylülü ü ve iplik canlılı ı üzerindeki etkisi istatistiksel olarak önemli oldu u bulunmu tur. Siro ipliklerinde fitiller arasındaki, ipli in kopma uzaması(%), iplik düzgünsüzlü ü ve iplik tüylülü ü üzerinde istatistiksel olarak önemli etkisi bulunmaktadır. Üç farklı parametrenin interaksiyonları incelendi inde, iplik numarası ve büküm katsayısı etkile iminin, iplik mukavemeti ve iplik canlılı ı üzerinde, iplik numarası ve fitiller arasındaki etkile iminin, iplik mukavemeti ve kopma uzaması(%) üzerinde etkileri önemsiz bulunmu tur. Büküm katsayısı ve fitiller arasındaki etkile iminin ve faktörlerin üçlü etkile iminin ise, iplik mukavemeti, kopma uzaması(%) ve iplik canlılı ı üzerindeki etkileri istatistiksel olarak önemsiz bulunmu tur. 5.1.2.1 Fitiller arasındaki nin etkisi %100 pamuk, Ne30 inceli inde e =3.8 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. nce yer sayısı sıfır bulundu u için varyans analizi yapılamamı tır. Sonuçlar Çizelge 5.6 da verilmi tir. Çizelge 5.6. Ne30, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik Özellikleri F de eri Önemlilik Fitiller arası Mukavemet (cn/tex)* 3.447 0.034* Kopma uzaması (%)* 19.686 0.000* Uster %CV 203.850 0.513 nce yer sayısı - - Kalın yer sayısı 54.765 0.050 Neps* 14.510 0.000* Uster tüylülük-h* 110.715 0.000* plik canlılı ı-kr 2.426 0.092 * = 0.05 için önemlidir.

101 Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre, Ne30 inceli inde ve e=3.8 büküm katsayısıyla e rilen ipliklerde fitiller arasındaki nin Uster %CV, ince yer, kalın yer sayıları ve iplik canlılı ına istatistiksel olarak önemli bir etkisi bulunmamaktadır. Bunun yanında, iplik mukavemeti, kopma uzaması(%),neps sayısı ile Uster iplik tüylülü ü de erlerine etkileri istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Etkilerin önemli oldu u sonuçlar çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.7. Ne30, e=3.8, ipliklerin mukavemet de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 24,327 8 mm 50 24,466 24,466 4 mm 50 25,049 Önemlilik 0,883 0,116 Çizelge 5.8. Ne30, e=3.8, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 4,758 8 mm 50 4,883 4 mm 50 5,112 Önemlilik 0,079 1,000 plik mukavemeti ve kopma uzaması(%) fitiller arasındaki artıkça azalmaktadır. Ancak sadece fitiller arasındaki 4 mm ve 12 mm olan iplikler arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur.

102 Çizelge 5.9. Ne30, e=3.8, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 12 mm 50 11.25 4 mm 50 16.25 8 mm 50 13.75 22.5 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 Neps sayıları incelendi inde, en dü ük neps sayısı, fitiller arasındaki 12 mm ayarlanarak üretilen ipliklere, en yüksek neps sayısı ise 8 mm aralıkla üretilen ipliklere aittir. Bu ipliklerin neps sayıları arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.10. Ne30, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 8 mm 50 3.668 12 mm 50 3.714 4 mm 50 3.834 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 Fitiller arasındaki arttıkça iplik tüylülü ü azalmı tır. En yüksek iplik tüylülü ü de eri, fitiller arasındaki 4 mm olan ipliklere, en dü ük iplik tüylülü ü de eri fitiller arasındaki 8 mm olan ipliklere aittir. Fitiller arası farklı lerle üretilen ipliklerin iplik tüylülü ü de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. %100 pamuk, Ne30 inceli inde e =4,2 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. nce yer sayısı sıfır bulundu u için varyans analizi yapılamamı tır. Sonuçlar Çizelge 5.11 de verilmi tir.

103 Çizelge 5.11. Ne30, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik özellikleri F de eri Önemlilik Fitiller arası Mukavemet (cn/tex) 0.998 0.371 Kopma uzaması (%)* 8.236 0.000* Uster %CV* 0.670 0.000* nce yer sayısı - - Kalın yer sayısı* 3.062 0.035* Neps* 14.000 0.003* Uster tüylülük-h* 53.075 0.000* plik canlılı ı-kr 0.529 0.590 * = 0.05 için önemlidir. Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre, fitiller arasındaki ipli in kopma uzaması(%), Uster %CV, kalın yer ve neps sayısı ile iplik tüylülü ünü önemli ölçüde etkilemektedir. Ayrıntılı sonuçlar çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.12. Ne30, e=4.2, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 4,989 12 mm 50 4,999 4 mm 50 5,232 Önemlilik 0,989 1,000 Fitiller arasındaki 4 mm olan iplikler en yüksek, 8 mm aralıkla üretilen iplikler en dü ük kopma uzaması(%) de erine sahiptir ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir.

104 Çizelge 5.13. Ne30, e=4.2, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 9.905 8 mm 50 10.090 4 mm 50 10.140 Önemlilik 1.000 0.341 pliklerin Uster %CV de eri incelendi inde, fitiller arasındaki arttıkça Uster %CV de erinin azaldı ı görülmektedir. 12 mm aralıkla üretilen iplikler en dü ük, 4 mm aralıkla üretilen iplkler en yüksek Uster %CV de erine sahiptir ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Çizelge 5.14. Ne30, e=4.2, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 2.50 12 mm 50 3.13 3.13 8 mm 50 5.00 Önemlilik 0.804 0.145 Çizelge 5.15 Ne30, e=4.2, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 10.00 4 mm 50 12.50 12.50 12 mm 50 15.63 Önemlilik 0.270 0,132 Fitiller arasındaki 8 mm olan iplikler en yüksek kalın yer, en dü ük neps sayısına sahiptir. 4 mm aralıkla üretilen iplikler en az kalın

105 yer sayısına sahip iken, 12 mm aralıkla üretilen ipliklerin neps sayısı en yüksektir. Çizelge 5.16. Ne30, e=4.2, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 12 mm 50 3.598 8 mm 50 3.666 4 mm 50 368 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 Fitillerin farklı lerde olması iplik tüylülü ü de erlerini istatistiksel olarak önemli ekilde etkilemi tir. En dü ük iplik tüylülü ü de eri, fitiller arasındaki nin 12 mm oldu u ipliklere, en yüksek de er ise 4 mm olan ipliklere aittir. Fitiller arasındaki arttıkça, iplik tüylülü ü azalmaktadır. %100 pamuk, Ne30 inceli inde e =4,6 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. nce yer sayısı sıfır bulundu u için varyans analizi yapılamamı tır. Sonuçlar Çizelge 5.17 de verilmi tir. Çizelge 5.17. Ne30, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik özellikleri F de eri Önemlilik Fitiller arası Mukavemet (cn/tex)* 4.705 0.010* Kopma uzaması (%)* 9.651 0.000* Uster %CV* 24.191 0.000* nce yer sayısı - - Kalın yer sayısı* 3.443 0.000* Neps* 6.112 0.0027* Uster tüylülük-h* 32.977 0.000* plik canlılı ı-kr 2.557 0.081 * = 0.05 için önemlidir.

106 Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Ne30 inceli inde ve e =4.6 büküm katsayısı ile üretilen ipliklerde fitiller arasındaki iplik canlılı ı dı ındaki ütün iplik özelliklerini önemli ölçüde etkilemektedir. Varyans analizi sonuçlarına göre önemli olanların sonuçları çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.18. Ne30, e=4.6, ipliklerin mukavemet de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 25,481 12 mm 50 26,372 4 mm 50 26,409 Önemlilik 1,000 0,994 Çizelge 5.19. Ne30, e=4.6, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 5,472 12 mm 50 5,575 4 mm 50 5,741 Önemlilik 0,221 1,000 plik mukavemeti ve kopma uzaması(%) fitiller arasındaki artıkça azalmaktadır ve kopma uzaması de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Fitiller arasındaki 8 mm olan iplikler en dü ük iplik mukavemeti ve kopma uzamasına sahip iken ve fitilleri arasındaki 12 mm olan iplikler en yüksek iplik mukavemeti ve kopma uzaması de erine sahiptir ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur.

107 Çizelge 5.20. Ne30, e=4.6, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 9,810 8 mm 50 9.860 12 mm 50 10,166 Önemlilik 0.156 1.000 Çizelge 5.21. Ne30, e=4.6, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 10.65 12 mm 50 12.27 8 mm 50 24.63 Önemlilik 0,830 1.000 Çizelge 5.22. Ne30, e=4.6, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 16.25 8 mm 50 17.25 17.25 12 mm 50 21.87 Önemlilik 0.893 0,093 plik düzgünsüzlü ü incelendi inde en dü ük Uster %CV, neps ve kalın yer sayısı de erine fitiller arasındaki 4 mm olan iplikler sahiptir. pliklerin Uster %CV de erleri arasındaki fark, (8 mm-4 mm dı ında) istatistiksel olarak önemlidir. 12 mm aralıkla üretilen iplikler en yüksek neps sayısı ve Uster %CV de erine sahip iken, 8 mm aralıkla üretilen iplikler en yüksek kalın yer sayısına sahiptir.

108 Çizelge 5.23. Ne30, e=4.6, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 3.523 8 mm 50 3.646 4 mm 50 3.670 Önemlilik 1.000 0.187 plik tüylülü ü de erleri incelendi inde, fitiller arasındaki arttıkça iplik tüylülü ünün istatistiksel olarak önemli ölçüde azaldı ı görülmü tür. En dü ük tüylülük de eri fitiller arasındaki 12 mm olan ipliklere, en yüksek tüylülük fitiller arsındaki 4 mm olan ipliklere aittir. 4 mm ve 12 mm aralıkla üretilen ipliklerin, tüylülük de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. %100 pamuk, Ne40 inceli inde e =3,8 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.24 de verilmi tir. Çizelge 5.24. Ne40, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik özellikleri F de eri Önemlilik Fitiller arası Mukavemet (cn/tex) 1.184 0.309 Kopma uzaması (%)* 23.211 0.000* Uster %CV* 8.891 0.000* nce yer sayısı* 12.250 0.000* Kalın yer sayısı* 8.167 0.000* Neps* 11.116 0.000* Uster tüylülük-h* 37.873 0.000* plik canlılı ı-kr* 3.825 0.024* * = 0.05 için önemlidir. Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre fitiller arasındaki iplik mukavemeti

109 dı ında bütün iplik özellikleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Bunların sonuçları çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.25. Ne40, e=3.8, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 4,598 8 mm 50 4,631 4 mm 50 4,962 Önemlilik 0,844 1,000 pli in kopma uzaması(%), fitiller arasındaki arttıkça azalmaktadır. En yüksek kopma uzaması de erine 4 mm ile üretilen iplikler, en dü ük kopma uzaması de erine 12 mm ile üretilen iplikler sahiptir ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.26. Ne40, e=3.8, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 10,734 8 mm 50 10,846 4 mm 50 10,850 Önemlilik 1,000 0,991 Çizelge 5.27. Ne40, e=3.8, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 0,00 12 mm 50 0,00 4 mm 50 1,250 Önemlilik 1,000 1,000

110 Çizelge 5.28. Ne40, e=3.8, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 6,250 4 mm 50 7,500 8 mm 50 11,250 Önemlilik 0,597 1,000 Çizelge 5.29. Ne40, e=3.8, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 13,75 12 mm 50 22,50 4 mm 50 22,50 Önemlilik 1,000 1,000 plik düzgünsüzlü ü açısından de erlendirildi inde, fitiller arasındaki nin de i imi, bütün düzgünsüzlük özelliklerini önemli ölçüde etkilemektedir. 12 mm aralıkla üretilen iplikler en dü ük Uster %CV ve kalın yer de erine sahiptir. Fitiller arası 8 mm aralıkla üretilen iplikler, en dü ük ince yer ve neps sayısına, en yüksek kalın yer sayısına sahiptir. 4 mm aralık ile üretilen iplikler ise en yüksek %CV, neps ve ince yer sayısı de erlerine sahiptir. Düzgünsüzlük özelliklerinin her birinde, en yüksek ve en dü ük de erler arasındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Çizelge 5.30. Ne40, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 8 mm 50 3,370 12 mm 50 3,420 4 mm 50 3,488 Önemlilik 1,000 1,000 1,000

111 Fitillerin arasındaki üretilen ipliklerin iplik tüylülü ü de erlerini istatistiksel olarak önemli ekilde etkilemi tir. En dü ük iplik tüylülü ü de eri, fitiller arasındaki nin 8 mm oldu u ipliklere, en yüksek de er ise 4 mm olan ipliklere aittir. Çizelge 5.31. Ne40, e=3.8, ipliklerin iplik canlılı ı Kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 3,885 8 mm 50 4,131 4,131 4 mm 50 4,172 Önemlilik 0,076 0,929 Fitillerin arasındaki, üretilen ipliklerin iplik canlılı ı de erlerini önemli ekilde etkilemi tir. Mesafe arttıkça iplik canlılı ı azalmaktadır. En dü ük iplik canlılı ı de eri, fitiller arasındaki nin 12 mm oldu u ipliklere, en yüksek de er ise 4 mm olan ipliklere aittir. 12 mm ve 4 mm arasındaki fark, istatistiksel olarak önemlidir. %100 pamuk, Ne40 inceli inde e =4.2 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.32 de verilmi tir. Çizelge 5.32. Ne40, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik özellikleri F de eri Önemlilik Fitiller arası Mukavemet (cn/tex) 1.896 0.158 Kopma uzaması (%)* 8.278 0.000* Uster %CV* 41.358 0.000* nce yer sayısı* 98.000 0.000* Kalın yer sayısı* 8.795 0.000* Neps* 8.598 0.000* Uster tüylülük-h* 90.247 0.000* plik canlılı ı-kr 0.714 0.714 * = 0.05 için önemlidir.

112 Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi de erlendirmelerine göre önemli olan iplik özelliklerinin sonuçları çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.33. Ne40, e=4.2, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 4,872 8 mm 50 4,920 4 mm 50 5,116 Önemlilik 0,732 1,000 pli in kopma uzaması(%), fitiller arasındaki arttıkça azalmaktadır. En yüksek kopma uzaması de erine 4 mm ile, en dü ük kopma uzaması de erine 12 mm ile üretilen iplikler sahiptir ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.34. Ne40, e=4.2, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Numune sayısı Alt gruplar 1 2 8 mm 50 10,918 4 mm 50 10,926 12 mm 50 11,184 Önemlilik 0,969 1,000 Çizelge 5.35. Ne40, e=4.2, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 1,25 12 mm 50 1,25 4 mm 50 6,25 Önemlilik 1,000 1,000

113 Çizelge 5.36. Ne40, e=4.2, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 8,75 4 mm 50 13,75 12 mm 50 16,25 Önemlilik 1,000 0,358 Çizelge 5.37. Ne40, e=4.2, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 26,25 4 mm 50 31,25 12 mm 50 40,00 Önemlilik 0,299 1,000 plik düzgünsüzlü ü açısından incelendi inde, fitiller arasındaki 8 mm olan iplikler en dü ük Uster %CV, ince yer, kalın yer ve neps sayısına sahiptir. 12 mm olan iplikler de en yüksek de erlere sahiptir. En yüksek ve en dü ük düzgünsüzlük de erleri arasındaki farklar, istatistiksel olarak önemlidir. Çizelge 5.38. Ne40, e=4.2, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 3,190 12 mm 50 3,198 4 mm 50 3,392 Önemlilik 0,886 1,000 Fitiller arasındaki arttıkça iplik tüylülü ü azalmı tır. En yüksek iplik tüylülü ü de eri, fitiller arasındaki 4 mm olan ipliklere, en dü ük iplik tüylülü ü de eri fitil si 8 mm olan

114 ipliklere aittir ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Ancak, 8 mm ve 12 mm aralıklarla üretilen ipliklerin tüylülük de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmamı tır %100 pamuk, Ne40 inceli inde e =4.6 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. nce yer sayısı sıfır bulundu u için varyans analizi yapılamamı tır. Sonuçlar Çizelge 5.39 da verilmi tir. Çizelge 5.39. Ne40, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik özellikleri F de eri Önemlilik Fitiller arası Mukavemet (cn/tex) 1.549 0.216 Kopma uzaması (%)* 4.086 0.019* Uster %CV* 12.112 0.000* nce yer sayısı* 12.250 0.000* Kalın yer sayısı* 17.540 0.000* Neps* 15.569 0.000* Uster tüylülük-h* 91.777 0.000* plik canlılı ı-kr 1.014 0.365 * = 0.05 için önemlidir. Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi de erlendirmesine göre önemli olan kopma uzaması, Uster %CV, ince yer, kalın yer ve neps sayıları ile iplik tüylülü ü sonuçları çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.40. Ne40, e=4.6, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 5,173 8 mm 50 5,313 5,313 4 mm 50 5,551 Önemlilik 0,547 0,181

115 Fitiller arasındaki arttıkça ipliklerin kopma uzamaları(%) azalmaktadır. En dü ük kopma uzaması 12 mm aralıkla üretilen ipliklere ait iken, en yüksek uzama de erleri 4 mm aralıkla üretilen iplikler aittir, ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Çizelge 5.41 Ne40, e=4.6, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 10,922 4 mm 50 11,086 12 mm 50 11,144 Önemlilik 1,000 0,432 Çizelge 5.42. Ne40, e=4.6, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 0,00 8 mm 50 0,00 12 mm 50 1,25 Önemlilik 1,000 1,000 Çizelge 5.43. Ne40, e=4.6, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 5,00 4 mm 50 8,75 12 mm 50 16,25 Önemlilik 0,132 1,000

116 Çizelge 5.44. Ne40, e=4.6, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 27,50 8 mm 50 37,50 12 mm 50 43,75 Önemlilik 1,000 0,088 plik düzgünsüzlü ü açısından incelendi inde, fitiller arasındaki 8 mm olan iplikler en dü ük Uster %CV ve kalın yer, 4 mm olan iplikler en dü ük ince yer ve neps sayılarına sahiptir. 12 mm fitil açıklı ı ile üretilen iplikler ise genel olarak düzgünlü ü en dü ük olan ipliklerdir. Kar ıla tırılan düzgünsüzlük de erlerinin en dü ük ve en yüksek de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak önemlidir. Çizelge 5.45. Ne40, e=4.6, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 3,116 8 mm 50 3,122 4 mm 50 3,322 Önemlilik 0,936 1,000 Fitiller arasındaki nin iplik tüylülü üne etkisi incelendi inde, arttıkça tüylülü ün azaldı ı görülmektedir. 12 mm ve 4 mm aralıklarla üretilen ipliklerin tüylülük de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak da önemlidir. %100 pamuk, Ne50 inceli inde e =3.8 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.46 da verilmi tir.

117 Çizelge 5.46. Ne50, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik özellikleri F de eri Önemlilik Fitiller arası Mukavemet (cn/tex) 0.957 0.386 Kopma uzaması (%)* 6.872 0.001* Uster %CV 3.243 0.042 nce yer sayısı 2.534 0.083 Kalın yer sayısı* 75.871 0.000* Neps 0.249 0.780 Uster tüylülük-h* 150.743 0.000* plik canlılı ı-kr 0.293 0.746 * = 0.05 için önemlidir. Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi de erlendirmelerine göre, fitiller arasındaki nin ipli in kopma uzaması, kalın yer sayısı ve Uster tüylülü ü üzerindeki etkisinin önemli oldu u tespit edilmi tir. Bu sonuçlar çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.47. Ne50, e=3.8, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 4.428 8 mm 50 4.464 4 mm 50 4.626 Önemlilik 0.807 1.000 Fitiller arasındaki arttıkça ipliklerin kopma uzamaları(%) azalmaktadır. En dü ük kopma uzaması 12 mm aralıkla üretilen ipliklere ait iken, en yüksek uzama de erleri 4 mm aralıkla üretilen ipliklere aittir ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir.

118 Çizelge 5.48. Ne50, e=3.8, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 8 mm 50 13.75 4 mm 50 23.75 12 mm 50 33.75 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 pliklerin kalın yer sayıları incelendi inde, fitiller arasındaki 8 mm olan iplikler en dü ük, 12 mm olan iplikler en yüksek kalın yer sayısına sahiptir. Üretilen ipliklerin kalın yer sayıları arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.49. Ne50, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 3.062 8 mm 50 3.066 4 mm 50 3.286 Önemlilik 0.960 1.000 Fitiller arasındaki nin iplik tüylülü üne etkisi incelendi inde, arttıkça tüylülü ün azaldı ı görülmektedir. 12 mm ve 4 mm aralıklarla üretilen ipliklerin tüylülük de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak da önemlidir. %100 pamuk, Ne50 inceli inde e =4.2 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.50 de verilmi tir.

119 Çizelge 5.50. Ne50, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik özellikleri F de eri Önemlilik Fitiller arası Mukavemet (cn/tex) 2.604 0.077 Kopma uzaması (%)* 10.026 0.000* Uster %CV* 17.529 0.000* nce yer sayısı* 15.391 0.000* Kalın yer sayısı* 33.211 0.000* Neps* 32.477 0.000* Uster tüylülük-h* 170.706 0.000* plik canlılı ı-kr 1.133 0.325 * = 0.05 için önemlidir. Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına gore önemli olanların sonuçları çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.51. Ne50, e=4.2, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 4.465 12 mm 50 4.514 4 mm 50 4.719 Önemlilik 0.690 1.000 Kopma uzaması de erleri incelendi inde 8 mm aralıkla üretilen iplikler en dü ük, 4 mm aralıkla üretilen iplikler en yüksek kopma uzaması de erlerine sahiptir ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur.

120 Çizelge 5.52. Ne50, e=4.2, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 12.150 8 mm 50 12.218 12,218 12 mm 50 12.814 Önemlilik 0.486 1.000 Çizelge 5.53. Ne50, e=4.2, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 5.00 8 mm 50 8.75 12 mm 50 15.00 Önemlilik 0.102 1.000 Çizelge 5.54. Ne50, e=4.2, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 12.50 8 mm 50 28.75 12 mm 50 30.00 Önemlilik 1.000 0.861 Çizelge 5.55. Ne50, e=4.2, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 37.50 12 mm 50 58.75 8 mm 50 65.00 Önemlilik 1.000 0.191 pliklerin düzgünsüzlük de erleri incelendi inde, 4 mm fitil aralı ı ile üretilen ipliklerin en iyi, 12 mm aralıkla üretilen ipliklerin em yüksek

121 de erlere sahip oldu u ve aralarındaki farkın istatistiksel olarak önemli oldu u bulunmu tur. Çizelge 5.56. Ne50, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 2.928 12 mm 50 2.950 4 mm 50 3.180 Önemlilik 0.315 1.000 plik tüylülü ü incelendi inde fitil aralı ının artırılmasının, iplik tüylülü ünü azalttı ı görülmektedir. En yüksek tüylülü e sahip 4 mm aralıkla üretilen iplikler ile en dü ük tüylülü e sahip 8 mm aralıkla üretilen ipliklerin tüylülük de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak önemlidir. %100 pamuk, Ne50 inceli inde e =4.6 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.57 de verilmi tir. Çizelge 5.57. Ne50, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik özellikleri F Önemlilik Fitiller arası Mukavemet (cn/tex) 1.394 0.251 Kopma uzaması (%)* 7.412 0.001* Uster %CV* 51.690 0.000* nce yer sayısı* 42.929 0.000* Kalın yer sayısı* 55.316 0.000* Neps* 29.580 0.000* Uster tüylülük-h* 156.377 0.000* plik canlılı ı-kr 0.749 0.474 * = 0.05 için önemlidir. Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans

122 analizi de erlendirmesine göre önemli olanların sonuçları çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.58. Ne50, e=4.6, ipliklerin kopma uzaması (%) de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 4.826 8 mm 50 4.908 4 mm 50 5.085 Önemlilik 0.463 1.000 Fitiller arasındaki arttıkça ipliklerin kopma uzamaları(%) azalmaktadır. En dü ük kopma uzaması 12 mm aralıkla üretilen ipliklere ait iken, en yüksek uzama de erleri 4 mm aralıkla üretilen ipliklere aittir ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Çizelge 5.59. Ne50, e=4.6, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 11.852 8 mm 50 12.070 12 mm 50 13.082 Önemlilik 0.213 1.000 Çizelge 5.60. Ne50, e=4.6, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 5.00 8 mm 50 6.25 12 mm 50 82.50 Önemlilik 0.991 1.000

123 Çizelge 5.61. Ne50, e=4.6, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 12.50 8 mm 50 12.50 12 mm 50 33.75 Önemlilik 1.000 1.000 Çizelge 5.62. Ne50, e=4.6, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 48.75 8 mm 50 55.00 12 mm 50 75.00 Önemlilik 0.189 1.000 plik düzgünsüzlü ü de erleri incelendi inde, fitiller arası 4 mm ile üretilen ipliklerin en iyi düzgünsüzlük de erlerine, 12 mm ile üretilen ipliklerin en kötü düzgünsüzlük de erlerine sahiptir. Düzgünsüzlük de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.63. Ne50, e=4.6, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 2.912 8 mm 50 2.924 4 mm 50 3.178 Önemlilik 0.760 1.000 Fitiller arasındaki nin iplik tüylülü üne etkisi incelendi inde, arttıkça tüylülü ün azaldı ı görülmektedir. 12

124 mm ve 4 mm aralıklarla üretilen ipliklerin tüylülük de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak da önemlidir. 5.1.3 Fiksaj leminin plik Canlılı ına Etkisi Pamuk lifinden üretilen Ne40 inceli indeki ipliklerde, her parti iki ayrı lota ayrılıp, lotlardan birine vakumlu buhar fiksajı i lemi uygulanmı tır. Fiksaj uygulanmamı ve fiksaj i lemi uygulanmı ipliklerin iplik canlılı ı de erlerini kar ıla tırmak amacıyla SPSS istatistik programı yardımıyla e le tirilmi t testi yapılmı tır. Çizelge 5.64. %100 Pamuk Ne40 inceli inde ipliklerde e le tirilmi örneklere uygulanan t testi sonuçları. E le tirilmi örnekler Fiksesiz ipliklerin Kr de eri & Fikseli ipliklerin Kr de eri * α = 0,05 e göre önemlidir. Ort. %95 güven aralı ı Alt limit Üst limit Önemlilik (çift yönlü) 0,4432 0,4192 0,4674 0,000* Fiksaj sonrası iplik canlılı ı de erleri ile fiksaj uygulanmamı ipliklerin iplik canlılı ı de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Fiksaj, iplik canlılı ı de erini önemli derecede dü ürmektedir.

125 5.2 %100 Viskon pliklerinin Sonuçları 5.2.1 Normal ring iplikleri ile siro ipliklerinin iplik özelliklerinin kar ıla tırmaları Çizelge 5.65. Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 4 mm ayarlanmı ) için kar ıla tırmalı t testi sonuçları. plik numarası Büküm katsayısı ( e) Muk. (cn/tex) Kopma uzaması (%) Uster %CV nce yer sayısı Kalın yer sayısı Neps sayısı Tüylülük (H) plik Canlılı ı (Kr) 3,8 0,744 0,076 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* Ne50 4,2 0,031* 0,909 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 4,6 0,412 0,396 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,003* 3,8 0,654 0,016* 0,004* 1,000 0,000* 0,000* 0,000* 0,854 Ne40 4,2 0,517 0,332 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,010* 0,416 4,6 0,118 0,618 0,001* 0,139 0,000* 0,000* 0,000* 0,912 3,8 0,291 0,449 0,000* 0,000* 0,486 0,202 0,000* 0,000* Ne30 4,2 0,087 0,045* 0,004* 0,001* 0,117 0,001* 0,000* 0,000* 4,6 0,000* 0,261 0,702 0,000* 0,008* 0,000* 0,000* 0,000* * α = 0,05 seviyesi için önemlidir. %100 Viskon siro ipliklerinde fitiller arasındaki 4 mm oldu unda, genel olarak Uster %CV, ince yer sayısı, kalın yer sayısı, neps sayısı, Uster iplik tüylülü ü ve iplik canlılı ı de erlerinin önemli ölçüde etkilendi i görülmektedir. plik mukavemetleri ve kopma uzamaları(%) incelendi inde, fitiller arsındaki nin 4 mm olmasının iplik mukavemeti ve kopma uzaması üzerinde önemli bir etkisinin olmadı ı görülmü tür. Üretilen ipliklerin Uster %CV de erlerine bakıldı ında, fitiller arasındaki 4 mm olan siro ipliklerinin Ne50 ve Ne40 inceli inde

126 ipliklerde normal ring ipliklerinden daha yüksek, Ne30 inceli indeki ipliklerde ise normal ring ipliklerinden daha dü ük de erlere sahip oldu u görülmü tür. Aynı numaradaki normal ring ve siro ipliklerinin Uster %CV de erleri arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli oldu u görülmektedir. pliklerin ince yer, kalın yer ve neps sayıları incelendi inde, genel olarak 4 mm ile üretilen siro ipliklerinin de erleri normal ring ipliklerinden daha yüksek çıkmı tır. Siro ve normal ring ipliklerinin ince yer, kalın yer ve neps sayısı de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. plik tüylülü ü incelendi inde, siro ipliklerinin Uster iplik tüylülü ü de erinin, bütün iplik numaraları ve büküm katsayıları için normal ring ipliklerinden daha dü ük oldu u açıkça görülmektedir. Ring ipliklerinin tüylülük de erleriyle aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Fitiller arasındaki 4 mm olan siro ipliklerinin tüylülü ü, iplik inceldikçe ve büküm katsayısı arttıkça azalmaktadır. plik canlılı ı Kr de erlerine bakıldı ında, genel olarak siro ipliklerinin iplik canlılı ının, normal ring ipliklerinin iplik canlılı ından dü ük oldu u görülmü tür. Yapılan istatistiksel de erlendirmelere göre, aralarındaki fark, genel olarak önemli bulunmu tur.

127 Çizelge 5.66. Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 8 mm ayarlanmı ) için kar ıla tırmalı t testi sonuçları. plik numarası Ne50 Ne40 Ne30 Büküm katsayısı ( e) Muk. (cn/tex) Kopma uzaması (%) Uster %CV nce yer sayısı Kalın yer sayısı Neps sayısı Tüylülük (H) plik Canlılı ı (Kr) 3,8 0,444 0,002* 0,040* 0,000* 0,655 0,000* 0,000* 0,000* 4,2 0,187 0,456 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 4,6 0,284 0,210 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 3,8 0,006* 0,426 0,000* 0,001* 0,108 0,051 0,000* 0,496 4,2 0,073 0,236 0,002* 0,001* 0,000* 0,000* 0,000* 0,013* 4,6 0,040* 0,304 0,109 0,463 0,000* 0,000* 0,000* 0,520 3,8 0,747 0,073 0,000* 0,001* 0,185 0,495 0,000* 0,000* 4,2 0,222 0,155 0,000* 1,000 0,122 0,000* 0,000* 0,000* 4,6 0,000* 0,001* 0,000* 0,000* 1,000 0,000* 0,000* 0,000* * α = 0,05 seviyesi için önemlidir. %100 Viskon siro ipliklerinde fitiller arasındaki 8 mm oldu unda, genel olarak Uster %CV, ince yer sayısı, kalın yer sayısı, neps sayısı, Uster iplik tüylülü ü ve iplik canlılı ı de erlerinin önemli ölçüde etkilendi i görülmektedir. plik mukavemetlerine bakıldı ında, Ne50 ve Ne40 inceli inde siro ipliklerinin mukavemetlerinin aynı numaralarda normal ring ipliklerinden daha yüksek oldu u görülmü tür. Ancak yapılan istatistiksel de erlendirmelerde, genel olarak ipliklerin mukavemet de erleri arasındaki fark, önemli bulunmamı tır. pliklerin kopma uzaması(%) de erleri incelendi inde, fitiller arasında 8 mm olan siro ipliklerinin kopma uzamasının genel olarak normal ring ipliklerinden yüksek oldu u görülmü tür. Ancak kopma uzaması de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmamı tır. Üretilen ipliklerin Uster %CV de erlerine bakıldı ında, fitiller arasındaki 8 mm olan siro ipliklerinin de erlerinin, 4 mm aralıkla üretilen siro ipliklerinin de erleri ile aynı e ilimde oldu u görülmektedir.

128 Ne50 ve Ne40 inceli inde ipliklerde normal ring ipliklerinden daha yüksek, Ne30 inceli indeki ipliklerde ise normal ring ipliklerinden daha dü ük de erlere sahip oldu u görülmü tür. Aynı numaradaki normal ring ve siro ipliklerinin Uster %CV de erleri arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli oldu u görülmektedir. pliklerin ince yer, kalın yer ve neps sayıları incelendi inde, genel olarak 8 mm fitiller arası ile üretilen siro ipliklerinin de erleri normal ring ipliklerinden daha yüksek çıkmı tır. Siro ve normal ring ipliklerinin ince yer, kalın yer ve neps sayısı de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. plik tüylülü ü incelendi inde, siro ipliklerinin Uster iplik tüylülü ü de erinin, bütün iplik numaraları ve büküm katsayıları için normal ring ipliklerinden daha dü ük oldu u görülmektedir. Normal ring ipliklerinin tüylülük de erleriyle aralarındaki fark, istatistiksel olarak önemlidir. Fitiller arasındaki 4 mm olan siro ipliklerinin tüylülü ü, iplik inceldikçe ve büküm katsayısı arttıkça azalmaktadır. plik canlılı ı Kr de erlerine bakıldı ında, genel olarak siro ipliklerinin iplik canlılı ının, normal ring ipliklerinin iplik canlılı ından dü ük oldu u ve aralarındaki farkın istatistiksel olarak önemli oldu u görülmü tür.

129 Çizelge 5.67 Normal ring iplikleri ile siro iplikleri (fitiller arasındaki 12 mm ayarlanmı ) için kar ıla tırmalı t testi sonuçları. plik numarası Büküm katsayısı ( e) Muk. (cn/tex) Kopma uzaması (%) Uster %CV nce yer sayısı Kalın yer sayısı Neps sayısı Tüylülük (H) plik Canlılı ı (Kr) Ne50 4,2 0,028* 0,267 0,000* 0,000* 0,000* 0,001* 0,000* 0,000* 4,6 0,242 0,306 0,000* 0,000* 0,000* 0,004* 0,000* 0,243 3,8 0,136 0,614 0,322 0,000* 0,692 0,001* 0,000* 0,272 Ne40 4,2 0,526 0,721 0,000* 0,000* 1,000 0,247 0,000* 0,000* 4,6 0,095 0,821 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,000* 0,322 3,8 0,828 0,058 0,001* 1,000 0,122 0,000* 0,000* 0,000* Ne30 4,2 0,958 0,050* 0,000* 0,122 0,020* 0,000* 0,000* 0,000* 4,6 0,000* 0,059 0,054* - * 0,064 0,160 0,000* 0,000* * α = 0,05 seviyesi için önemlidir. * : nce yer tespit edilmedi inden, kar ıla tırma yapılamamı tır. Yapılan denemelerde, fitiller arasındaki 12 mm ayarlanarak, Ne50 inceli inde ve e =3.8 büküm katsayısı ile iplik üretimi gerçekle tirilememi tir. %100 Viskon siro ipliklerinde fitiller arasındaki 12 mm oldu unda, genel olarak Uster %CV, ince yer sayısı, kalın yer sayısı, neps sayısı, Uster iplik tüylülü ü ve iplik canlılı ı de erlerinin önemli ölçüde etkilendi i görülmektedir. plik mukavemetleri ve kopma uzamaları(%) incelendi inde, siro ve normal ring ipliklerinin de erleri arasında istatistiksel olarak önemli bir fark bulunmamı tır. Genel olarak normal ring ipliklerinin de erlerinin daha yüksek oldu u görülmü tür. Sadece Ne40 inceli inde siro ipliklerinin iplik mukavemetleri ile Ne30 inceli indeki siro ipliklerinin kopma uzaması de erleri, normal ring ipliklerinden yüksektir. Bu nedenle genelleme yapmak mümkün de ildir.

130 Üretilen ipliklerin düzgünsüzlük de erlerine bakıldı ında, fitiller arasındaki 12 mm olan Ne50 ve Ne40 inceli inde siro ipliklerinin de erlerinin, aynı numarada normal ring ipliklerinden daha yüksek oldu u görülmü tür. Ne30 siro ipliklerinin Uster %CV, ince yer, kalın yer ve neps sayıları normal ring ipliklerinden daha dü üktür. Bütün siro ve normal ring ipliklerinin düzgünsüzlük de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. plik tüylülü ü incelendi inde, siro ipliklerinin Uster iplik tüylülü ü de erinin, bütün iplik numaraları ve büküm katsayıları için normal ring ipliklerinden daha dü ük oldu u görülmektedir. Normal ring ipliklerinin tüylülük de erleriyle aralarındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Fitiller arasındaki 4 mm olan siro ipliklerinin tüylülü ü, iplik inceldikçe ve büküm katsayısı arttıkça azalmaktadır. plik canlılı ı Kr de erlerine bakıldı ında, genel olarak siro ipliklerinin iplik canlılı ının, normal ring ipliklerinin iplik canlılı ından dü ük oldu u ve aralarındaki farkın istatistiksel olarak önemli oldu u görülmü tür.

131 5.2.2 Siro ipliklerinin iplik özelliklerinin kar ıla tırmaları %100 Viskon siro ipliklerinin fiziksel özelliklerine, iplik numarası, büküm katsayısı ve fitiller arası nin etkilerinin, yapılan çoklu varyans analizi ile istatistiksel olarak de erlendirilmesi Çizelge 5.68 de verilmi tir. Bu faktörlerin, etkile imlerinin iplik özelliklerine etkileri ise Çizelge 5.69 da verilmi tir. Çizelge 5.68. %100Viskon siro iplikleri için ayrıntılı varyans analizi tablosu-1. Faktör plik özellikleri F Önemlilik Mukavemet (cn/tex)* 288,608 0,000* Kop.Uzaması (%)* 47,563 0,000* Uster %CV* 13025,641 0,000* plik numarası nce yer sayısı* 1446,293 0,000* Kalın yer sayısı* 2235,662 0,000* Neps* 2842,788 0,000* Uster tüylülük H* 12787,775 0,000* plik canlılı ı Kr* 189,979 0,000* Mukavemet (cn/tex)* 19,342 0,000* Kop.Uzaması (%),057 0,944 Uster %CV* 33,696 0,000* Büküm katsayısı nce yer sayısı* 58,462 0,000* Kalın yer sayısı* 51,161 0,000* Neps* 153,135 0,000* Uster tüylülük H* 2532,425 0,000* plik canlılı ı Kr* 80,999 0,000* Mukavemet (cn/tex)* 8,202 0,000* Kop.Uzaması (%) 1,368 0,251 Uster %CV* 182,196 0,000* Fitiller arası nce yer sayısı* 208,283 0,000* Kalın yer sayısı* 321,701 0,000* Neps* 979,915 0,000* Uster tüylülük H* 3847,724 0,000* plik canlılı ı Kr* 60,277 0,000* * α = 0,05 e göre önemlidir.

132 Çizelge 5.69. %100 Viskon siro iplikleri için ayrıntılı varyans analizi tablosu-2 Faktör plik özellikleri F Önemlilik plik numarası * Büküm katsayısı plik numarası * Fitiller arası Büküm katsayısı * Fitiller arası plik numarası * Büküm katsayısı * Fitiller arası * α = 0,05 e göre önemlidir. Mukavemet (cn/tex) 12,462 0,000* Kop.Uzaması (%),150 0,963 Uster %CV* 14,635 0,000* nce yer sayısı* 30,675 0,000* Kalın yer sayısı* 19,652 0,000* Neps* 109,865 0,000* Uster tüylülük H* 19,302 0,000* plik canlılı ı Kr* 5,342 0,000* Mukavemet (cn/tex)* 16,797 0,000* Kop.Uzaması (%) 1,567 0,153 Uster %CV* 120,995 0,000* nce yer sayısı* 130,171 0,000* Kalın yer sayısı* 165,044 0,000* Neps* 304,120 0,000* Uster tüylülük H* 177,806 0,000* plik canlılı ı Kr* 12,158 0,000* Mukavemet (cn/tex)* 13,756 0,000* Kop.Uzaması (%) 1,495 0,176 Uster %CV* 12,517 0,000* nce yer sayısı* 16,093 0,000* Kalın yer sayısı* 16,625 0,000* Neps* 122,564 0,000* Uster tüylülük H* 100,127 0,000* plik canlılı ı Kr 1,064 0,382 Mukavemet (cn/tex)* 17,604 0,000* Kop.Uzaması (%),638 0,797 Uster %CV* 6,244 0,000* nce yer sayısı* 12,812 0,000* Kalın yer sayısı* 8,560 0,000* Neps* 97,595 0,000* Uster tüylülük H* 58,748 0,000* plik canlılı ı Kr* 2,684 0,002*

133 Viskon siro ipliklerinin ayrıntılı varyans analizi tablosu incelendi inde, fitiller arasındaki nin ve büküm katsayısının, iplik mukavemeti, iplik düzgünsüzlü ü, tüylülü ü ve iplik canlılı ı üzerindeki etkisi istatistiksel olarak önemli oldu u bulunmu tur. Siro ipliklerinde iplik numarasının, bütün yukarıda sayılan özelliklerin yanında ipli in kopma uzaması(%) üzerinde de istatistiksel olarak önemli etkisi bulunmaktadır. Üç farklı parametrenin interaksiyonları incelendi inde, iplik numarası, büküm katsayısı ve fitiller arası nin ikili ve üçlü etkile iminin, ipli in kopma uzaması(%) üzerindeki etkileri istatistiksel olarak önemsiz bulunmu tur. Bu etkile imlerin, di er iplik özellikleri üzerindeki etkileri ise istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. 5.2.2.1 Fitiller arasındaki nin etkisi %100 viskon, Ne30 inceli inde e =3.8 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.70 de verilmi tir. Çizelge 5.70. Ne30, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik Özellikleri F Önemlilik Fitiller arasındaki Mukavemet (cn/tex) 0,656 0,521 Kopma uzaması (%) 0,841 0,434 Uster %CV* 15,605 0,000* nce yer sayısı* 6,125 0,003* Kalın yer sayısı 0,500 0,608 Neps* 9,241 0,000* Uster tüylülük-h* 289,256 0,000* plik canlılı ı-kr* 3,046 0,050* * α = 0,05 e göre önemlidir.

134 Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre, Ne30 inceli inde ve e=3.8 büküm katsayısıyla e rilen ipliklerde, fitiller arasındaki nin, ipli in Uster %CV de eri, ince yer ve neps sayıları ile iplik tüylülü ü üzerindeki etkisi, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Bu sonuçlar çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.71. Ne30, e=3.8, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 11,132 4 mm 50 11,272 12 mm 50 11,324 Önemlilik 1,000 0,312 Fitiller arasında 8 mm olan viskon siro ipliklerinin Uster %CV de erleri, fitiller arasında 4 mm ve 12 mm olan ipliklerin de erlerinden dü üktür. En yüksek Uster %CV de erine 12 mm aralıkla üretilen iplikler sahiptir. Sadece 4 mm ve 12 mm aralıkla üretilen ipliklerin Uster %CV de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmamı tır. Çizelge 5.72. Ne30, e=3.8, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 0 12 mm 50 1,250 4 mm 50 1,250 Önemlilik 1,000 1,000 Fitiller arasında 8 mm aralık olan ipliklerde ince yer olu umu gözlenmemi tir. En yüksek ince yer sayısı ise, 4 mm aralıkla üretilen

135 ipliklere aittir ancak 12 mm aralıkla üretilmi ipliklerin ince yer sayılarıyla aralarındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmamı tır. Çizelge 5.73. Ne30, e=3.8, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 11,25 8 mm 50 18,750 4 mm 50 20,000 Önemlilik 1,000 0,837 Fitiller arasındaki arttıkça, ipliklerin neps sayısında bir azalma özlenmi tir. En dü ük neps sayısına, 12 mm aralıkla üretilen iplikler sahiptir. En yüksek neps sayısı, fitiller arasındaki 4 mm olan ipliklere aittir. 4 mm ve 12 mm aralıklarla üretilen ipliklerin neps sayıları aralarındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.74. Ne30, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 12 mm 50 3,75 8 mm 50 3,786 4 mm 50 3,958 Önemlilik 1,000 1,000 1,000 Fitiller arasındaki nin iplik tüylülü üne etkisi incelendi inde, arttıkça tüylülü ün azaldı ı görülmektedir. 12 mm, 8 mm ve 4 mm aralıklarla üretilen ipliklerin tüylülük de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak da önemlidir.

136 Çizelge 5.75. Ne30, e=3.8, ipliklerin iplik canlılı ı-kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 3,561 8 mm 50 3,696 3,696 4 mm 50 3,820 Önemlilik 0,404 0,467 Fitillerin arasındaki, üretilen ipliklerin iplik canlılı ı de erlerini önemli ekilde etkilemi tir. Mesafe arttıkça iplik canlılı ı azalmaktadır. En dü ük iplik canlılı ı de eri, fitiller arasındaki nin 12 mm oldu u ipliklere, en yüksek de er ise 4 mm olan ipliklere aittir. 12 mm ve 4 mm aralıklarla üretilen ipliklerin canlılıkları arasındaki fark, istatistiksel olarak önemlidir. %100 viskon, Ne30 inceli inde e =4.2 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.76 da verilmi tir. Çizelge 5.76. Ne30, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik Özellikleri F Önemlilik Fitiller arasındaki * α = 0,05 e göre önemlidir. Mukavemet (cn/tex) 1,843 0,162 Kopma uzaması (%) 0,380 0,685 Uster %CV* 5,948 0,003* nce yer sayısı* 7,350 0,001* Kalın yer sayısı* 23,386 0,000* Neps* 55,182 0,000* Uster tüylülük-h* 212,032 0,000* plik canlılı ı-kr 0,282 0,755 Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre, Ne30 inceli inde ve e =4.2 büküm katsayısıyla

137 e rilen ipliklerde, fitiller arasındaki nin, iplik düzgünsüzlü ü ve iplik tüylü ü üzerindeki etkisi, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Bu sonuçlar çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.77. Ne30, e=4.2, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 11.184 12 mm 50 11.290 11.290 4 mm 50 11.336 Önemlilik 0.053 0.567 Fitiller arasında 8 mm olan viskon siro ipliklerinin Uster %CV de erleri, fitiller arasında 4 mm ve 12 mm olan ipliklerin de erlerinden dü üktür. En yüksek Uster %CV de erine 4 mm aralıkla üretilen iplikler sahiptir. Sadece 4 mm ve 8 mm aralıkla üretilen ipliklerin Uster %CV de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.78. Ne30, e=4.2, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 0.00 8 mm 50 1.250 1.250 12 mm 50 2.500 Önemlilik 0.137 0.137 Çizelge 5.79. Ne30, e=4.2, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 7.50 8 mm 50 8.75 4 mm 50 13.75 Önemlilik 0.402 1.000

138 Çizelge 5.80. Ne30, e=4.2, ipliklerin neps yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 16.25 8 mm 50 17.50 4 mm 50 36.25 Önemlilik 0.828 1.000 Fitiller arasındaki nin de i imi, ipliklerin ince yer, kalın yer ve neps sayısı üzerinde etkili olmu tur. 4 mm aralıkla üretilen ipliklerde ince yer tespit edilemezken, bu iplikler en yüksek kalın yer ve neps sayısına sahiptir. 12 mm aralıkla üretilen iplikler ise en yüksek ince yer, en dü ük kalın yer ve neps sayılarına sahiptir. 4 mm ve 12 mm aralıklarla üretilen ipliklerin ince yer, kalın yer ve neps sayıları aralarındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.81. Ne30, e=4.2, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 3.632 12 mm 50 3.642 8 mm 50 3.828 Önemlilik 0.620 1.000 plik tüylülükleri incelendi inde, en yüksek tüylülü ün 8 mm aralıkla üretilen ipliklere, en dü ük tüylülü ün 4 mm fitille arasındaki ile üretilen ipliklere ait oldu u görülmü tür. Bu ipliklerin iplik tüylülükleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. %100 viskon, Ne30 inceli inde e =4.6 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.82 de verilmi tir.

139 Çizelge 5.82. Ne30, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik Özellikleri F Önemlilik Fitiller arasındaki * α = 0,05 e göre önemlidir. Mukavemet (cn/tex) 2.329 0.101 Kopma uzaması (%) 2.479 0.087 Uster %CV* 24.327 0.000* nce yer sayısı* 132.300 0.000* Kalın yer sayısı* 5.398 0.005* Neps* 38.006 0.000* Uster tüylülük-h* 350.035 0.000* plik canlılı ı-kr* 3.219 0.043* Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre, Ne30 inceli inde ve e =4.6 büküm katsayısıyla e rilen ipliklerde, fitiller arasındaki nin, iplik düzgünsüzlü ü, iplik tüylü ü ve iplik canlılı ı üzerindeki etkisi, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Bu sonuçlar çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.83. Ne30, e=4.6, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 8 mm 50 11.166 12 mm 50 11.310 4 mm 50 11.428 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 Fitiller arasındaki nin, ipliklerin Uster %CV de erleri üzerinde, istatistiksel olarak önemli etkisi bulunmaktadır. En dü ük Uster %CV de erine fitiller arasındaki 8 mm olan iplikler sahipken, en yüksek de ere 4 mm aralıkla üretilen iplikler sahiptir.

140 Çizelge 5.84 Ne30, e=4.6, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 12 mm 50 0.00 8 mm 50 3.75 4 mm 50 7.50 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 Çizelge 5.85. Ne30, e=4.6, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 6.25 8 mm 50 7.50 7.50 4 mm 50 11.25 Önemlilik 0.710 0.050 Çizelge 5.86. Ne30, e=4.6, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 20.00 8 mm 50 33.75 4 mm 50 33.75 Önemlilik 1.000 1.000 pliklerin ince yer, kalın yer ve neps sayıları incelendi inde, fitiller arasındaki artıkça iplik hatalarının arttı ı tespit edilmi tir. Fitiller arasındaki 12 mm olan ipliklerin en dü ük, 4 mm olan ipliklerin en yüksek ince yer, kalın yer ve neps sayılarına sahip oldukları görülmü ve bu ipliklerin ince yer, kalın yer ve neps sayıları arasındaki farkların, istatistiksel olarak önemli oldu u bulunmu tur.

141 Çizelge 5.87 Ne30, e=4.6, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 12 mm 50 3.548 8 mm 50 3.588 4 mm 50 3.766 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 Fitiller arasındaki artıkça, iplik tüylülü ünün azaldı ı görülmü tür. En yüksek iplik tüylülü üne 4 mm aralıkla üretilen iplikler sahipken en dü ük tüylülük de eri, 4 mm aralıkla üretilen ipliklere aittir. Farklı fitiller arası lerle üretilen ipliklerin tüylülük de erleri arasındaki farklar, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.88 Ne30, e=4.6, ipliklerin iplik canlılı ı Kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 3.801 12 mm 50 3.888 3.888 4 mm 50 4.125 Önemlilik 0.788 0.175 Fitillerin arasındaki, üretilen ipliklerin iplik canlılı ı de erlerini de etkilemi tir. Mesafe arttıkça, genel olarak iplik canlılı ı azalmaktadır. En dü ük iplik canlılı ı de eri, fitiller arasındaki nin 8 mm oldu u ipliklere, en yüksek de er ise 4 mm olan ipliklere aittir. 8 mm ve 4 mm arasındaki fark, istatistiksel olarak önemlidir. %100 viskon, Ne40 inceli inde e =3.8 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.89 da verilmi tir.

142 Çizelge 5.89. Ne40, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik Özellikleri F Önemlilik Fitiller arasındaki * α = 0,05 e göre önemlidir. Mukavemet (cn/tex) 2.853 0.061 Kopma uzaması (%) 1.238 0.293 Uster %CV* 31.282 0.000* nce yer sayısı* 26.542 0.000* Kalın yer sayısı* 40.045 0.000* Neps* 169.865 0.000* Uster tüylülük-h* 451.511 0.000* plik canlılı ı-kr 0.865 0.423 Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre, Ne40 inceli inde ve e =3.8 büküm katsayısıyla e rilen ipliklerde, fitiller arasındaki nin, iplik düzgünsüzlü ü ve iplik tüylülü ü üzerindeki etkisi, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Bu sonuçlar çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.90. Ne40, e=3.8, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 12.316 12 mm 50 12.708 4 mm 50 12.812 Önemlilik 1.000 0.261 pliklerin Uster %CV de erleri incelendi inde, fitiller arasındaki 8 mm olan ipliklerin en dü ük Uster %CV de erine, 4 mm olan ipliklerin en yüksek de ere sahip oldu u görülmü tür. 8 mm aralıkla üretilen iplikler ile 12 ve 4 mm aralıkla üretilen ipliklerin Uster %CV de erler, arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur.

143 Çizelge 5.91. Ne40, e=3.8, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 5.00 8 mm 50 7.50 12 mm 50 13.75 Önemlilik 0.111 1.000 Çizelge 5.92. Ne40, e=3.8, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 18.75 12 mm 50 23.75 4 mm 50 40.00 Önemlilik 0.112 1.000 Çizelge 5.93. Ne40, e=3.8, ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 41.25 8 mm 50 47.50 4 mm 50 141.25 Önemlilik 0.560 1.000 pliklerin ince yer, kalın yer ve neps sayıları incelendi inde, fitiller arasındaki 4 mm olan ipliklerin en yüksek kalın yer ve neps sayısına ancak en az ince yer sayısının sahip oldu u tespit edilmi tir. 12 mm aralıkla üretilen iplikler ise en yüksek ince yer sayısına sahip iken, neps sayısı en dü üktür. En dü ük kalın yer sayısı, 8 mm aralıkla üretilen ipliklere aittir.

144 Çizelge 5.94 Ne40, e=3.8, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 12 mm 50 3.266 8 mm 50 3.344 4 mm 50 3.674 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 Fitiller arasındaki nin iplik tüylülü üne etkisi incelendi inde, arttıkça tüylülü ün azaldı ı görülmektedir. 12 mm, 8 mm ve 4 mm aralıklarla üretilen ipliklerin tüylülük de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak da önemlidir. %100 viskon, Ne40 inceli inde e =4.2 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.96 da verilmi tir. Çizelge 5.95. Ne40, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik Özellikleri F Önemlilik Fitiller arasındaki * α = 0,05 e göre önemlidir. Mukavemet (cn/tex) 0.810 0.447 Kopma uzaması (%) 1.646 0.196 Uster %CV* 36.824 0.000* nce yer sayısı* 40.061 0.000* Kalın yer sayısı* 163.206 0.000* Neps* 279.573 0.000* Uster tüylülük-h* 571.122 0.000* plik canlılı ı-kr* 7.373 0.001* Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre, Ne40 inceli inde ve e =4.2 büküm katsayısıyla e rilen ipliklerde, fitiller arasındaki nin, iplik düzgünsüzlü ü,

145 iplik tüylülü ü ve iplik canlılı ı üzerindeki etkisi, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Bu sonuçlar çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.96. Ne40, e=4.2, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 8 mm 50 12.656 4 mm 50 12.872 12 mm 50 12.992 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 Fitiler arasındaki 8 mm olan ipliklerin Uster %CV de eri, di erlerinden istatistiksel olarak önemli oranda dü ük, 12 mm olan ipliklerin Uster %CV de eri ise di erlerinden istatistiksel olarak önemli oranda yüksektir. Çizelge 5.97. Ne40, e=4.2, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 7.50 8 mm 50 7.50 12 mm 50 62.50 Önemlilik 1.000 1.000 Çizelge 5.98. Ne40, e=4.2, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 23.75 8 mm 50 30.00 4 mm 50 71.25 Önemlilik 0.077 1.000

146 Çizelge 5.99. Ne40, e=4.2, ipliklerin neps yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 52.50 12 mm 50 60.00 4 mm 50 178.75 Önemlilik 0.425 1.000 pliklerin ince yer, kalın yer ve neps sayıları incelendi inde, fitiller arasındaki 4 mm olan ipliklerin en yüksek kalın yer ve neps sayısına ancak en az ince yer sayısının sahip oldu u tespit edilmi tir. 12 mm aralıkla üretilen iplikler ise en yüksek ince yer sayısına sahip iken, kalın yer sayısı en dü üktür. En dü ük neps sayısı, 8 mm aralıkla üretilen ipliklere aittir. Çizelge 5.100. Ne40, e=4.2, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 12 mm 50 3.228 8 mm 50 3.258 4 mm 50 3.570 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 Fitiller arasındaki nin iplik tüylülü üne etkisi incelendi inde, arttıkça tüylülü ün azaldı ı görülmektedir. En dü ük tüylülü e, fitiller arasında 12 mm olan iplikler sahiptir. Farklı fitiller arası ile üretilen ipliklerin tüylülük de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur.

147 Çizelge 5.101. Ne40, e=4.6, ipliklerin iplik canlılı ı Kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 3.331 8 mm 50 3.488 3.488 4 mm 50 3.654 Önemlilik 0.154 0.121 Fitillerin arasındaki, üretilen ipliklerin iplik canlılı ı de erlerini önemli ekilde etkilemi tir. Mesafe arttıkça iplik canlılı ı azalmaktadır. En dü ük iplik canlılı ı de eri, fitiller arasındaki nin 12 mm oldu u ipliklere, en yüksek de er ise 4 mm olan ipliklere aittir. 12 mm ve 4 mm arasındaki fark, istatistiksel olarak önemlidir. %100 viskon, Ne40 inceli inde e =4.6 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.102 de verilmi tir. Çizelge 5.102. Ne40, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik Özellikleri F Önemlilik Fitiller arasındaki * α = 0,05 e göre önemlidir. Mukavemet (cn/tex) 0.195 0.823 Kopma uzaması (%) 1.035 0.358 Uster %CV* 5.961 0.003* nce yer sayısı* 22.799 0.000* Kalın yer sayısı* 8.201 0.000* Neps* 73.317 0.000* Uster tüylülük-h* 679.382 0.000* plik canlılı ı-kr 1.603 0.205 Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre, Ne40 inceli inde ve e =4.6 büküm katsayısıyla

148 e rilen ipliklerde, fitiller arasındaki nin, iplik düzgünsüzlü ü ve iplik tüylülü ü üzerindeki etkisi, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Bu sonuçlar çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.103. Ne40, e=4.6, ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 12.632 8 mm 50 12.636 12 mm 50 12.832 Önemlilik 0.998 1.000 Çizelge 5.104. Ne40, e=4.6, ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 8.75 8 mm 50 11.25 12 mm 50 20.00 Önemlilik 0.329 1.000 Çizelge 5.105. Ne40, e=4.6, ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 27.50 8 mm 50 31.25 4 mm 50 40.00 Önemlilik 0.465 1.000

149 Çizelge 5.106. Ne40, e=4.6, ipliklerin neps yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 1 12 mm 50 55.00 8 mm 50 60.00 4 mm 50 132.50 Önemlilik 0.765 1.000 plik düzgünsüzlü ü incelendi inde, fitiller arasındaki 4 mm olan ipliklerin en yüksek Uster %CV ve ince yer sayısına ancak en az kalın yer ve neps sayısının sahip oldu u tespit edilmi tir. 12 mm aralıkla üretilen iplikler ise en yüksek kalın yer ve neps sayısına sahip iken, Uster %CV ve ince yer sayısı en dü üktür. 4 mm ve 12 mm aralıkla üretilmi iplikler Uster %CV, ince yer, kalın yer ve neps sayısı de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.107. Ne40, e=4.6, ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 12 mm 50 3.082 8 mm 50 3.184 4 mm 50 3.528 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 Fitiller arasındaki nin iplik tüylülü üne etkisi incelendi inde, arttıkça tüylülü ün azaldı ı görülmektedir. En dü ük tüylülü e, fitiller arasında 12 mm olan iplikler sahiptir. Farklı fitiller arası ile üretilen ipliklerin tüylülük de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. %100 viskon, Ne50 inceli inde e =3.8 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.108 de verilmi tir.

150 Çizelge 5.108. Ne50, e=3.8, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik Özellikleri F Önemlilik Fitiller arasındaki * α = 0,05 e göre önemlidir. Mukavemet (cn/tex) 0.006 0.937 Kopma uzaması (%) 0.465 0.497 Uster %CV* 59.357 0.000* nce yer sayısı* 109.835 0.000* Kalın yer sayısı* 106.512 0.000* Neps* 287.648 0.000* Uster tüylülük-h* 720.001 0.000* plik canlılı ı-kr* 7.449 0.008* Ne50 inceli inde, e =3.8 büküm katsayısında ve 12 mm fitiller arası ayarlanarak siro ipli i üretimi gerçekle tirilememi tir. Fitiller arasındaki faktörü sayısı 3 den az oldu u için fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için çoklu varyans analizi yerine, kar ıla tırmalı t testi yapılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre fitiller arası nin etkisinin önemli oldu u iplik özelliklerinin de erlendirmeleri çizelgeler halinde verilmi tir. Çizelge 5.109. Ne50, e=3.,8 ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi). Önemlilik %95 güven aralı ı Fitiller arası Ort. farkı (çift yönlü) Alt limit Üst limit 4 mm 8 mm 0,000* 0,57 0,423 0,717 * α = 0,05 e göre önemlidir. Çizelge 5.110. Ne50, e=3.,8 ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi). Fitiller arası Önemlilik %95 güven aralı ı Ort. farkı (çift yönlü) Alt limit Üst limit 4 mm 8 mm 0,000* 28,75 23,306 34,194 * α = 0,05 e göre önemlidir.

151 Çizelge 5.111. Ne50, e=3.,8 ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi). Fitiller arası Önemlilik %95 güven aralı ı Ort. farkı (çift yönlü) Alt limit Üst limit 4 mm 8 mm 0,000* 111,25 89.858 132.642 * α = 0,05 e göre önemlidir. Çizelge 5.112. Ne50, e=3.,8 ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi). Fitiller arası Önemlilik %95 güven aralı ı Ort. farkı (çift yönlü) Alt limit Üst limit 4 mm 8 mm 0,000* 300 264,898 335,102 * α = 0,05 e göre önemlidir. Fitiller arasındaki 4 mm ve 8 mm olan ipliklerin düzgünsüzlük de erleri incelendi inde, 4 mm aralıkla üretilen ipliklerin daha yüksek Uster %CV de erine, ince yer, kalın yer ve neps sayılarına sahip oldu u görülmü tür. 4 mm ve 8 mm aralıklarla üretilmi ipliklerin düzgünsüzlük de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.113. Ne50, e=3.,8 ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi). Fitiller arası Önemlilik %95 güven aralı ı Ort. farkı (çift yönlü) Alt limit Üst limit 4 mm 8 mm 0,000* 0,334 0,309 0,358 * α = 0,05 e göre önemlidir. Çizelge 5.114. Ne50, e=3.,8 ipliklerin iplik canlılı ı-kr de erine fitiller arası nin etkisi (ba ımsız de i kenli t testi). Fitiller arası Önemlilik %95 güven aralı ı Ort. farkı (çift yönlü) Alt limit Üst limit 4 mm 8 mm 0,008* 0,191 0,052 0,330 * α = 0,05 e göre önemlidir.

152 Fitiller arasındaki 4 mm ve 8 mm olan ipliklerin tüylük ve canlılık de erleri incelendi inde 4 mm aralıkla üretilen ipliklerin daha tüylü ve iplik canlılı ının daha yüksek oldu u görülmü tür. 4 mm ve 8 mm aralıklarla üretilmi ipliklerin iplik tüylülü ü ve canlılı ı de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. %100 viskon, Ne50 inceli inde e =4.2 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.115 de verilmi tir. Çizelge 5.115. Ne50, e=4.2, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik Özellikleri F Önemlilik Fitiller arasındaki * α = 0,05 e göre önemlidir. Mukavemet (cn/tex) 0.455 0.635 Kopma uzaması (%) 0.471 0.625 Uster %CV* 10.374 0.000* nce yer sayısı* 7.821 0.001* Kalın yer sayısı* 42.293 0.000* Neps* 599.755 0.000* Uster tüylülük-h* 713.065 0.000* plik canlılı ı-kr* 3.632 0.029* Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre, Ne50 inceli inde ve e =4.2 büküm katsayısıyla e rilen ipliklerde, fitiller arasındaki nin, iplik düzgünsüzlü ü, iplik tüylülü ü ve iplik canlılı ı üzerindeki etkisi, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Bu sonuçlar çizelgeler halinde verilmi tir.

153 Çizelge 5.116. Ne50, e=4.2 ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 14.534 12 mm 50 14.920 4 mm 50 14.936 Önemlilik 1.000 0.986 Çizelge 5.117. Ne50, e=4.2 ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 85.00 4 mm 50 107.50 12 mm 50 120.00 Önemlilik 1.000 0.347 Çizelge 5.118. Ne50, e=4.2 ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 111.25 12 mm 50 130.00 4 mm 50 191.25 Önemlilik 0.102 1.000 Çizelge 5.119. Ne50, e=4.2 ipliklerin neps sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 145.00 8 mm 50 146.25 4 mm 50 481.25 Önemlilik 0.993 1.000 plik düzgünsüzlü ü incelendi inde, fitiller arasındaki 8 mm olan ipliklerin en dü ük Uster %CV, ince yer ve kalın yer sayısına, 4

154 mm aralıkla üretilen ipliklerin ise en yüksek Uster %CV, kalın yer ve neps sayısına sahip oldu u tespit edilmi tir. 12 mm aralıkla üretilen iplikler ise dü ük en neps, en yüksek ince yer sayısına sahiptir. Uster %CV ve kalın yer sayısı için en yüksek ve en dü ük de erlere sahip 8 mm ve 4 mm aralıkla üretilmi ipliklerin de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. nce yer sayısı için en yüksek ve en dü ük de erlere sahip 8 mm ve 12 mm aralıkla üretilmi ipliklerin ince yer sayıları arasındaki fark ile neps sayısı için en yüksek ve en dü ük de erlere sahip 4 mm ve 12 mm aralıkla üretilmi ipliklerin neps sayıları arasındaki fark istatistiksel olarak bulunmu tur. Çizelge 5.120. Ne50, e=4.2 ipliklerin Uster iplik tüylülü ü sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 3 12 mm 50 3.014 8 mm 50 3.078 4 mm 50 3.368 Önemlilik 1.000 1.000 1.000 Fitiller arasındaki nin iplik tüylülü üne etkisi incelendi inde, arttıkça tüylülü ün azaldı ı görülmektedir. En dü ük tüylülü e, fitiller arasında 12 mm olan iplikler sahiptir. Farklı fitiller arası ile üretilen ipliklerin tüylülük de erleri arasındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.121. Ne50, e=4.2 ipliklerin iplik canlılı ı-kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 4 mm 50 3.302 12 mm 50 3.377 3.377 8 mm 50 3.446 Önemlilik 0.341 0.403

155 En dü ük iplik canlılı ı de eri, fitiller arasındaki nin 4 mm oldu u ipliklere, en yüksek de er ise 8 mm olan ipliklere aittir. 4 mm ve 8 mm aralıklar ile üretilen ipliklerin canlılıkları arasındaki fark, istatistiksel olarak önemlidir. %100 viskon, Ne50 inceli inde e =4.6 büküm katsayısında siro ipliklerinin iplik özelliklerine fitiller arası nin etkisi için varyans analizi yapılmı tır. Sonuçlar Çizelge 5.122 de verilmi tir. Çizelge 5.122. Ne50, e=4.6, ipliklerin fiziksel özelliklerine fitiller arası nin etkisi. Faktör plik Özellikleri F Önemlilik Fitiller arasındaki * α = 0,05 e göre önemlidir. Mukavemet (cn/tex)* 3.607 0.030* Kopma uzaması (%) 0.301 0.741 Uster %CV* 20.274 0.000* nce yer sayısı* 7.474 0.001* Kalın yer sayısı* 22.262 0.000* Neps 1.771 0.174 Uster tüylülük-h* 19.252 0.000* plik canlılı ı-kr* 5.613 0.004* Fitiller arası nin etkisini ayrıntılı olarak görebilmek için Tukey HSD testi yapılarak grupların homojenli ine bakılmı tır. Varyans analizi sonuçlarına göre, Ne50 inceli inde ve e =4.6 büküm katsayısıyla e rilen ipliklerde, fitiller arasındaki nin, iplik mukavemeti, Uster %CV, ince yer ve kalın yer sayıları, iplik tüylülü ü ve iplik canlılı ı üzerindeki etkisi, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Sonuçlar çizelgeler halinde verilmi tir.

156 Çizelge 5.123. Ne50, e=4.6 ipliklerin iplik mukavemeti de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 16.057 4 mm 50 16.890 16.890 8 mm 50 16.960 Önemlilik 0.070 0.981 Genel olarak de erlendirildi inde, fitiller arasındaki arttıkça, iplik mukavemeti azalmaktadır. En yüksek iplik mukavemeti 12 mm aralıkla üretilen ipliklere ait iken, en dü ük iplik mukavemeti 8 mm aralıkla üretilen ipliklere aittir. Sadece, fitiller arasındaki 8 mm ve 12 mm olan ipliklerin mukavemet de erleri asındaki fak, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. Çizelge 5.124. Ne50, e=4.6 ipliklerin Uster %CV de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 14.452 4 mm 50 14.920 12 mm 50 15.142 Önemlilik 1.000 0.114 Çizelge 5.125. Ne50, e=4.6 ipliklerin ince yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 88.75 4 mm 50 120.00 12 mm 50 125.00 Önemlilik 1.000 0.875

157 Çizelge 5.126. Ne50, e=4.6 ipliklerin kalın yer sayısı de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 77.50 12 mm 50 120.00 4 mm 50 130.00 Önemlilik 1.000 0.457 plik düzgünsüzlü ü incelendi inde, fitiller arasındaki 8 mm olan iplikler, Uster %CV, ince yer ve kalın yer sayısı de erlerinin en dü ük bulundu u ipliklerdir. 4 mm aralıkla üretilen iplikler en yüksek kalın yer sayısına, 12 mm üretilen iplikler ise en yüksek Uster %CV ve ince yer sayısına sahiptir. Uster %CV ve ince yer sayısı için en yüksek ve en dü ük de erlere sahip olan, 8 mm ve 12 mm aralıkla üretilmi ipliklerin de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Kalın yer sayısı için en yüksek ve en dü ük de erlere sahip olan, 8 mm ve 4 mm aralıkla üretilmi ipliklerin ince yer sayıları arasındaki fark da yine istatistiksel olarak bulunmu tur. Çizelge 5.127. Ne50, e=4.6 ipliklerin Uster iplik tüylülü ü de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 12 mm 50 2.964 4 mm 50 3.014 8 mm 50 3.022 Önemlilik 1.000 0.710 Fitiller arasındaki nin iplik tüylülü üne etkisi incelendi inde, en dü ük tüylülü e, 12 mm aralıkla üretilen ipliklerin, en yüksek tüylülü e ise 8 mm aralıkla üretilen ipliklerin sahip oldu u ve tüylülük de erleri arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli oldu u

158 görülmü tür. Ancak 4 mm ve 8 mm aralıkla üretilen ipliklerin tüylülükleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmamı tır. Çizelge 5.128. Ne50, e=4.6 ipliklerin iplik canlılı ı-kr de erine fitiller arası nin etkisi (Tukey HSD testi). Fitiller arası Alt gruplar Numune sayısı 1 2 8 mm 50 3.474 4 mm 50 3.564 3.564 12 mm 50 3.749 Önemlilik 0.534 0.072 En dü ük iplik canlılı ı de eri, fitiller arasındaki nin 8 mm oldu u ipliklere, en yüksek de er ise 12 mm olan ipliklere aittir. Sadece 8 mm ve 12 mm aralıklar ile üretilen ipliklerin canlılıkları arasındaki fark, istatistiksel olarak önemli bulunmu tur. 5.2.3 Fiksaj leminin plik Canlılı ına Etkisi Viskon lifinden üretilen Ne40 inceli indeki ipliklerde, her parti iki ayrı lota ayrılıp, lotlardan birine vakumlu buhar fiksajı i lemi uygulanmı tır. Fiksaj uygulanmamı ve fiksaj i lemi uygulanmı ipliklerin iplik canlılı ı de erlerini kar ıla tırmak amacıyla SPSS istatistik programı yardımıyla e le tirilmi t testi yapılmı tır. Çizelge 5.129. %100 Viskon Ne40 inceli inde ipliklerde e le tirilmi örneklere uygulanan t testi sonuçları. E le tirilmi örnekler Fiksesiz ipliklerin Kr de eri & Fikseli ipliklerin Kr de eri * α = 0,05 e göre önemlidir. Ort. %95 güven aralı ı Alt limit Üst limit Önemlilik (çift yönlü) 0,319 1,2679 1,3716 0,000*

159 Fiksaj sonrası iplik canlılı ı de erleri ile fiksaj uygulanmamı ipliklerin iplik canlılı ı de erleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemlidir. Fiksaj, iplik canlılı ı de erini önemli derecede dü ürmektedir.

160 6 GENEL SONUÇLAR VE ÖNER LER Yapılan denemeler pamuk ve viskon iplikleri için ayrı ayrı de erlendirilmi tir. Pamuk ve viskon siro ipliklerinin mukavemetlerinin, aynı numarada normal ring ipliklerinin mukavemetinden daha yüksek oldu u görülmü tür. Ring ipliklerin kopma uzamaları(%), geni fitil aralı ında üretilen siro iplikleriyle yakın de erler sergilerken, fitiller arasındaki nin daha az oldu u durumlarda siro ipliklerden daha iyi uzama de erleri sergilemektedir. plik mukavemetleri incelendi inde, fitiller arası arttıkça ipli in e irme geometrisi bozulmakta, iplik yapısı düzensizle mekte ve ince yer sayısı artmaktadır. Buna ba lı olarak iplik mukavemeti ve kopma uzamasında azalma görülmektedir. Pamuk ve viskon siro ipliklerinde benzer sonuçlar elde edilmi tir. ekil.6.1 de farklı fitiller arası lerle e rilen siro ipliklerinin e irme geometrisi görülmektedir. ekil 6.1 Farklı fitiller arası ile e rilen siro ipliklerinin e irme üçgenleri.

161 Fitiller arasındaki nin artması ile e irme stabilitesi bozulmakta ve e irme üçgeni daha kararsız bir yapı kazanmaktadır. Bu durum fitiller arasındaki nin artı ı ile iplik kopu larında olu an artı ı da açıklamaktadır. Bütün %100 pamuk siro ipliklerinin düzgünsüzlük de erleri, aynı numarada normal ring ipliklerinden daha iyidir. Ancak ince %100 viskon siro ipliklerinde Uster %CV de eri, aynı numarada ring ipliklerden daha yüksek bulunmu tur. Fitiller arasındaki arttı ında, pamuk siro ipliklerinin, Uster %CV de eri, ince yer, kalın yer ve neps sayıları artmaktadır. Bütün büküm katsayılarında, en dü ük Uster %CV 4 mm aralıkla sa lanmı tır. 12 mm aralık kullanıldı ında Uster %CV de eri, ince yer, kalın yer ve neps sayıları en yüksek de erine ula mı tır. Bu durum, Gowda nın kendi çalı masında da belirtti i gibi, nin artmasıyla, olu an üçgendeki açının artması ve dolayısıyla emi tüpünde artan lif kaybı ile açıklanabilmektedir. Genel olarak viskon siro ipliklerinde, en dü ük Uster %CV 8 mm aralıkla sa lanmı tır. 4 mm aralık kullanıldı ında ince yer, kalın yer ve neps sayıları en yüksek de erine ula mı tır. plik tüylülükleri de erlendirildi inde, üretilen bütün siro ipliklerinin, aynı numara ve büküm katsayısındaki normal ring ipliklerinden çok daha dü ük tüylülük de erlerine sahip oldu u görülmektedir. Bunun yanında ipliklerin, tüylülük standart sapması sh de eri de normal ring ipliklerinden daha dü üktür. Bu durum, bobin içinde iplik tüylülü ünün daha az varyasyon göstermesi ve kuma görünümünün tüylülük bakımından daha düzgün oldu u anlamına gelmektedir. Siro ipliklerinde, normal ring ipliklerde oldu u gibi, iplik inceldikçe ve büküm katsayısı arttıkça tüylülük azalmaktadır. Bunun

162 yanında, siro ipliklerinde fitiller arasındaki nin artması ile ipliklerin tüylülüklerinde önemli derecede azalma görülmektedir. Leica S8APO stereo mikroskopta yakla ık 26 defa büyüterek Ne40, pamuk siro ve ring ipliklerinin görüntüleri alınmı tır. Siro ipliklerinin ring ipliklerine göre çok daha dü ük tüylülü e sahip oldu u ve siro ipliklerinde fitiller arasındaki nin artmasıyla tüylülü ün azaldı ı çok açık bir ekilde görülmektedir( ekil 6.2). ekil 6.2 %100 Pamuk, Ne40, e =4.2 büküm katsayısıyla e rilen (a)ring, (b)siro-4 mm, (c)siro-8 mm, (d)siro-12 mm ipliklerinin tüylülükleri. Pamuk ve viskon siro ipliklerinin tüylülüklerinin de i imi aynı e ilimdedir. Fitil açıklı ının iplik tüylülü üne etkisiyle ilgili yapılan