FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ ANABİLİM DALI

2.2.5. FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ ANABİLİM DALI : Bursa da Kuş Yemlerinde Total Aflatoksin, Nitrat ve Nitrit : Bağımsız Araştırma : H. Hüseyin ORUÇ*, Songül SONAL, Selahattin CEYLAN Yayınlandığı Yer : U.Ü. Vet. Fak. Derg., 20, 35-38, 2001 Bursa daki pet ve kuş dükkanları, süpermarketler ve Bursa Hayvanat Bahçesi nden, 2000 yılı aralık ayında toplanan 22 kuş yeminde total aflatoksin, nitrat ve nitrit düzeyleri belirlendi. Aflatoksin ELISA, nitrat ve nitrit spektrofotometrik bir metodla ölçüldü. Aflatoksin 0.0-9.2 µg/kg, nitrat 0.0-3.1 mg/kg ve nitrit miktarları 0.0-1.3 mg/kg arasında bulundu. Aflatoksin ve nitratın bulunma oranı %72.72, nitrit %9 olarak hesaplandı. Sonuç olarak yem numunelerindeki total aflatoksin, nitrat ve nitrit düzeylerinin kuşların sağlığı açısından bir risk oluşturamayacağı kanısına varıldı. : Total aflatoksin, nitrat ve nitrit, kuş yemi e-mail :*oruc@uludag.edu.tr 102

: Bursa Yöresinde Sığırların Yemlerinde, İçme Sularında ve Rumen İçeriğinde Nitrat, Nitrit ve Kanda Methemoglobin Düzeylerinin Araştırılması : Doktora Tezi : H.Hüseyin ORUÇ *, Selahattin CEYLAN (Danışman) Yayınlandığı Yer : U.Ü. Vet. Fak. Derg., 20, 25-32, 2001 Bu çalışmada sığırların beslenmesinde kullanılan yem ve yem hammaddeleri, içme suları ve sığırların rumen içeriğinde nitrat, nitrit ve kanda methemoglobin düzeylerinin araştırılması, belirlenen nitrat ve nitrit düzeylerinin hayvan ve insan sağlığı açısından taşıdığı risklerin irdelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada 119 yem ve yem hammaddesi, 28 içme suyu, 52 rumen içeriği ve 52 adet kan numunesi kullanıldı. Numuneler 28 sığır çiftliği ile Veteriner Fakültesi Çiftliği ve Kliniklerinden sağlandı. Yem ve yem hammaddeleri, içme suları ve rumen içeriklerindeki nitrat ve nitrit konsantrasyonları, kan numunelerindeki methemoglobin düzeyi spektrofotometrik yöntemlerle ölçüldü. Nitrat ve nitrit konsantrasyonları ölçüm birimi olarak nitrat ve nitrit azotu kullanıldı. Numunelerde minimal ve maksimal olarak 0-1731.66 ppm nitrat, 0-11.11 ppm nitrit bulundu. Ortalama nitrat düzeyleri, ppm olarak sığır süt yeminde 90.19±17.95, sığır besi yeminde 96.08±19.49, buzağı yeminde 69.62±23.55, buğday ve arpa samanında 210.06±55.35, yoncada 470.53±141.09, yulafta 330.86±198.53, çayır-mera otunda 50.87±26.44 ve içme suyunda 6.58±1.08 olarak belirlendi. Normal rasyonlarıyla beslenen 10 sağlıklı inekten alınan rumen içeriği numunelerinde ortalama nitrat ve nitrit düzeyleri sırasıyla yemlemeden önce 0.13±0.01 ve 0.31±0.03 ppm, yemlemeden 2.5 saat sonra 0.16±0.01 ppm ve 0.27±0.06 ppm; yemlemeden 5 saat sonra 0.16±0.02 ppm ve 0.28±0.06 ppm; methemoglobin konsantrasyonları, yemlemeden önce %2.52±0.22, yemlemeden 2.5 saat sonra %2.04±0.12 ve yemlemeden 5 saat sonra %2.41±0.38 olarak tespit edildi. Veteriner Fakültesi Kliniklerine getirilen 22 sığırdan alınan rumen içeriklerinde ortalama 0.06±0.07 ppm nitrat, 0.79±0.18 ppm nitrit ve kanda % 2.64±0.21 methemoglobin bulundu. : Nitrat ve nitrit, methemoglobin, yem, içme suyu, sığır 103

: Determination of Aflatoxin M 1 levels in Cheese and Milk Consumed in Bursa, Turkey. (Bursa da Tüketime Sunulan Peynir ve Sütlerde Aflatoksin M 1 Seviyelerinin Belirlenmesi) : Bağımsız Araştırma : H. Hüseyin ORUÇ*, Songül SONAL Yayınlandığı Yer : Veterinary and Human Toxicology, 43(5), 292-293, 2001 Aflatoxin M 1 (AFM 1 ) levels were determined by ELISA in 57 cheese and 10 milk samples, which were collected from supermarkets and street milkmen during August 2000 in Bursa province, Turkey. The highest AFM 1 concentration was found as 810.00 ng/kg in full fatty white cheese. The incidence of AFM 1 in the cheese samples was higher (89.47 %) than those of the milk samples (10%). The AFM 1 in 7 of 57 (12.28%) cheese samples exceeded the Turkish AFM 1 tolerance limits of 250 ng/kg, but none of the milk samples exceeded the FAO/WHO, EU and Turkish tolerance limit of 50 ng/l.(bursa daki süpermarket ve sokak sütçülerinden, 2000 yılı Ağustos ayında toplanan 57 peynir ve 10 süt numunesinde, aflatoksin M 1 (AFM 1 ) düzeyleri ELISA tekniğiyle belirlendi. En yüksek AFM 1 konsantrasyonu tam yağlı beyaz peynirde 810 ng/kg olarak bulundu. Analizi yapılan peynirlerde AFM 1 in bulunma oranının yüksek (%89.47), süt numunelerinde ise düşük olduğu (%10) görüldü. Peynir örneklerinden yedi tanesindeki (%12.28) AFM 1 miktarları Türk Gıda Kodeksi limiti olan 250 ng/kg ın üzerinde belirlenmiş, ancak süt numunelerindeki AFM 1 düzeylerinden hiçbiri FAO/WHO, Avrupa Birliği ve Türk Gıda Kodeksi limiti olan 50 ng/l yi aşmamıştır.) : - 104

: Bursa da Tüketilen Bazı Sebzelerdeki Nitrat ve Nitrit Konsantrasyonları : Bağımsız Araştırma : H. Hüseyin ORUÇ*, Selahattin CEYLAN Yayınlandığı Yer : U.Ü. Vet. Fak. Derg., 20,17-21, 2001 Bu çalışmayla brokoli, ıspanak, marul, beyaz lahana, pırasa ve rokadaki nitrat ve nitrit konsantrasyonunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Sebze numuneleri Bursa daki farklı sebze bahçelerinden ve bir pazaryerinden, 2000 yılının şubat, mart, nisan aylarında alındı. Toplam 51 sebze numunesi spektrofotometrik yöntemle analiz edildi. Nitrat konsantrasyonları nitrat azotu olarak minimal 0.50, maksimal 206.00 ppm bulundu. Sebzelerdeki nitrat miktarları büyükten küçüğe doğru roka, marul, taze ıspanak, brokoli, beyaz lahana ve pırasa olarak sıralanmaktadır. Yöntemin duyarlılık sınırları içinde nitrit tespit edilemedi. Araştırmanın sonuçlarına göre, analizi yapılan sebzelerin nitrat ve nitrit konsantrasyonlarının insan ve hayvan sağlığı açısından bir risk oluşturmayacağı kanısına varıldı. : Nitrat, nitrit, sebze 105

: Süt ve Süt Ürünlerinde Aflatoksin M 1 (AFM 1 ) ve Türkiye deki Durumu : Derleme İşbirliği Yapılan Kuruluş(lar) : - : H. Hüseyin ORUÇ* Yayınlandığı Yer : U.Ü. Vet. Fak. Derg., 22(1-2-3), 121-125, 2003 Aflatoksinler, bazı Aspergillus türleri tarafından üretilen, çeşitli tarım ürünlerinde bulunabilen, potansiyel olarak karsinojenik ve teratojenik etkiye sahip bir mikotoksin grubudur. Aflatoksin M 1 (AFM 1 ), Aflatoksin B 1 (AFB 1 ) ile kontamine yemleri tüketen laktasyondaki hayvanların sütlerinde bulunur, AFB 1 in karaciğerde biyotransformasyonu sonucu oluşan temel metabolitidir ve meme bezlerinden süte geçer. Süt ve süt ürünlerinde AFM 1 bulunması; bu ürünleri daha çok tüketen bebek ve çocuklar açısından oldukça önemlidir. Çünkü, bebek ve çocuklar mikotoksinlerin olumsuz etkilerine karşı oldukça hassastır. Bu nedenle, bir çok ülke, AFM 1 e maruz kalma riskini azaltmak için çeşitli araştırma ve kontrol programları uygulamıştır. Her ülke kendi şartlarını göz önünde tutarak, yemlerdeki AFB 1 düzeyine sınırlama getirmiş, süt ve süt ürünlerinde, maksimum bulunabilecek AFM 1 düzeylerini belirlemiş veya önermiştir. Türkiye de, süt ve süt ürünlerinde bulunan AFM 1 ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Türkiye de, süt ve peynirlerde, insan sağlığı için risk oluşturabilecek düzeylerde AFM 1 bulunabilmektedir. : Aflatoksin M 1, süt, peynir, süt ürünleri, Türkiye 106

: Farklı Teknolojilerle Üretilen Yerli Sucukların Üretim Aşamalarında Nitrat ve Nitrit Miktarlarında Meydana Gelen Değişiklikler : Bağımsız araştırma : Besin Hijyeni ve Teknolojisi A.B.D., Farmakoloji ve Toksikoloji A.D. : Ece SOYUTEMİZ, H.Hüseyin ORUÇ*, Selahattin CEYLAN, Figen ÇETİNKAYA Yayınlandığı Yer : Gıda Dergisi, 29(1), 73-78, 2004 Bu çalışma farklı teknolojilerle üretilen ve Türk Gıda Kodeksi nin önerdiği ölçülerde nitrat ve nitrit ilave edilen yerli sucuklarımızın üretim aşamalarında nitrat ve nitrit miktarındaki değişiklikleri inceleyerek son üründeki kalıntı nitrat ve nitrit miktarlarını tespit etmek amacıyla yapıldı. Çalışmada dört farklı grup sucuk üretildi. 1. Grup sucuklar nitrat kullanılarak, 2. Grup sucuklar nitrat ve starter kültür ilavesi ile, 3. Grup sucuklar nitrat ve nitrit kullanılarak ve doğal koşullarda olgunlaştırılarak ve 4. Grup sucuklar ise nitrit ve starter kültür kullanılarak üç günlük olgunlaşmayı takiben 63 o C de 30 dakika süreyle pastörize edilerek üretildi. 1. Ve 2. Grup sucuklarda son üründeki nitrat ve nitrit miktarları yakın değerler vermiş olup, 300 ppm NaNO 3 ilave edilen sucuklarda, ogunlaşma sonunda 1. Grupta 179.61 ppm, NaNO 2 9.90 ppm bulunurken, bu değerler 2. Grupta sırasıyla 170.48 ppm ve 7.42 ppm olmuştur. 300 ppm NaNO 3 ve 150 ppm NaNO 2 ilave edilen 3. Grup sucuklarda, olgunlaşma sonunda 276.03 ppm NaNO 3 ve 11.07 ppm NaNO 2 saptandı. 150 ppm NaNO 2 ilave edilerek üretilen 4. Grup sucuklarda ise, sucuklarda pastörizasyon işlemi sonunda sucuklardaki NaNO 2 miktarı 24.75 ppm ve NaNO 3 miktarı ise 60.88 ppm olarak belirlendi. Sonuç olarak, nitrat ve nitrit kullanılarak üretilen 3.grup sucukların, satış noktasında içerdiği nitrat miktarları bakımından tüketime uygun olmadığı, ayrıca Türk Gıda Kodeksi nin satış noktasında sucukların içermesi gereken maksimum kalıntı nitrat ve nitrit miktarları için getirdiği 250 ppm NaNO 3 ve 50 ppm NaNO 2 limitinin diğer gruplardan elde ettiğimiz değerlerin üzerinde olduğu ve Kodekste bu limitlerin düşürülmesi gerektiği düşünülmektedir. : - 107

: Aflatoxin M 1 in Raw Milks Collected From Plain and Elevated Mountain Villages in Bursa, Turkey : Bağımsız Araştırma : H.Hüseyin ORUÇ*, Ömer KALKANLI, Murat CENGİZ, Songül SONAL Yayınlandığı Yer : Milchwissenschaft 60(1), 171-72, 2005 Aflatoxin M 1 (AFM 1 ) levels were determined in 115 raw cow milk samples collected from plain and mountain villages during March-April (in spring) of 2003 in Bursa province, Turkey. The samples were analysed by competitive enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) technique. The mean concentration of AFM 1 was determined as 78.06±6.34ng/kg (0.00-212.40ng/kg) in milk samples of plain villages and 71.72±5.52ng/kg (12.30-164.10ng/kg) in those of mountain villages. Although the mean concentration of AFM 1 in the plain villages milk samples was higher than the mountain villages milk samples, this difference was not found statistically significant. Overall, the AFM 1 incidence in all collected milk samples, regardless of their sources was found noticeably high (99.13%) with approximately 60% of the samples exceeding the European Union (EU) and Turkish tolerance limit of 50ng/kg. The AFM 1 concentrations in milk samples exceeding the indicated limits with respect to their source of collection were determined as 61.82% in plain and 56.67% in mountain villages. : Aflatoxin M 1 108

: Aflatoxin M 1 Levels in Cheese Samples from Some Provinces of Turkey : Bağımsız Araştırma : Gemlik Askeri Veteriner Okul Laboratuvarı İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) : Gemlik Askeri Veteriner Okul Komutanlığı : Tolga YAROĞLU, H.Hüseyin ORUÇ*, Mustafa TAYAR Yayınlandığı Yer : Food Control 16, 883-885, 2005 Aflatoxin M 1 (AFM 1 ) levels were determined in 600 cheese samples (200 white, 200 kashar and 200 processed cheeses). The samples were collected from some provinces of Turkey and analysed between January 2001 and February 2002 in Bursa, Turkey. AFM 1 levels were determined by competitive enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) technique. The highest AFM 1 concentration was 800 ng/kg in kashar cheese. AFM 1 was detected in 30 (5%) samples consisting of 10 white, 12 kashar and 8 processed cheese. Altogether, the AFM 1 levels in 6 of 600 (1%) exceeded the legal limits of 250 ng/kg established by the Turkish Food Codex. : Aflatoxin M 1 ; Cheese; ELISA 109

Varsa Destekleyen Kurum : Identification and Molecular Characterization of Streptococcus equi subsp. zooepidemicus Isolated from Camels (Camelus dromedarius) and Camel Milk in Kenya and Somalia : Bağımsız araştırma : Institut für Pharmakologie und Toxikologie, Justus-Liebig Universität Gießen, Frankfurter Straße 107, 35392 Gießen, Germany : DAAD : M. YOUNAN, A. T. S. ESTOEPANGESTIE, M. CENGİZ*, J. ALBER, A.El-SAYED, C. LÄMMLER Yayınlandığı Yer : Journal of Veterinary Medicine B, 52, 142-146, 2005. Seventeen S. equi subsp. zooepidemicus strains isolated from camels and camel milk in Kenya and Somalia were identified by their cultural characteristics, by biochemical and serological reactions with the help of commercial identification systems and by molecular studies using a multiplex PCR. The isolates were further characterized by a PCR-mediated detection of size polymorphisms in the 16S-23S rdna intergenic spacer region and the virulence gene szp and by amplification of the virulence gene cne. These molecular analysis are potentially useful in identifying and characterizing S. equi subsp. zooepidemicus strains of this origin and could possibily be valuable in epidemiological investigations. : Aflatoxin M 1 ; Cheese; ELISA e-mail : *cengiz@uludag.edu.tr 110

: Piliç Etlerinde Lipid Oksidasyonu Sonucu Oluşan Malonaldehit (MA) Konsantrasyonları : Bağımsız Araştırma Yayınlandığı Yer : H.Hüseyin ORUÇ*, Murat CENGİZ, Ömer KALKANLI : U.Ü. Vet. Fak. Derg., 24(1-2-3), 2005 (Baskıda) Lipid oksidasyonu, çiğ veya pişmiş et ürünlerinin buzdolabı ısısında ve dondurulmuş şartlardaki bozulma derecesini, dolayısıyla etlerin kalitesini gösteren en önemli parametrelerden biridir ve tiyobarbitürik asit ölçümüyle (TBA) belirlenmektedir. Lipid oksidasyonu, yüksek oranda doymamış yağ asidi bulunan ve ısı uygulanan piliçlerde kolayca oluşabilmektedir. Bu çalışmada, Bursa ve civarında bulunan askeri birliklerin tavuk eti ihtiyacını karşılamak üzere satın alınan piliç etlerindeki TBA düzeylerinin [µg malonaldehit (MA)/g numune olarak) belirlenmesi ve tüketici sağlığı açısından oluşturabileceği risklerin irdelenmesi amaçlanmıştır. MA konsantrasyonları, 2001-2004 yılları arasında, toplam 55 piliç numunesinde spektrofotometrik bir yöntemle belirlendi; minimal 0.007, maksimal 0.850 ve ortalama 0.248 µgma/g olarak tespit edildi. Araştırmanın sonuçlarına göre, analizi yapılan piliç etlerindeki MA düzeylerinin insan sağlığı açısından bir risk oluşturamayacağı kanısına varıldı. : Piliç eti, malonaldehit (MA), lipid oksidasyonu 111

: Bursa daki İnek Sütlerinde Oksitetrasiklin, Penisilin G ve Sulfadimidin Kalıntılarının Belirlenmesi : Bağımsız araştırma Yayınlandığı Yer : H.Hüseyin ORUÇ*, Songül SONAL : U.Ü. Vet. Fak. Derg., 24(1-2-3), 2005 (Baskıda) Oksitetrasiklin, penisillin G (benzilpenisillin) ve sulfadimidinin düzeyleri, 25 çiğ inek sütünde, yüksek performanslı likid kromatoğrafi (HPLC) ile ölçüldü. Numuneler, 2003 yılı Mart ve Nisan aylarında Bursa nın ova ve dağ köylerinden toplandı. Numunelerin hiçbirinde bu antibakteriyeller tespit edilemedi ve bu numunelerin tüketici sağlığı açısından bir risk oluşturmadığı kanısına varıldı. : Oksitetrasiklin, penisillin G ve sulfadimidinin, inek sütü 112

: Mikotoksinler ve Tanı Yöntemleri : Derleme Yayınlandığı Yer : H.Hüseyin ORUÇ* : U.Ü. Vet. Fak. Derg., 24(1-2-3), 2005 (Baskıda) Küf üremesi ve mikotoksin oluşumu, ürün kompozisyonu, sıcaklık, nem, havalandırma, insektlerin verdiği zararlar ve küfün spor miktarı gibi faktörlerin etkileşimlerine bağlı olarak gıda, yem ve yem hammaddelerinde şekillenebilmektedir. Tarımsal ürünlerin dörtte biri ciddi boyutta mikotoksinlerle kontaminasyona uğrayabilmektedir. Mikotoksinler çeşit ve miktarlarına bağlı olarak kontamine gıda ve yemleri tüketen insan ve hayvanlarda sağlık problemleri oluşturabilmekte, ayrıca bu ürünlerin ihracatı da olumsuz etkilendiğinden büyük ekonomik kayıplara neden olabilmektedir. Bu nedenlerle, tarımsal ürünlerde mikotoksinlerin rutin kontrolleri için mikotoksinlerin öneminin ve tanı yöntemlerinin iyi bilinmesi gereklidir. : Mikotoksinler, gıda, yem, tanı yöntemleri 113