TÜRKİYE DE YERİNDEN EDİLME SORUNUNA KALICI BİR ÇÖZÜM MÜMKÜN MÜ? VAN EYLEM PLANI NIN DEĞERLENDİRMESİ TESEV Bu sunumun hakları saklıdır. Sunumun hiçbir bölümü Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı nın (TESEV) izni olmadan, hiçbir elektronik ve mekanik formatta ve araçla (fotokopi, kayıt, bilgi depolama vd.) çoğaltılamaz. Bu rapora dayanılarak yapılan ve raporun içeriğini aşan her türlü kısaltma, yorum, ekleme ve diğer dillere çeviriden TESEV sorumlu tutulamaz.
Yazarlar TÜRKİYE DE YERİNDEN EDİLME SORUNUNA KALICI BİR ÇÖZÜM MÜMKÜN MÜ? VAN EYLEM PLANI NIN DEĞERLENDİRMESİ Deniz Yükseker, Koç Üniversitesi Dilek Kurban, TESEV 26 Mayıs 2009 İstanbul Bilgi Üniversitesi Dolapdere Kampüsü
Sunum Planı I. Türkiye de Kürtlerin Yerinden Edilmesi II. Van da Yerinden Edilen Nüfusun Durumu III. Van İli Yerinden Olmuş Kişilere Dair Eylem Planı (Van Eylem Planı) IV. Van Eylem Planı na ilişkin Değerlendirmeler V. Van Eylem Planı nın Uygulanması: Sorun Alanları VI. Sonuç VII. Tavsiyeler
Bu Raporun Hazırlanması Kasım 2007 - Temmuz 2008: Van ve Ankara da saha çalışmaları Ankara: UNDP yetkilileri ve İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü ile görüşmeler Van: Valilik ve belediye yetkilileri, 14 STK nın temsilcileri, Van da yaşayan yerinden edilmiş kişilerle görüşmeler İlgili belgelerin incelenmesi
Araştırmacıların İlgili Yayınları Dilek Kurban, Deniz Yükseker, Ayşe Betül Çelik, Turgay Ünalan ve A. Tamer Aker. Zorunlu Göç ile Yüzleşmek: Türkiye de Yerinden Edilme Sonrası Vatandaşlığın Yeniden İnşası, TESEV, 2007. Dilek Kurban, Ayşe Betül Çelik ve Deniz Yükseker. Güvensizlik Mirasının Aşılması. Devlet ve Yerinden Edilmiş Kişiler Arasında Toplumsal Mutabakata Doğru. TESEV/IDMC, 2007.
I. Türkiye de Kürtlerin Yerinden Edilmesi 1984-1999 arasındaki çatışmalı dönemde, Doğu ve Güneydoğu Anadolu daki 14 ilde ülke içinde yerinden edilme (zorunlu göç) yaşandı. Bu iller; Adıyaman, Ağrı, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Hakkâri, Mardin, Muş, Siirt, Şırnak, Tunceli, Van dır. TBMM raporu (1998): 4000 köy ve mezra boşaltıldı. HÜNEE Türkiye Göç ve Yerinden Olmuş Nüfus Araştırması (2006): 1 milyondan fazla kişi yerinden edildi. Yerinden edilenler, 14 il ile Türkiye nin başka bölgelerine göç etti (özellikle İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Mersin, Bursa, Antalya, Malatya, Manisa,Kocaeli).
Yerinden edilenlere ilişkin hükümet politikaları 2002: BM Genel Sekreteri nin Ülke İçinde Yerinden Olmuş Kişiler Özel Temsilcisi nin Türkiye ziyareti Özel Temsilcinin tavsiyeleri: Hükümet politikasının açıklığa kavuşturulması Yerinden edilmiş kişilerin koşullarının ele alınması Uluslararası kuruluşlarla işbirliği Hükümetin attığı adımlar: Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi (KDRP) (2000) HÜNEE araştırması BM Ülke İçinde Yerinden Olma Konusunda Yol Gösterici İlkeler (1998) Türkçeye çevrildi 5233 sayılı Tazminat Yasası (2004) UNDP ile işbirliği başlatılması Bakanlar Kurulu Strateji Belgesi (2005) Van İli Yerinden Olmuş Kişilere Dair Eylem Planı (2006)
II. Van da Yerinden Edilen Nüfusun Durumu Van, 14 KDRP ili arasında zorunlu göçten en çok etkilenen il merkezlerinden biridir. 1990-2000 arasında, il merkezi nüfusu 155.000 den 285.000 e yükseldi. Van ın dört ilçesi (Çatak, Gürpınar, Başkale, Gevaş) zorunlu göçten etkilendi. Hakkari ve Şırnak taki köylerinin boşaltılması Van il merkezine göçeden çok sayıda kişi de var.
II. Van da Yaşayan Yerinden Edilmiş Nüfusun Durumu- devam Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi nin yerinden edilmişlere ilişkin anket çalışması (2006) İl merkezinde ve köylerde ankete yanıt verenlerin; Yüzde 66,6 sı köyleri boşaltıldığı için göç etmiş Yüzde 38 si terör ve şiddet yüzünden göç etmiş Yüzde 52,7 si köylerine hiç dönmemiş Yüzde 57,3 ü köylerine dönmek istiyor Sadece yüzde 7 sinin düzenli işi var. Yüzde 45,1 i işsiz; yüzde 31 i düzensiz işlerde çalışıyor Yüzde 91,2 i yeşil kartlı Yüzde 79,5 inin evlerinde kanalizasyon yok.
II. Van da Yaşayan Yerinden Edilmiş Nüfusun Durumu- devam Van da KDRP uygulamaları: Başkale, Gevaş, Çatak ve Gürpınar da köylerine dönenlere ayni ve nakdi yardım; yol ve okul onarımı; köylere su götürülmesi Çatak taki Konalga köy-kent projesi (2000) (3200 kişilik) Van il merkezinde yerinden edilmişlere yönelik çalışmalar Yalım Erez mahallesi (Hakkari Uzundere den ayrılan köy korucuları için 1996 da kuruldu) (375 hane) ÇAREM Mikrokredi projesi Gıda Bankası, Yeşil Ağ
III. Van İli Yerinden Olmuş Kişilere Dair Eylem Planı (Van Eylem Planı) Van valiliği ve UNDP Türkiye temsilciliğinin işbirliğinin ürünü UNDP Van da bir dizi çalıştay düzenledi Planın hazırlanmasında teknik destek sağladı Van Eylem Planı, 29 Eylül 2006 da açıklandı (BM Genel Sekreterinin Yerinden Olmuş Kişiler Özel Temsilcisi Walter Kaelin in katılımıyla) Hükümet, valilik ve UNDP plana özel önem veriyor Amaç, bu planı, diğer 13 KDRP iline de yaymak: Diğer illerde hazırlık çalışmaları başladı Van Eylem Planı örnek teşkil edecek, ama her plan aynı olmayacak Daha sonra, Ulusal Eylem Planı hazırlanacak
III. Van Eylem Planı- devam Yerinden edilmiş kişilere hizmet götürülmesine ilişkin ilk resmi belge Hükümetin yerinden edilme sorununun çözümü yolunda iyiniyetini gösteriyor BM Yerinden Olma Konusunda Yol Gösterici İlkeler ile uyumlu bir belge Yerinden olmuş kişilere hizmet konusunda şablon belge Belediyeler, STK lar, özel sektör ve yerinden olmuş kişilerle istişare içinde şekillendirildi Ancak çok önemli eksiklikleri ve zayıf yönleri var
III. Van Eylem Planı: İlkeler Sehayat ve dolaşım özgürlüğü; yeniden yerleşme ve geri dönüş konusunda gönüllülük ve özgürlük ilkeleri Hizmet alanların görüşlerine duyarlılık STK lar, özel sektör ve uluslararası toplumun katılımının desteklenmesi Kadın ve gençlerin güçlendirilmesi Sürdürülebilirlik Kültürel miras, gelenekler ve kuşaklar arası farklılıklara saygı Hizmet tasarımında kent-kır ayrımının gözetilmesi Bütüncül bir yaklaşım Yerinden olmuş kişilerinin hizmet tasarımı ve sunumu süreçlerine katılımı Tazminat Yasası na uyum
III. Van Eylem Planı: Stratejik Tedbirler Entegrasyon ve yeniden yerleşme Gönüllü geri dönüş, güvenlik, mülkiyet hakları, örnek köyler oluşturulması, geri dönenlere yardım Kentte kalanlar için kentsel dönüşüm projeleri Altyapı ve sosyal yardım Psikologlar ve sosyal hizmet uzmanları, mobil sağlık ekipleri Mevcut sosyal yardım programlarının genişletilmesi Sosyo-ekonomik kalkınma Turizmin teşviki, meyve-sebze yetiştiriciliği Mikrokredi projeleri Küçük ölçekli girişimciliğin teşviki (İŞGEM örneğinde olduğu gibi) Kadınlar ve gençler için mesleki eğitim programları
III. Van Eylem Planı: Stratejik Tedbirlerdevam Bilinçlendirme ve iletişim Sunulan hizmetler hakkında bilgilendirme İşbirliği ve katılım Yerel paydaşlarla istişare ve diyalog STK ların projelere katılımının özendirilmesi Eylem Planı nda ilerlemeyi değerlendirmek için geniş katılımlı düzenli toplantılar yapılması
III. Van Eylem Planı: Öneriler Eğitim ve sağlık personelinin ilde kalması için teşvik verilmesi Kamu hizmetlerinin iyileştirilmesi için insan kaynaklarının güçlendirilmesi Belediyelerin güçlendirilmesi Kentsel dönüşüm projeleri aracılığıyla ucuz konut temini Yerinden olmuş kişilerin mesleki eğitimi ve istihdamı için özel sektöre teşvik verilmesi Kırsal üreticiler ve kentsel girişimcilerin ürünlerinin pazarlanmasını güçlendirici mekanizmalar oluşturulması
IV. Van Eylem Planı na ilişkin Değerlendirmeler Araştırmacıların değerlendirmesi Van Valiliği nin değerlendirmesi Eylem Planı nın hazırlanması sürecine ilişkin görüşler STK ların Eylem Planı hakkındaki görüşleri
IV. Araştırmacıların Değerlendirmesi Eylem Planı ndaki olumlu unsurlar: Eylem Planı nın Yol Gösterici İlkeler ile uyumlu olması STK ların ve yerinden edilmiş kişilerin hizmetlerin planlanması sürecine katılımının vurgulanması Kırsal hizmetlerin geri dönenlerin taleplerine göre planlanması gereğinin vurgulanması Yerinden edilmiş kişilerin psikolojik travmaya uğradığının zımnen kabul edilmesi
IV. Araştırmacıların Değerlendirmesi- devam Eylem Planı ndaki eksiklikler ve zaaflar: Çok fazla konu kapsıyor; hiçbir konuda ayrıntı içermiyor (esnek, ama odaklı değil) Teknik ve resmi bir dille kaleme alınmış: Kürtler, Kürtçe, zorunlu göç, yerinden edilme gibi terimler kullanılmıyor Stratejik tedbirler kapsamına girecek faaliyetler somut olarak belirtilmemiş Stratejik tedbirler in çoğu yerinden edilmiş kişilerin sorunlarının çözümüne özgü değil Genel olarak ildeki kırılgan gruplar (yoksullar, kadınlar, çocuklar, işsizler, vb.) hedeflenmiş
IV. Araştırmacıların Değerlendirmesi- devam Eylem Planı ndaki eksiklikler ve zaaflar: Kentte yaşayan yerinden edilmiş kişilere yönelik olarak kentsel dönüşüm projeleri dışında somut öneriler yok STK ların hizmet tasarımı ve uygulamasına etkin katılımını sağlayacak mekanizmalar belirtilmemiş Hizmetlerden yararlanacak yerinden edilmiş kişiler ve diğer kırılgan grupların nasıl tespit edileceği belirtilmemiş Çok genel kapsamlı olduğu için, Eylem Planı finansman ve uygulama açısından gerçekçi değil Finansman kaynakları somut olarak belirtilmemiş
IV. Araştırmacıların Değerlendirmesi- devam Eylem Planı ndaki eksiklikler ve zaaflar: Köye döneceklere yardım konusunda KDRP nin ötesine geçmiyor Eylem Planı, Van daki pek çok zorunlu göç mağdurunun Hakkari ve Şırnak tan gelmiş olduğunu göz ardı ediyor Van il merkezinde yaşayıp da köylerine mevsimlik olarak gidenlere yönelik bir yaklaşım yok Türkiye de yerinden edilmenin asıl nedeni olan Kürt sorunundan söz edilmiyor Plan, geriye dönüş konusundaki güvenlik engellerinden söz etmiyor Mayınlar, patlamamış mühimmat Geçici köy korucuları PKK saldırılarının ve TSK operasyonlarının devam ediyor olması
IV. Araştırmacıların Değerlendirmesi- devam Eylem Planı nın Bütçelendirilmesi BM Genel Sekreteri Özel Temsilcisi Walter Kaelin: Eylem Planı olumlu, ancak kaynak yetersizliği sorun olabilir Plan aşamalı olarak uygulanmalı ve öncelikler belirlenmeli Hükümet kaynak tahsis etmeli ve uluslararası toplum desteklemeli Valilik yetkilileri: Hükümet, Eylem Planı kapsamındaki projelere öncelik veriyor İlgili kamu kuruluşları ve bakanlıklar, proje bazında kaynak tahsis ediyorlar; kararı valilik vermiyor Mevcut projelerin (ÇAREM, KDRP, Gıda Bankası, mikrokredi projesi) kendi bütçeleri var Eylem Planı kapsamında Avrupa Birliği Delegasyonu na 9 milyon Avro tutarında proje sunuldu: 8 toplum merkezi kurulması öngörülüyor
IV. Van Valiliği nin Değerlendirmesi Vali Özdemir Çakacak: Türkiye de yerinden olma konusunda ilk ve tek bütüncül proje Uygulamada eksik olabilir, ama Eylem Planı iyi bir başlangıç Van da mayın sorunu yok Hakkarili yerinden olmuş kişiler geri dönmek istemiyor Van Vali Yardımcısı Ömer Özcan: Van Eylem Planı nın amacı çeşitli çalışmaları koordine etmek (Gıda Bankası, Yeşil Ağ, ÇAREM, mikrokredi, vb.) Hazırlık sırasında STK ların görüşleri alındı ve metne yansıtıldı Eylem Planı nın uygulanmasına sivil toplum katılımı önemli İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü Daire Başkanı: Geçici köy koruculuğu geri dönüşü engellemiyor
IV. Van Valiliği nin Değerlendirmesi- devam Yazılış Süreci STK ların Eleştirileri
Eylem Planı nın Yazılış Süreci İstişare sürecinin ürünü Valilik, UNDP ve STKlar ilk kez birlikte çalıştı Toplam yedi çalıştay- kamu, meslek odaları, belediyeler, özel sektör, STK lar Eş zamanlı olarak Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi öğretim üyelerince anket çalışması Anket bulguları Eylem Planı na yansıdı mı? UNDP nin Eylem Planı sürecindeki rolü Lojistik destek Teknik destek- Valilik e ve STK lara Yazım sürecindeki rolü?
Eylem Planı nın Yazılış Süreci-devam STK ların eleştirileri: Şeffaflık olmaması Bazı STK ların istişare sürecinin dışında tutulması Hükümete yakın sivil toplum kuruluşları nın dahil edilmesi Bazı STK ların görüşlerinin nihai metne yansıtılmaması Çalıştaylarda yapılan tartışmalarla nihai metin arasındaki uçurum
Eylem Planı nın Yazılış Süreci-devam STK ların eleştirileri-devam: Devletin söylem ve politikalarının ruhunu yansıtması Eylem Planı nın dili- Başlık, edilme yerine olma Çalıştaylarda STK-kamu temsili arasındaki dengesizlik Nihai metnin STK larla toplantı öncesi paylaşılmaması Planın açıklandığı toplantıda STK lara söz verilmemesi
Eylem Planı nın Yazılış Süreci-devam STK ların eleştirileri-devam: Devletin söylem ve politikalarının ruhunu yansıtması Eylem Planı nın dili- Başlık, edilme yerine olma Çalıştaylarda STK-kamu temsili arasındaki dengesizlik Nihai metnin STK larla toplantı öncesi paylaşılmaması Planın açıklandığı toplantıda STK lara söz verilmemesi
Eylem Planı nın Yazılış Süreci-devam İçişleri Bakanlığı nın STKların eleştirilerine yanıtı: STK katılımı konusunda azami çaba gösterildi 2005 tarihli Bakanlar Kurulu bunun göstergesi STKlara karşı taraflı davranılmadı Van Valiliği nin STKların eleştirilerine yanıtı: Kayıtlı tüm STKlar çalıştaylara davet edildi Eylem Planı STKların önerilerine uygun hazırlandı
Eylem Planı nın Yazılış Süreci-devam UNDP nin STK ların eleştirilerine yanıtı: Tüm STK lar hem Valilik hem UNDP tarafından davet edildi Zorunlu göç mağdurları temsil edildi- muhtarlar aracılığıyla STK ların görüşlerinin hiçbirinin dahil edilmediği doğru değil Ancak, bazı görüşlerin dahil edilmediği doğru Valilik ulusal hükümeti ilgilendiren meseleleri plana dahil etmedi Çıkarılan ders- diğer 13 ilde valilikler bu konuda uyarılacak
STKların Eylem Planı na Dair Görüşleri Bazı STK lara göre plan olumlu bir girişim, ancak: Bütüncül bir politikanın parçası değil Uygulanabilirlik konusunda endişeler var Yüksek maliyet Değişen kent yaşamının doğuracağı öngörülmeyen ihtiyaçlar
STKların Görüşleri- devam Çoğu STK Eylem Planı na karşı eleştirel BM ve AB ye dönük stratejik bir hamle Zorunlu göçün siyasi boyutu ve Kürt sorunu ile bağlantısı göz ardı ediliyor Silahlı çatışmalar Eylem Planı nı geçersiz kılıyor Geri dönüşün gönüllülüğü ilkesi anlamsız Geri dönüşler kalıcı olmayacak
STKların Görüşleri- devam Çoğu STK Eylem Planı na karşı eleştirel Eylem Planı nın dili sorunlu Başlık- yerinden olma devletin sorumluluğunu saklıyor terör teriminin kullanılması Kürt dili ve etnisitesinden bahsedilmiyor STKların kamu kurumlarında Kürtçe bilen tercüman istihdamı önerisi dahil edilmemiş entegrasyon ifadesi asimilasyonu çağrıştırıyor Eylem Planı yukarıdan bir dille yazılmış Uzman dili, çok fazla teknik terim
STKların Görüşleri- devam Çoğu STK Eylem Planı na karşı eleştirel Geri dönüşün önündeki temel engeller Eylem Planı na dahil edilmemiş: Koruculuk sisteminin kaldırılması gereği Silahlı çatışmaların sona ermesi gereği Kara mayınlarının temizlenmesi gereği Van a diğer illerden göç etmiş olanların özel sorunları Vasıfsız göç mağdurlarını istihdam edecek somut projeler yok
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması Sunulan projelerin büyük kısmı kamuya ait, STK projesi az Kamu projelerinin bazıları uygulanılmaya başlanmış,ama çoğu bakanlıklarda onay bekliyor Uygulanmaya başlanan STK projesi sayısı sadece 2
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması- Veriler Aralık 2007 itibarıyla: Toplam bütçesi 91.764.246 TL olan 84 proje sunulmuş 61 tanesi kamuya ait toplam bütçe 86.663.998 TL 23 tanesi STKlara ait- toplam bütçe 6.932.916 TL En büyük proje Belediyeye ait TOKİ kentsel dönüşüm projesi 600 konut inşası- yarısı zorunlu göç mağdurlarına, yarısı kamu çalışanlarına ve küçük girişimcilere Bütçe: 42.287.270 TL 84 projenin toplam bütçesi 55.088.172 TL olan 44 tanesi müzakere aşamasında veya onay almış. 12 tanesi STKlara ait
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması- Veriler Proje sunulan kamu kurumları: Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanlığı na: 18 proje- danışmanlık ve rehabilitasyon merkezlerinin kurulması, kadınlara yönelik eğitimler Toplam bütçe: 25.963.42 TL Tarım Bakanlığı na: 15 proje- çiftçilik ve hayvancılığın canlandırılması için. Toplam bütçe: 8.771.727 TL Milli Eğitim Bakanlığı na sunulan 13 proje onaylandı- 8 i STKlara ait. Toplam bütçe: 2.331.662 TL (hala finansman bekliyor)
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması- Veriler Proje sunulan kamu kurumları: Sağlık Bakanlığı na: 12 proje- sağlık ocaklarının kurulması Toplam bütçe: 2.366.182 TL İŞKUR a: 12 proje- zorunlu göç mağdurları için istihdam ve eğitim Toplam bütçe: 3.466.740 TL İçişleri Bakanlığı: 14 proje onaylandı ve yürürlüğe kondu- tamamı kaymakamlıklara ait. Toplam bütçe: 7.880.054 TL
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması- Veriler Van Eylem Planı nın uygulanması için önceden belirlenen bir bütçe yok Valilik toplam 44 proje için kademeli olarak 50.000.000 TL talep edecek İçişleri Bakanlığı: Bakanlıkların ve kamu kuruluşlarının Eylem Planı projelerine öncelik vermeleri Bakanlar Kurulu kararı gereği Ama kaynaklar sınırsız değil
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması- Proje Seçimi KDRP bürosu: projelerin hazırlanmasının koordinasyonu STKlara proje hazırlanmasında teknik destek Projelerin ilgili bakanlıklara iletilmesi İller İdaresi Genel Müdürlüğü nün bilgilendirilmesi UNDP: Proje seçiminde söz sahibi değil Ama süreci takip ediyor ve bilgilendiriliyor
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması- Proje Seçimi Bakanlıklar: Projelerin değerlendirilmesi Seçilen projelerin İller İdaresi ve Van Valiliği ne bildirilmesi KDRP: Seçilen projelerin takibi Proje sahiplerinin bilgilendirilmesi
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması- Proje Seçimi UNDP ye göre, proje seçimde kullanılan kriterler: Eylem Planı kapsamında olmalı Asıl hedef grup zorunlu göç mağdurları olmalı Bütçe gerçekçi olmalı
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması- Proje Seçimi Van Valiliği İzleme Komitesi Valilikçe kurulmuş Üyeler: Vali yardımcısı (başkan), muhtarlar, STKlar, kamu, belediyeler, meslek kuruluşları, üniversiteler, özel sektör İlk toplantı: 28 Haziran 2007 İkinci toplantı: 17 Aralık 2007 Üyelerin seçim süreci şeffaf değil ve nispeten keyfi Üyelerin seçimi Valilikçe yapılmış, seçilenler sonradan haberdar edilmiş
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması- Proje Seçimi STKlar proje sunum süreci konusunda yeterince bilgi sahibi değil Valilik ile STKlar arasında iletişimsizlik bulunuyor Temel nedenler: Valiliğin STKları önceden bilgilendirmek ve bütün STKları sürece dahil etmek konusunda özen göstermemesi STKların Valiliğe güvenmemesi
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması- STK Katılımı Bazı STK lar proje sunmayı reddetmiş Bazı kadın kuruluşları- VAKAD, YAKA-Koop VATSO Bazıları istemeyerek sunmuş Göç-Der: UNDP nin ısrarıyla proje sunmuş Proje sunmuş olan STK lar proje teklif koşullarının ağırlığından ve projelerinin haksız yere reddedildiğinden şikayet ediyor Folklor Derneği Eğitim Bir-Sen
V. Van Eylem Planı nın Uygulanması- STK Katılımı Kabul edilen 2 STK projesinin sahipleri: İŞGEM- İŞ Geliştirme Merkezi 60 kişiye istihdam garantili kalifiye güç eğitim projesi Bütçe 450.000 TL Katılımcıların SSK primleri ve asgari maaşları proje bütçesinden ödeniyor VASİAD- Van Aktif Sanayi ve İşadamları Derneği 63 kişinin 12 ay süreyle eğitimine yönelik istihdam garantili proje Bütçe: 497.750 TL Katılımcıların SSK primleri ve asgari maaşları proje bütçesinden ödeniyor
V. Eylem Planı nın Uygulanması- Paydaşların Görüşleri STK lar: Projeler ideolojik ve siyasi nedenlerle reddediliyor- Göç-Der Projelerin neden reddedildiğini bilmiyoruz Projelerin uygulanma şartları ağır bütçe Valilik kontrolünde demirbaşlar STK lara kalmıyor Proje sunumu hakkında yeterince bilgilendirilmedik STK lardan istihdam garantisi istenmesi haksızlık Valilik STK larla çalışmak istemiyor veya sadece kendisine yakın STK larla çalışmak istiyor Kamu projelerine öncelik veriliyor
V. Eylem Planı nın Uygulanması- Paydaşların Görüşleri Van Valiliği: Projelerin seçiminde yetkim yok. Karar bakanlıklara ait Projelerin seçimi veya reddi bütçe meselesi, siyasi değil Yasal mevzuat (İl İdaresi Yasası) STK ların projelere katılımını sınırlıyor- kamu fonlarının kullanımı sadece kamu kurumları tarafından yapılabilir STK lar AB ve DAKP projeleri nedeniyle yüksek beklenti içinde Van daki STK ların çoğu tabela derneği STK lar ile işbirliği ve ortaklık yapmak istiyoruz
V. Eylem Planı nın Uygulanması- Değerlendirme STK lar ile Valilik arasında derin güvensizlik bulunuyor Projelerin çoğu kamuya ait bu doğal görülebilir, zira hizmetlerden kamu sorumlu Ancak, zaten verilmesi gereken hizmetler EP dan karşılanıyor Seçilen STK projeleri çıkar gruplarına ait (ör. VASİAD) personel maaşlarının sübvanse edilmesi katılımcıların orta okul mezunu olması şartı ekonomik kriz
V. Eylem Planı nın Uygulanması- Değerlendirme STK ların çoğunun proje yazımı ve uygulaması konusunda kapasiteleri yetersiz STK ların çoğunun yeterli insan kaynağı yok Kamu projeleri özel olarak zorunlu göç mağdurları için tasarlanmış görünmüyor
VI. Sonuç Eylem Planı başlı başına olumlu bir adım Van Valiliği nin KDRP illeri arasında öncülüğü üstlenmesi takdire şayan Eski Vali Tanılır büyük bir siyasi risk alarak cesaret sergiledi Valiliğin ve UNDP nin, tüm eksiklere ve sorunlara rağmen, STK ları sürece dahil etmekte gösterdikleri gayret olumlu
VI. Sonuç Ancak; Eylem Planı büyük ölçüde başarısız Kürt sorunu ve zorunlu göç konusunda kapsamlı bir ulusal politika olmaksızın EP boşlukta kalıyor Valilik, sınırlı yetkileri ve siyasi kısıtlamalar nedeniyle STK larla işbirliği yap(a)mıyor Valilik STK larla birlikte çalışma sözünü, genel siyasi ortam nedeniyle yerine getiremiyor
VI. Sonuç STK lar UNDP ve Valiliğe yönelik bazı eleştirileri haklı: Projelerin seçim ve finansman kriterleri şeffaf değil Tüm STK lar sürece yeterince dahil edilmemiş STKların tüm görüşleri Eylem Planı na yansıtılmamış Ancak, temel sorun: ulusal hükümet Kürt sorunu Eylem Planı nın önüne geçmiş Koruculuk, mayınlar, silahlı çatışmalar- valiliği aşıyor
VI. Sonuç Hükümet, BM ye taahhütlerine rağmen henüz: Ulusal politika geliştirmedi İçişleri Bakanlığı nda merkezi bir birim kurmadı Koruculuğu kaldırmadı Mayınları temizlemedi Sadece KDRP illeri için değil, bütün göç alan iller için eylem planları gerekiyor