ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI

Transkript

1 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI Almila Nur BAHAR Çevre ve Orman Bakanlığı IPA Koordinasyon ve Uygulama Merkezi 02 Şubat 2010, Ankara

2 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI (ÇOP) Çevre Operasyonel Programı Avrupa Birliği tarafından Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) kapsamında çevre altyapı projelerine sağlanacak finansman kaynaklarının çerçevesini belirleyen planlama belgesidir.

3 YASAL ÇERÇEVE Ulusal 9. Ulusal Kalkınma Planı ( ) Orta Vadeli Program ( ) Ön Ulusal Kalkınma Planı ( ) 2872 sayılı Çevre Kanunu AB Lizbon Stratejisi (2004) IPA Tüzüğü Çok Yıllık İndikatif Planlama Belgesi ( ) Çok Yıllık İndikatif Mali Çerçeve Belgesi ( ) Avrupa Birliği Entegre Çevre Uyum Stratejisi (UÇES) ( ) Stratejik Çerçeve Belgesi ( ) Çevre Operasyonel Programı ( )

4 ÇOP KURUMSAL YAPILANMA IPA fonlarının yönetimi için oluşturulmakta olan yapılanma kapsamında Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB) çevre sektöründe Yönetim Otoritesi olarak belirlenmiştir. Yönetim Otoritesi; ilgili bileşenin Operasyonel Programı'nın, sağlam mali yönetim ilkelerine göre uygun bir şekilde yönetiminden ve uygulanmasından sorumludur.

5 ÇOP KURUMSAL YAPILANMA Çevre Altyapı Projelerinin hazırlanması ve uygulanmasını koordine etmek amacıyla IPA Koordinasyon ve Uygulama Merkezi Çevre ve Orman Bakanlığı bünyesinde 2008 Ocak ayında kuruldu Avrupa Birliği tarafından ülkemize tahsis edilen IPA Fonlarının kullanılmaya başlanabilmesi için atılması gereken ilk adım olan IPA Çerçeve Anlaşması, 11 Temmuz 2008 tarihinde Avrupa Komisyonu ile Türkiye arasında imzalanmıştır.

6 IPA KU MERKEZİ YAPISI BAKAN İÇ DENETİM BİRİMİ MÜSTEŞAR MÜSTEŞAR YARDIMCISI IPA KOORDİNASYON VE UYGULAMA MERKEZİ KALİTE VE KONTROL BİRİMİ PROGRAMLAMA VE PROJE HAZIRLAMA BİRİMİ İZLEME & DEĞERLENDİRME BİRİMİ TEKNİK UYGULAMA BİRİMİ FİNANS BİRİMİ İHALE BİRİMİ

7 ÇOP KURUMSAL YAPILANMA IPA KU Merkezi 23 Temmuz 2009 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından akredite edilmiştir. Finansman Anlaşması 3 Eylül 2009 da imzalanmıştır. İhale ve Finans birimlerinin yetkileri geçici olarak (2010 yılı sonuna kadar) Merkezi Finans ve İhale Birimi ne (MFİB) devredilmiştir.

8 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI (ÇOP) ( ) Hazırlık sürecinde; ÇOB koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşların katılımları ile atık, su, hava ve doğa sektörleri çalışma grupları kurulmuştur. (DPT, ABGS, Bakanlıklar, TUİK, İller Bankası, Üniversiteler, STK lar..) Her bir grup ilgili sektörler bazında toplantılar yapmıştır. Düzenli yapılan toplantılarla ilgili paydaşların görüşleri alınmıştır.

9 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI (ÇOP) ( ) dönemi için hazırlanan Çevre Operasyonel Programı (ÇOP) 29 Kasım 2007 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından onaylanmıştır. Toplam Bütçe (AB Katkısı+Ulusal Katkı) (204,1 MEUR+ 68 MEUR) 272,1 MEUR

10 ÇOP - İÇERİK Bölüm A. Danısma sureci, içme suyu, atıksu ve katı atık sektörlerinde mevcut durumun analizi Bölüm B. Güçlü, zayıf yanlar ile fırsatlar ve tehditlerin analizi (SWOT), stratejik önceliklerin ve program uygulama stratejisinin tanımlanması Bölüm C. Öncelik eksenlerinin, ilgili önlemlerin ve hedeflerin ulusal politikalar ve AB perspektifi doğrultusunda tanımlanması, göstergeler Bölüm D. Yıllık finansal tablolar Bölüm E. Kurumsal yapının değerlendirme sureci tanımlanması, izleme ve

11 ÇOP - ÖNCELİK VE TEDBİRLER Öncelik 1: İyileştirilmiş su temini, kanalizasyon ve atıksu arıtma hizmetleri Tedbir 1.1: Su temini kalitesinin iyileştirilmesi Tedbir 1.2: Alıcı ortam kalitesinin iyileştirilmesi Öncelik 2: İyileştirilmiş entegre katı atık yönetimi Tedbir 2.1: Geri dönüştürülen atık miktarının artırılması ve nihai bertarafın iyileştirilmesi Öncelik 3: Teknik Yardım Tedbir 3.1: ÇOP nın yönetiminin güçlendirilmesi Tedbir 3.2: ÇOP nın tanıtımının ve reklamının desteklenmesi Tedbir 3.3: Faydalanıcıların planlama kapasitesinin güçlendirilmesi

12 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI ÖNCELİK EKSENİ 1 Öncelik 1: Su temini, kanalizasyon ve atık su arıtımının iyileştirilmesi Bütçe: MEUR (%66) Kapsam: İçme suyu ve atıksu sektöründe mevcut altyapının rehabilitasyonu, mevcut altyapının iyileştirilmesi ve yeni tesislerin inşaatı

13 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI ÖNCELİK EKSENİ 2 Öncelik 2: Entegre katı atık yönetiminin geliştirilmesi Bütçe: 76.7 MEUR (%28) Kapsam: Katı atık geri dönüşüm ve atık azaltımını destekleyerek, ayrı toplama sistemleri ve yeni tesisler kurmak, düzenli depolama alanları inşa etmek, eski vahşi depolama sahalarını kapatmak ve rehabilitasyonunu yapmak

14 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI ÖNCELİK EKSENİ 3 Öncelik 3: Teknik yardım Bütçe: 16.3 MEUR (%6) Kapsam: 1. Çevre Operasyonel Programının yönetimini güçlendirmek 2. Faydalanıcıların planlama kapasitesini arttırmak, atık su mastır planları ve bölgesel katı atık yönetim planları hazırlamak

15 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI Avrupa Komisyonu ve ilgili kurumlar ile alınan ortak karar neticesinde dönemi ÇOP nın 2010 ve 2011 yıllarına uzatılmıştır Bu durumda; Öncelikler aynı kalmaktadır 2 yıl için ilave finansman sağlanmaktadır

16 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI İçme suyu, atıksu ve kat atık sektörlerindeki çevre altyapı projeleri desteklenecektir. Bütçesi: 211,8 MEUR Henüz Komisyon tarafından onaylanmamıştır.

17 ÇEVRE OPERASYONEL PROGRAMI ( ) + ( ) İlave finansman ile ÇOP nın toplam bütçesi 554,5 Milyon Avro olacaktır. AB katkısı 415,9 MEUR Ulusal katkı 138,6 MEUR

18 PROJELERİN SEÇİMİ VE ÖNCELİKLENDİRİLMESİ

19 ÖNCELİKLENDİRME ÇALIŞMASI Yüksek Maliyetli Çevre Yatırımlarının Planlanması (EHCIP) için Teknik Yardım Projesi (Kasım 2003-Kasım 2005) Projenin Yatırım paketleri bileşeni kapsamında yapılanlar: Belediyelere anketler gönderilerek proje önerileri toplanmıştır Tüm paydaşların katılımıyla (İlgili kurumlar,üniversiteler, STKlar, belediyeler) Nisan 2004 ve Haziran 2005 de 2 adet geniş katılımlı çalıştay düzenlenmiştir. Proje kapsamında Proje Sıralama Kriterleri ve Proje Önceliklendirme Rehberi hazırlanmıştır.

20 ÖNCELİKLENDİRME ÇALIŞMASI 2006 yılında ÇOP ı için yeni bir önceliklendirme çalışması yapılmıştır. Nüfusu in üzerinde olan 450 belediyeye anket formları gönderilmiş, 300 e yakın başvuru alınmıştır AAT ve Şebeke Şebeke İçme suyu Katı atık Hava Entegre Diğer

21 ÖNCELİKLENDİRME ÇALIŞMASI Anket formlarında eksik olan bilgiler İller Bankası, TUİK, DPT ve Hazine Müsteşarlığı ndan alınan veriler ile tamamlanmıştır EHCIP Projesi kapsamında hazırlanan proje eleme ve sıralama kriterleri kullanılmıştır.

22 ÖNCELİKLENDİRME ÇALIŞMASI 1. Potansiyel Projelerin Toplanması (Nisan-Eylül 2006) Altyapı ihtiyaçlarını belirlemek için (İçme suyu, atıksu ve katı atık) ayrıntılı anket formları gönderildi 294 proje ile uzun liste oluşturuldu 2. Eleme EHCIP kapsamında belirlenen eleme kriterleri kullanıldı 131 proje sıralama aşaması için uygun bulundu 3. Sıralama Sıralama kriterlerine ve ağırlıklarına göre 131 proje sıralandı PEPA Proje Önceliklendirme kriterleri esas alınmıştır

23 ELEME KRİTERİ -1 K1: Tekliflerin yer aldığı sektör Projelerin aşağıdaki sektörlerden birinde yer alması gerekmektedir. Su Atık su Katı Atık

24 ELEME KRİTERİ -2 K2: Tahmini bütçe Projelerin tahmini yatırım bütçesinin en az 5 Milyon Avro olması gerekmektedir. Yatırım maliyetine inşaat işlerinin yanı sıra proje hazırlama, etüd, araştırma, arazi maliyeti ve kontrollük hizmetleri vb maliyetler dahil edilmelidir. İller Bankasının ilgili birimleri ile tahmini proje maliyeti çalışması yapılmıştır

25 ELEME KRİTERİ -3 K3: Yararlanan kurum statüsü Yaralanan kuruluşun kamu kurumu olması gerekmektedir Belediyeler İl Özel İdareleri Mahalli İdare Birlikleri Kimler doğrudan yararlanamaz? Özel Sektör Sivil Toplum Kuruluşlar ları Organize Sanayi Bölgeleri B vs.

26 ELEME KRİTERİ -4 K4: Projenin statüsü Proje teklifinin (başvuru anketinin) uygun bir biçimde doldurulması gerekmektedir.

27 ANKET FORMLARI 5 bölümden oluşmaktadır: A) Projenin tanımı Projenin Amacı ve Kapsamı (Hangi sorunu çözecek) Faydalanıcı kuruluş (belediye yada birlik belirtilmeli) Yatırım ile ilgili bilgi kaynağı (rapor, fizibilite çalışması, proje, ihale dokümanı vb.) B) Büyüklük ve Durum Parametreleri Proje Büyüklüğü (hizmet nüfusu) ve Kapasite (yatırımın sayısal olarak kapasitesi) Proje Genel Durumu (hazırlık aşaması, Arazi ve ÇED Durumu) Yatırım Bedeli ve Dayanağı ve Yatırım Güvence Altına Alınan Finansmanı

28 ANKET FORMLARI C) Çevre ve Avrupa Birliği ne giriş parametreleri Proje Alanının Tanımı - ulusal veya uluslararası varsa önemi, hassas yada özel koruma bölgesi vb. Projeden Sağlık Açısından Etkilenecek Nüfus D) Finansal parametreler Finansman Kaynağı - özkaynak, kamu, hibe ya da kredi Finansman Durumu Tarife miktarları Bütçe, borçlanma durumu E) Kurumsal parametreler (önceden yapılan dış finansmanlı projeler)

29 SIRALAMA KRİTERLERİ 6 sıralama kriteri ve 18 alt kriter kullanılmıştır: Sıralama kriterleri Toplam Ağırlıkları (%) Çevre kriterleri 24,41 Ekonomik kriterler 18,43 Mali Kriterler 15,40 Teknik kriterler 13,72 Kurumsal kriterler 10,19 Politika kriterleri 17,85

30 ÖNCELİKLENDİRME ÇALIŞMASI Yapılan çalışma sonrası üç sektörden 131 Proje listelenip sıralamaya tabi tutuldu. 61 atık su projesi 52 katı atık projesi 18 içme suyu projesi

31 PROGRAMLAMA ÇALIŞMALARI (2010 ve sonrası) Önümüzdeki dönemde IPA KU Merkezi ve faydalanıcıların Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım projesi kapsamında: Bölgesel bilgilendirme günleri Yeni bir önceliklendirme çalışması yapılması planlanmaktadır.

32 AB YATIRIM PROJESİ GEREKSİNİMLERİ 1) Şehrin su sektöründe uzun vade altyapı ihtiyaçlarını ve finansman planını ortaya koyan bir Master Plan. 2) Çevresel, yasal, teknik, mali ve sosyo-ekonomik yönleri detaylı ele alan ve AB Rehberlerine göre bir Fayda-Maliyet Analizi içeren bir Fizibilite Raporu 3) Hem Türk hem de AB mevzuatını dikkate alarak hazırlanacak Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporu 4) Tasarımlar, Şartnameler, vb. içeren ve AB Satınalma (PRAG) ve FIDIC sözleşme kurallarına göre hazırlanmış İhale Dosyaları 5) Projelerin yönetilmesi ve uygulanması (Proje Uygulama Birimi) konularında yerel yönetimlerde Kapasite Geliştirilmesi

33 AB YATIRIM PROJESİ GEREKSİNİMLERİ IPA Programından faydalanabilecek projelerin AB standartlarında hazırlanması (fizibilite, fayda maliyet analizi, ÇED, IPA Başvuru Formu) faydalanıcı belediyelerin sorumluluğudur. Ancak, AB standartlarında ve prosedürlerine göre proje hazırlama konusunda belediyelerde henüz yeterli kapasitelerin oluşmaması ve AB Fonlarının kullanılmasındaki süre kısıtlaması nedeniyle, Çevre ve Orman Bakanlığı AB projeleri hazırlanması sürecinde belediyelerimize destek vermektedir.

34 PROJELERİN FİNANSMANI Projelere en fazla maliyetlerinin %75 i kadar AB hibesi sağlanmaktadır Bakanlık makamının 02 Aralık 2008 tarihli olurları doğrultusunda; DPT nin 2004 tarihli İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması esas alınarak IPA projelerine ulusal katkının %30 ila % 45 oranında Bakanlığımızca hibe sağlanması öngörülmektedir. Ulusal katkı tüm projelere istenildiği takdirde İller Bankası tarafından kredi olarak sağlanacaktır. Diğer bir alternatif ise Uluslar arası Finans Kuruluşlarıdır (Avrupa Yatırım Bankası, KfW vd)

35 AB PROJELERİNDE ÖNEMLİ HUSUSLAR Önceliklendirme Listesinde yer almak Yer tahsisi (AB kamulaştırma için fon sağlamaz) ÇED süreci Katı Atık projeleri için Eylem Planı na uygun Birlik kurulması Kurumsal Kapasite Eş-finansman (Belediyelerce karşılanacak yatırım tutarı) Aciliyeti olan projeler için uygun değildir Karşılanan Karşılanmayan Harcamalar (Kamulaştırma, işletme-bakım giderleri, amortisman giderleri, 2.el ekipman alımı, önceden inşaa edilmiş tesislerle ilgili maliyetler vb.)

36 PROJELERDE KARŞILA ILAŞILAN ILAN GENEL HATALAR -1 Yeterli büyüklükte sahanın mülkiyetinin veya kullanım hakkının Belediyede olmaması. Belediye Birliklerinin Atık Yönetimi Eylem Planına göre kurulamaması. Belediye seçimleri sonucu yönetim değişiklikleri nedeniyle proje sürecinin çok uzaması. IPA başvuru paketinin hazırlanması/revizyonu aşamalarında tecrübeli danışmanların bulunmaması. IPA başvurularının uygun şekilde hazırlanması veya revizyonu için Finansal Destek bulunmasında karşılaşılan problemler

37 PROJELERDE KARŞILAŞILAN GENEL HATALAR -2 Nüfus projeksiyonlarında yapılan hatalar nedeniyle atık miktarlarının tekrar hesaplanması, dolayısıyla tüm çalışmaların yeni baştan yapılması. Teknik konulardaki opsiyon analizlerinin eksik olması (çöp sızıntı suyu arıtımı, transfer istasyonları vb.) ÇED ile ilgili yeterli bilgilerin bulunmaması (Halkın katılımı süreci ve görüşleri, Yatırım izni vb.) Yetersiz sayıda yapılan su analizleri Bütçe kanunu, borçlu belediyelere para aktarılması konusunda bazı sınırlamalar getirmiştir.

38 T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı TEŞEKKÜRLER IPA KOORDİNASYON ve UYGULAMA MERKEZİ T: F: Söğütözü Cad. No:14/E Kat:8 Beştepe Ankara