Prof. Dr. Nuray Özgülnar Nitelikli Hekimlik ve Anamnez Alma- İTF
(ekim hasta/başvuran gör şmesinde özel yaklaşım gerektiren durumlar konusunda bilgi kazanmak ÖĞRENİM HEDEFLERİ 1ğrenciler bu dersin sonunda: 1zel yaklaşım gerektiren durumları ve özelliklerini tanımlayabilmeli Her bir duruma yönelik çözüm önerileri geliştirebilmeli
(ekimine inanan, uyumlu, şikayet etmeyen, talepkar olmayan
(ekimlerde endişe ve z nt yaratan kişiler Çok fazla kronik belirtileri olan, hastalıkla ilgili g çl korku ve inançları olan, yeni yakınmalar uyduran hastalar (ekimde yardım edememe ve sinirlilik duygusu yaratan hastalar (ekim tarafından beklenen hasta davranışı sergilemeyen, sağlık hizmeti veren kişilerden farklı değerleri, inançları ve kişilik özellikleri olan kişiler
Yardımı red edenler Zorla yardım isteyenler Yardımı man ple edenler Yardımdan fazlasını isteyenler Kızgınlık Suçluluk, anksiyete Kızma, sevmeme Depresyon
Zor durum gör şmesi ne tıbbi ne de psikiyatrik bir durum Zor durum hasta hekim gör şmesinde başa gelebilecek durumlar bütünü
Çoğu hasta bir doktorla problem yaşarken, sıklıkla bir diğeri ile problem yaşamayacaktır. (asta ve doktor gör şmeye kendi davranış ve tutumları ile gelir, bunlar gör şmenin başarılı ya da sıkıntılı olmasına yol açan şeylerdir.
Sessizlik Konuşmayı seven hasta Çeşitli semptomları olan hasta Kaygılı hasta Kızgınlık ve düşmanlık Saldırgan ve/veya sarhoş hasta Ağlamak Kafa karıştırıcı davranışlar ve hikayeler Sınırlı zekası olan hastalar
Sessizliğin çok anlamı ve kullanışı vardır. Meslek hayatının başında olan hekimler bu durumdan huzursuz olabilirler. (astalar şimdiki hastalığını anlatırken sıklıkla sessiz kalarak ayrıntıları hatırlamaya ve d ş ncelerini toplamaya çalışabilir. Bu noktada hekime ne kadar anlatacağı, ne kadar g veneceği konusunda da karar verir.
(ekimin katılımcı duruşu ve cesaretlendirici birkaç söz gör şmeyi yönlendirir. Bu sessizlik anlarında hastanın sözel olmayan davranışlarına dikkat edilmelidir. Bir ruhsal sıkıntı, çök nt belirtisi de olabilirler. Bazen de hastanın sessizliği hekimin hatası veya duyarsızlığı sonucu oluşur. Bu durumun da farkında olmak ve hastanın daha aktif olarak katılımını sağlamaya çalışmak gerekir.
Tartışmacı, meraklı ve çok konuşan hastalarda sessiz hastalar kadar zorluk verebilir. Zaman sınırı olan ve bir an önce hastanın öyk s n almak isteyen hekim sabırsız davranabilir. Gör şmenin başlangıcında hastaya konuşması için biraz zaman vermek ve konuşma şeklini gözlemek, ardından hastayı asıl sorununu anlatması yön nde ilgili davranarak, sorular sorarak cesaretlendirmek, yönlendirmek yardımcı olabilir.
Dinlendiğini ve anlaşıldığını hissetmesini sağlayın anladığım kadarıyla göğ s ağrısı sıklıkla gelip uzun s re kalıyor, fakat her zaman sabit bir yerde değil. Şimdi bana solunumunu anlat gibi
Bazı hastalar sorduğumuz her belirti varmış gibi görünürler. Bu hastalarda multipl hastalık olasılığı yanı sıra somatizasyon olasılığı da vardır. Sistemlerinin basitçe ve hızlıca gözden geçirilmesi zaman kazandırır.
(astanın kaygısı hastalığa, tedaviye ve sağlık sistemine yönelik olabilir. Sık karşılaşılan ve normal bir durumdur. Bu aşamada hastanın verdiği sözl ve sözs z mesajları dikkatle gözlemek ve hastaları altta yatan duygular konusunda konuşma için cesaretlendirmek gereklidir.
(astaların kızmaları için çeşitli sebepleri vardır. (astadırlar, bir sorunları vardır ve kendi yaşamlarını kontrol edememektedir. Kendilerini sağlık sistemi içinde g çs z hissedebilirler. Bazen de hastanın hekime kızgınlığı ağrısının biçim değiştirilmiş ifadesidir.
Kızgın bir hasta ile ilgilenilirken göz ön nde bulundurulması gereken konular: Hasta neden ve ne kadar öfkelidir? (ekim hastanın öfkesini anlayabiliyor ve öfkelenmesine izin verebiliyor mu? (astanın öfkesi sağlık sorununu etkiliyor mu? (asta öfkesini nasıl değerlendiriyor? 1fke hastanın hayal kırıklığına uğramasından mı yoksa z nt s nden mi kaynaklanıyor?
(astaların duygularını kızgınlık göstermeden kabullenmek, duygularına değer verildiğini göstermek genellikle hastaları sakinleştirir.
Kızgın, kavgacı ve kontrols z insanlardan oluşan bu grup hasta ile kendiniz için gerekli g venliği de sağladıktan sonra sakin gör nmek önemli bir avantaj sağlar. Saldırgan hastanın sesini kesmeye çalışmayın, size ve personele k fretmesini durdurmaya çalışmayın. Ancak ne dediğini dikkatle dinleyin, anlamaya çalışın.
(asta ağlamanın eşiğinde ise anlayışlı bir yaklaşım onun ağlamasını başlatabilir. Sakin olmak, bir mendil önerip, sakinleşmesini beklemek destekleyici ve kolaylayıcı bir yoldur. Çoğunlukla hasta kısa s rede toparlayıp gör şmeye devam edebilecek hale gelecektir.
Bazen soruları çok netleştirdiğiniz halde açık cevaplar alamıyor gör nebilirsiniz. (ikayesi belirsiz, anlaşılması g ç olabilir. Mental durumu ile ilgili sorunlar olabileceğini de aklınızdan çıkarmayın.
Ortalama sınırlı zekâsı olan hastalar genelde yeterli cevaplar verebilir. Aslında zekâlarını k ç mseyerek genelde hekimler hata yapar. Bu t r hastalarla iletişimde ilk önce hastanın kendisiyle ilgilenin. K ç mser tarzda olmadan göz teması ile basit ve kolay bir konuşmaya başlanmalıdır.
Okuması sınırlı veya hiç olmayanlar Sağır veya duyma güçlüğü olana hastalar Görmeyen ya da görme güçlüğü olan hastalar Dil problemi olan hastalar Hastanın ailesi ve arkadaşları ile konuşma
Yazılı tarifler verilmeden önce hastanın okuryazar olduğunu ya da görme g çl ğ olup olmadığını kontrol edin.
Sağır hastalarla iletişim farklı k lt rden biriyle iletişime benzer. (astanın tercih ettiği iletişim biçimini yazılı sorular, işaret dili bilen bir çevirmen, dudak okuma seçin.
1ncelikle elini sıkın ve kim olduğunuzu ve neden orada olduğunuzu açıklayın. Bulunulan odayı ve içinde başkaları varsa tanıtın. Bu hastalara sesli cevap vermeyi unutmayın. Sessiz iletişim çok fazla işe yaramayacaktır.
(astayla aynı dili konuşmuyorsak bir çevirmen bulma yoluna gidilmelidir. Bu çevirmen tercihen aile fertlerinden olmamalı ve çevirmene en başta her şeyi istediğinizi, yorumlamadan özetlemeden aktarması gerektiğini belirtin. Sizinde sorularınız kısa ve açık olsun.
Bazı hastalar kendi hikayelerini yaşa, demansa ve diğer sınırlayıcı nedenlere bağlı olarak veremeyebilirler. O zaman bilgi almak için ikinci bir kişiye, hastanın ailesinden arkadaşlarından kişilere ihtiyacınız vardır. Bazı koşullarda bunun hastanın onayladığı bir kişi olması da gerekebilir.
(astaların soruları çok basit gerçeklere odaklanabileceği gibi duygu ve kaygıları da içerebilir. Bu duyguları fark etmek yanlış cevaplar vermekten kaçınmanızı da kolaylaştırır. Çoğu zaman sorunu hakkında konuşma fırsatını vermeniz her t rl yanıttan daha değerli olabilir.
(asta: Bu tansiyon ilacının etkileri nelerdir? (ekim: Birkaç etkisi var. Bunlardan biri Acaba neden soruyorsun? Hasta: Bir arkadaşın kitabını okuyordum geçen g n. İktidarsızlık yapabileceğini okudum "
İşimden ayrılayım mı? K rtaj olayım mı? Sizce ne yapayım? Soruları yanıtlamak yerine sorunu hakkında konuşmasını sağlamak ve çöz m kendisi bulmasını sağlamak
Dr. A Dr. B 34
35
(ekimin hasta hakkında duygularını netleştirmesi (astanın sorunu ne Niçin onu zor hasta olarak görüyorum Niçin kendimi kızgın, zg n, suçlu hissediyorum? Kayıtsız, şartsız pasif bakış Etkili iletişim ve gör şme teknikleri Tanı konmamış psikiyatrik hastalıklar Destek sistemler
Hiç aklımızdan çıkarmayalım
Gülümseyen bir yüz Kısa ve anlaşılır biçimde verilen mesaj Yüz yüze bakmak Kendine g ven duyan tonda konuşmak Uygun mesafe G ven veren bir beden duruşu Sözlerin karşı tarafça anlaşıldığından emin olmak
Uygun şekilde karşılamak Kendini tanıtmak Mahremiyeti sağlayarak kendini rahat hissedebileceği yere almak Konuşma sırasında ismiyle hitap etmek Neden başvurduğunu öğrenmeye yönelik açık uçlu soruyla başlamak Sözlerini bölmeden dinlemek Uygun beden dili kullanmak
Etkin dinlemek Başka işlerle meşgul olmamak Konuşmayı bölmeden notlar almak Yakınmasını anlatma konusunda yüreklendirmek Anlayacağı bir dil kullanmak Edinilen bilgileri özetlemek Ek açıklamalar yapmasına olanak sağlamak
Problemi algılaması, problemden etkilenişi, beklentileri ve d ş ncelerine yönelik sorular sormak Kendini başvuranın yerine koymak empati Duygu ve tepkilerine sakin ve kararlı yanıt vermek Sorusu olup olmadığını öğrenmek Sonraki s reç hakkında bilgilendirmek Nazik bir şekilde uğurlamak
1. 2. 3. 4. 5. Bickley, L.S. Bate s Fizik Muayene Rehberi. Çeviri Editörleri: Dr. (alit 1zs t, Dr. C neyt Tetikkurt, Dr. Sezai Vatansever.İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 2004. Gordon;T.,Sterling Edwards,W. Doktor-(asta İşbirliği. Çeviri: Emel Aksay,İstanbul: Sistem Yayıncılık, 997. Özek Öncüer,B. 1yk alma ve Muayene. Cinsel Yolla Bulaşan (astalıklar Tanı ve Tedavi Rehberi.D zenleyenler: Olcay Neyzi, Nuray 1zg lnar. Üç nc baskı İstanbul:İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı, 2006. Beckman HB,Frankel RM. The effect of physician behavior on the collection of data. Annals of Internal Medicine. 1984;101:692-696. Pease A. Beden Dili, 5. Basım Çeviri: Yeşim 1zben, İstanbul: Rota Yayıncılık,
Teşekk r ederim